ADİGE FOLKLORA ÖNSÖZ

Derleyen: K’ube Şaban
Adighe Folklor,No.1,Paris,1959
Çeviri: HAPİ Cevdet Yıldız

Adigeler ya da Çerkesler Kafkasya’nın en eski halklarından biridir. Bütün bir dünya bu gerçeği bilir. Adige folkloruna ilişkin birkaç kitap yayınlanmıştır, bu da bilinir.

Yabancılar Adigelere değişik adlar vermişlerdir, “Adige” ve “Çerkes” adları en bilinen adlardır.

Adigeler küçük topluluklara ayrılırlar, en büyük topluluklar Shapsugh-Natuhaylar (Шапсыгъэ-Нэтхъуаджэхэр), Abzeghler (Абдзахэхэр), Kabardey-Besleneyler (Къэбэртае-Бэслъэныехэр), Bjedughlar (Бжъэдыгъухэр), K’emguy-Hatukaylardır (К1эмыгуе-Хьатикъуаехэр). Daha küçük topluluklar ise bunlarla karışmış durumdadırlar.

Adigelerin çoğu, benzeri bulunmayan bir ülke olan öz anayurtlarından zorla çıkarılmış ya da kandırılarak uzaklaştırılmış durumdadır ve Adige çoğunluğu bugün değişik dış ülkelerde yaşamaktadır.

Türkiye-Suriye-Ürdün’de bulunan Adigeler bir arada ve karışık yaşadıkları için, bu Adigelerin Adigeceleri de birbirine oldukça karışmış (ve yakınlaşmış) durumdadır ve bu insanların Adigeceleri giderek tek bir dilde bütünleşmeye doğru gitmektedir. Çok yerinde ve güzel bir gelişmedir bu (*). Bu nedenle Adige-Çerkes folklorunu ayırım gözetmeden, her teksti söylendiği lehçe ve ağızda yazıp yayınlamayı daha doğru bulduk ve bu folklor kitabını Shapsugh-Abzegh-Bjedugh-K’emguy-Kabardey lehçeleri esassı üzerinden aynen yayınlıyoruz. Gelecekte bunun Adige yazı dilinin tek bir dilde birleşmesi konusunda büyük bir yararı görülecektir. Ayrıca eğitim ve dilbilimi kurallarına daha uygun olan biçim de budur.

Adige folkloru (eski şarkılar/усыгъэжъхэр) üzerine değişik kitaplar yayınlandı:“Adige Edebiyatı” (Адыгэ Адэбыят), Moskova, 1924;“Psatl No. 1” (Псалъ) (**), Moskova, 1924;“Adige ueredxer” (Адыгэ орэдхэр/Adige Şarkıları), Maykop, 1940; “Psatl No. 2”, Krasnodar, 1926;“Adige ueredızhxer” (Адыгэ орэдыжъхэр/Eski Adige Şarkıları), Şam, 1954.

Yukarıdaki çalışmalar içinde benim katkım olmayan ya da elimden geçmemiş tek kitap bile yoktur. Ancak “Adige-Çerkes Folklor” kitabı gibi bir yayın günümüze değin yayınlanmış değildir.

“Adige-Çerkes folkloru” hayli büyük bir derlemedir, yayını büyük para gerektiriyor, bu bakımdan onu dergi boyutunda küçük kitapçıklara bölüp yayınlamaya çalışacağız. Bu iş tamamlandığında, bütün tekstleri ve dipnotlarını tek bir kitap halinde toplu olarak yeniden yayınlamayı düşünüyoruz.

Nart şarkılarını da (пщыналъ) ayrı bir kitap halinde yayınlayacağız.

Bana düşen görev, yapıtları yayına hazır hale getirmek idi ve bu görevi eksiksiz tamamlamak için elimden geleni yaptım. Şimdi önde duran görev, basım işini gerçekleştirmektir. Artık Adigelere düşen görev, “Adige-Çerkes Folkloru” kitabının yayını işine katkı sağlamak olmalıdır. Bu katkının sağlanacağını umuyorum.

(*) Rahmetli yazar, doğal olarak, 1950’li yılların ortamında asimilasyon, televizyon kültürü ve küreselleşme gibi, küçükleri ve zayıfları süpüren gelişimlerden haberdar değildi. -HCY
(**)
Psatl – Söz, konuşma, sözlük. -HCY