“OLGUN İNSANLAR BİRARAYA GELMEZSEK, DİLİMİZ DE ÖLECEK!” “TİŞİNERİ K̆OÇEPEK VAR OK̆OBİBĞİT NA, NENA ÇKUNİTİ ĞURASE!”

Ali İhsan Aksamaz  

(Ön açıklama: Kemal Özbıyık, Türkiyenin kültür emekçilerinden. Yıllardır gençlere halk oyunlarımızı öğretiyor. Kendisiyle bir söyleşi yaptım. Bizlere hayat hikâyesini, kültürel çalışmalarını ve kitabının içeriğini anlattı./ Goʒ̆otkvala: Andaneri musafiri/ sumari çkimi ren Kemal Ozbiyik̆i. Ma emu dido ʒ̆anapeşen doni viçinop feysbuk̆işen; manebra çkimi ren int̆ernet̆işen. Goʒ̆osti ar fara kok̆optit. Aya rt̆u 23 İgrik̆a 2017 ʒ̆anas. “Lazepe…” coxoni ar  ok̆oxtala komiğut̆es Noğa Artvinişi Omordinu do Gamantanaşi Vakfis do emindros kok̆optit çkin. Kemal Ozbiyik̆i rt̆u çkimi tercumani, Lazurişen Turkulişa.  Kemal Ozbiyik̆i ren çkineburi k̆ai k̆oçepeşi art-arti. Mskvaşa ğarğalaps. Emuşeni ki, dido mskva guri kuğun. Kemal Ozbiyik̆is ar gamiçkvineri ketabiti kuğun: “Jindolepe Mt̆veri Mo İvas!” Emindros hediye momçu ketabi muşi do arçvaşis vik̆itxi eya. Çkin hemi aya ketabi muşişen, hemiti muşi k̆ult̆uruli noçalişepen bğarğalit. Aya ren noğarğale çkinişi t̆ekst̆i. (Ali İhsan Aksamazi)

+

Ali İhsan Aksamazi: Kemal Begi, ipti biyografi tkvanişen bğarğalat do eşo gevoç̆k̆at, iqveni? So dibadit, so yeçkindit? Mi oğlepeşi ret? Oput̆e tkvanis mu coxons, mcveşi do ağani coxopeten? Namu nʒ̆opulapes igurit? Çileri reti? Berepe giqonunani? Aʒ̆i so skidurt? Eşo miçkin ki, t̆ek̆audi ret, aʒ̆i mu dulyape ikipt?

Kemal Ozbiyik̆i: Ma ʒ̆anapek (1954) vit̆on çxoro oşi do jure neçi do vit̆o otxo  oʒ̆iyamt̆uşi Mart̆işi gverdiz ( 15 Mart̆i ) , Artvin-Arkabişi SUHULET ( Küçükköy ) oput̆ez kiyanaşe mopti dore. Çkuni k̆oçepez, ʒ̆oxlepez “Kuyuşi” miʒ̆umet̆ez dore ( Kuyi didi ar k̆inçişi coxo ren. Turkuli  “doğani” uʒ̆umenan)Ok̆ule çkuni ʒ̆oxlenuyi coxo Buyuk̆li divu dore. Soyadi k̆anuni gamaxtu şk̆ule çkuni coxo Ozbiyik̆i divu dore. Baba çkimişi coxo Mustafa, nana çkimişi coxo Şefika ren. Jur didi cuma, ar da miyonut̆u. Didi cuma çkimi domiğuru. Haʒ̆i ar didi cuma do ar da ko boret.( Ma oxoyi çkunişi ç̆ut̆a bere bore. )

Baba çkimi (84) otxo neçi do otxo ʒ̆aneyi t̆u şk̆ule (1994) vit̆on çxoro oşi do otxo neçi do vit̆o otxo ʒ̆anaşi K̆uçuxayiz, K̆unduraz, (24-iz) eçi do otxozdoğuru. Nana çkimi 100 (oşi)ʒ̆anaşi doloxe ren. Ğnosi muşi k̆ayiren. Lazuri do Turkuli bip̆aramit̆amt. Na uçkin k̆at̆a mutu ma domiʒ̆u. ʒ̆oxlenuri dido muntxanepe bip̆aramit̆it. Ma hemtepe ko meboç̆ayi.

