CİHANGİR BİLGİN ile SÖYLEŞİ

Ali İhsan Aksamaz 

Cihangir Bilgin: “Anadolu’da yaşamış ozan ve aşıkların divanını okudum!”

(Ön açıklama: Cihangir Bilgin, ülkemizin aydınlarından, bir kültür adamı, mektepli ve yürekli bir müzik adamı; çalışkan bir insan.  Cihangir Bilgin, uzun yıllardan beri otantik Laz şarkılarını hem Türkiye ve hem de Gürcistan’da derliyor. Bu şarkıları çağdaş bir anlayışla yorumluyor. Ayrıca günümüzde yazılmış Lazca şiirleri de besteliyor ve yorumluyor. Cihangir Bilgin, yalnızca Lazca şarkıları yorumlamıyor, ülkemizin bütün yörelerinin Türkçe türküleriyle de ilgileniyor, yorumluyor. Türkiye ve yurt dışında da konserler veriyor, öyle biliyorum.  Arabesk Lazca müzik yapmıyor.

Laz halk müziğini yalnızca tutum- kemençe gibi otantik enstrümanlara da hapsetmiyor, diğer enstrümanlarla da müzik yapıyor, okuyor. Eski Laz halk şarkılarını yeni bestelerle okuyor. Yeni Lazca şarkılar yapıyor. Ülkemizin kültür elçisi. Cihangir Bilgin, Turkuaz Sanat Derneği ve Laz Kültür Derneği’nin de emektarlarından. Cihangir Bilgin’i 2004’de rahmetli M. Recai Özgün’ün cenaze töreninde, rahmetli M. Yılmaz Avcı vasıtasıyla Sapanca’da tanıdım.  O zamandan beri yaptığı kültürel çalışmaları ilgiyle izliyorum. Cihangir Bilgin ile biyografisi ve kültürel çalışmalarına ilişkin konuştum./ Ali İhsan Aksamaz)

+

Ali İhsan Aksamaz: Lütfen, bize önce biyografinizden bahsedin de öyle başlayalım, olur mu? Nerelisiniz? Ne zaman nerede doğdunuz? Hangi okullarda öğrenim gördünüz? Şimdi nerede yaşıyorsunuz? Nerede çalışıyorsunuz? Evli misiniz? Çocuklarınız var mı? Hangi dileri biliyorsunuz?

Cihangir Bilgin: Artvin -Arhaviliyim. Babamın memuriyeti dolayısı ile Kayseri doğdum. İlkokulu Kayseri de bitirdim. Ortaokul ve liseyi Arhavi’de okudum. 1994’de İstanbul Teknik Üniversitesi Devlet Konservatuarını bitirdim. Şu an Karadeniz Ereğli’de yaşıyorum. Güzel Sanatlar Lisesinde görev yapıyorum. Evliyim;  Defne Mjora adına bir kızım var. Orta derecede Almanca, Lazca ve Megrelce biliyorum.

Ali İhsan Aksamaz: Konservatuar mezunusunuz, yalnız alaylı değil mekteplisiniz de. Bu sebeple de geçmişin otantik müziğini çağdaş bir anlayışla yorumluyorsunuz.   Kaval çalıyorsunuz,  saz/ bağlama çalıyorsunuz, gitar çalıyorsunuz, kemençe çalıyorsunuz; öyle biliyorum. Bu enstrümanların dışında hangi enstrümanları çalıyorsunuz? Öğrencilerinize hangi enstrümanları çalmayı öğretiyorsunuz? Hangi solo ve koro faaliyetlerde bulunuyorsunuz?  Bize genel olarak müzik çalışmalarınızdan bahsedin, lütfen!

“Azerbaycan klasik müziği ve halk mahnılarını icra etmek okumak bir başka dünya”

Cihangir Bilgin:  Her müzisyen gibi çocuk yaşlarda enstrüman çalmaya başladım. Konservatuarda okumamın sebebi Azerbaycan tarını icra etmek içindi. Bu anlamda Azerbaycan klasik müziği ve halk mahnılarını icra etmek okumak bir başka dünya.

Anadolu’ya dair farklı formlarda geleneksel ezgileri öğrenmek okumak, icra etmek vs. bir dizi çalışmalar yaptım. Okul yıllarında farklı platformlarda müzisyen olarak çalıştım. Dilsiz Kaval, Karadeniz Kemençesi, Kabak Kemane vs. halk çalgıları öğrendim. Türküleri sevdirmek, tanıtmak ve öğretmek adına bir mücadele vermekteyim. Bu yüzden derslerde bazen yeni nesile ulaşabilmek adına gitar çalıyorum. Bağlama ve Dilsiz kaval dersleri veriyorum. Öğrenmek isteyenlere de ayrıca kemençe dersleri de veriyorum.

Turkuaz adında sanat topluluğum var 15 yıldır türkülerle iç içe sunular yapıyoruz. Farklı konsept ve konularda halk ezgilerini seslendiriyoruz. Anadolu’da yaşamış ozan ve aşıkların çoğunun divanını okudum. Ezgisi yapılmayan birçok şiirleri seçiyorum, arşivliyorum halk şiiri üzerine araştırma ve beste formunda ezgiler yazıyorum. MESAM üyesiyim. Şiir, müziğin kıyafetidir. Çağdaş şairler ve ozanlardan şiirler seçerek farklı müzik formlarında şarkılar da yazıyorum. Özelikle muhalif şairlerin şiirlerini daha çok önemsiyorum. Müzikal anlamda eser ortaya koymak, toplumda geleceğe dair serler bırakabilmek önemli bir davranış.  Müzik sektörünün her alanında varlık göstermek gibi bir amacım da, zamanımda yok. Popüler olmak isteğe bağlı farklı bir uğraş olduğu için kendi dünyamda mütevazi çalışmalar yapmanın daha verimli olduğunu düşünüyorum.

+

Cihangir Bilgin: “Kendi kültürümüze ve anadilimize dair tek kalem oynatmamak çok zoruma gitmişti!”

+

Ali İhsan Aksamaz: Arabesk Lazca müzik yapmıyorsunuz. Laz halk müziğini yalnızca tutum- kemençe gibi otantik enstrümanlara da hapsetmiyorsunuz, diğer enstrümanlarla da müzik yapıyorsunuz, okuyorsunuz. Eski Laz halk şarkılarını yeni bestelerle okuyorsunuz. Yeni Lazca şarkılar yapıyorsunuz. Bu, Laz müziğinde yeni bir tarz. Biraz da bize bu tarzınızın sebebinden bahsedin, lütfen!

Cihangir Bilgin, her konseri için tarihe önemli notlar düşüyor

Cihangir Bilgin: Arabesk, taverna vs. denilen müzik yaparak geçinen bir takım insanların  lüks içinde yaşam sürdürdüklerini,  varoşlarda yaşayan insanlar üzerinden çıkar sağlamanın tezgahı olduğunu düşünüyorum. Arabesk Açıkça riyakârlıktır. 

2000’li yılların başında Dil bilimci Goişi Kojima’nın Laz halk Şarkıları adlı bir kitabını okumuştum. Kendi kültürümüze ve anadilimize dair tek kalem oynatmamak çok zoruma gitmişti. Lazca ile ilgili “93 Süreci” içinde olan birçok Laz aydını ile tanışıklığım başladı; hâlâ da devam eden yoğun bir çalışma içine girdim. Bazı kaynaklara ulaşmak zor olduysa da Lazca otantik şarkılar ve Lazca şiir yazan birçok insanın eserlerini arşivlemeyi başardım. Bizzat şahsî görüşmeler ve çalışmalar yaptım. Derleme araştırma gezileri programladım. Lazca şiir yazan birçok insanla bir araya geldim; şiir yazmalarını teşvik ettim.  İnsan profili olarak Lazlar (kendimde dâhil) inatçı ve tez canlı insanlarız. Bu yüzden yapılan bütün kültürel çalışmalarda ciddî sancılar, krizler, küslükler vs. ortaya çıkıyor. Mücadele içinde yıpranarak kültürel dokuyu korumak ve üretmek adına kendi payıma düşeni yapmaya çalışıyorum.

Lazca otantik müzik konusunda Lazona’da yaşayan müzisyenlerin duyarlı olmadığını düşünüyorum. Sadece kendi mahallinde ya da evinde lokal anlamda Lazca şarkıların okunduğunu söyleyebilirim. Ortaya çıkarılabilen otantik ezgilerin çoğu en yakın tanıdıkları tarafında derlenebildi. Alan taramaları ve derleme konusunda yeterli ciddî çalışmalar yapılamadı. Kaybolan ve toprağa giden yüzlerce müzikal yapıt var. Laz toplumunda kollektif çalışma gurubu anlayışı sadece tarımsal alanda var. Ancak kültüre ve dile dair araştırmacı uzman yani konusuna vakıf insanların binlerce yıllık mirası korumak ve kayıt altına almak gibi bir mecburiyeti vardır. Hazırcı tüketim anlayışı, sadece popülerlik adına yapılan şahsî menfaatler dışında toplumsal yapıya katkı sunmuyor.

Laz şarkıları konusunda Helimişi Hasan, evrensel boyutta eserler bıraktı. Bu başarısı, düşünsel anlamda Helimişi Hasan’ın bilgeliğinin yansımasıdır. Sanat ve halk kültürü adına şahsî çabalar sarfetmek ve bunun diyetini yokluklarla geçirilen bir yaşamla sürdürebilmek ancak Helimişi Hasan gibi bir aydının farkındalığıyla gerçekleşti.  Kendi ifadesi ile bu dünyada kendine düşen görevi yaptığını ve yaşadıklarından ve yaptıklarında pişman olmadığını ve de emeklerinin boşa gitmeyeceğini yüksek perdeden insanlığa duyurdu.

Fakat Helimişi Hasan, sadece Laz dilini konuşan ve resim, şiir, müzik, politika, vs. uğraşları olan bir insan, Laz halkının müziğini, kültürünü oluşturan genel bir unsur değil.  Aynı zamanda mihenk taşı misali Helimişi Hasan’ın çabaları olmasaydı sorusunu da Laz aydınlarının kendilerine sormaları gerektiğini düşünüyorum.

Kent kültürü içinde yaşadığımız süreçte otantik eserler yapmanın olasılığı zaten mümkün değil. Fakat Lazca konuşma dilinin kendi içindeki telaffuz söylem ve esprilerini hissedebilmek ve müzikal anlamda ifade edebilmek adına özgürce eser yazmanın en doğal hakkım olduğunu düşünüyorum. Kaybolmakta olan kültürel değerler adına çalışma yapan birçok emekçi insan tanıdım. Maalesef günümüz toplumunun geneli hazırcı ve okumayan sorgulamayan bir anlayış içinde. Özellikle şiir vs. edebi eserler yazan Laz aydınlarının verdiği emeklerin kitap sayfalarında kalmasına izin vermemek adına inatla eser yazmayı doğru bir davranış olarak görüyorum.

İnsanlar beğenirler, beğenmezler ama ben şahsım adına yazdığım eserlerin evrensel boyutta olmasını amaç bilirim. Dünyada her orkestranın icra edebileceği, ses alanı geniş ve her enstrümanın çalabileceği eserler yazmaya çalışıyorum. Tabii ki imkânlar dahilinde kayıt vs. yaparak paylaşmak isterim. Zaman ve maddî koşullardan ötürü emek olayı.

Cihangir Bilgin: “Batum, Tiflis, Rustavi’de arşiv çalışmaları yaptım!”

Ali İhsan Aksamaz: Biliyorum, Turkuaz Sanat Derneği’nin emektarısınız. Bu dernek ne zaman, nerede kuruldu? Bize, Turkuaz Sanat Derneği’nin kurulduğu günden bugüne kadarki faaliyetlerinden bahsedin, lütfen! Turkuaz Sanat Derneği, müziğin hangi alanlarında faaliyet gösteriyor? Bu dernekteki öğrenciler hangi yaş kategorisinde? Bize bu dernekteki solo, koro ve enstrüman kategorilerindeki faaliyetlerinizden bahsedin, lütfen!

Cihangir Bilgin: Kültür ve sanatsal davranışlar resmî kurum ya da anlayış içerisinde her zaman kısıtlı ya da sansürlü olur. Özgürce kendinizi ifade edebilmenin yolu kendi kararlarınızla yaptığınız eylemle anlam bulur. Bu yüzden dernek statüsünde 60 üyesi olan Turkuaz Kültür Sanat Topluluğu kurdum. Her kesimden insanlarla bir araya gelerek sadece müzik adına çalışmalar yapıyorum. Genel felsefem; “hayat türkü, türkü de hayat’tır”

Toprakları üzerinde yaşadığımız Türkiye’nin, Anadolu’nun çok kültürlü hazinesinin çok renkliğini yaşayarak her telden her bölgeden motifleri ezgilerle dile getiriyoruz. İnsanlar arasında kurulan en güzel köprü müzikal paylaşımlarla güçleniyor. Sanat, insanlıkla barışık olmanın ifadesi aslında.

