|
|
................... |
|
................... |
WUBIH KARDEŞLERİMİZİN SÜRGÜN’ÜNÜN 146
YILI ANISINA |
09.05.2010 |
|
TLETSERUK
Nahit Serbes |
................... |
................... |
2008 yılında Abhazya’nın
kurtuluş şenliklerine gitmiştik. Grubumuzda gençler de
vardı. Bir genç: Nahit ağabey, biz Wubıh asıllıyız Gönen'de
Adigelerin içinde doğduk büyüdük kendimi Adige biliyorum.
Burada Abazalar bana sen Abaza'sın diyorlar. Adige miyim
yoksa Abaza mıyım? Ben de o genç arkadaşa: Sen Wubıh'sın, bu
dünyada tek kişi de kalsan, Adigelerin ve Abazaların öz
kardeşi olan bir Wubıh'sın. Soranlara sadece Wubıh olduğunu
söyle yeter demiştim.
Wubıhlar 1864’ten önce Ruslarla yapılan savaşlarda
silahlarını en son bırakan bir Kafkas halkıdır. Büyük
sürgünden sonra Kuzey Kafkasya’da Wubıhların binlerce yıllık
tarihi ve halk olarak varlıkları fiilen sona ermiştir. Bu
nedenle anavatanında yaşayan hiç Wubıh kalmamış, büyük kısmı
Türkiye’ye, sürgüne gönderilirken, diğerleri de Moskova'nın
Kuzeydoğu'sundaki Kostroma iline yerleştirilmiştir. Kostroma
iline yerleştirilen Wubıhların akıbetleri hakkında hiç bir
bilgi yoktur. Kısmet olursa oraya da gidip araştıracağım.
Tevfik Esenç’in Wubıh dilini konuşabilen son kişi
olması nedeniyle, Guinness rekorlar kitabına giren kişi
olmak gibi bir özelliği vardır. Tevfik Esenç’in
1992’yılında, 88 yaşında ölmesi, gerek Wubıhlar gerekse
dilbilimi açısından dramatik bir son olmuştur. Çünkü cesur
ve soylu bir halkın anadili, ölü diller arasına katılmıştır.
Tevfik Esenç ile ilgili Zeynep Atikkan’ın 11 Haziran 1998
tarihli Hürriyet gazetesinde yayınlanan “Sabah Yıldızı
Sönünce” başlıklı yazısını oldukça aydınlatıcıdır. burada
bir kere daha yayınlamakta yarar görüyorum:
“İngiltere'de yayınlanan Ekonomist dergisi geçen haftaki
sayısında neredeyse her gün bir dilin yok olduğunu
yazıyordu. Bunlar birkaç bin kişinin konuştuğu, zaman içinde
asimile olup gömülen dillerdir. Ekonomist, arşive kalkan
dilleri sıralarken Wubıhca'yı da örnek göstermiştir.
Kaybolan dil Wubıhca'yı dünyada tek bir kişi konuşuyordu. O
da birkaç yıl önce Bandırma yakınlarındaki Hacı Osman
köyünde vefat etti.
1990 yılının bir yaz gününde Hacı Osman Köyünde Wubıhca
konuşan, dilin bütün inceliklerini bilen son Wubıh'ı tanıma
fırsatını bulmuştum. Tevfik Esenç kökeni Hititlere kadar
dayanan Wubıhca'da ‘kadın’ kelimesinin karşılığının
‘sabahyıldızı’ olduğunu bana anlatmıştı.
Daha sonra dolaştığım bu köyde bir kadın yoldan geçerken
kahvenin önünde oturan yaşlı, genç bütün erkeklerin ayağa
kalktığını gözlemiştim. Kadının sabahyıldızıyla özdeşleştiği
bir kültürün özelliklerini hep merak etmişimdir.
Wubıhca'yı merak edip özelliklerini ilk araştıran Fransız
dil bilimci Prof. Dumezil olmuştur. Bu araştırma,
Fransızca-Wubıhca bir sözlüğün doğmasına, dolayısıyla
kaybolan bir dilin arşivlenmesine imkân vermiştir.”
Wubıhca, 81 sessiz harfi olan, dört bin kelimeden oluşan,
telaffuzu son derece güç “Sessiz harfler senfonisi” olarak
anılan bir dildir. Bu özelliklerinden dolayı da Guinness
rekorlar kitabında ikinci kez yerini almıştır. Wubıh dilini
anmak adına aşağıda birkaç sözcük ve cümle örnek olarak
gösterilmiştir:
Wubıhca: "Psa wə.fə.ba wə.tɕ’a jada ʃ.awt"
Türkçe: "Eğer balık yersen, daha zeki olursun"
Wubıhca: Seya Sezama
Türkçe: Bunu yapan benim
Wubıhca: Daa wssasğ’a’t
Türkçe: Onu buldum:
Kısa Not: İlk cümledeki ''ɕ'' işareti kaynakta vardı.
Fransızca'daki ''é'' harfi olabilir. -TNS
|
Tevfik Esenç sağlığında Kafkasya'yı da görebilmişti. Solunda
Nihat Bidanuk, Mehmet Yediç,
sağında Maykoplu İş Kadını Ersin
Dug. 1990 |
Wubıh kültüründe ve
inanışında, “Bıthe” üretkenliğin, doğurganlığın ve
insanların koruyucusuydu. Wubıh ülkesinde Bıthe’yi
simgeleyen taştan yapılmış bir büst bulunuyordu. Wubıhlar,
şayet bu büst kaybolursa Wubıh toplumunun yok olacağına
inanıyorlardı. Bu büstü sürekli koruyan bir soy aile vardı
ve kuşaktan kuşağa bu kutsal görevi devam ettiriyordu. Bu
büstün ne olduğu, nerede olduğu şu anda bilinmemektedir.
Acaba bu bilinmezlik, bu konudaki kehanetin isabetliliğinin
bir göstergesi mi olmuştur.
Ulu Tanrıdan tüm Wubıh kardeşlerimize bereket ve umut dolu
günler vermesi dileği ile sevgi ve saygılarımızı sunuyoruz. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|