...................
...................
SÖZCÜKLER -2

24.07.2017

Ali Çurey
Hazırlayan : Cankat Çurey (Torun) 
...................
 
...................

Хъурэйищ (Hureyisch): Üç yuvarlak
1- Дыгъэ (Dyge): Güneş
2- Мазэ
(Maze) : Ay
3- Туней – Щıыналъэ
(Thuney – Shınalhe) : Dünya
4- ЩIыщхьэ (Schyschha): Kuzey Kutbu
5- ЩIыхэ
(Schyhe): Güney Kutbu
6- ЩIы - бгы – рырх
(SchIy - Bgy – Ryrh): Ekvator

Can dostlarım, kadim varlığımızı aramak ve bununla ilgili bilgi ve belgeleri tespit etmek, bir başka halkı “yok” saymak veya ırkçılık yapmak değildir. Öyle olmuş olsa idi Ruslar Rus tarihini, İngilizler İngiliz tarihini, Yunanlılarda Yunan tarihini araştırmaz ve yazmazlardı. Onların kendi hakları ile ilgili çalışmaları “ırkçılık” olmuyor da benim “zavallı” Çerkesler için yazmaya çalıştığım iki satır neden ırkçılık veya bölücülük oluyor? Ve hatta dünyayı “Çerkes” yapmak gibi bir algı oluşuyor. Vallahi anlamıyorum.

Sevgili dostlarım, Hatti-Hititlerle Çerkesler arası benzerlik ve ayniliği tespit eden sadece ben değilim. Hatti-Hititlerle ilgili her kim ki bir çalışma yaptı ve yapıyorsa ki,  yabancılar “Kafkas Öğeleri” tespitiyle bir genelleme yapıyor. Yerli bilimcilerde aynı doğrultuda teşhis koyuyor. Hele, eli kalem tutan ve birazda tarihimizi merak eden Çerkesce bilen Çerkesler ise Hatti-Hitit dili ile benzerliği ve ayniliği hemen yakalıyor. (Abaza, Adıge, Ubıx)

Can dostlar; Hatti-Hititler, Kafkasya - Küçük Asya ve Kuzey Mezopotamya toprak parçalarında oniki (12) boylu konfedere bir imparatorluktu. Tarihte ilk yazılı ‘’Barış Sözleşmesi’’ni yapandır (Mısır ile). O tarihte henüz adı ve sanı oluşmamış bazı halkların Hatti-Hititlerle ilinti kurması yanlıştır. Ama Hatti-Hititlerin egemen olduğu bu topraklarda, belki de Kültürü de egemendi.  Ve öyle görünüyor.

O nedenle bugün “Eski Yunan” dediğimiz yerli bir halk olan Yunanlarda, Hatti-Hitit kültüründen etkilenmiş olamaz mı? Tespit ettiğimiz ve günümüzce eski Yunanca sanılan pek çok sözcüğün kadim kimliği aktarmadır. Onun için onların etimolojik açınımı veya bizzat morfolojik olarak Çerkesce’yi çağrıştırmaktadır.

Canım kardeşlerim; bir de çok ilginç bulduğum bazı sorular var. Bana soruyorlar:
-  “Maya” sözcü Çerkesce’de var mıdır, diye. Buna yanıt vermeden önce özellikle belirtmek isterim ki, bugün Çerkesler (Gurbetteki Kafkasyalılar), Türkçe, Arapça veya bir başka halkın dilini bilmiyor olsa idiler, acaba yine aynı soru sorulabilir miydi? Elbette ki, hayır. O halde her halkın yaşadığı coğrafya ve bu coğrafyada oluşan dilleri, kendi koşulları ile gelişir. O toplumun sosyo-ekonomik ilişkileri doğrultusunda ihtiyaca uygun olarak “sözcükler” doğarlar.  Onun için “Biz de bu sözcük neden yok, veya varsa nedir?” sorusu yanlıştır. En çarpıcı bir kavram “Tanrı – Allah” sözleridir.  Tam olarak bilemiyorum ama “Allah” sözü sanırım İslamiyet’le birlikte Çerkesce’ye transfer oldu. İbranice’de  “Aloha, Yehova ve Yeh-Veh” olarak zikredilir. Çerkesce’de ise  Тхьэ (Tha)” vardır. Bu kavramda semaidir, yani soyuttur.   Abazaca da “Ançö”,  Ubıx dilinde  Уэ (We)” dir. Kısaca her dilin bir özgün ve özel tarafı vardır. 

Şimdi “maya” sözcüğüne bakalım. Ben bu sözcüğün  hangi dilden geldiğini bulamadım. Bulan varsa yazsın. Ama “Мэ=koku,  Мэй - Мэ – Iэй = Kötü koku”  yakıştırması ile onu da bize yazdım. Gelelim bilinen kısmına;

- Тхьэв (Thav)  -  ЩIэкIэ (чI) (Shece): Hamur mayası (kendiside ekşitilmiş hamurdur)
- ЩIхыупцIатэ (Schhyuptsate): Yoğurt mayası (bu da ekşitilmiş yoğurttur)
- Лъатэ (Lhate): Peynir mayası (sığır cinsinden hayvanın “Ныбапхъэ – Nybaphe” adı verilen bir et   parçasıdır- Türkçe’sini bilmiyorum). Bu parça  Шэджыпс – Shedzhyps (yeşil peynir suyunun içine konur, orada ekşitilir. Peynir yapılacağı zaman, bu sudan süte katılır. Bundan yapılan peynirin ismi Лъатэ  Къуей ‘dir. Ekşitilmiş yoğurt ile yapılan adı da Матэ Къуей‘dir.

Not 1: Sözlerimi tanrısal bir yakarışla bitiriyorum.
Дидхьэуэ  Дитхьэщхуэ,  Мор Зыуафэ,  Мыр ЗыщIылъэ,  Бзэмрэ  Псэмрэ,  Уэращ;  Кьыдэзытар. Гурыщхъуэншэуэ,  уий къарумрэ,  уий лъэчIымрэ дифIэщ  мэхъу.
(Didheue Ditheschhue, Mor Zyuafe, Myr ZyschIyle, Bzemre Psemre, Uerasch; Kydezytar. Guryschhuensheue, vi karumre , vi lechIymre difIesch Meh.)

Not 2: Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın matematik ve geometri ile ilgili Türkçeleştirdiği kavramları, Sözcü Gazetesi yazarı Yılmaz Özdil’in kaleminden okuyunuz. Örnek  bir yazı.

Not 3: Lütfen benimle didişmeyin. Eksikliklerimi, hatalarımı düzeltiniz.
...................
...................
 
...................
...................