GHUNEKHO Savsır Özbay

Rahmetli babaannem Tseylerin Jınt ailesinden olup kendisi Adigey doğumlu halasının yanında yetişmişti. Halasından duyduklarını da babam toparlamıştı.

Babamın kayıtlarından babaannem TSEY Salvar’a ait iki Nart efsanesi.

Anlatan: TSEY (JINT) Selvar-1987 Pşıjhable

Nartların yaşlıyı öldürmekten vazgeçişleri. Çok eski çağlarda Adigey’de Nartlar yaşardı. Bu Nartlar kişi yaşlanınca kuytu bir yere götürüp öldürülmesi adettenmiş.

Genç bir Nart, babası çok yaşlandığı için, onu sırtına yükleyip ormanlık bir alana öldürmek için götürüyormuş. Ormandan geçerlerken genç Nart tökezlenip düşer. Bunun üzerine yaşlı Nart gülmeye başlar. Genç;
– Baba neden gülüyorsun?
– Neden mi… Bak evlat senin gibi benimde babam yaşlanmıştı. Onu öldürmeye götürürken ne tesadüf ki bende tökezlemiştim. O zaman babam “Tanrı sana da bir gün oğlunun tökezlediğini göstersin” demişti. Kadere bak, dün ben, bugün sen tökezledin. Onun için gülüyorum.
– Baba bende yaşlanırsam oğlum beni de öldürür mü?
– Evet.

Bunun üzerine genç Nart babasını öldürmez, kimsenin göremeyeceği bir yere bırakıp geri döner. Aradan zaman geçmiş ve Nartlar lidersiz kalırlar. Nartlar toplanır ve kimi lider seçeceklerine karar vermeye çalışırlar. İçlerinden biri; ‘’bir yüksek tepe çıkalım, kim ki güneşin ilk ışıklarını görürse liderimiz o olsun’’ teklifinde bulunur.

Nartlar bu teklifi kabul ederler ve her sabah güneşin doğuşunu izlemeye başlarlar. Hiç kimse güneşin ışıklarının yerle ilk temasını göremez. Genç Nart’ta her gün gizliden babasına yemek götürmektedir.

Baba meraklanır;
– Oğul Nartlarda ne var?
– Lidersiz kaldık, güneşin ilk ışıklarının yere değdiği yeri gören liderimiz olacak ama henüz gören olmadı.
– Bak oğlum, sende onlara katıl ama güneşin doğduğu yere değil, ters yöne bakarsan ilk gören sen olursun der.

Genç Nart ertesi gün tüm Nartlarla tepeye çıkar ve babasının dediği gibi beklemeye başlar. Güneşin kızıllığıyla birlikte batı tarafındaki tepeye bakar ve ışıkların yerle temasını Nartlara gösterir. Nartlar genci lider seçerler ama bu olayın nasıl farkına vardığını da merak etmeye başlarlar. Genç Nart ısrarlara fazla dayanamaz;
– Ben babamı öldürmedim, sizler onu öldürdüğümü sanıyordunuz. Bana bildiklerini o öğretti.

İşte Nartlar o günden sonra yaşlıları öldürmeyi bırakırlar.

Anlatan: TSEY (JINT) Selvar-1988 Pşıjhable

Nart Sawsırkho’nun öldürülüşü.

Çok eski çağlarda Adigey’de Nartlar yaşarmış. Bu Nartlar arasında Savsırkho diye bir genç vardı ki onu yenebilecek kimse yoktu. Sawsırkho’nun düşmanları toplanıp önü öldürmeye karar verirler.

Düşmanlar bir dağa çıkarlar Sawsırkho’ya sorarlar:
– Ey Sawsırkho, senin ne kadar güçlü olduğunu hepimiz biliyoruz, ancak bizler bu dağdan kayalar yuvarlayacağız, sen onları tekrar yukarı yuvarlayabilir misin?
– Sawsırkho, evet isterseniz deneyebilirsiniz.

Düşmanlar kayaları dağdan aşağı yuvarlarken, Sawsırkho’da onları tekrar yukarıya yuvarlamaktaydı. Düşmanları bu yuvarlama işini bazen elinle, bazen başınla denerler ama başarılı olamazlar. Bunun üzerine çözüm için Wuserıjh’e giderler.
– Ey Wusarıjh, bizler Sawsırkhoy’a bir oyun oynuyoruz, bizler kayaları dağdan aşağı, o ise yukarı yuvarlıyor ama yenemiyoruz.
– O halde sizlerde taşları baldırıyla yukarı yuvalamasını isteyin.

Düşmanları Sawsırkho’ya gidip kayaları baldırıyla yukarı yuvalamalarını isterler. (Efsaneye göre Sawsırkho’nun yalnız baldırı ettenmiş.) Sawsırkho “işte şimdi zayıf yerimi yakaladınız” diye söylenir ama isteklerinin de yerine getirir.

Düşmanlarının yuvarladığı kayalar Sawsırkho’nun bacağını kırar. Sawsırkho yenik düşünce düşmanları onu ormanda yalnız bırakıp evlerine dönerler. Sawsırkho yenilginin acısıyla ormana seslenir:
– Ey orman yaratıkları, benim baldırımdan yemek isteyen yok mu?

Küçük Tavşan çıkıp gelir. Baldırdan kan emerken Sawsırkho:
– Tanrı seni yağlı kılsın ama yüreğin yağ bağlamasın.

İşte bu nedenle tavşanın yüreği kansız ve yağsızmış.

Sawsırkho yeniden seslenir ve kurt çıkıp gelir. Sawsırkho:
– Tanrı sana ava giderken benim kalbimi, dönüşünde de köpeğin kalbini versin.

Bu nedenle kurtlar ava giderken çok cesur, dönüşte çok korkak olurlarmış.

Sawsırkho son seslenişinde de siyah karga çıka gelir ve baldırından yemeye başlar. Sawsırkho:
– Tanrı seni ağzınla yumurtlayıp, karda, kışta sırt üstü kuluçkaya yatırsın ve umarım baharla birlikte yavruların tarafından öldürülüp yenilirsin.

Sawsırkho bu sözlerinden sonra ölür.