MATTERHORN

İbrahim Sediyani

-Bir dağ ki, insanların anadilleriyle büyümeleri gerektiğini hatırlatır;
Bir dağ ki, kalbe giden yolun dilden geçtiğini öğretir;
Bir dağ ki, her topluluğu anadiline sahip çıkmaya çağırır;
Bir dağ ki, kavimlerin ancak dilleriyle var olabileceğini savunur;
Bir dağ ki, Alplerin zirvesinden tüm dillere özgürlük diye haykırır.-

Hepsi de birbirinden güzel yüzlerce ülkenin bulunduğu yeryüzü coğrafyasında, her ülkenin de birbirinden güzel onlarca doğal ve mimari eseri vardır. Her ülke, sahip olduğu bu güzellikleriyle haklı olarak gurur duyar ki, bunlar, o ülkelerin özellik ve kimlikleri hakkında öncüller sunan simge ve kodlardır, aynı zamanda.

Ülkeler dış dünyada bu simge ve kodlar öncüllenerek tanınır. Ülkelerin tanıtımında, ülke hakkında ilk bilgiler elde edilmesinde, bu güzellikler bir çeşit “sembol” gibi kullanılarak, Almanca’da “Wahrzeichen” denilen bu “semboller” üzerinden o ülkeler yabancı insanlara tanıtılır. Seçilen “sembol” üzerinden aynı zamanda, o ülkenin, en çok hangi yönüyle gurur duyup ön plana çıkarmaya çalıştığı da rahatlıkla çözülebilir.

Ancak bir ülke, ne kadar fazla doğal veya mimari güzelliğe, yani simge ve kodlara sahip olursa olsun, bunlar arasından en güzelini ve kendince en önemlisini seçerek, dış dünyada bunu “sembol” (Wahrzeichen) olarak kullanır ve artık o ülke, dünyada, hangisi olduğu bilinen o “sembol” üzerinden tanınır.

O ülkenin turizm bakanlığı veya dış ülkelerdeki temsilcilikleri, seyahat acenteleri, kültür dernekleri, ülkesinin tanıtımını yaparken, bunu o “sembol” üzerinden gerçekleştirir. Çünkü reklam ve imaj dünyasında, semboller sözcüklerden daha kuvvetlidir. Dünyanın her ülkesindeki okullarda da, ilkokul çocuklarına coğrafya dersi verilirken, dünya haritasındaki ülkeler üzerine bu “sembol” çizilerek öğretilmeye çalışılır. Çocuklar, gösterilen ülkenin hangisi olduğunu o “sembol”e bakarak anlarlar.

Dünyanın en güzel coğrafyasına ve en bereketli topraklarına sahip olan ülkemizin dış dünyadaki “sembol”ü, Kapadokya coğrafyamızda bulunan Peri Bacaları’dır. Turizm bakanlığı, dış ülkelerdeki temsilcilikleri, seyahat acentaları ve kültür dernekleri tarafından Avrupa ülkelerindeki sokak ve meydanlara asılan ve üzerinde “Turkey / Türkei / Turquie / Turquía / Turchia / Turkije / Turkiet” yazan tüm afiş ve panoların üzerinde Kapadokya fotoğrafı veya çizilmiş resmi vardır.

Bununla biz, yabancı ülkelerdeki insanlara karşı, ülkemizin farklı din ve medeniyetlere ev sahipliği yapmış topraklar üzerinde bulunduğunu, köklü bir tarihsel geçmişe, zengin bir toplumbilimsel çeşitliliğe ve semiz bir kültür birikimine sahip olduğunu, ayrıca, ülkemizi ziyaret etmeleri, seyahat veya tatil tercihlerini ülkemizden yana kullanmaları halinde kendilerini adeta ayrı bir dünyada, farklı bir gezegende hissedeceklerini anlatmaya çalışırız. Her ne kadar ilk baştaki vurguları son yüz yıllık yakın geçmişimizle, hiçbir farklılığa müsamaha göstermeyen ve göstermediği gibi yaşama hakkı da tanımayan karakteristiğimizle bizzat kendimiz hiç hak etmiyorsak da (bu topraklardaki tüm coğrafi isimleri haritadan silip yasaklayan şoven siyasa, muhtemeldir ki, bunu yaparken “Kapadokya” ismi aklına gelmemiş; gelmiş olsaydı, emin olun, bunu da yasaklardı), özellikle ikinci kısımdaki vurgularımızda yerden göğe kadar haklı olmadığımızı kim iddia edebilir? Dünya üzerinde, bizim ülkemizden, yaşadığımız topraklardan daha güzel bir ülke, daha güzel bir coğrafya var mıdır?

