|
|
................... |
|
................... |
KAFKAS DAĞLARI |
Metin
Karayel |
|
|
................... |
|
................... |
Alm. Kaukasus (gebirge n) (m), Fr. Caucase (m), İng. Caucasus.
Rusya’nın güneyinde bulunan dağ sırası. Batısında, Karadeniz;
kuzeyinde, Kuma Ovası; doğusunda, Hazar Denizi; güneyinde,
Türkiye ve İran ile çevrilmiştir. 440 bin km2’lik bir alanı
kaplamaktadır.
Kafkas Dağları, Kuzey ve Güney Kafkaslar olmak üzere
ikiye ayrılmaktadır. Kuzeyde kalan sıra dağlara Büyük
Kafkas, Güney Kafkas Dağlarına ise Küçük Kafkas Dağları
denir. Bu iki dağ silsilesini Karadeniz’e dökülen Riyon
Nehri ile Hazar Denizi’ne dökülen Kura nehirleri
birbirinden ayırır.
Büyük (Kuzey) Kafkas Dağları 1300 km kadar bir uzunluğa
sahip olmakla birlikte, yüksekliği 2 bin metrenin altına
hiç düşmemektedir. Bu dağ silsilesi de kendi arasında
Batı Kafkas, Orta Kafkas ve Doğu Kafkas olarak üçe
ayrılmaktadır. Batı Kafkaslarda, Kafkas dağlarının en
yüksek noktası Elbruz Tepesi (5 bin 633 m) bulunmakta
olup, Terek nehrinin bir kolu tarafından açılan vadiye
kadar (Hamison Geçidi) olan bölgedir. Orta Kafkaslardaki
hiçbir yükselti 4 bin metrenin altında değildir. Bu
kısımdaki en yüksek yer Kazbek (5 bin 047 m) olup, Sulak
ırmağının açtığı vadiye kadar devam eder. Doğu Kafkaslar
Sulak ırmağı vadisinden Apşeron yarımadasına kadar olan
dağlardır. Burada en yüksek yer Bazardyuzu’dur (4 bin
466 m). Batı Kafkaslarda dağların genişliği 200
kilometreyi bulur. Büyük Kafkasların tepeleri hattından
geçtiği farz edilen hat, aynı zamanda Asya ve Avrupa
kıtalarını birbirinden ayıran hattır.
Bu sırada büyük volkanik kütleler hakimdir. Elbruz,
Sakara (5 bin 060 m) ve Kazbek’in dördüncü zamanda
püskürttüğü öne sürülmektedir. Bu hipotez sahiplerinin
dayanak noktaları, halen sıcak su kaynaklarının ortaya
çıkması ve zelzelelerin devam etmesidir. Bölgenin batı
kısmında bulunan buzulların alanı 2 bin km2’dir.
Riyon Vadisi kanalıyla Karadeniz’den esen çok şiddetli
ve nemli rüzgarlara açık olan batı kesim, sık ormanlarla
örtülüdür. Doğu kesim ise kuraktır. Bölgede dağların
yüksek olması sebebiyle geçit mümkün olmayıp, Terek
ırmağının açmış olduğu Deryal Geçidi vasıtasıyla geçit
mümkündür. Geçit, askeri ve ulaştırma bakımından büyük
önem taşır.
Güney Kafkas Dağları birçok küçük parçadan meydana
gelmiş olup, dağlar üzerindeki tepelerin ortalama
yüksekliği 3 bin 720 m civarındadır. Genel olarak iki
kütleden meydana gelmiş sayılabilir: Batum ile Yukarı
Kura arasında Acaro-İmertya dağları (2 bin 580 m),
Yukarı Kura ile Tiflis arasındaki Triyaletya Dağları (2
bin 750 m) ve Savsark dağlarıdır (3 bin 300 m).
Bölgenin yüzey şekilleri çok farklıdır. Küçük ovalar,
volkanik tepeler, yamaçlar ve hemen yanlarında dik
tıkaçlar ürkütücü bir manzara arz eder. Karadeniz’e açık
yamaçlarının hemen hepsi sulak olan dağlar, doğuya doğru
kuraklaşır. Yazları çok sıcak olan bu iklim bütün
Azerbaycan ovasına hakimdir. Güney dağları bölgesi de
yine geçit vermeyip, sadece Gümrü ile Karakilise
arasındaki Akbulak geçidi vasıtasıyla geçit mümkündür.
Bölgede ülke ortası ile ulaşım ya Karadeniz ve Hazar
Denizi kıyılarından veya geçitlerden yapılabilmektedir.
Demiryolları da kıyılarda bulunmaktadır.
Büyük Kafkas Dağlarında maden yatakları vardır. Kömür
azdır. Kuzey bölgelerde petrol çıkarılır. Riyo’nun orta
bölümünde zengin manganez yatakları vardır.
Azerbaycan’da demir filizi ve boksit çıkarılarak işleni |
|
|
|
|
|
|
|