KOPSİRGEN Orhan Baran

Darıkolar, Karaçay-Çerkessk Cumhuriyeti’ndeki Darıkokıt’tan, (başkent Çerkessk şehrinin batısında, Kuban nehri kıyısında kurulu köyden) bugünkü adıyla Psıj’dan göç etmişlerdir. Günümüzde Psıj, Çerkessk şehriyle -eski adıyla Batal Paşinska- bitişik hale gelmiştir. Darıko kıtın (Psıj) nüfusu 9.000 civarındadır. Köyde ilkokul, (orta öğretim) lise, çocuk kreşleri ve sağlık ocağı bulunmaktadır. Kısacası, Psıj köyünde insanların her türlü ihtiyaçlarına azından da olsa cevap verecek sosyal tesisler mevcuttur. Dikkat edilirse Psıj köyünde çok sülale adları vardır. Bu köyde mevcut olan sülalelerin çoğunluğu bu köyden değildir. Psıj (Darıqo) köyü cumhuriyetin başkenti Çerkessk’e yakın olduğu için başka köylerden göç edip bu köye yerleşen sülaleler çoktur. Örneğin benim bildiğim bilgilere göre; Kopsirgenler, Qokalar, Cmequllar, Egzalar, Loylar ve daha başkaları bu köyden olmayıp sonradan gelip yerleşenlerdir. Bu yüzden köy sülale (Aile adları) çoğalmıştır. Köy halkının tamamı Müslüman olup müftüleri ve camileri bulunmaktadır ve göre dini inançlarını yerine getirmektedir. Ben ilk Darıqo köyüne gittiğimde (rahmetli Axba Sadık ve Laşış Mustafa Aziz Özbek ile birlikte) çok küçük bir cami vardı sonraki gidişlerimde camilerin büyüdüğünü ve sayılarının arttığını gördüm.

Bakırboğazı halkı 1859 yılında Darıkolar’dan biri ya da iki kişinin önderliğindeTürkiye’ye gelmiştir. Ancak, köyün kurucu ailesi Darıkolar, köyün kuruluşundan sonra köyü terk etmişlerdir. Bu aile hakkında yaptığımız araştırmalara rağmen nereye gittikleri ve sonlarının ne olduğuna dair bilgi edinme girişimimiz sonuçsuz kalmıştır. Köy halkından bu aileyi bilen, tanıyan kimseye rastlayamadık. Eskişehir, Seyitgazi Beykışla köyüne, akrabalarının yanına gidip gitmediklerini araştırdık, ancak o köye de gitmediklerini öğrendik. Sonuç olarak Bakırboğazı köyünü kuran aile bazı sülalelerin yok olduğu gibi yok oldu kanısına vardık. Örneğin benim köyümde yok olan en az beş sülale vardır.

Bu arada, Darıqo ailesi ile ilgili bir bilgi daha aktarayım. Karaçay-Çerkesk Cumhuriyeti Darıko köyünde tek bir Darıko kalmıştı. Daroko Hacgeri 1920 doğumlu 1945 yılında Berlin kuşatması sırasında öldü.

Türkiye’de Darıkolar’a ait iki köy vardır. Bunlardan biri Yozgat ili, Aydıncık ilçesine bağlı Bakırboğazı köyüdür. Bu köy Yozgat iline 89 km, Aydıncık ilçesine 9 km uzaklıkta bulunmaktadır.

Bakırboğazı nüfusu göç nedeniyle oldukça azalmıştır. Hâlihazırda köyde 15 hane bulunmakta ve 50 kişi yaşamaktadır. Yaşlılar haricinde dil bilen kalmamıştır. Ancak örf ve adetlerini korumuşlardır. Hâlihazırda köyde yaşayan aileler şunlardır: Arkağ (Apxar1), Boren (борен), Candar (джандар), Malhoz ( малх1ваз), Şarmat (Шармат)

Türkiye’de bulunan Darıkokıt’lardan ikincisi Beykışla köyüdür. Beykışla, Eskişehir ilinin Seyitgazi ilçesine bağlı bir Abaza (Aşuva) köyü olup Eskişehir’e 63, Seyitgazi ilçesine 20 km uzaklıktadır. Bu köy halkı da 1859 yılında Psıj köyünden Türkiye’ye göç etmiştir. Köyün kurucusu Darıko (Dadruka) Mirza Kuka’dır. Mirza Kuka’nın oğlu Adılgiray’dan olma torunu Ayhan halen hayattadır. Ne yazık ki çok yaşlı olmasına rağmen dil bilmemektedir.

Köy halkının neredeyse tamamı köy dışında yaşamakta olup yaz aylarında bir kısım  köye gelmektedir. Köy halkında olup halen yaşıyan sülaleler şunlardır: Caka (Джака), Cgotan (Джгватан), Dal  (Дал), Dagıl (Дагыл), Darıko (Дарыкъва), Keza (Кеза), Kot (Кот), Kuç (К1выджь), Murxan (Мурхан), Rısta (Рыста), Şarmat (Шармат), Watnax (Уатнах)