Aynı anda dört mevsimin birden yaşandığı, üç ayrı kıt’a bölgesinin (Ortadoğu, Kafkasya ve Balkanlar) tam ortasında bulunan, bir üçgenin “hipotenüsü” gibi bu üç dünyayı birbirine bağlayan, ayrıca iki ayrı kıtaya da ait olan, üç dış bir de iç denizi, onlarca gölü olan, topraklarında her renkten akarsuyun aktığı, hem mavi (Fırat), hem yeşil (Manavgat), hem sarı (Çoruh), hem beyaz (Borçka), fakat ne yazık ki hem de “kan kırmızısı” (Zilan) nehirlerin aktığı, topraklarında envai çeşit meyve ve sebzenin yetiştiği, Avrupa kıtasının tamamında 11 bin bitki türü bulunurken tek başına 9 bin bitki türüne sahip olan böyle bir ülke, her türlü övgü ve iltifatı hak etmemekte midir? İşte bunun içindir ki, dünya üzerinde hiçbir coğrafya, üzerinde yaşadığımız coğrafya kadar şairlere, ozanlara, edebiyatçılara ve sanatçılara ilham kaynağı olmamıştır.

Bunun gibi, örneğin;
– Almanya’nın dış dünyadaki “sembolü”, Bavyera’nın güneyinde bulunan görkemli Neuschwanstein Şatosu,
– Liechtenstein’in “sembolü” Vaduz’a tepeden bakan Vaduz Şatosu,
– İtalya’nın “sembolü” Toskana ilindeki eğri (ve gittikçe de eğrilen) Pisa Kulesi,
– Fransa’nın “sembolü” Paris’teki Eyfel Kulesi,
– Belçika’nın “sembolü” Brüksel’deki Atomium,
– Hollanda’nın “sembolü” Rotterdam yakınında bulunan ve tam 19 yel değirmeninin yan yana dizildiği Kinderdijk köyü,
– Danimarka’nın “sembolü” Kopenhag’da Køge Bugt suları üzerinde bulunan ve sevgili çocukların “masal babası” Hans Christian Andersen’in aynı adlı masalından esinlenerek yapılan deniz kızı Den Lille Havfrue,
– Macaristan’ın “sembolü” başkent Budapeşte’de Avrupa’nın en uzun ikinci akarsuyu Tuna Nehri üzerinde bulunan ve şehrin “Buda” kesimi ile “Peşte” kesimini birbirine bağlayan “zincir köprüsü” Széchenyi Lánchíd,
– Yunanistan’ın “sembolü” Atina’da bulunan Akrópolis,
– Rusya’nın “sembolü” Moskova’nın kalbinde bulunan Kremlin Sarayı,
– Çin’in “sembolü” dünyanın en uzun surları olup uzaydan görülebilen yegane “insan eli” yapıt olan, ancak ne yazık ki tüm dünyada çok kabaca ve basitçe bir isimlendirmeyle “Çin Seddi” olarak anılan Çang-Çeng,
– Malezya’nın “sembolü” Kuala Lumpur’da bulunan Menara Petronas ikiz gökdelenleri,
– Kamboçya’nın “sembolü” Angkor bölgesinde bulunan “şehir tapınağı” Angkôr Vôtt,
– Tayland’ın “sembolü” Bangkok’un Yai semtinde bulunan “sabah kızıllığı tapınağı” Wat Arun,
– Hindistan’ın “sembolü” Babür İmparatorluğu’nun 6. hükümdarı Şah Cihan tarafından o zamanki imparatorluğun başkenti olan Uttar Pradeş eyaletinin Agra şehrinde Jumna Nehri kıyısında yaptırılmış olan Tac Mahal,
– Pakistan’ın “sembolü” İslamabad’da Margalla Dağları’nın eteklerinde bulunan, minareleri Pakistan’ın en büyük övünç kaynağı olan kendi üretimleri “Şahin füzelerini” simgeleyen, Tunceli-Pertekli Kürt mimar Vedat Ali Dalokay tarafından yapılan Faysal Mescidi (dünyaca ünlü Dersimli mimar Vedat Ali Dalokay, Pertek’te dünyaya gelmiş ama Elazığ’da büyümüş, siyasetin içinde de yer almış, 1973-77 arası CHP’den Ankara belediye başkanlığı yapmıştır; Pakistan’ın başkenti İslamabad’daki Faysal Mescidi’nin haricinde, yine buradaki Başbakanlık Kompleksi ve Pakistan Ulusal Anıtı, İstanbul’da şu andaki Taksim Meydanı ve Suudi Arabistan’ın Cidde şehrindeki İslam Kalkınma Bankası Genel Merkezi gibi eserlere imza atmıştır; bunların hepsi 1991 yılında kaybettiğimiz sevgili Dalokay’ın eserleridir),
– Özbekistan’ın “sembolü” Malatya vilayetimizle “kardeş şehir” olan Buhara şehrinde bulunan ve mavi rengiyle daha ilk görünüşünde bile insana tarifsiz bir manevi huzur veren Buhara Mescidi,
– Irak’ın “sembolü” Samarra kentinde bulunan ve helezon (spiral) mimarisi nedeniyle “El- Malwiye” olarak da anılan Samarra Mescidi (Irak’taki 852 tarihinde inşa edilen Samarra Mescidi’nin mimarisi, İslam dünyasındaki hiçbir caminin mimarisine benzememektedir; ancak kendisinden 30 yıl sonra Mısır’ın başkenti Kahire’de inşa edilen İbn-i Tulun Mescidi’nin mimarisi Samarra Mescidi’ne benzetilmeye çalışılmıştır; Ahmed ibn-i Tulun tarafından Kahire’de inşa edilen İbn-i Tulun Mescidi’nin yeri de öyle gelişigüzel değil, özel olarak seçilmiştir; İbn-i Tulun Mescidi’nin şu anda bulunduğu yer, hem Hz. İbrahim’in oğlu İsmail’i kurban etmeye teşebbüs ettiği, hem de Hz. Musa’nın Allah’ın yardımıyla Fir’awn’ın emrindeki sihirbazların sihirlerini bozduğu yerdir),
– Mısır’ın “sembolü” ise başkent Kahire ile arasında dünyanın en uzun akarsuyu olan Nil Nehri geçen Cize şehrinde bulunan, Xeops, Xefren, Mikerinos ve üç tane de kraliçe piramidi olmak üzere toplam 6 piramit ve bir sfenskten oluşan Cize Piramitleri’dir.

