Dövmelerle ilgili araştırma yaparken,
Rusya’da suç ve hapishane dünyasının 2 önemli kavramına
değinmeden geçmeyelim: “Vory v Zakone” ve “Fenya”. “Vory
v Zakone”u tam olarak nasıl Türkçe'ye çevireceğimden emin
değilim. İngilizce'ye “Order of the Thieves” olarak
çevirilebiliyor, sanırım Türkçe'ye de “Hırsız Kardeşliği”
ya da daha geniş bir anlamla “Hırsızın Yolu” diye aynı
anlamı verecek bir çeviri yapsak çok da yanlış olmaz. Belirli bir kurallar zincirine bağlı yaşayan hırsızlar ya da kanunsuzlar birliği, kardeşliği şeklinde bir
anlamı var.
Peki nedir bu “Vory v Zakone”
ve konumuzla ne ilgisi var? Hemen anlatmaya başlayalım.
“Vory v Zakone”un tarihi, Ekim Devrimi’ne kadar gidiyor.
Bu dönemde meydana gelen karışıklık ve kaos ortamı,
bizde “eşkiya” diye bilinen suç örgütlerinin ortaya
çıkmasına sebep oldu. Bu eşkiyalara genel olarak
“Voroskiy Mir” (Hırsızların/Suçluların Dünyası) dendi.
Sovyetler Birliği yapılanmasını tamamlayınca, bu
örgütlere karşı NKVD (zamanın istihbarat servisi)
tarafından topyekün bir mücadele başlatıldı. Ve bu suç
örgütlerinin büyük bir kısmı, neredeyse tamamı esir
kamplarına kapatıldı. İşte bu kamplarda,“Vory v Zakone”
ismiyle adlandırılan bir sistem geliştirdiler.
Bu,
suçluların kendi aralarında oluşturdukları bir “gelenek
ve onur kanunu”ydu (bizde bu durum “racon” şeklinde
adlandırılır). “Vory v Zakone”a kabul edilen bir kişinin
vücuduna bu durumu anlatan belirli dövmeler yapılır.
Daha önce bahsettiğim Rusya’da dövme kültürünün diğer
ülkelere göre farklı bir anlamı olması işte buradan
ileri gelir. Üstelik bu dövmeler, o suçlunun, bulunduğu
topluluk içindeki rütbesini de belirlediğinden, öyle
herkes istediği şekilde, istediği dövmeye sahip olamaz.
Örnek vermek gerekirse, üst rütbeli bir suçlunun
omuzlarına yıldız dövmesi yapılır. Eğer o rütbede
olmayan birinin omuzlarında bu dövme çeşidi görülürse,
sonu cinayete kadar giden olaylar yaşanır (Bu kural
bugün de hapishanelerde ve Rus mafyası içinde
işlemektedir). Bu dövmelerinin taşıdığı anlamları, bir
sonraki yazımda okuyabilirsiniz.
“Vory v Zakone’u oluşturan kurallar bütünü hakkında
bilgi vermeden önce, biraz da “Fenya”ya değinmek
istiyorum.
Fenya, Vory v Zakone’a bağlı suçluların kendi aralarında
geliştirdikleri bir dil. Ağır bir argo içermekte ve
normal insanların anlamasının pek mümkün olmadığı bir
sistemi vardır. Orijinal Fenya dili, Rusça kelimlerin
bozulmasından, metaforik anlamların konuşulan dile
taşınmasından, Yunancadan ve diğer başka bazı dillerden
kelimeler içerir; daha sonra hatırı sayılır sayıda
İbranice’den geçişler olmuştur. Stalin zamanında, birçok
yazar, şair ve aydın insanın bu suçluların yaşadığı
kamplara sürülmeleri sebebiyle, Fenya dili bu kişiler
tarafından öğrenilmiş ve birçok eserde kullanılmıştır.
Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra da bu dilin
yayılması ve gelişimi durmamış, günümüzde de bazı
çevrelerde kelimelerin anlam değiştirdiği, yapının zaman
zaman başka formlar aldığı yeni versiyonların kullanımı
devam etmiştir.
|
“Eastern Promises” filminde Viggo Mortensen |
|
Bir kısmını wikipedia.org’dan aldığım bu bilgilere ek
olarak, Vladimir Dahl’ın “Açıklamalı Yaşayan Büyük Rus
Dili Sözlüğü”nden bir örnek vermek istiyorum:
Fenya: "Ропа кимать, полумеркот, рыхло закурещат
ворыханы."
Rusça Çevirisi: "Пора спать, полночь; скоро запоют
петухи."
Fenya: "Да позагорбил басве слемзить: астона басвинска
ухалила дряботницей.
Rusça Çevirisi:"Да позабыл тебе сказать: жена твоя
померла весною."
“Vory v Zakone”a dönersek; bu “yola” kabul edilen bir
kişinin kabul ettiği kuralar bütünü şunlardır (bu bölüm
ekşi sözlük’tan alınmıştır):
- Tüm aile ve yakınlarını reddetmelidir
- Asla kendisine bir aile kurmamalıdır. Fakat bu madde,
vor’un bir sevgiliye sahip olmasını engellemez.
- Asla, hangi şartta olursa olsun, beraberinde hangi
zorlukları getirirse getirsin çalışmamalı;
suç yoluyla edindikleri ile hayatta kalmalıdır.
- Diğer vor’lara maddi manevi destek verip yardım ederek
vor komunitesine faydalı olmalıdır.
- Diğer yoldaşların yaşadıkları, toplandıkları,
saklandıkları yerleri bir sır olarak tutmalıdır.
- Kaçınılmaz durumlarda, örneğin soruşturma altındayken,
başka bir vor’un suçunu üzerine almalı; böylece diğer
vor’a zaman kazandırmalıdır.
- Kendisiyle başka bir vor arasında, yada diğer vor'lar
arasında yaşanan anlaşmazlıkların çözülmesi için
soruşturma meclisi talep edebilmeli; gerekli
görüldüğünde bu tarz soruşturmalara şahsen katılmalıdır.
- Meclise karşı koyan vor’un cezasını infaz etmeli,
meclisce suçlu bulunan vor’un infaz edilmesi kararına
karşı koymamalıdır.
- Vor jargonu fenya’ya hakim olmalıdır.
- Kayıplarını kapatamayacağı durumlarda asla kumar
oynamamalıdır.
- Yeni başlayan gençlere zanaati öğretmelidir.
- Mümkünse farklı rütbe ve kesimlerden muhbirlere sahip
olmalıdır.
- Alkol alırken asla mantıklı düşünme becerisini
kaybetmemelidir.
- Kamu otoritelerine bulaşmamalı, kamusal aktivitelere
yada herhangi bir organizasyona katılmamalıdır.
- Kamu otoritesinin elinden silah almamalı, orduya
hizmet etmemelidir.
- Diğer vor’lara verdiği sözleri mutlaka yerine
getirmelidir. |