|
|
................... |
|
................... |
BURSA-BALIKESİR OLAYLARI |
Lhıtenıgheche
Derleyen: GHUNEKHO Savsır
Özbay |
|
|
................... |
|
|
Bilindiği gibi bölgeye Çerkesler
iki aşamada geldiler. İlk gurup 1878 Berlin Anlaşması’yla
Rusların baskısı ve Osmanlı’nın istemiyle Balkanlara
yerleştiler. İkinci grup ise Karadeniz üzerinden gelenler. Bu bölgeye 100 bin dolayında
Müslüman unsur bu dönemde yerleştirirdi. Çerkeslerin
Kafkasya'dan çıkışında olduğu gibi, Osmanlı Balkan sürgününde
de en büyük etken olmuştur.
Balkan sürgününden 1920'lere kadar
yerleştikleri bölgede tutunmaya çalıştılar. Bu tarihlerde
Balkanlardan bu bölgeye bir göç daha yapıldı ama bunların
arasında Çerkesler yoktu.
Kurtuluş Savaşı'nda bölge Çerkesleri arasında ayrışmalar
yaşandı. Bir kısmı bildikleri, güvendikleri, ancak,
kullanıldıklarının farkında olamadıkları Halifeden yana
olanlar. İkinci gurup, Halife yandaşların karşı olup
kendilerine bir yol arayanlar. Çerkesler bu ikilem içinde
hareket ederlerken kendilerini etnik çatışmaların içinde
bulurlar.
1914'te İttihat ve Terakki'nin propagandasıyla 100 dolayında
Müslüman'ı Balkanlarda kopartıp Trakya ve güney Marmara'ya,
buradan ayrılan Ermeni ve Rumların yerlerine yerleştirmek için
getirildi. (1) Bunları içinde en büyük sorun Arnavut
kökenlilerdi. Çünkü, daha önce Balkanlara Çerkesler
yerleştirilince Arnavutlar onları istilacı görmüştü. O
dönemlerden Çerkeslere duyulan kin, 1920'lerde birlikte
yaşamak zorunda kaldıkları halde Mustafa Kamalpaşa'da (Kirmasti)
su yüzüne çıktı.
İttihat ve Terakki'nin Ermenilerin sürülmesini istemesi gibi,
Kuvayi Milliyecilerde Çerkeslerin evlerinden, yurtlarından
sürülmesi istemiyle propaganda yapmış ve uygulatmışlardı.
Bölgede sorunların giderilmesi için görev yapanların büyük bir
bölümü de Çerkes kökenliydi. Bunlar, Bekir Sami Bey, Yusuf
İzzet ve Ethem Bey'dir. Bekir Sami ve Ethem bey hiçbir zaman
olaylara Çerkes kimliği ve gözüyle bakmadılar. Yusuf İzzet
Bey'in Çerkesleri koruma arzusunu olayların akışında
görüyoruz. Yine bir Çerkes olan Anzavur Kirmasti'yi istila
edince 172. Alay Komutanı Osman Bey askerleriyle Kirmasti'den
Bursa'ya çekildi. Bölgenin 14, kolordu komutanı ve tek
yetkilisi Yusuf İzzet Paşa, kendisinden ve Ankara'dan habersiz
yapılan bu olaya sinirlenerek Osman Bey'i idam istemiyle
divanı harbe verdi.
Bekir Sami'de olayları duyunca, Osman Bey'in emrindeki
askerleri kışkırtı ve idamı engelleti. Zorda kalan Yusuf Bey,
bu isteğinden vaz geçti. Bekir Sami, kendi arkadaşını küçük
düşürmeye çalıştığı gibi 4 Kasım 1919 Atatürk'e yazdığı
mektupta, Yusuf İzzet Paşa'nın, Ziya Gökalp nasıl bir Türk
milliyetçisiyse, onunda bir Çerkes milliyetçisi olduğunu,
güvenilmemesi gerektiğini ve olaylardan el çektirilmesini
istedi.
Bölgedeki olaylara Çerkes gözüyle baktığımızda;
a) Bekir Sami Paşa'nın hiçbir zaman Çerkes kimliğini
hissetmediğini, devamlı Çerkes'im diye Çerkesleri
kullandığını, kendisine güvenen komutanını dahi suçlayacak
derecede biri olduğu görülür.
b) Ethem (Çerkes)Bey, kendisi hiç bir şekilde isminin
başındaki Çerkes ismini kullanmadı. Yenildikten sora bu isim
İnönü tarafından ismine eklenmiştir. O da, hiçbir şekilde
Çerkes kimliği ve düşüncesini taşımadı. Onun öldürdükleri, yok
ettiklerinin büyük bir bölümü Çerkes'ti. Kısaca, kendisi
arzuları uğruna ırkdaşlarının yok olmasına, öldürülmesine,
sürülmesine katkı sağladı. Bölgedeki ve diğer yerlerdeki
eylemlerine bakınca Çerkes Ethem'in bir Çerkes haini olduğu
gerçeği ortaya çıkar.
c) Yusuf İzzet Paşa, Çerkeslerin yetiştirdiği en
değerli kişilerdendir. Kendisi hiç bir zaman içinde bulunduğu,
ekmeğini yediği devlete ihanet etmedi. Kendisine canveren,
hayat veren ulusunun da en büyük savunucularından olmuş bir
asker, aynı zamanda da bir bilim adamı nitelliğindedir.
Bölgede yaşanan olaylarla ilgili çok şeylerin yazılması
gerekir. Çünkü, olaylar kapatılmış ve bölge Çerkesleri
kimliklerini bir dönem saklar hale gelmişti. Bölgede yaşanan
sürgünü Merhum Mehmet Fetgeri Şöenu'nun "Sun"unda
bulabiliriz. Anılan Sun'un gençlerce okunmasını gençlerimize
öneririm.
DİPNOT:
1) Bursada yaşam. Sh.
184-203 |
|
|
|
|
|
|
|
|