Ma oğineşi mektebişi jur sinifi Suhulet’iz bik̆itxi. Didi cuma çkimepek Ankara’şe komomoyonez. Oğineni Mektebi Ankaraz, Sarar İlkokuliz boçodini. Orta mektebi do Lise mektebi Ankara’z Ataturk Lisez boçodini. Universit̆et̆i Ankaraz Ankara İktisadi ve Ticariİlimler Akademisi (AİTİA) bik̆itxi. (Haʒ̆i coxo GaziUniversitesi divu. ) Bulti bistet̆i. PTT tak̆imiz geboç̆k̆i. Ayce t̆ak̆imepezti bisteri. (P̆rofesyoneli var bisteri. Amat̆ori bort̆i. Ala kemençe do gudastviri/ t̆ulumişi nena bogna şk̆ule, dulya oxobuşkumet̆i do osteruşa mebulut̆i.

Ma 8 (orvo) ʒ̆aneyi bort̆i. Didepe çkimi k̆ala bip̆aramit̆amt̆i. Na bip̆aramiti k̆at̆a muntxa meboç̆aramt̆i. K̆at̆a ʒ̆anaz oput̆e çkunişe bulut̆i. Golapez gobulut̆i. Ğalepez, oput̆epez, germapez gobulut̆i do hem let̆apeşi sureti gamabimet̆i.

Haʒ̆i mupe bikom? (50) jurneçi do vit ʒ̆anaşen doni na ok̆obobğepe svara gamağu şeni p̆ç̆arum. Na ok̆obobğepeşen svarape gamabiğa minon.

(2017) jur vit̆oşi do vit̆o şkvitʒ̆anaşi ʒ̆anağaniz ar svara çkimi ko gamaxtu. Hemuşi coxo “ Uzerleri Toz Olmasin/ Doğu Karadenizde Yaş Almak “ gebodvi.

Haʒ̆iti ağne svarapeşeni na ok̆obobğepe boduzanam. Ha svaraz Artvini do Arkabişi k̆ult̆uri do folklori opşa ivase. ʒ̆oxlenuri muntxanepe meboç̆aram. Ala svara gamiğu şeni geç̆areyiunon. Gobiʒ̆k̆edam. Bžira şk̆ule (2.) majuranisvara çkimi gamabiğare.

Xolo çkimi oput̆eşi ar muntxanepe meboç̆arae. Ma na p̆ç̆ari Lazuri do Turkuli şiirepe miğun, haʒ̆iti p̆ç̆arum. Lazuri nenapeşi Turkuli mu itkfen meboç̆aram.

Na bikom dulya şeni “Na Moxtapeşeni ok̆obğam“ bzop̆on.

Ali İhsan Aksamazi:Ma xolo miçkin, tkvan (Oşkendayulva T̆eknik̆uri Universit̆et̆işi)  ODTU-şi mcveşi emektarepeşen arteri ret. ODTU-s k̆omp̆iut̆erişi sist̆emi ok̆iduşa cumu kuğunan. Eşo miçkin ma. Aya mundes t̆u? Muç̆o do mundes geoç̆k̆it oçalişisus, ODTU-s?