Pakistan’daki Faysal Mescidi’nden tutun da Mısır’daki Cize Piramitleri’ne varıncaya kadar, yine Mısır’daki İbn-i Tulun Mescidi’nden tutun da Fransa’daki Eyfel Kulesi’ne varıncaya kadar, Almanya’daki Neuschwanstein Şatosu’ndan tutun da Liechtenstein’daki Vaduz Şatosu’na varıncaya kadar, yukarıdaki listede pek çoğunu sizler için gidip gezdiğimiz ve bu platformda anlatıp tanıttığımız, fotoğraflarını da çekerek sizlere gösterdiğimiz, oturduğunuz adrese kadar getirdiğimiz bu eserler, işte bulundukları ülkelerin dünyadaki “sembolleri” sıfatlarını taşırlar.

Dünyanın neresinde olursa olsun, bu “sembol”lerden birini gören herkesin aklına o ülke gelir. Hatta bu simge ve kodlar, o derece sembolleşmişlerdir ki, tam tersine, yanınızda bu ülkelerin isimleri zikredildiğinde aklınıza ilk olarak bu eserler gelir.

Eserler ülkesini hatırlatır, ülkeler de eserini.

Alplerin güzel ülkesi, süt ve çikolata memleketi İsviçre’nin “sembolü” ise, ülkenin güneyinde, İtalya sınırı yakınında bulunan Matterhorn isimli bir dağdır. Dağın Almanca adı “Matterhorn”, Fransızca adı “Le Cervin”, İtalyanca adı ise “Monte Cervino” şeklindedir.