Ali İhsan Aksamaz: Biliyorum, ulusal dilimiz Türkçeyi de yerel diliniz Lazcayı da seviyorsunuz, sahipleniyorsunuz, sahip çıkıyorsunuz. Türkiye’nin çeşitli yörelerinden Türkçe Türküler yorumluyorsunuz, Türkçe şarkılar söylüyorsunuz. Öyle biliyorum. Türkçe Türkü ve şarkılar da yorumluyorsunuz. Lazca şarkılar da yorumluyorsunuz.  Aşık Veysel’in şiirlerini okuyorsunuz, biliyorum. Diğer aşıklardan da okuyor musunuz? Repertuarınızda başka dillerden veya farklı yörelerden, ülkelerden de şarkı ve türküler var mı?

Cihangir Bilgin: Anadolu ozanlar ve aşıkların diyarıdır. Geleneksel müzik inanç, felsefe üzerine kurgulanmıştır. Mevlâna, Yunus, Pir Sultan, Karacaoğlan, Yedi Ulu Ozanlar, Anadolu Erenleri, aklınıza gelecek tüm aşıklar bu toprakların gerçek sahipleridir. Türkülerle iç içe olan insanlar, yaşamları içinde Veysel’i, Davud Sulari’yi, Aşık Daimi’yi, Mahzuni’yi, Neşet’i görmeden sevdikleriniz içinde öncelikli kılıyor.  Elinizde bağlama ile bu ustaların türkülerini okuyunca acıyı,  mutluluğu, aşkı, sevgiyi, barışı anlatmış oluyorsunuz.

Müzik çok güçlü bir unsur. Farsça, Kürtçe, Ermenice, Eski Pontosça geleneksel ezgiler dinlemeyi severim. Daha doğrusu dil, din, ırk vs. müziğin harita, sınır tanımadığını düşünüyorum. Aynı zamanda çalgıların da bir aidiyetinin olmadığını düşünüyorum. Bir enstrümanı en iyi icra eden herkesi saygıyla dinlemek yeterli bence.

Ali İhsan Aksamaz: Lazca bestelerinizi biliyorum. Türkçe besteleriniz de var mı? Siz de  Lazca şiir, destan yazıyor musunuz?

Cihangir Bilgin: Şiir, edebiyat ve müzik insanları olgunlaştıran ve bilgi sahibi eden en güzel alan. Akademik eğitim sonrası sadece teknik anlamda müzik öğrendiğimi fark ettim. On yıllık bir süreçte hiçbir eserim olmadı. Daha doğrusu yazmak istedim fakat yazamadım. Eser yazabilmek ve yazdığınızı altına imzanızı koyabilmek cüretkâr bir davranış. Fakat okumadan öğrenmeden, bilgi ve tecrübe sahibi olmadan eser yazmak cahil cesaretidir.

MESAM’da kayıtlı 120 civarında onaylı eser duruyor. Eser yazıyorum; bazıları şiir, bazıları da söz ve müzik ikisi bir arada eserlerim var.

Karacoğlan’a ait 627 şiiri inceledim.  Ezgisi olmayan 20 civarında türkü formunda eser yazdım. İranlı Acem şair Şehriyar’ın iki şiirine  (“Heyder Babaya Selâm” ve “Yâr” Kasidesi) ezgiler yazdım. Ömer Hayyam’dan 4 ayrı rübaiyi konu ve şiirsel ölçü biçimlerini analiz ederek özgün bir şarkı yazdım. Ben yaptım, ettim vs. gibi söylemler aslında beni rahatsız ediyor. Diyeceksiniz ki kimseye eser verdiniz mi? Eser vermek istediğim yorumcular oldu fakat her sanatçı kendi ürettikleriyle var olmak istiyor.

Ali İhsan Aksamaz: Yalnızca Türkiye’de değil, Gürcistan’da da Lazca derleme çalışmaları yaptınız, biliyorum. Oradan da Lazca şiir ve şarkı derlemeleri yaptınız; insanlarla konuşmalar yaptınız, kameraya çektiniz.  Gürcistan’a ilk ne zaman gittiniz? Çok zengin bir arşiviniz olduğunu biliyorum. Sarpi’de ve Tiflis’te derleme çalışmaları yaptınız. Oradaki bu Lazca derleme çalışmalarınız hakkında bilgi verir misiniz? Gürcistan’daki çok sesli Laz Müziği ile Türkiye’deki tek sesli Laz müziği hakkında neler söyleyebilirsiniz? Türkiye’deki 20 yıl önceki ve bugünkü Laz müziği arasında bir karşılaştırma yapar mısınız?

Cihangir Bilgin: 2005 -2009 yılları arasında Gürcüstan’da bazı derlemeler yaptım. Kolkhoba Festivalerine katıldım. Sarpi köyünde ve Batum, Tiflis, Rustavi gibi şehirlerinde derleme ve arşiv çalışmalarım oldu. O zamanlar insanları evlerinde bulabilmek adına sömestri tatilinde, kış ortasında seyahatler yapıyordum. (Topluluğun müzik danışmanı) Nazi Memişişi’nin daveti üzerine Rustavi’de Tutarçela polifonik müzik topluluğunun ilk çalışmalarına şahit oldum. Yaşa Tandilava, Cemal Vanilişi, Yaşar Bakradze, Mehmet Kazancıoğlu ve Gürcistanlı birçok Laz aydınıyla sohbetlerimiz oldu.

Polifonik (çok sesli) koro ve solo müzikal yapı, inanç ve edebî boyutu ile Sakartvelo (Gürcistan) ve (Megrelya) Samargalo’da eski çağlardan bugüne geleneksel yolculuğu ile devam ediyor. İnsan seslerinin armonisi ile milyonlarca kitleye hitap ediyorlar. Kültürel yapı içinde polifonik müziğin temsilcileri hem müzikal anlamda hem de toplumsal dayanışmada önemli rol oynuyorlar. Lazların Müslüman olmadan önceki devirlerinde polifonik müzikle iç içe olduklarını düşünüyorum. Laz halk şarkıları, şu anki dönemde tek sesli kemence tulum, akordeon ve kaval gibi halk sazları eşliğinde tek sesli müzikal formda devam ediyor. Kâzım Koyuncu ve Birol Topaloğlu ile başlayan Lazca müziğinin günümüzde albüm konseptinden çıkıp sosyal medyada devam ettiğini hepimiz biliyoruz. Lazca müzik yapan topluluklar, teknolojinin sanal dayatmasına karşı mücadele vermekteler. Sonuç olarak Lazca müzik, gurup bazında değil de kişisel çalışmalarla dinleyici karşısında varlık gösteriyor. Pandemi döneminde amatör stüdyo kayıtları yaparak ben de birkaç şarkı yayınladım. Amacım Laz edebiyatında yer alan şairlerin katkılarını, adlarını ve mücadelelerini ortaya koymaktı.

Cihangir Bilgin: “Lazca mücadelemize devam edeceğiz!” 

Ali İhsan Aksamaz: Bugüne kadar Fahri Kahraman, Nurdoğan Abaşişi, Munir Yılmaz Avcı, Ramazan Kosanoğlu, Hasan Helimişi, Nazi Memişişi ve Yaşa Tandilava’nın Lazca şiirlerini bestelediniz, çok güzel şarkılar ortaya çıkardınız. Bu çalışmalarınız Türkiye ve Gürcistan’da büyük ilgi gördü. Bu alanda yeni şarkılar ortaya çıkaracak mısınız?

Cihangir Bilgin: Lazca şiir yazan insanlar benim için çok değerlidir. Konuşmak ayrı,  yazmak ise sanatsal bir davranıştır. Lazcayı çok iyi bilen insanlarla dostluğum ve aktif çalışmalarım hâlâ devam etmekte. Ben şahsen iyi derecede bilmesem de Lazca konusunda kendimi geliştirmeye çalışıyorum. Biraz iddialı bir söylem olacak ama içimde kalmasını da istemem. Şu ana kadar okunmuş, yayınlanmış Lazca şarkıların toplamından çok daha fazla derleme ve beste çalışmamın olduğunu ifade etmek isterim. Lazca yazılmış şiirsel ifadelerin müzikal aktarımla ciddî katkılar sunacağına inanıyorum. Şiirin toplumsal duyarlılıkta ve bilinç uyandırmada çok etkili olduğunu düşünüyorum.

Lazca şiir yazan Laz aydınlarının emeklerine saygı duyuyorum. Selma Koçiva, M. Recai Özgün, Osman Büyüklü, Kamil Aksoylu, İnci Derya Turna, Özer Ertaş, Timur Cumhur,  Musa Cedeşi ve şimdi ismini hatırlamadığım birçok insan Lazca şiirler yazdı. Ben de bu yürek dolusu yazımları müzikal eserlerle taçlandırdım.

Ali İhsan Aksamaz: Bugüne kadar Türkiye’de ve yurtdışında nerelerde konserler verdiniz? Yeni konser projeleriniz var mı?

Cihangir Bilgin: Yurt dışında konser vermedim. Türkiye sınırları içinde bazı festivallerde sahne aldım. Görevim dolayısıyla bulunduğum ilçede sıralı konserlerim devam ediyor.

Ali İhsan Aksamaz: Laz Kültür Derneği’nin emektarısınız. Bu dernek ne zaman ve nerede kuruldu? Birkaç cümle ile bize bu dernekten de bahsedin, lütfen!

Cihangir Bilgin: Karadeniz Ereğli’de 2000 civarında Laz vatandaşımızın olduğunu tahmin ediyorum. Yöresel derneklerin olduğu bir ortamda Lazların da ortak kurumsal yapıda birbirlerini tanımalarını kültürel ve sosyal anlamda paylaşımlarda bulunmalarını sağlamak amacıyla Karadeniz Ereğli Laz Kültür Derneğini 2015 yılında kurduk. Panel, konser, festival, gezi, arşiv ve dayanışmaya yönelik etkinliklerle çalışmalarımıza devam ediyoruz.

“Megrel şairlerin şiirleriyle on yeni şarkı yaptım”

 Ali İhsan Aksamaz: Yeni çalışmalarınız var mı? Bize müjdeli haberleriniz var mı?

Cihangir Bilgin: Megrelce ve Lazcanın birbirlerine yakın kardeş diller olduklarını, aynı ağacın dalları olduğu vs. bu söylemleri hep duymuşuzdur. Megrelce kök ve ifade biçimiyle Lazcaya çok yakın bir dil olmasına rağmen, ortak paydada konuşabilmek sadece sosyal medyada kişisel paylaşımlarla devam etmekte.

“Cumalepe boret” vs. bu tür söylemlerin tıkanıp kalındığı bu süreçte kendimce bir karar aldım. Bir proje hazırladım ve bitirdim. Megrelya’da ve yurt dışında yaşayan Megrel dostlarla tanıştım. Bu diyaloglar sonucunda Megrelce şiir yazan şairleri de tanımış oldum.  Bu şairlerin  şiirlerini konularına göre tasnif  ve tercüme çalışmaları yaptım. Ve de tanınmış on Megrel şairlerin şiirleriyle on yeni şarkı yaptım. Megrelce ve Lazca iki kardeş diller diyoruz. Böylece bu şarkılarla kurulacak bir köprünün iki kardeş dilin asırlar sonrasında kucaklaşıp buluşmasına yol açacağını umut ediyorum.

Ali İhsan Aksamaz: Durmadan, usanmadan çalışıyorsunuz. Biliyorum, boşa harcayacak hiç zamanınız yok. Yine de sorularım için zaman harcadınız. Bu söyleşi için size teşekkür ederim. Başka sorum yok ancak sizin söylemek istedikleriniz veya mesajlarınız varsa, lütfen, onları da söyleyin!  Sağlıcakla kalın!

“Turkuaz”, konserlerine devam ediyor

Cihangir Bilgin: Lazcanın gelişmesi ve yazılı kaynaklarının çoğalması için, Laz kadınlarının Lazca yazmamalarının çok büyük bir eksiklik olduğunu belirtmek isterim. Akademik eğitim almış,  konusunda uzman bu kadar Lazın yaşadığı bir ülkede bazı Laz kadınları Latin alfabesine ilâve 7 harfi ezberleyerek Lazca yazma konusunda sınıfta kaldılar. Hani diyoruz ya Anadili! Madem  anadili… Laz kadınları bu mücadelede neden yoklar? Neden yazmazlar?!

Bu röportajla şahsıma yer ve zaman ayırdığınız için asıl ben size teşekkür ederim.  Taşlar yerine oturana kadar Laz Dili ve kültürüne dair emek veren herkes gibi mücadelemize devam edeceğiz. Saygı ve sevgilerimle sağlıcakla kalın.