Kemal Ozbiyik̆i:1975 ʒ̆anaşi Çuruğayişi (15- iz) vit̆o xutizODTU-ElektronikHesap Bilimleri Bolumi -“ Bilgisayar Merkeziş” dulyaşe ko geboç̆k̆i. Oçalişu şeni k̆oçi gorumt̆ez. Mati bidi. Noç̆areyi imtixaniz (1.) maartani Ko gamapti. Sum k̆oçi eç̆opumt̆ez. Nenate, na vez imtixaniz  “Ar şvaci na dulyaz gyoç̆k̆ase tişinerik̆oçi minonan. Hemuşeni si enni oğine yedeğiz megoç̆arate. “ miʒ̆vez. Ala jur tuta golilu şk̆ule telefoni miğodez do micoxez. Mati bidi do heg dulyaz ko geboç̆k̆i.Ar ʒ̆ana golilu şk̆ule şefi dobivi. Ç̆ut̆a ora golilu şk̆ule mudiri dobivi.

Hem oraz, bolumiz mek̆ideri bort̆it. Ok̆ule rektorluğiz memok̆idez. Coxo çkuniti Bilgi İşlem Dairesi Başkanliği divu. Hek dido menceli boçodini. Dido dulyape p̆i. Xfala na biçalişam bolumiz, var, ODTÜ-şi k̆at̆a k̆ele miçinomt̆ez. Hem oraz p̆eci kart̆alişi(k̆art̆oni ) sist̆emepe bixmat̆it. Ma bulti nabiste şeni seri oçalişu k̆ayi miʒ̆ont̆u. Seri jur k̆oçi dulyaz bivet̆it. Mati çilerina ren dulyaşi martepek̆ala mopfxadişi heya oxoyi muşişe boşkumet̆i do ma xfala biçalişamt̆i. İzinişi ora moxta şk̆ule hemtepek çkimişeni içalişamt̆ez do ma ar tuta na miğun izini jur tuta bikomt̆i. İnt̆ernet̆i Turkiye’şe çku mobiğit. ʒ̆anape (1992)vit̆o nçxoro oşi do otxo neçi do vit̆o jurt̆u şk̆ule ko mobiğit dort̆u. Ala oğine ixmaru hemoraşi Cumhurbaşkani Turgul Ozalik na vu şeni  “ resmi gonʒ̆k̆u “ (1993)vit̆on çxoro oşi do otxo neçi do vit̆o sum ʒ̆anaşi Ap̆rilişi (25-iz) eçi do xutiz ivu. Ma hemoraz İdari dulyapeşi mudiri bort̆i.

Emekli bivit̆a şaki heg (36) eçi do vit̆o aşiʒ̆ana biçalişi do (2011) jur vit̆oşi do vit̆o arʒ̆anaşi Çuruğayişi (15) vit̆o xut ivu şk̆ule dulyaz oxobuşkvi.

ODTU- şi ar yeriz enni dido, na içalişu k̆oçi ma bore. Oçalişuşe na gyoç̆k̆u yeriz mudiri na ivu k̆oçiti ma bore. “Başkan yardımcısı “ na ivu enni oğineni k̆oçiti ma bore.Emekli na bivi BİDB şeniti savara konoç̆ari miʒ̆umenan. Hemuşiti ar didi svara diven.

Ali İhsan Aksamazi: İris va uçkin ala, ma k̆aixeşa komiçkin. Tkvan Xoronişi mamgurapale ret. Eşo ptkvat na, aşo ptkvat na, oşepeten mamgure kuqounan xoronişi saxas/ speros; eşo miçkin. Mundes do namu derneğis geoç̆k̆it.

Kemal Ozbiyik̆i: (1974)vit̆o nçxoro oşi do sumeneçi do vit̆o otxo ʒ̆anaz, Ankara’z Arkabişi derneği gedgeyi t̆u. Muntxanepe ikomt̆ez xeşe na muxtaman k̆at̆a dulyaşe xe meçamt̆ez. ʒ̆anaz ar – jur fara dergi gamimet̆ez. ʒ̆anaz ar – jur fara ç̆anda ikomt̆ez. Na dokaçez yeriz ok̆ibğet̆ez do kart̆alişi istet̆ez, Okeyi ist̆et̆ez, Tavla ist̆et̆ez.Oğine xoroni istert̆ez. Ala ora golilu şk̆ule xoroni doguru diçodu. Mitik var doguramt̆u. Dolokunu do k̆uçxeşi modvaluti var doskidu dort̆u.