Matterhorn, İsviçre’nin güneyinde Almanca ve Fransızca konuşulduğu için resmi dilleri de Almanca ve Fransızca olan Wallis kantonundadır. Kantonun Almanca adı “Wallis”, Fransızca adı “Valais”, İtalyanca adı “Vallese”, Retoromanşça adı “Vallais”, Arpitanca adı ise “Valês” şeklindedir. (Retoromanşça, İsviçre’nin yerlisi olan Romanş Çingeneleri’nin konuştuğu Çingene dili, Arpitanca ise memleketleri Fransa’nın güneyi olup oraya göç etmiş Arpitan Çingeneleri’nin konuştuğu Çingene dilidir)

Matterhorn (Le Cervin) adlı bu dağ, Wallis (Valais) kantonunun Visp (Viège) ilçesine bağlı 5 bin 828 nüfûslu Zermatt köyünde bulunur. Dağın dibinde Riffel Gölü vardır. Köyün Almanca adı “Zermatt”, Fransızca adı  ise “Praborgne” şeklindedir. (Fransızca adı, köyün çok eski tarihlerdeki Latince adı olan “Pratobornum” isminden türemedir.)

Alper’in en yüksek dağlarından biri olan Matterhorn’un yüksekliği 4 bin 478 m’dir. Bu dağ, İsviçre’nin dünyadaki “sembolü”dür ve bu özelliğinden dolayı, dünyanın en meşhur dağlarından biridir. İsviçre’nin en çok turist çeken yeri de bu dağdan ötürü Zermatt köyüdür. Yıllık milyonlarca turist tarafından ziyaret edilmekte, dünyanın çeşitli ülkelerinden insanlar sırf bu dağı görebilmek için bu köye gelmektedirler. “Saat ve çikolata ülkesi” olan İsviçre’nin ürettiği ve dış ülkelere ihraç ettiği tüm saat ve çikolataların üzerinde bu dağın resmini görmeniz mümkündür. Hatta öyle ki, diyelim marketten bir çikolata aldığınızda, onun İsviçre çikolatası olup olmadığını anlamak için üzerinde “Made in Switzerland” ibaresini aramanıza gerek yoktur; çikolatanın üzerinde bu dağın resmini görmeniz yeterlidir.

Bu dağ, Matterhorn, İsviçre’nin “sembolü” olduğu için, İsviçre bu dağı bir “marka “olarak kullanmakta, ürettiği mamullerin ambalajının üzerine resmini yapıştırmaktadır.

İmdi; bu haftaki sohbetimizin can alıcı sorusu şu: Avrupa’nın, hatta dünyanın en güzel ülkelerinden biri olan İsviçre’nin onlarca doğal güzelliği, hepsi de birbirinden güzel onlarca göl ve şelalesi, kanyonları, yaylaları olduğu halde, neden hiçbir özelliği olmayan bu kupkuru dağı kendine “sembol” olarak seçmiştir? Hakikaten çok ilginç, değil mi?

Sohbetimizin başında da ifade ettiğimiz üzere, bir ülke, ne kadar fazla doğal veya mimari güzelliğe, yani simge ve kodlara sahip olursa olsun, bunlar arasından en güzelini ve kendince en önemlisini seçerek, dış dünyada bunu “sembol” (Wahrzeichen) olarak kullanır ve artık o ülke, dünyada, hangisi olduğu bilinen o “sembol” üzerinden tanınır. Seçilen “sembol” üzerinden aynı zamanda, o ülkenin, en çok hangi yönüyle gurur duyup ön plana çıkarmaya çalıştığı da rahatlıkla çözülebilir.

İsviçre mimari güzellikler, yani “insan eli” eserler bakımından oldukça fakirdir; değişik veya özgün herhangi bir yapıtı yoktur. Ancak doğal güzellikler bakımından dünyanın en zengin ülkelerinden biridir.

Avrupa’nın en büyük şelalesi olan Ren Şelalesi (Rheinfall) bu ülkededir mesela. Aynı şekilde, benzer güzellikte olanlarına ancak Amerika kıtasında rastlanabilecek olan Via Mala adlı kanyon da bu ülkede, yine Ren Nehri üzerindedir. Bunun gibi, anlatmakla bitiremeyeceğimiz daha pekçok doğal eseri vardır. Fakat İsviçre, bunlardan hiçbirini kendine “sembol” olarak seçmemiş, tercihini Matterhorn adlı bu kupkuru dağdan yana yapmıştır.