(Önerilen Okumalar: Cihangir Bilgin, “Etnik Müzik- Polifoni”, 1 I 2004, lazuri.com; Cihangir Bilgin, “Lazca Destanlar (Destani)”, 13 I 2004, lazuri.com;   Cihangir Bilgin, “Folklor (Halk Bilimi)”, 12 VIII 2004,  hopam.com/ Sima Dergisi, Sayı 7, Sima Laz Vakfı Yayın Organı, Fotosan Ofset Ltd. Şti., İzmit, 2007; Cihangir Bilgin, “Kültür emekçisi Lazlar üzerine”, Skani Nena Dergisi, Sayı 1, Laz Kültür Derneği Yayın Organı, Sayı 1, İstanbul, 2009;  “Turkuaz’dan yeni bir konser”, 20 III 2017, ereglihakimiyet.com);Yılmaz Avcı (Redaktör: Ali İhsan Aksamaz), “Navamiçkinan Tere K̆olxeti/ Bilmediğimiz Ülke: K̆olxeti (Anı)”, Sima Dergisi, Sayı 8, Sima Laz Vakfı Yayını, Fotosan Ofset, İzmit, 2009)

+

Bazı çalışmaları:

https://www.youtube.com/c/CihangirBilgin

+

Cihangir Bilgini: “Anadolis skideri dido ozani do aşik̆epeşi divanepe vibiri!”

(Goʒ̆otkvala: Cihangir Bilgini ren dobadona çkinişi gamantanerepeşen, k̆ult̆uriş k̆oçi, mekteburi do guroni musik̆osi, musik̆aşi mamgurapale; dulyamxvenu şurimşine.  Cihangir Bilginik dido ʒ̆anepeşen doni otant̆uri Lazuri birapape- şiirepe ar k̆ele Turkiyes majura k̆eleti Gurcistanis k̆orobups. Andğaneri musik̆aluri gagnapatenti aya birapape- şiirepe mskvaşa ibirs. Amuşen çkva, ağan ç̆areli Lazuri şiirepeşi kaydepe ikips do xolo ibirs. Cihangir Bilginik xvala Lazuri birapape va ibirs, majura k̆eleti dobadona çkinişi mteli semtepeşen Turkupe k̆ala  iboden, ibirs. Turkiye do Turkiyeşi galeti k̆onserepe meçaps, eşo miçkin. Arabesk̆-Lazuri musik̆a va ikips. Cihangir Bilginik Lazuri musik̆a xvala guda- kemençe steri otant̆uri enst̆rumanepesti va moloxunaps, majura enst̆rumanepetenti musik̆a ikips, ibirs.  Edo mcveşi Lazuri xalk̆uri birapape ağani kaydepeten ibirs. Ağani Lazuri birapape ikips. Mtini giʒ̆vat na, dobadona çkinişi k̆ult̆urişi elçi ren Cihangir Bilgini.  Turkuaz Sanat Derneği do Lazuri K̆ult̆urişi Derneğişi emektarepeşen. Ma Cihangir Bilgini k̆ala 2004 ʒ̆anas, rametli M. Recai Ozgunişi mgaras, rametli M. Yilmaz Avcişi xeten noğa Maşukiyes doviçini.  Emoraşen doni  k̆ult̆uruli noçalişepe muşişen ambai komiğun. Cihangir Bilgini k̆ala biyografi muşi do k̆ult̆uruli noçalişepeşen bğarğali./ Ali İhsan Aksamazi)

+

Ali İhsan Aksamazi: Mu iqven, ʒ̆oxle biyografi tkvanişen molamişinit do eşo gevoç̆k̆at, iqveni? Sonuri ret? Mundes, so dibadit?  Namu nʒ̆opulapes, so igurit? Aʒ̆i so skidut? So içalişept? Çileri reti? Berepe giqonunani? Namu nenape giçkinan?

Cihangir Bilgini: Noğa Artvin- Arkaburi vore. Baba çkimi memuri rt̆i, emuşeniti ma noğa K̆ayseris dovibadi. Geç̆k̆apuroni nʒ̆opulaşi gamantana- gurapa noğa K̆ayseris kodoviguri. Oşkenduri do liseşi gamantana- gurapa noğa Arkabis kodoviguri. 1994 ʒ̆anas İst̆anbul-Devletişi K̆onservat̆uarişen dovimezuni Aʒ̆i noğa K̆aradeniz Ereğlis pskidur. Gyuzel Sanatepeşi Lises viçalişep. Çileri vore do Defne Mjora coxoni ar k̆ulani bere komiqonun. Oşkenduri dereceten Alamanuri, Lazuri do Margaluri nenape komiçkin.

Ali İhsan Aksamazi: K̆onservat̆uaris kodigurit mara xvala alayli var, mekteburiti ret. Emuşeniti otant̆uri birapape andğaneri zima do ağani enst̆rumanepeten dido mskvaşa ibirt. P̆ilili gelaçapt,  sazi/ bağlama gelaçapt, git̆ari do kemençe gelaçapt tkvan; eşo komiçkin. Aya enst̆rumanepeşen met̆a çkva namu enst̆rumanepe gelaçapt?  Mamgurepe tkvanis namu enst̆rumanepe ogurapt? Namu solo do k̆oro noçalişepe giğunan?  Musik̆aluri noçalişepe tkvanişen molamişinit, mu iqven!

Cihangir Bilgini:  K̆arta muzisyeni steri, manti berobas gelaçamus kogevoç̆k̆i. Ma muşeni  k̆onservat̆uaris doviguri, giçkinani, Azerbaycanişi t̆ari gelaçamu mint̆u do emuşeni. Aya gagnapaten, Azerbaycanişi k̆lasik̆uri musik̆a do xalk̆uri mahnepe obiru ren dido mskva do dido k̆ai momʒ̆ondun.

Anadolişi çkvadoçkva formapeşen adeturi birapape, turkupe oguru do obiru şeni çkvadoçkva noçalişepe dop̆i. Nʒ̆opulaşi ʒ̆anapes rt̆u, çkvadoçkva p̆lat̆formepeşen muzisyenepe k̆ala artot doviçalişi. Dilsiz K̆avali, K̆aradenizişi Kemençe, K̆abak Kemane do amusteri xalk̆uri enst̆rumanepe kodoviguri. Turkupe oçinapu, oqoropapu do doguru şeniti şurdoşuriten mucadele mepçap. Emuşeniti ağani jenerasyonepeşa nunç̆işinu şeni namtini dersepes git̆ariti gelapçap. Bağlama do dilsiz k̆avalişi dersepe mepçap. Oguru naunonanpes kemençeşi dersepeti mepçap.

Turkuaz coxoni sanatişi ansambli komiğun. Vit̆oxut (15) ʒ̆ana ren turkupeş k̆onserepe mepçapt. Çkvadoçkva k̆onsepti do temapeşen xalk̆uri birapape ptkumert, vibirt. Anadolis skideri dido ozani do aşik̆epeşi divanepe vibiri. Melodi mutepeşi uxvenu ardido şiirepe pʒxunup, ok̆uleti entepeşi arşivepe vikip, xalk̆uri şiirişen goşogorala vikip do kaydeşi formuten melodepe p̆ç̆arup. MESAM-işi mak̆ature vore. Şiiri ren musik̆aşi dolokunu. Andğaneri şairi do ozanepeşen şiirepe pʒxunup do goçkvaneri musik̆aşi formapeten birapapeti p̆ç̆arup.  Didopeten çkvadoçkva şairepeşi şiirepes majurapeşen çkva dido becitoba mepçap ma. Musik̆aluro eserepeşi yeçkindu, ok̆uleni lamtinalaşa andğaşen eserepe nunç̆işinu dido beciti ren, ma aşo komiçkin.  Musik̆aşi sekt̆orişi k̆arta speros ti- t̆ani oʒ̆iru şeni gagnapati, orati va miğun. P̆op̆ularuli viqva, aya va minon ma. Ma çkimi dunya komiğun; aya dunyaşi doloxeti tamo- tamo noçalişepe dop̆a, aya çkva meçamura ren, ma aşo vizmon.

+

Cihangir Bilgini: “Çkini k̆ult̆uri do nananena şeni çkar mutu uxvenuten eşo doxedu dido p̆at̆i maʒ̆onu!”

+

Ali İhsan Aksamazi: Arabesk̆-Lazuri musik̆a va ikipt. Lazuri xalk̆uri musik̆a xvala guda- kemençe steri otant̆uri enst̆rumanepesti va moloxunapt, majura enst̆rumanepetenti musik̆a ikipt, ibirt.  Edo mcveşi Lazuri xalk̆uri birapapeti ağani kaydepeten ibirt. Ağani Lazuri birapape ikipt. Aya ren ağani gza Lazuri musik̆as. Amʒ̆ika aya zima tkvanişi sebebişenti molamişinit, mu iqven!

Cihangir Bilgini: Arabesk̆uri musik̆a, t̆avernaşi musik̆a do amusteri musik̆ape çkimi dulya va ren. Amk̆ata musik̆aşa toli va miğun ma. Mara miçkinan,  namtini k̆oçepek arabesk̆uri musik̆a do t̆avernaşi musik̆a ikipan do aya dulyaşen dido para mogapan do luksişi doloxe skidunan, aya k̆aixeşa komiçkin ma.  Aya ren varoşepes naskidun garibanepeşi cebepeşen para mogapu, aya ren tezgyaxi, aşo visimadep.  Arabesk̆uri birapa, tişen k̆udelişa riyakyaroba ren. 

2000- oni ʒ̆anapeşi geç̆k̆alas rt̆u,  Jap̆on lingvist̆i Goişi Kojimaşi ‘Lazuri xalk̆uri Birapape” coxoni ketabi vik̆itxeret̆i. Çkini k̆ult̆uri do nananena şeni çkar mutu uxvenuten eşo doxedu dido p̆at̆i maʒ̆onu. “93 ʒ̆anaşi Noçalişepe”-s mxuci nameçeren dido Lazi gamantaneri k̆ala tamo- tamo viçini ok̆uleni ʒ̆anapes. Edo xoloti şurdoguriten mxuci namepçap noçalişepes kogevoç̆k̆i. Namtini odudepe ožiru dido meç̆ireli rt̆u çkimi şeni mara otant̆uri Lazuri birapa do Lazuri şiirepe naç̆arupt̆u ardido k̆oçişi eserepeşen arşivi maxvenu. Am k̆oçepe movik̆itxi do entepe k̆ala mskvaşa bğarğali, entepe k̆ala noçalişepe dop̆i. Nok̆orobe do goşogoralaşi  golvape dop̆i. Lazuri şiiri naç̆arups dido k̆oçi k̆ala viçini, kok̆optit, dopxedit; şiiri ç̆aran yado  entepes udodginu mxuci komepçi. Çkin Lazepe dido nop̆rani do gurpatkaleri k̆oçepe voret (ho, moro, mati eşo vore). Emuşeniti artot xveneri mteli k̆ult̆uruli noçalişepeşen cidduri ʒ̆k̆uni, k̆rizi, dolomarʒ̆ala do amuseri şeyepe yeçkindun. Aya k̆ult̆uruli mucadeleşi doloxe mitik va memişvelas nati, ma xvala dopskida nati, xoloti k̆ult̆uruli xampoba çkini oşinaxu do ağani eserepe omralu şeni çkimebura udodginu şurdoguriten viçalişaminon. Ma aşo komiçkin.

Muşeni va miçkin, Lazonas naskidun muzisyenepes otent̆uri Lazuri musik̆aşa toli va uğunan. Ma aşo komiçkin. Xvala ti- mutepeşişi mahalluri Lazuri birapape ibirnan ekonuri muzisyenepek, aya matkven ma.  Ekoni mcveşi otant̆uri melodepe ik̆orobineren ekonurepeşi xolosonerepeş k̆elen do emuşeni. Mcveşi otant̆uri Lazuri melodepeşi ok̆orobinu şeni,  speros dobağine cidduri noçalişe va ixveneren.  Aşopeten gondineri oşepeten Lazuri musik̆aluri melodi komiğunan, aya matkven. Lazuri lamtinalas k̆olekt̆iuri oçalişuşi adeti va kuğun, mara xvala ziraatişi speros noderepe ikipan. Mara vitoşepeten ʒ̆anaşi mcveşi k̆ult̆uri do nena oşinaxu, doloç̆aru do oskedinu şeni andğaneri dğas vak̆ufepe, derneğepe, çkinerk̆oçepes mesuliyeti kuğunan. Edo vak̆ufepe, derneğepe, çkinerk̆oçepe artimajuraşen mendras dodgituşa var, xe ok̆ok̆limeri oçalişuşa mecburi renan, ma aşo komiçkin. Ağani mutu uxvenuten, ti- t̆ani oʒ̆iru do para mogapu şeni, xvala mcveşi birapape oxmaru ren cibgiroba do aya xalik lamtinalaşi k̆ult̆uris çkar va nunxvacups.

