''Her Adige Çerkes'tir, her Çerkes Adige değildir.''
Merhum İsmail Berkok paşanın ''Tarihte Kafkasya'' adlı
kitabından alınan bu söz ''Çerkes, Adige'' sözcükleri
arasındaki anlam farklılıklarını ortaya koymaktadır ve
anlamı şudur: ''Çerkes'' kelimesi tüm Kuzey Kafkasya
halklarına verilen genel addır. ''Adige'' kelimesi ise
Çerkesleri oluşturan halklardan sadece biridir.
Zaman zaman kavram kargaşalığı yaratan ''Çerkes, Adige''
sözcüklerinin anlamlarına açıklık kazandırmak
zorundayız. Anayurtları ile bağları kopuk, muhacerette
112. yıllarını doldurmakta olan Çerkeslerin maruz
kaldığı kültür asimilasyonunun gittikçe hızlandığı göz
önüne alınarak, ulusumuzun bütünlüğünü ve geleceğini
zedeleyici her türlü kargaşalığa son vermek için ''tek
vatan tek ulus'' ilkesine sıkıca sarılmak gerekmektedir.
Tek vatan ne Abhazya, ne Osetya, ne bugünkü siyasal
ünitelerden herhangi biridir. Vatan Abhazıyla,
Adigesiyle, Asetiniyle, Lezgisiyle, Çeçen'iyle,
Karaçayıyla, Wubıhıyla tüm Kafkas halklarını
barındıran Kuzey Kafkasya'dır. Buna en geniş anlamda ''Çerkesya''
diyebiliriz.
Şu hususu hatırlatmakta fayda vardır. Çerkes kelimesinin
kitaplarda geçen anlamıyla siyasi anlamı farklıdır. Bu
bakımdan öncelikle yanılgılara yol açan bu iki anlama
açıklık kazandırmak gerekmektedir. Bilimsel
nitelikteki bir eserde Çerkes kelimesinin kapsamı çok
dar tutulmuştur. Bunun nedenini anlayabilmek için Çerkes
kelimesinin kökenini araştırmak gerekir. Çerkes adı; M.Ö.
6. yüzyılda Batı Kafkasya'da Karadeniz kıyısında
oturanlara Yunanlılar tarafından verilmiş olan ''Kerket''adından
doğmuştur. Bu zamanda Karadeniz kıyısında oturanlar
Adigeler, Wubıhlar ve Abhazlardır. Milattan önce
Kafkasya'nın Karadeniz kıyısında ticaret kolonileri
kuran Yunanlar, yalnızca Adigeler, Abhazlar ve
Wubıhlarla ticaret yapmışlar ve onlara bu adı
vermişlerdir. Fakat iç kısımlarda oturan diğer Kafkas
halklarıyla ilişkileri olmamıştır. Bu yüzden,
Çerkeslerden bahseden birçok eserde Çerkes olarak sadece
Adigeler, Abhazlar ve Wubıhlar anılmaktadır. Halbuki
siyasal açıdan Çerkes kelimesi gerçek anlamına sahiptir.
Siyasal açıdan Çerkes kelimesi tüm Kuzey Kafkasya
halklarını kapsayan birisim olarak kullanılmaktadır ki,
doğrusu da budur.
Aynı kavram kargaşalığına yöresel olarak da sık sık
rastlanabilmektedir. Örneğin Çerkes denince Düzce ve
havalisinde sadece Adigeler, Sarıkamış ve civarında Asetiler,
Uzunyayla ve havalisinde Kabardeyler anlaşılmaktadır.
Bunun tek nedeni o civarlarda başka Çerkes kabilelerinin
yerleşik olmaması veya sayılarının çok az olmasıdır.
Adige ve Abhaz'dan başka Çerkes adı duymamış Düzceli bir
Çerkes'in Khuşha veya Çeçen lafı duyunca bunların da
Çerkes olduğunu kavrayamaması doğaldır.
Tüm bunlardan sonra varacağımız sonuç şu olacaktır.
Çerkes kelimesinin bazı literatürlerde kullanılan
anlamıyla siyasal anlamını karıştırmamak, ulus
bütünlüğünü bozucu tereddütlere düşmemek gerekir.
Ulusumuzun geleceği için atacağımız her adım bilinçli
olmalıdır. Bunun için öncelikle ''tek ulus, tek vatan''
ilkesinde birleşilmelidir. Vatan Çerkesya yani
Kuzey Kafkasya, ulus da bir bütün olarak
Çerkes ulusu olmalıdır. |