GHUNEKHO K. Özbay

Mıyekhuape Adige mitolojisinde Nartların uğrak yeri ve günümüzde de Adigey’in başkentidir. İsmin ilk anıldığından günümüze değin Adige ulusunda yer bulması, anlamı ve Adige yerleşim yeri olması çok önemlidir.

Mıyekhuape Adigeler tarafından söylenişidir. Kent günümüzde Maykop diye Dünyaca bilinir.

Mıye: Yabani elma,
Khuape: Uç kısımdaki yer
Mıye-khuape, Elmalık yerin uç kısmı anlamına gelir. İsim zamanla, Mıykhuap, Mıykop ve Maykop şekillerine yabancılarca dönüştürüldü. Bunun bir benzeri de Kuwu-Benı’nın Kuban’a dönüşümü gibi. İsimlere baktığımızda değişimde olsa anlam ve temel söylem Adigece’dir.

Mitolojilerin oluşumunda ilk orijinal çıkış olarak Grek mitleri, yani Grek kentleşmesi olduğu ve bunlarında Pelasglarla başladığı görülür. Temeldeki olgu ekonomik ve sosyal yaşamdır. Dinsel yasakları işleyen öykülerin içinde madde yatar. Ademle Havva olayında olduğu gibi. Beni de Mıyekhuape’ye çeken konuda bu olaydır. Yani elma. Tarihte bir çok mitler oluşurken Grek mitleri gibi kalıcı olmadı. Bunlar üretime, diğerleri ticari korsanlığa dayalıydı.

Sümer, Romen, Grek kentleşmeleri oluşurken Nart mitleri bunlarla, kısmen de öncelerine dayanır. Macar, Rus ve Türklerde medenileşme geç başladığından İlyada, Odisse gibi mitler oluşturamadılar. Çünkü diğerleri gibi onların çok tanrılı dinleri yoktu. Onun içinde çok tanrılı dinler kendi karanlık kent tarihlerini, maceralarını, mitoloji biçiminde tarihleştirip anıtlaştırdılar. Kısaca “alt şuur”larını geliştirdiler.

Nartlara baktığımızda bu alt şuurun olduğunu görmekteyiz. Onlar kentleşme aşamasında Mıyekhuape’de yaşadılar. Grekler gibi tam bir kentleşme sürecini tamamlamadan tanrılarının göçürülmesi (Pelasglar gibi) ve çok tanrılı olmasına karşın ilahi tek tanrı varlığı oluştu.

Nart mitolojilerine üretimin ilk izlerini, paylaşımı, yasakları, tanrıları ve onlarla savaşları görürüz. Nart destanlarını da güçlü kılanda tüm bu oluşumların üretime dayanmasıdır. O halde, üretimin olduğu yerde yerleşimde vardır. Yerleşimin sonucu da yerleşkenliktir. Yerleşkenlerde kendilerini korumak için bir arada bulunmak zorundalar. Bu zorunluluk kentleşmeyi ortaya çıkartır ki, Nartların yerleşim yeride Mıyekhuap’dir. Bizlere burası bir bölge gibi sunulsa da bir kent, bir sunak yeri olduğunu görürüz.

Havva annemizin elma ağacından koparıp yediği elma yüzünden Cennet’ten çıkarıldı. Bu olay bana Nartları altın elma ağacını, Mıyekhuape’yi hatırlatıyor. Belki de mitolojik ve dinsel olan bu ağaç Mıyekhuape’deydi.