Helimişi Xasanik universaluri zimaten didi Lazuri birapape memişkves. Helimişi Xasanişi noçalişepek muşi xçetomanoba moʒ̆irapan. Sanati do xalk̆uri k̆ult̆uri muşi şeni xvala- xvala diçalişu Helimişi Xasanik. Emuşeniti skidalas umuteli do umiteli doskidu. Aya rt̆u noçalişepe muşişi bedeli. Mara noçalişepe muşi muşi xçetomanobaşen yeçkindu.   Helimişi Xasanişi felsefe eşo rt̆u: “Skidalaşen ma namanç̆en kaebzdi/ Ma am dunyas em dunyaşi derdi va bzdi!”  Helimişi Xasanik emus naanç̆en dulya doqu. Emuşeniti nažiru didi ç̆vinapetenti çkar va dipişmanu. Noçalişepe muşi va gondinasunt̆u, Helimişi Xasanak noçalişepe muşi mteli k̆oçinobas mağali sersiten kognapu.

Mara Helimişi Xasani, xvala Lazuri nena nağarğalapt̆u k̆oçi va rt̆u; resimepeti ğarupt̆u, şiirepeti ç̆arupt̆u, musik̆ati ikipt̆u, p̆olit̆ik̆ati ikipt̆u; amk̆ata faaliyet̆epeti ikipt̆u. Xvala Lazi xalk̆işi musik̆a do k̆ult̆uraşi doloxe tesadufuri ar miti va rt̆u Helimişi Xasani. Meçamura ç̆k̆oni steri rt̆u. Helimişi Xasanişi gayret̆i do noçalişepe va rt̆uk̆onna,  akonuri Lazi gamantanerepek mu qvasunt̆es?  Ti- mutepeşis aya k̆aixeşa k̆itxan, aya minon ma.

Andğaneri ndğas didi noğaşi k̆ult̆urişi doloxe pskidurt. Emuşeniti otant̆uri Lazuri birapa oxvenuşi ixtimali ma miğunan. Aya komiçkin mara Lazuri nenaşi telaffuzi, tkvala do esp̆repe oxoʒ̆onu do musik̆aluri zimaten antepe gamognapu şeni oxoşkvinero eserepe oç̆aru ren çkimi hak̆i. Nagondunun k̆ult̆uruli k̆imet̆epe oskedinuşi gzas noçalişepe naikips maemeğe k̆oçepeşen dido viçini. Andğaneri lamtinalas didopeten xvala xazireli şeyepe oxmaruşa toli kuğunan mara goşogoru do ok̆itxuşati çkar toli çkar va uğunan; maalesefi aşo renki, ağani mutuksani va ikipan. Aya dulya aşo ren, aşo vizmon.  Didopeten şiiri do amusteri edeburi eserepe naç̆arups Lazi gamantanerepeşi emeğepe xvala ketabepes mo doloskidas yado şurdoguriten udodginu ağani eserepe oç̆aru, kaydepe do melodepe oxvenu ren irişen mtini dulya, ma aşo visimadep.

K̆oçepes noçalişepe çkimi moʒ̆ondunan, vana va moʒ̆ondunan, ma eya va maçkinen. Mara çkimi coxoten nap̆ç̆arup eserepe universaluri zimaten iqvan, amk̆ata mizani komiğun ma. Dunyaşi k̆arta ork̆est̆ras naabirasunon, sersişi spero mçire do k̆arta enst̆rumaniten naibiren eserepe oç̆aru şeni şurdoguriten viçalişep. Ho, moro, muk̆o imkyani miğun, ek̆onari dolop̆ç̆arup do majurapes vognapap, amusteri dulyapa vikip. Xoloti eşo oxvenu minon. Ho, moro, muk̆o ora miğun, muk̆o madduri menceli, muk̆o emeği miğun, ek̆onari.

+

Cihangir Bilgini: “Batumi, Tiflisi, Rustavis arşivişi noçalişepe dop̆i!”

+

Ali İhsan Aksamazi: Ho, komiçkin, Turkuaz Sanatişi Derneğişi emektari ret. Turkuaz Sanatişi Derneği mundes, so geidginu? Nageidginu oraşen aʒ̆işa Turkuaz Sanatişi Derneğişi noçalişepeşen molamişinit, mu iqven! Turkuaz Sanatişi Derneğik musik̆aşi namu speropes içalişeps? Turkuaz Sanatişi Derneğişi mamgurepe namu ʒ̆anaş kat̆egoris renan? Turkuaz Sanatişi Derneğişi solo, k̆oro do enst̆rumanuri noçalişepeşenti molamişinit, mu iqven!

Cihangir Bilgini: K̆ult̆uruli do sanaturi noçalişepe,  resmuri muessesepeşi varna resmuri zimaşi doloxe udobağine varna sansuroni iqven; aya dulya p̆anda aşo ren. Xvala tkvani k̆arariten dulya ikipt na, xvala tkvani svas dulya ikipt na, emoras ti-moşletinero ti- tkvani oxoʒ̆onapu imkyani gaqven, maanoni narenti aya ren. Emuşeni derneğişi st̆at̆ut̆iten sumeneçi (60) mak̆ature nauqonun Turkuaz K̆ult̆ur- Sanatişi Ansambli gebdgi. K̆arta fik̆irişen k̆oçepe voret; kok̆ovibğit, dopxedit do xvala musik̆aşi noçalişepe vikip. Çkimi felsefe eşo ren: “Skidala turku ren do turkuti skidala”.

Dixape muşişi jin napskidut Turkiyes, Anadolis kuğun dido-k̆ult̆uroni xazina. Çkinti aya dido- k̆ult̆uroni xampoba pskidut. Edo k̆arta telişen do k̆arta semtişen mot̆ifepe, moledepeten vibirt.  Edo k̆oçepeşi şkas mskva xinciti, aya musik̆aluri noçalişepe çkiniten irden do imencelen. Mtini giʒ̆vat na, sanati ren k̆oçepeşi cumalobaşi xinci.

Ali İhsan Aksamazi: Komiçkin, oşkaruli nena çkini Turkuliti, semturi nena tkvani Lazuriti dido k̆ai gaʒ̆onenan, juristi mancoba ikipt. Turkiyeşi çkvadoçkva semtepeşen Turkuli turkupe ibirt. Eşo miçkin. Turkuli turkupe do birapapeti ibirt. Lazuri birapapeti ibirt. Aşik̆ Veyselişi şiirepe ibirt, komiçkin. Majura aşik̆epeşenti ibirti? Aʒ̆ineri rep̆ert̆uari tkvanis çkvadoçkva  nenapeşen varna çkvadoçkva semtepeşen, çkvadoçkva dobadonapeşenti birapape do turkupeti giğunani?

Cihangir Bilgini: Anadoli ren ozani do aşik̆epeşi diyari; aya adeturi musik̆a, cera, felsefeşen yeçkinderen. Mevlana, Yunusi, Pir Sultani, K̆aracaoğlan, Şkvit Didi Ozani, Anadolişi Erenepe, amk̆ata mteli aşik̆epe, aya dixapeşi mtini mancepe renan. Veyseli, Davud Sulari, Aşik̆ Daimi, Mahzuni, Neşeti steri aşik̆epe dido k̆oçis va ažiru mara xoloti andğaneri dido k̆oçis am aşik̆epeşi musik̆aşen şurdoguriten k̆ai uʒ̆onon. Bağlamaten am ustapeşi turkupe vibiratşi; ç̆vina, xela, qoropa, cumaloba, k̆oçepeşi misoba oxovoʒ̆onapapt.

Musik̆a ren dido k̆apet̆i unsuri. Farsuli, Kyurduri, Somexuri, mcveşi P̆ont̆osuri adeturi  birapape osiminu  k̆ai maʒ̆onen. Mtini giʒ̆vat na,  nena, cera, rasi do amusteri şeyepek sinori va içinops, ma aşo visimadep. Enst̆rumanepes ar aidiyet̆i va uğunan, aşo vizmon ma. Enst̆rumanepe k̆aixeşa nagelaçaps k̆arta k̆oçis hurmet̆iten osimadu dobağine ren, ma aşo visimadep.

Ali İhsan Aksamazi: Lazuri kaydepe tkvanişen k̆aixeşa ambai komiğun. Turkuli şiirepeşa kaydepeti giğunani? Tkvanti Turkuli, Lazuri şiirepe, dest̆anepe ç̆arupti?

Cihangir Bilgini: Şiiri, mç̆araloba do musik̆ak k̆oçepes mtini skidala k̆aixeşa oguraps do entepe mskvaşa omordinaps. Şiiri, mç̆araloba do musik̆ak k̆oçi, çkinapaşi mance ikips; aya ren irişen mskva spero. Ak̆ademuri gamantana- gurapaşk̆ule, musik̆a t̆eknik̆uro nadoviguri k̆aixeşa mevagni. Uk̆oleni vit ʒ̆anas çkar eseri va maqu. Mtini giʒ̆vat na, oç̆aru mint̆u mara çkar mutu va maç̆aru. Ar eseri oç̆aru do imza skaniten xalk̆is ognapu ren didi curetkyaroba. Çkar mutu va ik̆itxup, çkar mutu va igurap, çkinapa va giğun, tecrube va giğun mara xoloti eserepe ç̆arup, milletis ti- t̆ani oʒ̆irop; aya ren cahilişi cesareti, ma aşo komiçkin.

MESAM-şk̆elen t̆esdik̆ineri oşidoeçi (120) k̆onari eseri komiğun. Eserepe p̆ç̆arup; namtinepe şiiri ren, namtinepeti nena do musik̆a ren. K̆aracoğlanişen anşoşidoeçidoşkvit (627) şiiri tişen k̆udelişa dovik̆itxi, k̆aixeşa goşobgori.  Melodi navauğun eçi (20) k̆onari turku şeni eseri dop̆ç̆ari. İran- Acemuri şairi Şehriyarişi jur şiiri  (“Heyder Babas Selami” do “Yar” coxoni kaside muşi)  şeni melodepe dopç̆ari. Omer Hayyamişen otxo rubai, temat̆uri do şiiruli zimaten analizepe dop̆i do birapa dop̆ç̆ari.  Mtini giʒ̆vat na, ma aya dop̆i, ma eya dop̆i yado oğarğalu uraxat̆oba momçaps. Eserepe tkvani mitis va meçit yado mk̆itxat na, namtini eserepe çkimi namtini gemabirepes meçamu mint̆u. Mara k̆arta gemabires muşi eseriten ti- t̆ani oʒ̆iru unon.

Ali İhsan Aksamazi: Xvala Turkiyeşen var, Gurcistanişenti Lazuri şiirepe- birapape dok̆orobit, aya komiçkin. Ekolenti, Gurcistanişenti Lazuri şiiri do birapape dok̆orobit; ekoni Lazepe k̆ala ğarğalit, k̆ameraşa eşiğit.  Gurcistanişa irişen ʒ̆oxle mundes idit? Komiçkin, dido xampa arşiviti kogiğunan.  Sarpis do Tiflisis Lazuri şiirepe- birapape dok̆orobit. Ekoni noçalişepe tkvanişenti çkinda ambaepe megaçenani? Gurcistanis p̆olifoniuri Lazuri musik̆a  do Turkiyes monofoniuri Lazuri musik̆aşen muepe gatkvenan; aya dulya muşeni aşo ren? Tkvan mu izmont aya goçkvanerobaşen? Turkiyeşi eçi ʒ̆ana ʒ̆oxleni do andğaneri Lazuri musik̆a şeni muepe gatkvenan?

Cihangir Bilgini: 2005 -2009-oni ʒ̆anapes Gurcistanis şiirepe- birapape dop̆k̆obi. Oput̆e Sarpis ʒ̆opxineri K̆olxobaşi Fest̆ivalepes elavik̆ati. Oput̆e Sarpi, Batumi, Tiflisi, Rustavi steri noğapes şiirepe- birapape dop̆k̆obi do arşivişi noçalişepe dop̆i. Ekonuri k̆oçepe oxorepe mutepeşis ožiru şeni, somest̆rişi tadilepes, qinoraşi şkas Gurcistanişa mevulurt̆i. Çkva çare va miğut̆u, mu p̆a! (Ansamblişi musik̆aluri k̆onsult̆ant̆i) Nazi Memişişi davetiten, noğa Rustavis Tutarçela coxoni p̆olifoniur musik̆aluri ansamblişi iptineri musik̆aluri noçalişepes vusimini. Yaşa Tandilava, Cemal Vanilişi, Yaşar Bakraže, Mehmet Kazancioğli do Gurcistanuri Lazi majura gamantanerepe k̆ala mskvaşa bğarğali.

