ÇERKESLERİN MUSTAFA KEMAL’E FEDERASYON ÖNERİLERİ

TLETSERUK Nahit Serbes
28.07.2010

Atatürk’ün Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde yaptığı açılış konuşmasından, Kafkasya’da bağımsız yaşamak isteyen Çerkeslerin Türklere federasyon önerisinde bulundukları anlaşılmaktadır.
Bu amaçla Kafkasya’dan Türkiye’ye gönderilen Ebubekir Pilyef, federasyon fikrini o sırada Sivas’ta olan Mustafa Kemal ile görüşmüş, kendisine Kafkasya konusundaki düşüncelerini sormuştu. Mustafa Kemal’de Çerkeslere, kendi güçleriyle bağımsızlıklarını kazanmaları halinde federasyonun gündeme gelebileceğini söylemiş, ancak bunun yanı sıra İngiliz ve Fransızlara karşı başlatacakları mücadelede Bolşeviklerin yardımına ihtiyaç duyduklarından Moskova’yı darıltacak bir hareketin içinde olamayacaklarını da belirtmiştir.

Bununla beraber Mustafa Kemal, Ebubekir Pilyef’e, gayrı resmi olarak Osmanlı ordusunda ve Türk aydınları arasında Kafkas kökenli çok iyi yetişmiş kişilerin bulunduğunu, bu kişiler vasıtasıyla Kafkasya Cumhuriyeti’nin organizasyonuna yardımcı olabileceklerini de söylemiş. Bu bağlamda kurmaylarından Binbaşı Vasıf’ı Ebubekir Pilyef’le birlikte İstanbul’a göndermiştir. İstanbul’da Bekir Sami Bey’in Teşvikiye’deki evinde yapılan toplantının sonucunda, Kafkasya’ya bir kurulun gönderilmesi kararlaştırılmıştır. Kurul üyeleri Kurmay Albay İsmail Hakkı Berkok, tarafından belirlenecek ve üyelere 150, refakat edecek askerlere de 15’er Lira yolluk verilecektir.

İlk kafile olarak gönderilmesi kararlaştırılan kurul şu şekilde oluşturulur: Kurmay Albay İsmail Hakkı Berkok, Galatasaray Lisesi öğretmenlerinden Mustafa Butbay, Pilot Yzb. Tevfik, Top. Üsteğm. İsmail Hakkı, Piyade Teğm. Cudi, 6 öğretmen, Hakkı Bey ve askerleridir.

Kurul 2 Şubat 1920 günü Sirkeci’den Gülnihal vapuruyla hareket eder. Kurulun bu yolculuğu sırasında Trabzon Mevki Komutanı Ali Rıza Bey, Rize Jandarma Komutanı Binbaşı Naci Bey’in büyük katkıları olur. Yine Takacı namıyla tanınan Mataracı Mehmet Bey, kurul mensuplarını ücretsiz olarak Batum’a kadar gönderir.

Rize-Hopa yolculuğunda teknede Hopa Kaymakamlığı görevine giden, aslen Suriyeli bir Çerkes olan Hayri Bey de bulunmaktadır. Kurul üyelerini Batum’da Mustafa Bey karşılar. Mustafa Bey, köken bakımından Laz olmakla beraber, kendisini Abaza olarak görmektedir. Kardeşi Ahmet’le beraber, Türklerin lehindeki her faaliyetin önderliğini yapmaktadır. Hatta yeğeni ve iki arkadaşıyla İngilizlerin tutuklayıp hapsettikleri Nuri Paşa’yı nöbetçiyi öldürerek kurtarmış, bu sırada iki arkadaşı da şehit düşmüştür. Kurul üyelerinden Mustafa Butbay, daha sonra Bakü’de karşılaştığı bu fedakar gence Nuri Paşa’nın kendisini nasıl ödüllendirdiğini sorunca, gencin cevabı: “Hiçbir mükafat görmediğim gibi hatırımı soran bile olmadı… Bununla beraber ben görevimi yaptım. Bir kardeşimi düşman elinden kurtardım şeklinde olmuştur.”

Abaza Mustafa Bey, kurul üyelerinin Tiflis’e gidebilmeleri için gerekli belgeleri hazırlayarak kendilerini yolcu eder. Üyeler, Kafkasya’nın çeşitli yörelerini dolaşarak amacı doğrultusunda çalışmalar yapar.

Nihayet Osmanlı Devleti’nin desteğini arkasına aldığına inanan, Çeçen siyasi liderlerinden Abdülmecid Tapa Çermoyev, 11 Mayıs 1918 yılında Kafkasya Cumhuriyeti’nin bağımsızlığını ilan eder. Bu cumhuriyet hukuken Abhazya dahil, bugünkü Federe Kafkas Cumhuriyetleri’nin tamamını kapsıyordu. Çermoyev’in Paris Barış Konferansı’na gidecek heyette yer alması nedeniyle, boşalan devlet başkanlığı görevine yardımcısı Adige politika adamı PŞİMAHO Kosok getirilir. Ancak, Kasım 1919’a kadar görevde kalabilen Kosok Hükümeti, Sovyet Kızıl Ordusu’nun saldırıları sonucunda ortadan kaldırılır. PŞİMAHO Kosok ve arkadaşları, Kızıl Orduya karşı mücadele eden Beyaz Ordu, Süvari Tümen Komutanı General Sultan Kılıç Girey’e sığınarak hayatlarını kurtarabilirler.

İlk Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti Kabinesi; Devlet ve Hükümet Başkanı: Abdülmecid Tapa Çermoy, Başbakan Yardımcısı: PŞİMAHO Kosok, İçişleri Bakanı: Reşid Han Kaplan, Dışişleri Bakanı: Haydar Bammat, Savunma Bakanı: Nuh Bek Tarkovski, Maliye Bakanı: Vassan Girey Jabaği, Ulaştırma Bakanı: İbrahim Haydar’dan oluşuyordu.

6 Ekim 2004 tarihli Milliyet gazetesinin haberine göre “Bugünkü Türkiye Cumhuriyeti’nin Anadolu Ajansı, Kuzey Kafkasya hükümeti tarafından Kazım Karabekir Paşa’ya gönderilen 45 bin Lira’nın sekiz bin Lira’sıyla kurulmuştur.


İlk Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti bayrağı halen
Amerika’da Rahmetli Yahya Kazan’ın oğlu Yinal’ın Korumasında