Ç̆andapez, ok̆opxet̆it,oğineşen xoroni na uçkinan bozo do biç̆epek jur – sum p̆rova  ikomt̆ez do heşo istert̆ez.

(1975) Vit̆o nçxoro oşi do sume neçi do vit̆o xutʒ̆ana moxtu şk̆ule Ank̆ ara’z Orçaylilar K̆ult̆uri Yardımlaşma Derneği dobk̆odit. Ma hemuşi k̆at̆a dulyapez en oğineşi biçalişi. Artvin’işi xoroni do bari doguru şeni, Kadir Meriç’iz buʒ̆vi. Geç̆areyi ti var eç̆opu. Moxtu Aydinlikevler’iz, gzaz melonde “ Sakatlar Okuli “ t̆u. Hemuşi mudirişi yardimci marte çkimişi didi cuma t̆u. Mjacxa ndğaz heg bulut do biçalişamt̆it. Ar ʒ̆ana heg biçalişit. Artvin’işi osterupe ko dobigurit. Ar ʒ̆ana şkule ma xocaluğiz ko geboç̆k̆i. He mektebişen ko gamamoşkfez. Oçalişoni saloni var mažirez. Cavit Ozkosif didi cumaşi Siteler’iz didi ncalepe na gamaç̆ut̆ez mağaza uğut̆ez. (Kereste tuccarluği) K̆at̆a mjaçxaz heg bulut̆it ortaluğiz, na ren ncalepe boduzanamt̆it̆. Pkosumt̆it, pximçit do heg biçalişamt̆it.

Arkabişi xoronepeti hem orapez “ Hamoy “ derneğiz, na doguramt̆u Musa Kazım Ozbirinci (Yucel Ağabeyi) Arkabişi didi cumaşe bidi do bup̆aramiti. Hemuk moxtu. Arkaburi 4 ( otxo xoroni ) domogurez.  Yucel didi cuma (1968) vit̆on çxoro oşi do sume neçi do ovro ʒ̆anaz Yaşar Turna do Cengiz Gunalik, na xoronepe doguru berepeşi doloxe t̆u. Derneği çkunik mitişen geç̆areyi varepç̆opit. Yonetimiz na bort̆it k̆oçepek geç̆areyi na unon k̆at̆a mutu çku dop̆it. Çandape p̆it. K̆ult̆uri çkuni ok̆obibğit do bğarğalit, nena çkuni bip̆aramit̆it̆. Xoronepe çkunepe bisterit. Lazuri bibirit. K̆ayi dulyape p̆it̆.

(1978)vit̆on çxoro oşi do sume neçi neçi do vit̆o ovro ʒ̆anaşen doni Artvin’işi xoroni do barido Arkabişi xoronepe doboguram. Hemoraşendoni var mobişfaci. K̆at̆a ʒ̆anaz na unon bozo do biç̆epez doboguram. Doguru şeni hak şaki ma geç̆areyi var ep̆ç̆opi. Cebi çkimişen geç̆areyi mepçi do na minonan k̆at̆a mutu ep̆ç̆opit. Ha doguruz var oxobuşkfi. Haʒ̆i (2018) jur vit̆oşi do vit̆o ovro ʒ̆anaz boret. Haʒ̆anazti boçalişapam.K̆at̆a Mjacxaz ok̆obibğet do Ank̆ara Dikmen KeklikPinariz “Artvinişi Oxoris” doboguram. T̆ek̆audi bivişendoni gudastviri/ tulumi do ak̆ordeoni oç̆andu şeni geç̆areyi, na diguraman do geç̆areyi na mogamanpek meçaman. Ma xolo na doboguram şeni geç̆areyi var ep̆ç̆opum, var ep̆ç̆opare. Çkimi xoronepe nena do k̆ult̆uri skidaz, domibağun.