Dido ʒ̆oxleni oşʒ̆anurepeşen andğaleri dğalepeşa Gurcistani do Samargaloşi p̆olifoniuri k̆oro do solo musik̆aluri xalik ceraluri do edeburi zimaten adeturi magzaloba muşis naqonups; k̆oçepeşi sersepeşi armoniten, milyonepeten k̆oçis ti- muşi ognapaps. Aya k̆ult̆uruli xaliten, ar k̆ele musik̆aluri gagnapa mutepeşiten majura k̆eleti lamtinaluri cumaloba mutepeşiten p̆olifoniuri musik̆aşi aʒ̆ineri mancepes dido didi roli kuğunan. Lazepekti Muslimanobaşen ʒ̆oxleni oşʒ̆anurepes p̆olifoniuri musik̆aşi zimaten ibirt̆es yado visimadep ma. Andğaneri ndğas Lazi xalk̆ik birapape muşi monofoniuri musik̆aşi zimaten;  kemençe, guda, ak̆ordiyoni do p̆ilili steri xalk̆uri ent̆rumanepeten ibirs. Andğaneri ndğas Lazuri xalk̆uri musik̆ak gza muşis monofoniuri zimaten naqonups.

Lazuri musik̆aşi albumişi k̆onsept̆i ipti Kazim Koyunci do Birol Topaloğlişi noçalişepeten yeçkindu. Edo Andğaneri ndğas Lazuri musik̆aşi noçalişepek didopeten sosyaluri medyas naqonups, aya mtelis miçkinan. Lazuri musik̆a naikips ansamblepek andğaneri t̆eknolojişi sosyaluri medyaşi darbepesti nodgitinu şeni mucadele meçapan. Axiris eşo giʒ̆vat; Lazuri musik̆a naikipanpek majurape k̆ala artot vardo, tito-tito içalişepan do eserepe mutepeşi eşo masiminalepe mutepeşis ognapuşi gzas renan. P̆andemişi ndğalepes, amat̆oruli st̆udyos doloç̆areli ar-jur birapa pxaziri do gamavoçkvi. Lazuri mç̆aralobaşi şairepeşi noçalişepe, coxope do mucadelepe ognapu mint̆u ma, aya rt̆u çkimi mizani.

+

Cihangir Bilgini: “Lazuri nenaşi mucadeles mevaqonatminonan!”

Ali İhsan Aksamaz: Aʒ̆işa Mtanebiva Fexri, Abaşişi Nurdoğani, Aşik̆xasanişi Munir Yilmaz Avci, K̆lemurişi Ramazani, Helimişi Xasani, Memişişi Nazi do Tandilava Yaşaşi Lazuri şiirepeşen kaydepe qvit, dido mskva Lazuri birapape qvit; mskvaşati ibirt. Aya noçalişepe tkvani, ar k̆ele Turkiyes majura k̆ele Gurcistanis dido inç̆elinu. Eşo miçkin ma.  Mcveşi do ağani Lazuri şiirepeten xolo ağani kaydepe- birapape-melodepe qvatginonani, xolo entepe ibiratginonani? Pukironi ambaepe giğunani çkinda?

Cihangir Bilgini: Lazuri şiiri naç̆arups k̆oçepe çkimi şeni dido k̆imet̆oni ren. Oğarğalu do oç̆aru ren sanaturi oğodaba. Lazuri nena dido k̆ai nauçkin k̆oçepe k̆ala manebroba komiğun do şurdoguriten noçalişepe çkimis xolo mevaqonop. K̆ai dereceten va miçkin nati, şurdoguriten Lazuri nena vigurap. Amʒika iddialoni ar notkvame iqvasunon mara xvala ma mo miçkit̆as: Aʒ̆işakis naibirinu, gamoçkvineri Lazuri birapapeşi mtelişen çkva dido nok̆orobe do kaydeşi noçalişepe komiğun, aya otkvalu minon.  Lazuri nenaten ç̆areli şiiruli noçalişepe çkimik andğaneri Lazuri musik̆aşi k̆ult̆uris cidduro numxvacasunon, eşo vicer ma. Şiirik lamtinala gok̆uʒxinaps. Emuşeniti musik̆a ren dido k̆ap̆et̆i unsuri yado vizmon.

Lazuri şiiri naç̆arups Lazi gamantanerepeşi emeğepes guri çkimişen hurmet̆i mevumçinap. Selma K̆oçiva, M. Recai Ozguni, Osman Buyuklu, Kamil Aksoylu, İnci Derya Turna, Ozer Ertaşi, Timur Cumhuri,  Musa Cedeşi do aʒ̆i coxope mutepeşi navagomaşinen dido k̆oçik Lazuri şiirepe doç̆aru. Mati entepeşi gurepeşen gamaxtimeri eya şiirepe universaluri zimaten musik̆aluri eserepe dop̆i.

Ali İhsan Aksamaz: Aʒ̆işa Turkiye do Turkiyeş gale namu semtepes k̆onserepe meçit? Xoş aʒ̆i k̆orona virusişi ndğalepes voret mara xoloti gk̆itxat: Ağani k̆onserepeş p̆rojepe giğunani? Guris ağani muepe dologižinan?

Cihangir Bilgini: Aʒ̆işa Turkiyeşi gale çkar k̆onseri va mepçi. Turkiyeşi namtini fest̆ivalepes k̆onserepe komepçi. Resmuri dulya çkimişi sebebiten, napxer noğas k̆onserepe meçamus mevaqonop

Ali İhsan Aksamaz: Ağani noçalişepe giğunani? Pukironi ambarepe giğunani çkinda?

Cihangir Bilgini: “Margaluri nena do Lazuri nena artimajuraşa xolos cuma nenape renan, ar ncaşi t̆ot̆epe renan”,  amusteri notkvamepe aʒ̆işa p̆anda mignapunan. Margaluri nena, cinci do tkvala muşiten Lazuri nenaşa dido xolos ren, mara Margalepe k̆ala oğarğaluşi şanşi xvala sosyaluri medyadaşi gzaten komiğunan.  “Cumalepe boret” otkvaluşen do amusteri notkvamepeşen mtini cumaloba va yeçkindun. Aya gagnapaten ma çkimebura ar k̆arari komepçi; ar p̆roje pxaziri do voçodini. Samargalo do Samargaloşi gale naskidunan Margali cumalepe k̆ala viçini. Entepe k̆ala dialogepe çkimişk̆ule, Margaluri nenaten şiiri naç̆arups şairepe k̆ala viçini. Am şairepeşi şiirepe temat̆uro tercume dop̆i. Edo vit Margali şairişi şiirepeten vit birapa dop̆ç̆ari. Margaluri nena do Lazuri nena ren jur cuma nena, eşo ptkumert.  Aşotenti aya birapapeten naik̆idasunon xincik oşʒ̆anurepeşen doni artimajuraşen mendraneri jur cuma nena artimajuraşa oxolosus nuşvelasunon, aşo mepşven ma.

Ali İhsan Aksamazi: Lazuri K̆ult̆urişi Derneğişi emektari ret. Aya derneği mundes, so geidginu?  Amʒikata aya derneğişenti molamişinit, mu iqven!

Cihangir Bilgini: Noğa K̆aradeniz Ereğlis jur vit̆oşi (2000) Lazi dobadonamşine çkini skidun yado guris goşamilaps.  Semturi derneğepe komiğunan; aʒ̆ineri aya xalis Lazepekti artimajura k̆ala içinan, k̆ult̆uruli do sosyaluri gagnapaten artimajuraşen ambai uğut̆an yado  K̆aradeniz- Ereğlişi Lazuri K̆ult̆urişi Derneği coxoni derneği çkini 2015 ʒ̆anas dop̆k̆idit. P̆aneli, k̆onseri, fest̆ivali, goxtimupe, arşivi do cumalobaşi faaliyet̆epes mevaqonopt.

Ali İhsan Aksamazi: Udodginu, udoxunuten içalişept. Komiçkin, mʒudişi oçodinuşi ora çkar va giğunan. Mara xoloti ora tkvani oçodinit do k̆itxalepes mskvaşa nena gemiktirit. Aya int̆erviu şeni tkvan şukuri goğodapt. Çkva k̆itxala va miğun tkvanda. Mara tkvan otkvaluşi çkva nenape varna mesajepe giğunan na, entepe miʒ̆vit mu iqven! Pimpili dixaşa!

Cihangir Bilgini: Lazuri nenaşi omordinu, opukiru do ç̆areli odudepeşi omanžinu şeni Lazi oxorcalepek Lazuri mutu va ç̆arupan, aya ren dvark̆inoba. Ak̆ademiuri gamantana- gurapaşen gamaxtimeri dido Lazi k̆oçi skidun dobadona çkinis, mara namtini Lazi oxorcalepek Lazuri alboni va igurapan. Aya ren entepeşi oncğore. Nananena! P̆anda eşo va ptkumerti? Ena nananena ren, aya mucadeleşi doloxe Lazi oxorcalepe muşeni va renan? Muşeni va ç̆arupan?!

Aya rop̆ort̆aji şeni ma tkvan şukuri goğodapt.  Lazuri nenaşi mjorakti tanaşakis, Lazuri nena do k̆ult̆uris emeği nameçaps majura k̆oçepe steri, çkinti mucadele çkinis mevaqonatminonan. Hurmet̆i do cumaloni qoropaten. K̆ai guriten vižirat.

+

ჯიჰანგირ ბილგინი: “ანადოლის სქიდერი დიდო ოზანი დო აშიკეფეში დივანეფე ვიბირი!”

+

(გოწოთქვალა: ჯიჰანგირ ბილგინი რენ დობადონა ჩქინიში გამანთანერეფეშენ, კულტურიშ კოჩი, მექთებური დო გურონი მუსიკოსი, მუსიკაში მამგურაფალე; დულჲამხვენუ შურიმშინე.  ჯიჰანგირ ბილგინიქ დიდო წანეფეშენ დონი ოთანტური ლაზური ბირაფაფე- შიირეფე არ კელე თურქიჲეს მაჟურა კელეთი გურჯისთანის კორობუფს. ანდღანერი მუსიკალური გაგნაფათენთი აჲა ბირაფაფე- შიირეფე მსქვაშა იბირს. ამუშენ ჩქვა, აღან ჭარელი ლაზური შიირეფეში ქაჲდეფე იქიფს დო ხოლო იბირს. ჯიჰანგირ ბილგინიქ ხვალა ლაზური ბირაფაფე ვა იბირს, მაჟურა კელეთი დობადონა ჩქინიში მთელი სემთეფეშენ თურქუფე კალა  იბოდენ, იბირს. თურქიჲე დო თურქიჲეში გალეთი კონსერეფე მეჩაფს, ეშო მიჩქინ. არაბესკ-ლაზური მუსიკა ვა იქიფს. ჯიჰანგირ ბილგინიქ ლაზური მუსიკა ხვალა გუდა- ქემენჩე სთერი ოთანტური ენსტრუმანეფესთი ვა მოლოხუნაფს, მაჟურა ენსტრუმანეფეთენთი მუსიკა იქიფს, იბირს.  ედო მჯვეში ლაზური ხალკური ბირაფაფე აღანი ქაჲდეფეთენ იბირს. აღანი ლაზური ბირაფაფე იქიფს. მთინი გიწვათ ნა, დობადონა ჩქინიში კულტურიში ელჩი რენ ჯიჰანგირ ბილგინი.  თურქუაზ სანათ დერნეღი დო ლაზური კულტურიში დერნეღიში ემექთარეფეშენ. მა ჯიჰანგირ ბილგინი კალა 2004 წანას, რამეთლი მ. რეჯაი ოზგუნიში მგარას, რამეთლი მ. ჲილმაზ ავჯიში ხეთენ ნოღა მაშუქიჲეს დოვიჩინი.  ემორაშენ დონი  კულტურული ნოჩალიშეფე მუშიშენ ამბაი ქომიღუნ. ჯიჰანგირ ბილგინი კალა ბიჲოგრაჶი მუში დო კულტურული ნოჩალიშეფეშენ ბღარღალი./ ალი იჰსან აქსამაზი)

+

ალი იჰსან აქსამაზი: მუ იყვენ, წოხლე ბიჲოგრაჶი თქვანიშენ მოლამიშინით დო ეშო გევოჭკათ, იყვენი? სონური რეთ? მუნდეს, სო დიბადით?  ნამუ ნწოფულაფეს, სო იგურით? აწი სო სქიდუთ? სო იჩალიშეფთ? ჩილერი რეთი? ბერეფე გიყონუნანი? ნამუ ნენაფე გიჩქინან?

ჯიჰანგირ ბილგინი: ნოღა ართვინ- არქაბური ვორე. ბაბა ჩქიმი მემური რტი, ემუშენითი მა ნოღა კაჲსერის დოვიბადი. გეჭკაფურონი ნწოფულაში გამანთანა- გურაფა ნოღა კაჲსერის ქოდოვიგური. ოშქენდური დო ლისეში გამანთანა- გურაფა ნოღა არქაბის ქოდოვიგური. 1994 წანას ისტანბულ-დევლეთიში კონსერვატუარიშენ დოვიმეზუნი აწი ნოღა კარადენიზ ერეღლის ფსქიდურ. გჲუზელ სანათეფეში ლისეს ვიჩალიშეფ. ჩილერი ვორე დო დეჶნე მჟორა ჯოხონი არ კულანი ბერე ქომიყონუნ. ოშქენდური დერეჯეთენ ალამანური, ლაზური დო მარგალური ნენაფე ქომიჩქინ.