İsviçre’nin onlarca doğal güzelliği, hepsi de birbirinden güzel onlarca göl ve şelalesi, kanyonları, yaylaları olduğu halde, neden hiçbir özelliği olmayan bu kupkuru dağı kendine “sembol” olarak seçmiştir?

Neden?

Neden?

Neden?

Alpler’in güzel ülkesi İsviçre’nin tam 4 tane resmi dili vardır ve bu anayasanın 4. maddesinde belirtilir. Bu diller Almanca, Fransızca, İtalyanca ve Retoromanşça’dır.

İsviçre’de hiçbir dilin diğer bir dile, hiçbir kavmin diğer bir kavme, hiçbir ırkın diğer bir ırka herhangi bir üstünlüğü yoktur. Ülkedeki yerli halklar tarafından konuşulan bütün ana diller “resmi dil” statüsündedir; ülkede ne kadar dil konuşuluyorsa devletin de o kadar resmi dili vardır.

İsviçre’de, bir şehirde veya köyde yaşayan halk hangi dili konuşuyorsa, o şehir veya köyün ismi de o dildedir. Bu durum ülkeyi bölmek bir yana, bilakis bölünme gibi tehlikelere karşı bir emniyet sübabıdır. Hiç kimse kendisini bu toprakların asıl sahibi, yekdiğerini de bir sığıntı, yabancı olarak görmez. Kimse de aslını inkar edip kendisini başka bir kavme nispet etmeye zorlanmaz. Herkes kendisidir ve üst kimliği “İsviçreli” olmaktır. Bir kantonda veya şehirde halk hangi dili konuşuyorsa, o bölgenin veya kentin resmi dili odur.

İsviçre dış dünyaya karşı en çok da bu yönüyle övünmekte, bütün anadillere özgürlük sağlamış ve tüm kavimler, etnik topluluklar arasında adalet ve eşitliği sağlamış olmasıyla gurur duymaktadır.

İsviçre’nin aslında övünç vesilesi yapabileceği pekçok olumlu özelliği vardır. Dünya haritasında, tarihte hiç savaş yapmamış tek devlet olması, şu anda dünyadaki en zengin ülkelerden ve en refah toplumlardan biri olması, “tarafsız ülke” olarak dünya siyaset sahnesinde rol oynaması, tüm uluslararası kuruluşların merkezinin burada olması, ilk etapta aklımıza gelen önemli özellikler. Fakat İsviçre bunların hiçbiriyle değil, asıl olarak, ülkede konuşulan tüm anadilleri devletin resmi dili yapmış olması, ülkedeki tüm etnik kesimler arasında gerçek kardeşliği, adalet ve eşitliği sağlamış olmasıyla övünmektedir.

Şimdi, “Bunun Matterhorn ile ne alakası var” diye soruyorsunuz, hiç şüphesiz.

Bu dağın fotoğrafına dikkatlice bakarsanız, ne alakası olduğunu belki kendiniz de çözebilirsiniz.

İsviçre’de bu dağın halk arasındaki lakabı “Zunge” olup, bu sözcük Almanca’da “dil” demektir. Dağa dikkatlice bakınız lütfen: Bu dağ, Matterhorn, tıpkı bir “dil”e benzemektedir.

Bu dağın gerçekte hiçbir özelliği yoktur ve kupkuru bir dağdır. Fakat dağın şekli çok ilginçtir; Matterhorn, tıpkı bir “dil”e benzemektedir ve o dağın eteklerinde yaşayan halk da dağı “Zunge” (dil) diyerek çağırır.

Tam 4 resmi dili olan ve bunu anayasasında da belirten, hiçbir dilin diğer bir dile, hiçbir kavmin diğer bir kavme, hiçbir ırkın diğer bir ırka herhangi bir üstünlüğünün bulunmadığı, ülkedeki yerli halklar tarafından konuşulan bütün ana dillerin “resmi dil” statüsünde olduğu, ülkede ne kadar dil konuşuluyorsa devletin de o kadar resmi dilinin olduğu, ülkede doğan her çocuğun ilkokuldan üniversite bitimine kadar kendi anadiliyle eğitim gördüğü İsviçre’ye bundan daha çok yakışabilecek bir “sembol” olabilir miydi ki?

Matterhorn İsviçre’yi hatırlatır, İsviçre de Matterhorn’u.