Na ptfi steri oğine Orçaylilar KulturYardimlaşma Derneği boçalişapi, ok̆ule ti ODTU – THBT ( Turk Halk Bilimleri Topluluğu ) boçalişapi, “Dağarcik“ boçalişapi. “ FOLKTUR-iz” mebuşfeli. (1995) vit̆on çxoro oşi do otxo neçi do vit̆o xut ʒ̆ana moxtu şk̆ule genk̆oleyi na t̆u ( Genk̆oleyi vart̆u ala, mututi var ikomt̆u ) Arhavi Derneği xolo ko goyinʒ̆k̆u. Ma micoxez. Hekti xolo ko geboç̆k̆i. Ar ʒ̆ana şk̆ule Arhavililer Vakfi ko gebdgit. Oçalişu şeni Maltepez duğunişi saloni na oçilaşap̆amt̆ez Omer, Şener, Erdoğan Ozkazanç cumalepeşi AltınbaşakDuğun Salonizk̆at̆a mjaçxaz saati 10.00 -12.00-is biçalişit. Hemtepeşi xak̆k̆i var memaçamenan. Hekti Xocaluği ma p̆i.Ok̆ule  “ Ankara Artvin Derneğik micoxu. Hekti dido ʒ̆anapez boçalişi.

Ok̆ule ODTU-z na içalişaman k̆oçepeşeni grubi gebdgi. Coxoti “ ODTÜ – PERHOT “ gebodvi. Hetepek haʒ̆i ti- k̆uçxe mutepeşi k̆ala ayce xalk’uri osterupeistenan.
ODTU-şi (60.) sume neçi doʒ̆anaz, (2016 ) jur vit̆oşi do vit̆o aşiz, micoxez, didi oxorcalepe do komolepe k̆ala Arkabişi xoronepe tulumi/ gudatsvirik̆ala bisterit. Hekti ODTU – HTBT – FOSİLLER coxote bistert.
Jin na ptfi steri, ma haʒ̆i k̆at̆a Mjaçxaz, Ank̆araz Artvinişi Oxoriz enni jin k̆at̆iz Artvinişi osturepe doboguram. Hanʒ̆o (40)jurneçi ʒ̆ana divu. Var oxobuşkfi, burgulepe çkimik “dubağun” tkfana şaki boçalişapare.

Ali İhsan Aksamazi:Aʒ̆i t̆ek̆audi ret do xemboşi va doxedurt. Edo k̆ult̆uruli noçalişepe k̆ala ibodert. Mu k̆ult̆uruli dulyape ikipt nananoğa Ank̆aras?

Kemal Ozbiyik̆i:Ma geç̆areyi, na epç̆opumt̆i dulyaşen tek̆audi bivi. Ala xolo biçalişam. Bere bort̆işen doni, na mebisadi do meboç̆ari do na ok̆obobğepe k̆at̆a mutepe boduzanam, xolo “xoroni do Artvinişi barepe” boçalişapam. Xe çkimişen na mulun dulyape bikom. Ala haʒ̆i na bikom dulyapeşeni geç̆areyi var ep̆ç̆opum. Lazuri nenaşeni ok̆obibğa şk̆ule xe çkimişen na mulun k̆at̆a mutu bikom. Ok̆obibğet, bip̆aramitamt. Mulunan miyucaman. Ma na miçkinpe ma bzop̆on. Mast̆eri do dok̆t̆orant̆i na ikoman k̆oçepek ma mgoruman – mžiroman. Hemtepez mebuşfelam.

Mani-mani xolo ok̆obibxet, bip̆amitamt. Mati bip̆aramitam do na miçkin muntxanepe bzop̆on. Ayce oput̆epeşenti micoxoman. Bulu do hemyerepezti xe mepçam. Ank̆arazti organizepe iven. Mebuşfelam. Ora iven ma bzop̆on, ora iven biyucam. Ala hamtepeşi t̆ek̆audi var bivare. Haşote bğuare na k̆ayi miʒ̆onz.