ალი იჰსან აქსამაზი: კონსერვატუარის ქოდიგურით მარა ხვალა ალაჲლი ვარ, მექთებურითი რეთ. ემუშენითი ოთანტური ბირაფაფე ანდღანერი ზიმა დო აღანი ენსტრუმანეფეთენ დიდო მსქვაშა იბირთ. პილილი გელაჩაფთ,  საზი/ ბაღლამა გელაჩაფთ, გიტარი დო ქემენჩე გელაჩაფთ თქვან; ეშო ქომიჩქინ. აჲა ენსტრუმანეფეშენ მეტა ჩქვა ნამუ ენსტრუმანეფე გელაჩაფთ?  მამგურეფე თქვანის ნამუ ენსტრუმანეფე ოგურაფთ? ნამუ სოლო დო კორო ნოჩალიშეფე გიღუნან?  მუსიკალური ნოჩალიშეფე თქვანიშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ!

ჯიჰანგირ ბილგინიკართა მუზისჲენი სთერი, მანთი ბერობას გელაჩამუს ქოგევოჭკი. მა მუშენი  კონსერვატუარის დოვიგური, გიჩქინანი, აზერბაჲჯანიში ტარი გელაჩამუ მინტუ დო ემუშენი. აჲა გაგნაფათენ, აზერბაჲჯანიში კლასიკური მუსიკა დო ხალკური მაჰნეფე ობირუ რენ დიდო მსქვა დო დიდო კაი მომწონდუნ.

ანადოლიში ჩქვადოჩქვა ჶორმაფეშენ ადეთური ბირაფაფე, თურქუფე ოგურუ დო ობირუ შენი ჩქვადოჩქვა ნოჩალიშეფე დოპი. ნწოფულაში წანაფეს რტუ, ჩქვადოჩქვა პლატჶორმეფეშენ მუზისჲენეფე კალა ართოთ დოვიჩალიში. დილსიზ კავალი, კარადენიზიში ქემენჩე, კაბაქ ქემანე დო ამუსთერი ხალკური ენსტრუმანეფე ქოდოვიგური. თურქუფე ოჩინაფუ, ოყოროფაფუ დო დოგურუ შენითი შურდოშურითენ მუჯადელე მეფჩაფ. ემუშენითი აღანი ჟენერასჲონეფეშა ნუნჭიშინუ შენი ნამთინი დერსეფეს გიტარითი გელაფჩაფ. ბაღლამა დო დილსიზ კავალიში დერსეფე მეფჩაფ. ოგურუ ნაუნონანფეს ქემენჩეში დერსეფეთი მეფჩაფ.

თურქუაზ ჯოხონი სანათიში ანსამბლი ქომიღუნ. ვიტოხუთ (15) წანა რენ თურქუფეშ კონსერეფე მეფჩაფთ. ჩქვადოჩქვა კონსეფთი დო თემაფეშენ ხალკური ბირაფაფე ფთქუმერთ, ვიბირთ. ანადოლის სქიდერი დიდო ოზანი დო აშიკეფეში დივანეფე ვიბირი. მელოდი მუთეფეში უხვენუ არდიდო შიირეფე ფცხუნუფ, ოკულეთი ენთეფეში არშივეფე ვიქიფ, ხალკური შიირიშენ გოშოგორალა ვიქიფ დო ქაჲდეში ჶორმუთენ მელოდეფე პჭარუფ. მესამ-იში მაკათურე ვორე. შიირი რენ მუსიკაში დოლოქუნუ. ანდღანერი შაირი დო ოზანეფეშენ შიირეფე ფცხუნუფ დო გოჩქვანერი მუსიკაში ჶორმაფეთენ ბირაფაფეთი პჭარუფ.  დიდოფეთენ ჩქვადოჩქვა შაირეფეში შიირეფეს მაჟურაფეშენ ჩქვა დიდო ბეჯითობა მეფჩაფ მა. მუსიკალურო ესერეფეში ჲეჩქინდუ, ოკულენი ლამთინალაშა ანდღაშენ ესერეფე ნუნჭიშინუ დიდო ბეჯითი რენ, მა აშო ქომიჩქინ.  მუსიკაში სექტორიში კართა სფეროს თი- ტანი ოწირუ შენი გაგნაფათი, ორათი ვა მიღუნ. პოპულარული ვიყვა, აჲა ვა მინონ მა. მა ჩქიმი დუნჲა ქომიღუნ; აჲა დუნჲაში დოლოხეთი თამო- თამო ნოჩალიშეფე დოპა, აჲა ჩქვა მეჩამურა რენ, მა აშო ვიზმონ.

+

ჯიჰანგირ ბილგინი: “ჩქინი კულტური დო ნანანენა შენი ჩქარ მუთუ უხვენუთენ ეშო დოხედუ დიდო პატი  მაწონუ!”

+

ალი იჰსან აქსამაზი: არაბესკ-ლაზური მუსიკა ვა იქიფთ. ლაზური ხალკური მუსიკა ხვალა გუდა- ქემენჩე სთერი ოთანტური ენსტრუმანეფესთი ვა მოლოხუნაფთ, მაჟურა ენსტრუმანეფეთენთი მუსიკა იქიფთ, იბირთ.  ედო მჯვეში ლაზური ხალკური ბირაფაფეთი აღანი ქაჲდეფეთენ იბირთ. აღანი ლაზური ბირაფაფე იქიფთ. აჲა რენ აღანი გზა ლაზური მუსიკას. ამწიქა აჲა ზიმა თქვანიში სებებიშენთი მოლამიშინით, მუ იყვენ!

ჯიჰანგირ ბილგინი: არაბესკური მუსიკა, ტავერნაში მუსიკა დო ამუსთერი მუსიკაფე ჩქიმი დულჲა ვა რენ. ამკათა მუსიკაშა თოლი ვა მიღუნ მა. მარა მიჩქინან,  ნამთინი კოჩეფექ არაბესკური მუსიკა დო ტავერნაში მუსიკა იქიფან დო აჲა დულჲაშენ დიდო ფარა მოგაფან დო ლუქსიში დოლოხე სქიდუნან, აჲა კაიხეშა ქომიჩქინ მა.  აჲა რენ ვაროშეფეს ნასქიდუნ გარიბანეფეში ჯებეფეშენ ფარა მოგაფუ, აჲა რენ  თეზგჲახი, აშო ვისიმადეფ.  არაბესკური ბირაფა, თიშენ კუდელიშა რიჲაქჲარობა რენ. 

2000- ონი წანაფეში გეჭკალას რტუ,  ჟაპონ ლინგვისტი გოიში ქოჟიმაში ‘ლაზური ხალკური ბირაფაფე” ჯოხონი ქეთაბი ვიკითხერეტი. ჩქინი კულტური დო ნანანენა შენი ჩქარ მუთუ უხვენუთენ ეშო დოხედუ დიდო პატი  მაწონუ. “93 წანაში ნოჩალიშეფე”-ს მხუჯი ნამეჩერენ დიდო ლაზი გამანთანერი კალა თამო- თამო ვიჩინი ოკულენი წანაფეს. ედო ხოლოთი შურდოგურითენ მხუჯი ნამეფჩაფ ნოჩალიშეფეს ქოგევოჭკი. ნამთინი ოდუდეფე ოძირუ დიდო მეჭირელი რტუ ჩქიმი შენი მარა ოთანტური ლაზური ბირაფა დო ლაზური შიირეფე ნაჭარუფტუ არდიდო კოჩიში ესერეფეშენ არშივი მახვენუ. ამ კოჩეფე მოვიკითხი დო ენთეფე კალა მსქვაშა ბღარღალი, ენთეფე კალა ნოჩალიშეფე დოპი. ნოკორობე დო გოშოგორალაში  გოლვაფე დოპი. ლაზური შიირი ნაჭარუფს დიდო კოჩი კალა ვიჩინი, ქოკოფთით, დოფხედით; შიირი ჭარან ჲადო  ენთეფეს უდოდგინუ მხუჯი ქომეფჩი. ჩქინ ლაზეფე დიდო ნოპრანი დო გურფათქალერი კოჩეფე ვორეთ (ჰო, მორო, მათი ეშო ვორე). ემუშენითი ართოთ ხვენერი მთელი კულტურული ნოჩალიშეფეშენ ჯიდდური წკუნი, კრიზი, დოლომარწალა დო ამუსერი შეჲეფე ჲეჩქინდუნ. აჲა კულტურული მუჯადელეში დოლოხე მითიქ ვა მემიშველას ნათი, მა ხვალა დოფსქიდა ნათი, ხოლოთი კულტურული ხამფობა ჩქინი ოშინახუ დო აღანი ესერეფე ომრალუ შენი ჩქიმებურა უდოდგინუ შურდოგურითენ ვიჩალიშამინონ. მა აშო ქომიჩქინ.

მუშენი ვა მიჩქინ, ლაზონას ნასქიდუნ მუზისჲენეფეს ოთენტური ლაზური მუსიკაშა თოლი ვა უღუნან. მა აშო ქომიჩქინ. ხვალა თი- მუთეფეშიში მაჰალლური ლაზური ბირაფაფე იბირნან ექონური მუზისჲენეფექ, აჲა მათქვენ მა.  ექონი მჯვეში ოთანტური მელოდეფე იკორობინერენ ექონურეფეში ხოლოსონერეფეშ კელენ დო ემუშენი. მჯვეში ოთანტური ლაზური მელოდეფეში ოკორობინუ შენი,  სფეროს დობაღინე ჯიდდური ნოჩალიშე ვა იხვენერენ.  აშოფეთენ გონდინერი ოშეფეთენ ლაზური მუსიკალური მელოდი ქომიღუნან, აჲა მათქვენ. ლაზური ლამთინალას კოლექტიური ოჩალიშუში ადეთი ვა ქუღუნ, მარა ხვალა ზირაათიში სფეროს ნოდერეფე იქიფან. მარა ვითოშეფეთენ წანაში მჯვეში კულტური დო ნენა ოშინახუ, დოლოჭარუ დო ოსქედინუ შენი; ანდღანერი დღას ვაკუჶეფე, დერნეღეფე, ჩქინერკოჩეფეს მესულიჲეთი ქუღუნან. ედო ვაკუჶეფე, დერნეღეფე, ჩქინერკოჩეფე ართიმაჟურაშენ მენდრას დოდგითუშა ვარ, ხე ოკოკლიმერი ოჩალიშუშა მეჯბური რენან, მა აშო ქომიჩქინ. აღანი მუთუ უხვენუთენ, თი- ტანი ოწირუ დო ფარა მოგაფუ შენი, ხვალა მჯვეში ბირაფაფე ოხმარუ რენ ჯიბგირობა დო აჲა ხალიქ ლამთინალაში კულტურის ჩქარ ვა ნუნხვაჯუფს.

ჰელიმიში ხასანიქ უნივერსალური ზიმათენ დიდი ლაზური ბირაფაფე მემიშქვეს. ჰელიმიში ხასანიში ნოჩალიშეფექ მუში ხჩეთომანობა მოწირაფან. სანათი დო ხალკური კულტური მუში შენი ხვალა- ხვალა დიჩალიშუ ჰელიმიში ხასანიქ. ემუშენითი სქიდალას უმუთელი დო უმითელი დოსქიდუ. აჲა რტუ ნოჩალიშეფე მუშიში ბედელი. მარა ნოჩალიშეფე მუში მუში ხჩეთომანობაშენ ჲეჩქინდუ.   ჰელიმიში ხასანიში ჶელსეჶე ეშო რტუ: “სქიდალაშენ მა ნამანჭენ ქაებზდი/ მა ამ დუნჲას ემ დუნჲაში დერდი ვა ბზდი!”  ჰელიმიში ხასანიქ ემუს ნაანჭენ დულჲა დოყუ. ემუშენითი ნაძირუ დიდი ჭვინაფეთენთი ჩქარ ვა დიფიშმანუ. ნოჩალიშეფე მუში ვა გონდინასუნტუ, ჰელიმიში ხასანაქ ნოჩალიშეფე მუში მთელი კოჩინობას მაღალი სერსითენ ქოგნაფუ.

მარა ჰელიმიში ხასანი, ხვალა ლაზური ნენა ნაღარღალაფტუ კოჩი ვა რტუ; რესიმეფეთი ღარუფტუ, შიირეფეთი ჭარუფტუ, მუსიკათი იქიფტუ, პოლიტიკათი იქიფტუ; ამკათა ჶაალიჲეტეფეთი იქიფტუ. ხვალა ლაზი ხალკიში მუსიკა დო კულტურაში დოლოხე თესადუჶური არ მითი ვა რტუ ჰელიმიში ხასანი. მეჩამურა ჭკონი სთერი რტუ. ჰელიმიში ხასანიში გაჲრეტი დო ნოჩალიშეფე ვა რტუკონნა,  აქონური ლაზი გამანთანერეფექ მუ ყვასუნტეს?  თი- მუთეფეშის აჲა კაიხეშა კითხან, აჲა მინონ მა.

