Herhangi bir konuda karar almak için yapılan toplantıya vunafe
denir. Vunafeye katılanlara vunefeş denir.
Düğün için olacağı gibi, köy sorunları ile ilgili olaraktan da
vunafe yapılır. Alınan kararlar kararı alan gurubun toplandığı
yöre için geçerlidir. Köy ile ilgili kararların alınması için yapılan
toplantıya kuejevunafe denir.
Her aileyi temsilen yetişkin bir erkek katılır. İmam ile
anlaşmaktan, imece ile yapılacak işlere kadar köy ile ilgili
kararlar alınır. Temsilcisi katılmayan ailelerde alınan kararlara
uymak zorundadır.
Nısaşe vunafe, gelin almaya gitmek için yapılan toplantıdır. Köyün
orta yaş ve üstü erkeklerinin, gelen misafirleri de aralarına
alarak yaptıkları vunafe. Öncelikli görev nısaşe thamade ve
thamade khuedzenin seçilmesidir. Nısaşe thamade çoğunlukla köyden,
orta yaşın üzerinde gerekli deneyimi olan birisi seçilir. Gelen
misafirler arasında daha uygun görülen birisi varsa thamade
atanabilir. Thamade misafirlerden olursa thamade khuedze olarak
köyden birisi görevlendirilir.
''Nısaşe guıp''ın kaç kişi olacağı kaç atlı olacağı, at arabası
veya kızakla gidileceği için kaç kız götürüleceği düğün
sahiplerine bildirilirdi. Halalar veya büyük ablalar hangi
kızların gideceğini isim isim saptarlardı.
Kızların bineceği, dönüşte gelinde o araca binilirdi, arabanın
üzeri guşha ile kapatılırdı. Nısaşe gidilecek köy eğer bir günde
ulaşılamayacak uzaklıkta ise giderken ve dönerken akrabaların
oturduğu bir köyde gece kalınacağına karar verilirdi. Thamade
khuedze ye şhağırıt da bildirilirdi. Pşafeyi genellikle thamade
khuedze seçerdi. Şhağırıt thamade ve thamade khuedzenin
yardımcıları konumunda idi. Pşafe ise gençlerden seçilir ayak
işleri yaptırılırdı. Thamade ve thamade khuedze verdikleri
kararları şhağırıt aracılığı ile gruba bildirirlerdi. Şhağırıt
olgun gençlerden seçilirdi.
Ğuegu bje veya şışes bje yola çıkmadan düğün sahipleri tarafından
thamade ye verilirdi.
Thamade hayırlı bir yolculuk için Tha'ya huahuesini yapardı.
Hayırlı bir yolculuk için Tha'ya yakarma duası idi. Müslümanlıktan
sonra bje ile Allah'a hayırlar ihsan etmesi için dua şeklini aldı.
Kızların thamadesi ve thamade khuedze, guıp thamde ve thamade
khuedze tarafından atanırdı. Vunafe ile thamade ve thamade khuedze
seçilince kuebjeut te toplanmaya başlanırdı. Kuebjeut vunafeye
katılanlardan başlanır köydeki her hane den bir miktar nakit
toplanır. Thamadeyi maddi bakımdan zorda bırakmadan yani her kes
tarafından ödenemeyecek meblağlara ulaşmadan düğün sahibine maddi
nakdi yardımdır. Toplanan miktarlar liste yapılır, yolda
katılanlarda olabileceği için onlarda katkıda bulunur. Thamade
khuedze kasa durumundadır. Para ona emanet edilir. Yolculuk
boyunca harcamalar oradan yapılır.
Nısaşe guıp gidecekleri köye yaklaşınca dururlar, thamade
gidecekleri eve haberci olarak hıbaryeğaşe 1-2 kişiyi gönderir.
Guruba da bir söylevde bulunur. Xabzeye aykırı davranılmamasını,
grubaayıp getirtmemeleri yolunda bir konuşma yapar. Gidilen köye
de gurubun kötü niyetli olmadığını, yani baskın niyetli
olmadığını, kız ve erkek sayısını ve de içlerindeki atlı sayısını
bildirerek ev sahiplerinin hazırlanmasına fırsat verilirdi. Köyün
ve misafirlerin nahıj (yaşlıları)larının oturduğu yere alınan
hıbaryeğaşe (haberci) gelenler, gurup (guıp) hakkında bilgi
verirlerdi. ”Thamademiz filan, thanade khuedze filan, beni
thamademiz gönderdi. Şu kadar kız ve erkek bu kadarı atlı, salimen
geldik diye haber verdiriyorlar.”
Bısım (evsahibi) nahıjları (yaşlıları): Hoş geldiniz, derler ve
gelenlerle bir kaç kişiyi gurubu karşılamaya gönderirler.
Nısaşe gurubunun geleceği köylü önceden hazırlanırdı. Her aile kaç
misafir alacağını bildirirdi. Nısaşe gurubu köye yetişince, kızlar
ve thamadeler kız evinde kalır, diğer misafirler evlere
dağıtılırdı.
Kızların thamadesi, guıp thamade ve thamade khuedzeyi nasılsınız,
diye sorar. Daha sonra da kızların thamadesi evlere dağılan
kendileri ile gelen misafirleri, nasılsınız yerleşe bildiniz mi,
dinleniyor musunuz, diye sordururlar. Erkek tarafından 1-2 kız ile
kız tarafından 2-3 erkek ile ev ev misafirleri dolaşırlar.
Misafirleri sorarlar. Nısaşe giden kızların ev ev misafirleri
dolaşarak sormaları eski bir uygulama mı idi, yoksa sonradan mı
xabze oldu bilmiyorum.
Bazen de bazı misafirlerin sorulması unutulurdu. Ev sahibi
gençlerin ihmalliği, unutkanlığı veya hinliği. Büyük şaka davaları
açılır, thamadelere kadar olay aksettirilir. Unutulduğundan dahi
haberi olmayan
Kızların thamadeleri suçlanır ve onlara tazır düşerdi.
Ev sahipleri köyün kızlarını düğün için toplarlardı. Misafiri olan
genç kızlar düğüne giderken misafirlerini de davet ederlerdi.
Misafirler bir müddet dinlendikten sonra düğün başlardı. Düğün
sahipleri de bütün misafirlere düğünün başladığının haberini
verirdi.
Misafiri olan köylüler gurup gurup misafirlerini düğün yerine
getirirlerdi. Köylüler arasında çekişme varsa, buyur cenaze
namazına. Vay benim misafirim, geride kaldı, yok seninki jantede
(baş köşe) nizahları.
Bizim çocukluğumuz Uzunyayla'sında düğünlerde misafir yeri için
başka zaman da köpek için kavga olurdu veya kavga için bahane
olurdu. |