1940-1944 ÇEÇEN VE İNGUŞLARIN NAZİLERLE İŞBİRLİĞİ

Ali Askerov

Sovyetler Birliği ile Finlandiya arasında gerçekleşen Kış Savaşının ardından Hasan İsrailov ve Mairbek Şeripov’un Kafkas Dağları’nda Çeçenistan’ı bağımsızlığa kavuşturmak için gerçekleştirdiği ayaklanmadır. Ayaklanmaya Nazi Almanyası destek vermiştir. Bununla birlikte komşu bölgelerdeki halklar da bu harekete destek verdi. Sovyet zaferinin ardından Çeçenlerin ve İnguşların önemli bir kısmı Orta Asya’ya sürgün edilmiştir.

İsyancıların sayısı tartışmalıdır. Bazı kaynaklara göre 62.750’dir. Bazı kaynaklara göre ise sadece Grozny, Gudermes ve Malgobek bölgelerinde 25.000 militan olduğu iddia edilir.

Bölgede savaşın yoğunlaştığı dönem ise Nazi ordusunun bölgeye yakınlaşmasıyla gerçekleşmiştir. Mavi Durum operasyonunda bu bölgeye yönelen Nazilere destek amacıyla harekete geçen isyancılar geri çekilen Kızıl Ordu’ya arkadan vurdu. Bu saldırı sonucunda kayıp veren Kızıl Ordu Kafkas dağlarına çekildi.

Uranüs Harekâtı ile Stalingrad’daki Nazi 6. Ordusu kuşatıldı. Bu da Kafkaslar’daki Nazi birliklerini zora soktu. Çünkü Naziler Kafkaslar’dan çekilmese Kızıl Ordu Rostov’a ulaşarak birlikleri kuşatabilirdi. Bunun üzerine Naziler buradan hızlıca geri çekildi. Naziler ile birlikte yerel halktan 15 bin kişi de geri çekildi.

Kızıl Ordu bölgeye girmesiyle birlikte burada bulunan isyancılar isyan etmeye devam ediyordu. Kızıl Ordu ise burada oyalanmamak için isyan eden halklara sürgün kararı çıkarıldı. Bu kapsamda toplam 724,297 kişi sürgün edildi. Bunların 479,478’si Çeçen, 96,327’si İnguş, 104,146’sı Kalmuk, 39,407’si Balkar ve 71,869’su Karaçay idi.

Kaynak: Askerov, Ali (2015). Historical dictionary of the Chechen conflict. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield Publishers.