ანდღანერი ნდღას დიდი ნოღაში კულტურიში დოლოხე ფსქიდურთ. ემუშენითი ოთანტური ლაზური ბირაფა ოხვენუში იხთიმალი მა მიღუნან. აჲა ქომიჩქინ მარა ლაზური ნენაში თელაჶჶუზი, თქვალა დო ესპრეფე ოხოწონუ დო მუსიკალური ზიმათენ ანთეფე გამოგნაფუ შენი ოხოშქვინერო ესერეფე ოჭარუ რენ ჩქიმი ჰაკი. ნაგონდუნუნ კულტურული კიმეტეფე ოსქედინუში გზას ნოჩალიშეფე ნაიქიფს მაემეღე კოჩეფეშენ დიდო ვიჩინი. ანდღანერი ლამთინალას დიდოფეთენ ხვალა ხაზირელი შეჲეფე ოხმარუშა თოლი ქუღუნან მარა გოშოგორუ დო ოკითხუშათი ჩქარ თოლი ჩქარ ვა უღუნან; მაალესეჶი აშო რენქი, აღანი მუთუქსანი ვა იქიფან. აჲა დულჲა აშო რენ, აშო ვიზმონ.  დიდოფეთენ შიირი დო ამუსთერი ედებური ესერეფე ნაჭარუფს ლაზი გამანთანერეფეში ემეღეფე ხვალა ქეთაბეფეს მო დოლოსქიდას ჲადო შურდოგურითე უდოდგინუ აღანი ესერეფე ოჭარუ, ქაჲდეფე დო მელოდეფე ოხვენუ რენ ირიშენ მთინი დულჲა, მა აშო ვისიმადეფ.

კოჩეფეს ნოჩალიშეფე ჩქიმი მოწონდუნან, ვანა ვა მოწონდუნან, მა ეჲა ვა მაჩქინენ. მარა ჩქიმი ჯოხოთენ ნაპჭარუფ ესერეფე უნივერსალური ზიმათენ იყვან, ამკათა მიზანი ქომიღუნ მა. დუნჲაში კართა ორკესტრას ნააბირასუნონ, სერსიში სფერო მჩირე დო კართა ენსტრუმანიეთენ ნაიბირენ ესერეფე ოჭარუ შენი შურდოგურითენ ვიჩალიშეფ. ჰო, მორო, მუკო იმქჲანი მიღუნ, ეკონარი დოლოპჭარუფ დო მაჟურაფეს ვოგნაფაფ, ამუსთერი დულჲაფა ვიქიფ. ხოლოთი ეშო ოხვენუ მინონ. ჰო, მორო, მუკო ორა მიღუნ, მუკო მადდური მენჯელი, მუკო ემეღი მიღუნ, ეკონარი.

+

ჯიჰანგირ ბილგინი: “ბათუმი, თიჶლისი, რუსთავის  არშივიში ნოჩალიშეფე დოპი!”

+

ალი იჰსან აქსამაზი: ჰო, ქომიჩქინ, თურქუაზ სანათიში დერნეღიში ემექთარი რეთ. თურქუაზ სანათიში დერნეღი მუნდეს, სო გეიდგინუ? ნაგეიდგინუ ორაშენ აწიშა თურქუაზ სანათ დერნეღიში ნოჩალიშეფეშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ! თურქუაზ სანათიში დერნეღიქ მუსიკაში ნამუ სფეროფეს იჩალიშეფს? თურქუაზ სანათიში დერნეღიში მამგურეფე ნამუ წანაშ ქატეგორის რენან? თურქუაზ სანათ დერნეღიში სოლო, კორო დო ენსტრუმანური ნოჩალიშეფეშენთი მოლამიშინით, მუ იყვენ!

ჯიჰანგირ ბილგინი: კულტურული დო სანათური ნოჩალიშეფე,  რესმური მუესსესეფეში ვარნა რესმური ზიმაში დოლოხე უდობაღინე ვარნა სანსურონი იყვენ; აჲა დულჲა პანდა აშო რენ. ხვალა თქვანი კარარითენ დულჲა იქიფთ ნა, ხვალა თქვანი სვას დულჲა იქიფთ ნა, ემორას თი-მოშლეთინერო თი- თქვანი ოხოწონაფუ იმქჲანი გაყვენ, მაანონი ნარენთი აჲა რენ. ემუშენი დერნეღიში სტატუტითენ სუმენეჩი (60) მაკათურე ნაუყონუნ თურქუაზ კულტურ- სანათიში ანსამბლი გებდგი. კართა ჶიკირიშენ კოჩეფე ვორეთ; ქოკოვიბღით, დოფხედით დო ხვალა მუსიკაში ნოჩალიშეფე ვიქიფ. ჩქიმი ჶელსეჶე ეშო რენ: “სქიდალა თურქუ რენ დო თურქუთი სქიდალა”.

დიხაფე მუშიში ჟინ ნაფსქიდუთ თურქიჲეს, ანადოლის ქუღუნ დიდო-კულტურონი ხაზინა. ჩქინთი აჲა დიდო- კულტურონი ხამფობა ფსქიდუთ. ედო კართა თელიშენ დო კართა სემთიშენ მოტიჶეფე მოლედეფეთენ ვიბირთ.  ედო კოჩეფეში შქას მსქვა ხინჯითი, აჲა მუსიკალური ნოჩალიშეფე ჩქინითენ ირდენ დო იმენჯელენ. მთინი გიწვათ ნა, სანათი რენ კოჩეფეში ჯუმალობაში ხინჯი.

ალი იჰსან აქსამაზი: ქომიჩქინ, ოშქარული ნენა ჩქინი თურქულითი, სემთური ნენა თქვანი ლაზურითი დიდო კაი გაწონენან, ჟურისთი მანჯობა იქიფთ. თურქიჲეში ჩქვადოჩქვა სემთეფეშენ თურქული თურქუფე იბირთ. ეშო მიჩქინ. თურქული თურქუფე დო ბირაფაფეთი იბირთ. ლაზური ბირაფაფეთი იბირთ. აშიკ ვეჲსელიში შიირეფე იბირთ, ქომიჩქინ. მაჟურა აშიკეფეშენთი იბირთი? აწინერი რეპერტუარი თქვანის ჩქვადოჩქვა  ნენაფეშენ ვარნა ჩქვადოჩქვა სემთეფეშენ, ჩქვადოჩქვა დობადონაფეშენთი ბირაფაფე დო თურქუფეთი გიღუნანი?

ჯიჰანგირ ბილგინი: ანადოლი რენ ოზანი დო აშიკეფეში დიჲარი; აჲა ადეთური მუსიკა, ჯერა, ჶელსეჶეშენ ჲეჩქინდერენ. მევლანა, ჲუნუსი, ფირ სულთანი, კარაჯაოღლან, შქვით დიდი ოზანი, ანადოლიში ერენეფე, ამკათა მთელი აშიკეფე, აჲა დიხაფეში მთინი მანჯეფე რენან. ვეჲსელი, დავუდ სულარი, აშიკ დაიმი, მაჰზუნი, ნეშეთი სთერი აშიკეფე დიდო კოჩის ვა აძირუ მარა ხოლოთი ანდღანერი დიდო კოჩის ამ აშიკეფეში მუსიკაშენ შურდოგურითენ კაი უწონონ. ბაღლამათენ ამ უსთაფეში თურქუფე ვიბირათში; ჭვინა, ხელა, ყოროფა, ჯუმალობა, კოჩეფეში მისობა ოხოვოწონაფაფთ.

მუსიკა რენ დიდო კაფეტი უნსური. ჶარსული, ქჲურდური, სომეხური, მჯვეში პონტოსური ადეთური  ბირაფაფე ოსიმინუ  კაი მაწონენ. მთინი გიწვათ ნა,  ნენა, ჯერა, რასი დო ამუსთერი შეჲეფექ სინორი ვა იჩინოფს, მა აშო ვისიმადეფ. ენსტრუმანეფეს არ აიდიჲეტი ვა უღუნან, აშო ვიზმონ მა. ენსტრუმანეფე კაიხეშა ნაგელაჩაფს კართა კოჩის ჰურმეტითენ ოსიმადუ დობაღინე რენ, მა აშო ვისიმადეფ.

ალი იჰსან აქსამაზი: ლაზური ქაჲდეფე თქვანიშენ კაიხეშა ამბაი ქომიღუნ. თურქული შიირეფეშა ქაჲდეფეთი გიღუნანი? თქვანთი თურქული, ლაზური შიირეფე, დესტანეფე ჭარუფთი?

ჯიჰანგირ ბილგინი: შიირი, მჭარალობა დო მუსიკაქ კოჩეფეს მთინი სქიდალა კაიხეშა ოგურაფს დო ენთეფე მსქვაშა ომორდინაფს. შიირი, მჭარალობა დო მუსიკაქ კოჩი, ჩქინაფაში მანჯე იქიფს; აჲა რენ ირიშენ მსქვა სფერო. აკადემური გამანთანა- გურაფაშკულე, მუსიკა ტექნიკურო ნადოვიგური კაიხეშა მევაგნი. უკოლენი ვით წანას ჩქარ ესერი ვა მაყუ. მთინი გიწვათ ნა, ოჭარუ მინტუ მარა ჩქარ მუთუ ვა მაჭარუ. არ ესერი ოჭარუ დო იმზა სქანითენ ხალკის ოგნაფუ რენ დიდი ჯურეთქჲარობა. ჩქარ მუთუ ვა იკითხუფ, ჩქარ მუთუ ვა იგურაფ, ჩქინაფა ვა გიღუნ, თეჯრუბე ვა გიღუნ მარა ხოლოთი ესერეფე ჭარუფ, მილლეთის თი- ტანი ოწიროფ აჲა რენ ჯაჰილიში ჯესარეთი, მა აშო ქომიჩქინ.

მესამ-შკელენ ტესდიკინერი ოშიდოეჩი (120) კონარი ესერი ქომიღუნ. ესერეფე პჭარუფ; ნამთინეფე შიირი რენ, ნამთინეფეთი ნენა დო მუსიკა რენ. კარაჯოღლანიშენ ანშოშიდოეჩიდოშქვით (627) შიირი თიშენ კუდელიშა დოვიკითხი, კაიხეშა გოშობგორი.  მელოდი ნავაუღუნ ეჩი (20) კონარი თურქუ შენი ესერი დოპჭარი. ირანური აჯემი შაირი შეჰრიჲარიში ჟურ შიირი  (“ჰეჲდერ ბაბას სელამი” დო “ჲარ” ჯოხონი ქასიდე მუში)  შენი მელოდეფე დოფჭარი. ომერ ჰაჲჲამიშენ ოთხო რუბაი, თემატური დო შიირული ზიმათენ ანალიზეფე დოპი დო ბირაფა დოპჭარი.  მთინი გიწვათ ნა, მა აჲა დოპი, მა ეჲა დოპი ჲადო ოღარღალუ ურახატობა მომჩაფს. ესერეფე თქვანი მითის ვა მეჩით ჲადო მკითხათ ნა, ნამთინი ესერეფე ჩქიმი ნამთინი გემაბირეფეს მეჩამუ მინტუ. მარა კართა გემაბირეს მუში ესერითენ თი- ტანი ოწირუ უნონ.

ალი იჰსან აქსამაზი: ხვალა თურქიჲეშენ ვარ, გურჯისთანიშენთი ლაზური შიირეფე- ბირაფაფე დოკორობით, აჲა ქომიჩქინ. ექოლენთი, გურჯისთანიშენთი ლაზური შიირი დო ბირაფაფე დოკორობით; ექონი ლაზეფე კალა ღარღალით, კამერაშა ეშიღით.  გურჯისთანიშა ირიშენ წოხლე მუნდეს იდით? ქომიჩქინ, დიდო ხამფა არშივითი ქოგიღუნან.  სარფის დო თიჶლისის ლაზური შიირეფე- ბირაფაფე დოკორობით. ექონი ნოჩალიშეფე თქვანიშენთი ჩქინდა ამბაეფე მეგაჩენანი? გურჯისთანის პოლიჶონიური ლაზური მუსიკა  დოთურქიჲეს მონოჶონიური ლაზური მუსიკაშენ მუეფე გათქვენან; აჲა დულჲა მუშენი აშო რენ? თქვან მუ იზმონთ აჲა გოჩქვანერობაშენ? თურქიჲეში ეჩი წანა წოხლენი დო ანდღანერი ლაზური მუსიკა შენი მუეფე გათქვენან?