… ve ikisi, bu ülke ve bu dağ, tüm dünya ülkelerine, tüm insanlığa, kavim ve toplulukların ancak anadilleriyle kimlik sahibi olabileceğini, anadiliyle yaşamayan ve anadilini yaşatamayan kavim ve toplulukların özgürlüğünden ve kimliğinden de söz edilemeyeceğini hatırlatarak, her insanın, kişilik ve kimlik sahibi her bireyin kendi diline sahip çıkması gerektiğini öğretir.
Matterhorn…

Bir dağ ki, insanların anadilleriyle büyümeleri gerektiğini hatırlatır…

Matterhorn…

Bir dağ ki, kalbe giden yolun dilden geçtiğini öğretir…

Matterhorn…

Bir dağ ki, her topluluğu anadiline sahip çıkmaya çağırır…

Matterhorn…

Bir dağ ki, kavimlerin ancak dilleriyle var olabileceğini savunur…

Matterhorn…

Bir dağ ki, Alplerin zirvesinden İtalya’ya bakar ve “Sardunca’ya, Furlanca’ya ve Ladince’ye Özgürlük!” diye haykırır…

Matterhorn…

Bir dağ ki, Alplerin zirvesinden Fransa’ya bakar ve “Korsikaca’ya, Oksitanca’ya ve Bretonca’ya Özgürlük!” diye haykırır…

Matterhorn…

Bir dağ ki, Alplerin zirvesinden İspanya’ya bakar ve “Katalonca’ya, Baskça’ya, Galiççe’ye ve Aranezce’ye Özgürlük!” diye haykırır…

Matterhorn…

Bir dağ ki, Alplerin zirvesinden Britanya’ya bakar ve “Galce’ye ve İskoçça’ya Özgürlük!” diye haykırır…

Matterhorn…

Bir dağ ki, Alplerin zirvesinden Almanya, Hollanda ve Danimarka’ya bakar ve “Frizce’ye Özgürlük!” diye haykırır…

Matterhorn…

Bir dağ ki, Alplerin zirvesinden Norveç, İsveç ve Finlandiya’ya bakar ve “Laponca’ya Özgürlük!” diye haykırır…

Matterhorn…

Bir dağ ki, Alplerin zirvesinden Rusya’ya bakar ve “Karelce’ye, Adigece’ye, Kabardince’ye, Osetçe’ye, Çeçence’ye, İnguşça’ya, Kalmukça’ya, Mordvince’ye, Çuvaşça’ya, Marice’ye, Tatarca’ya, Udmurca’ya, Başkurtça’ya, Komice’ye, Altayca’ya, Hakasça’ya, Tuvince’ye, Yakutça’ya, Koryakça’ya, İtelmence’ye ve Evence’ye Özgürlük!” diye haykırır…

Matterhorn…

Bir dağ ki, Alplerin zirvesinden Çin’e bakar ve “Moğolca’ya, Uygurca’ya, Tibetçe’ye, Kantonezce’ye, Zhuangca’ya, Buyeyce’ye, Dongca’ya, Tai Lüce’ye, Tai Nüaca’ya, Tai Pongca’ya, Lazahça’ye ve Yice’ye Özgürlük!” diye haykırır…

Matterhorn…

Bir dağ ki, Alplerin zirvesinden Hindistan’a bakar ve “Bengalce’ye, Teluguca’ya, Marathice’ye, Tamilce’ye, Urduca’ya,  Gujaratça’ya, Kannadaca’ya, Malayalamca’ya, Oriyaca’ya, Pencabi’ye, Asamiyaca’ya, Maithilice’ye, Santalice’ye ve Keşmirce’ye Özgürlük!” diye haykırır…

Matterhorn…

Bir dağ ki, Alplerin zirvesinden Pakistan’a bakar ve “Sindce’ye, Belucca’ya, Hunzakutça’ya ve Nagarca’ya Özgürlük!” diye haykırır…

Matterhorn…

Bir dağ ki, Alplerin zirvesinden Gürcistan’a bakar ve “Abhazca’ya, Acarca’ya ve Margalca’ya Özgürlük!” diye haykırır…

Matterhorn…

Bir dağ ki, Alplerin zirvesinden Türkiye’ye bakar ve “Kürtçe’ye ve Lazca’ya özgürlük!” diye haykırır…