ჯიჰანგირ ბილგინი: 2005 -2009-ონი წანაფეს გურჯისთანის შიირეფე- ბირაფაფე დოპკობი. ოფუტე სარფის წოფხინერი კოლხობაში ჶესტივალეფეს ელავიკათი. ოფუტე სარფი, ბათუმი, თიჶლისი, რუსთავი სთერი ნოღაფეს შიირეფე- ბირაფაფე დოპკობი დო არშივიში ნოჩალიშეფე დოპი. ექონური კოჩეფე ოხორეფე მუთეფეშის ოძირუ შენი, სომესტრიში თადილეფეს, ყინორაში შქას გურჯისთანიშა მევულურტი. ჩქვა ჩარე ვა მიღუტუ, მუ პა! (ანსამბლიში მუსიკალური კონსულტანტი) ნაზი მემიშიში დავეთითენ, ნოღა რუსთავის თუთარჩელა ჯოხონი პოლიჶონიურ მუსიკალური ანსამბლიში იფთინერი მუსიკალური ნოჩალიშეფეს ვუსიმინი. ჲაშა თანდილავა, ჯემალ ვანილიში, ჲაშარ ბაქრაძე, მეჰმეთ ქაზანჯიოღლი დო გურჯისთანური ლაზი მაჟურა გამანთანერეფე კალა მსქვაშა ბღარღალი.

დიდო წოხლენი ოშწანურეფეშენ ანდღალერი დღალეფეშა გურჯისთანი დო სამარგალოში პოლიჶონიური კორო დო სოლო მუსიკალური ხალიქ ჯერალური დო ედებური ზიმათენ ადეთური მაგზალობა მუშის ნაყონუფს; კოჩეფეში სერსეფეში არმონითენ, მილჲონეფეთენ კოჩის თი- მუში ოგნაფაფს. აჲა კულტურული ხალითენ, არ კელე მუსიკალური გაგნაფა მუთეფეშითენი მაჟურა კელეთი ლამთინალური ჯუმალობა მუთეფეშითენ პოლიჶონიური მუსიკაში აწინერი მანჯეფეს დიდო დიდი როლი ქუღუნან. ლაზეფექთი მუსლიმანობაშენ წოხლენი ოშწანურეფეს პოლიჶონიური მუსიკაში ზიმათენ იბირტეს ჲადო ვისიმადეფ მა. ანდღანერი ნდღას ლაზი ხალკიქ ბირაფაფე მუში მონოჶონიური მუსიკაში ზიმათენ;  ქემენჩე, გუდა, აკორდიჲონი დო პილილი სთერი ხალკური ენტრუმანეფეთენ იბირს. ანდღანერი ნდღას ლაზური ხალკური მუსიკაქ გზა მუშის მონოჶონიური ზიმათენ ნაყონუფს.

ლაზური მუსიკაში ალბუმიში კონსეფტი იფთი ქაზიმ ქოჲუნჯი დო ბიროლ თოფალოღლიში ნოჩალიშეფეთენ ჲეჩქინდუ. ედო ანდღანერი ნდღას ლაზური მუსიკაში ნოჩალიშეფექ დიდოფეთენ სოსჲალური მედჲას ნაყონუფს, აჲა მთელის მიჩქინან. ლაზური მუსიკა ნაიქიფს ანსამბლეფექ ანდღანერი ტექნოლოჟიში სოსჲალური მედჲაში დარბეფესთი ნოდგითინუ შენი მუჯადელე მეჩაფან. ახირის ეშო გიწვათ; ლაზური მუსიკა ნაიქიფანფექ მაჟურაფე კალა ართოთ ვარდო, თითო-თითო იჩალიშეფან დო ესერეფე მუთეფეში ეშო მასიმინალეფე მუთეფეშის ოგნაფუში გზას რენან. პანდემიში ნდღალეფეს, ამატორული სტუდჲოს დოლოჭარელი არ-ჟურ ბირაფა ფხაზირი დო გამავოჩქვი. ლაზური მჭარალობაში შაირეფეში ნოჩალიშეფე, ჯოხოფე დო მუჯადელეფე ოგნაფუ მინტუ მა, აჲა რტუ ჩქიმი მიზანი.

+

ჯიჰანგირ ბილგინი: ლაზური ნენაში მუჯადელეს მევაყონათმინონან!”- ნოწილე- 4

ალი იჰსან აქსამაზ: აწიშა მთანებივა ჶეხრი, აბაშიში ნურდოღანი, აშიკხასანიში მუნირ ჲილმაზ ავჯი, კლემურიში რამაზანი, ჰელიმიში ხასანი, მემიშიში ნაზი დო თანდილავა ჲაშაში ლაზური შიირეფეშენ ქაჲდეფე ყვით, დიდო მსქვა ლაზური ბირაფაფე ყვით; მსქვაშათი იბირთ. აჲა ნოჩალიშეფე თქვანი, არ კელე თურქიჲეს მაჟურა კელე გურჯისთანის დიდო ინჭელინუ. ეშო მიჩქინ მა.  მჯვეში დო აღანი ლაზური შიირეფეთენ ხოლო აღანი ქაჲდეფე- ბირაფაფე-მელოდეფე ყვაგინონანი, ხოლო ენთეფე იბირაგინონანი? ფუქირონი ამბაეფე გიღუნანი ჩქინდა?

ჯიჰანგირ ბილგინი: ლაზური შიირი ნაჭარუფს კოჩეფე ჩქიმი შენი დიდო კიმეტონი რენ. ოღარღალუ დო ოჭარუ რენ სანათური ოღოდაბა. ლაზური ნენა დიდო კაი ნაუჩქინ კოჩეფე კალა მანებრობა ქომიღუნ დო შურდოგურითენ ნოჩალიშეფე ჩქიმის ხოლო მევაყონოფ. კაი დერეჯეთენ ვა მიჩქინ ნათი, შურდოგურითენ ლაზური ნენა ვიგურაფ. ამციქა იდდიალონი არ ნოთქვამე იყვასუნონ მარა ხვალა მა მო მიჩქიტას: აწიშაქის ნაიბირინუ, გამოჩქვინერი ლაზური ბირაფაფეში მთელიშენ ჩქვა დიდო ნოკორობე დო ქაჲდეში ნოჩალიშეფე ქომიღუნ, აჲა ოთქვალუ მინონ.  ლაზური ნენათენ ჭარელი შიირული ნოჩალიშეფე ჩქიმიქ ანდღანერი ლაზური მუსიკაში კულტურის ჯიდდურო ნუმხვაჯასუნონ, ეშო ვიჯერ მა. შიირიქ ლამთინალა გოკუცხინაფს. ემუშენითი მუსიკა რენ დიდო კაპეტი უნსური ჲადო ვიზმონ.

ლაზური შიირი ნაჭარუფს ლაზი გამანთანერეფეში ემეღეფეს გური ჩქიმიშენ ჰურმეტი მევუმჩინაფ. სელმა კოჩივა, მ. რეჯაი ოზგუნი, ოსმან ბუჲუქლუ, ქამილ აქსოჲლუ, ინჯი დერჲა თურნა, ოზერ ერთაში, თიმურ ჯუმჰური,  მუსა ჯედეში დო აწი ჯოხოფე მუთეფეში ნავაგომაშინენ დიდო კოჩიქ ლაზური შიირეფე დოჭარუ. მათი ენთეფეში გურეფეშენ გამახთიმერი ეჲა შიირეფე უნივერსალური ზიმათენ მუსიკალური ესერეფე დოპი.

ალი იჰსან აქსამაზ: აწიშა თურქიჲე დო თურქიჲეშ გალე ნამუ სემთეფეს კონსერეფე მეჩით? ხოშ აწი კორონა ვირუსიში ნდღალეფეს ვორეთ მარა ხოლოთი გკითხათ: აღანი კონსერეფეშ პროჟეფე გიღუნანი? გურის აღანი მუეფე დოლოგიძინან?

ჯიჰანგირ ბილგინი: აწიშა თურქიჲეში გალე ჩქარ კონსერი ვა მეფჩი. თურქიჲეში ნამთინი ჶესტივალეფეს კონსერეფე ქომეფჩი. რესმური დულჲა ჩქიმიში სებებითენ, ნაფხერ ნოღას კონსერეფე მეჩამუს მევაყონოფ

ალი იჰსან აქსამაზ: აღანი ნოჩალიშეფე გიღუნანი? ფუქირონი ამბარეფე გიღუნანი ჩქინდა?

ჯიჰანგირ ბილგინი: “მარგალური ნენა დო ლაზური ნენა ართიმაჟურაშა ხოლოს ჯუმა ნენა რენან, არ ნჯაში ტოტეფე რენან”,  ამუსთერი ნოთქვამეფე აწი პანდა მიგნაფუნან. მარგალური ნენა, ჯინჯი დო იჶადე მუშითენ ლაზური ნენაშა დიდო ხოლოს რენ, მარა მარგალეფე კალა ოღარღალუში შანში ხვალა სოსჲალური მედჲადაში გზათენ ქომიღუნან.  “ჯუმალეფე ბორეთ” ოთქვალუშენ დო ამუსთერი ნოთქვამეფეშენ მთინი ჯუმალობა ვა ჲეჩქინდუნ. აჲა გაგნაფათენ მა ჩქიმებურა არ კარარი ქომეფჩი; არ პროჟე ფხაზირი დო ვოჩოდინი. სამარგალო დო სამარგალოში გალე ნასქიდუნან მარგალი ჯუმალეფე კალა ვიჩინი. ენთეფე კალა დიალოგეფე ჩქიმიშკულე, მარგალური ნენათენ შიირი ნაჭარუფს შაირეფე კალა ვიჩინი. ამ შაირეფეში შიირეფე თემატურო თერჯუმე დოპი. ედო ვით მარგალი შაირიში შიირეფეთენ ვით ბირაფა დოპჭარი. მარგალური ნენა დო ლაზური ნენა რენ ჟურ ჯუმა ნენა, ეშო ფთქუმერთ.  აშოთენთი აჲა ბირაფაფეთენ ნაიკიდასუნონ ხინჯიქ ოშწანურეფეშენ დონი ართიმაჟურაშენ მენდრანერი ჟურ ჯუმა ნენა ართიმაჟურაშა ოხოლოსუს ნუშველასუნონ, აშო მეფშვენ მა.

ალი იჰსან აქსამაზი: ლაზური კულტურიში დერნეღიში ემექთარი რეთ. დერნეღი მუნდეს, სო გეიდგინუ?  ამციქათა აჲა დერნეღიშენთი მოლამიშინით, მუ იყვენ!

ჯიჰანგირ ბილგინი: ნოღა კარადენიზ ერეღლის ჟურ ვიტოში (2000) ლაზი დობადონამშინე ჩქინი სქიდუნ ჲადო გურის გოშამილაფს.  სემთური დერნეღეფე ქომიღუნან; აწინერი აჲა ხალის ლაზეფექთი ართიმაჟურა კალა იჩინან, კულტურული დო სოსჲალური გაგნაფათენ ართიმაჟურაშენ ამბაი უღუტან ჲადო  კარადენიზ- ერეღლი ლაზური კულტურიში დერნეღი ჯოხონი დერნეღი ჩქინი 2015 წანას დოპკიდით. პანელი, კონსერი, ჶესტივალი, გოხთიმუფე, არშივი დო ჯუმალობაში ჶაალიჲეტეფეს მევაყონოფთ.

ალი იჰსან აქსამაზი: უდოდგინუ, უდოხუნუთენ იჩალიშეფთ. ქომიჩქინ, მცუდიში ოჩოდინუში ორა ჩქარ ვა გიღუნან. მარა ხოლოთი ორა თქვანი ოჩოდინით დო კითხალეფეს მსქვაშა ნენა გემიქთირით. აჲა ინტერვიუ შენი თქვან შუქური გოღოდაფთ. ჩქვა კითხალა ვა მიღუნ თქვანდა. მარა თქვან ოთქვალუში ჩქვა ნენაფე ვარნა მესაჟეფე გიღუნან ნა, ენთეფე მიწვით მუ იყვენ! ფიმფილი დიხაშა!

ჯიჰანგირ ბილგინი: ლაზური ნენაში ომორდინუ, ოფუქირუ დო ჭარელი ოდუდეფეში ომანძინუ შენი ლაზი ოხორჯალეფექ ლაზური მუთუ ვა ჭარუფან, აჲა რენ დვარკინობა. აკადემიური გამანთანა- გურაფაშენ გამახთიმერი დიდო ლაზი კოჩი სქიდუნ დობადონა ჩქინის, მარა ლაზი ოხორჯალეფექ ლაზური ალბონი ვა იგურაფან. აჲა რენ ენთეფეში ონჯღორე. ნანანენა! პანდა ეშო ვა ფთქუმერთი? ენა ნანანენა რენ, აჲა მუჯადელეში დოლოხე ლაზი ოხორჯალეფე მუშენი ვა რენან? მუშენი ვა ჭარუფან?!

აჲა როპორტაჟი შენი მა თქვან შუქური გოღოდაფთ.  ლაზური ნენაში მჟორაქთი თანაშაქის, ლაზური ნენა დო კულტურის ემეღი ნამეჩაფს მაჟურა კოჩეფე სთერი, ჩქინთი მუჯადელე ჩქინის მევაყონათმინონან. ჰურმეტი დო ჯუმალონი ყოროფათენ. კაი გურითენ ვიძირათ.