Ali İhsan Aksamaz: Ketabi tkvanişenti bğarğalat. Eşo miçkin ki, gamiçkvineri ar ketabi giğunan. Ketabi tkvanis coxons Jindolepe Mt̆veri Mo İvas!” Ketabi tkvani mundes gamiğinu nananoğa Ank̆aras? Aya ketabiten muepe ognapapt milletis?

Kemal Ozbiyik̆i:T̆ek̆audi bivi şkule na ok̆obobğepe boduzanuz ko geboç̆k̆i. (320) sum oşi do eçi sayfaloni svara ko gamabiği. Hemuşi doloxe (48) jure neçi do ovro ayceç̆areyi çkimi ko ren. Doloxe ʒ̆oxle na ivet̆upe, na zopont̆ez do uci çkimite na bogni kat̆a mutupe, toli çkimite na bžirepe meboç̆ari.

Sfara çkimişi coxo Turkuli gebodvi. Lazi na varenpekti ognan minont̆u. Lazuri na meboç̆ari ar ç̆ut̆a muntxanepeşi Turkuliti ( na bip̆aramitamt steri ) meboç̆ari. Sfara çkimi “ KarinaYayinevi “ (2016) jur vit̆oşi do vit̆o anşiʒ̆anaşi Ğistina tutaz ( Aralik̆is ) gamaxtu. İnt̆ernet̆işen svara na gamiçen k̆at̆a yerişen eyiç̆open.

Ali İhsan Aksamazi: Ketabi tkvanişen ar mektubişen kodoviguri ki, tkvan Alamani Rudiger Bennighausi  Begi k̆alati manebroba giğunan. Aya megabrobaşenti ar-jur nenaten ambari komomçit, iqveni?

Kemal Ozbiyik̆i: Ma (24 – 25) eçi do otxo- eçi do xut ʒ̆aneri bivi şk̆ule çkimde mulut̆ez do na va uçkit̆ez muntxanepe “ Haya mu noren ko giçkini – ko giğuni? “ miʒ̆umet̆ez. Bere bort̆işen doni na ok̆obobği dido muntxanepe na miğun kuçkit̆ez.Hem orapez çkimi şeni “Si dido ʒ̆aneri naren k̆oçepeşişen dido tişineri k̆oçi re” miʒ̆umumt̆ez. Ma oncğore mavet̆u. Ala na miʒ̆vanore nenapeti momʒ̆ondut̆u. ʒ̆anape (1981) vit̆on çxoro oşi do otxo neçi do ar divu dort̆u. Mbuloraz ( Haziraniz ) otxo ( 4 ) tutaloni mk̆ule askerluğişe Antalya’şe bigzalamt̆i. Hem oraz xoroni Ankaraz Cebecişi St̆adiz tude oçalişeni yerepe t̆u. Hek (100) oşik̆onayi bozo do biç̆ik biçalişamt̆it.

Ank̆ara Ulusiz Arkaburi Lazepeşi k̆oçepek na ulut̆ez Lale K̆ahvesit̆u. Rudiger, Almanyaz, Lazuri K̆yursuşiasist̆ani t̆u dore. Lazepek na istenan xoronepe şeni tezi ikomt̆u dore. Ha dulya muç̆o iven, so mažiren, mik domogurase deyine Almanyaz na skidunan Arkaburi koç̆epez k̆itxu dore. Na k̆itxu k̆oçepekti çkimi coxo tkfez dore. Rudigerikti Ankaraşe ko moxtu dore. Rudigeris dido k̆ayi Turkuli do Lazuri uçkit̆u. Goyik̆itxu dore, “ Ma Arkaburi Lazi ar k̆oçi bgorum. Muço mažiren?” Rudigerizti Arkaburi ren na, Lazi ren na, Ulusiz Lale K̆ahveşa idi. Heg he k̆oçi na içinomz mitepe ko žirom. “ uʒ̆vez dore. Rudigerik Lale K̆ahveşe ko moxtu dore. Çkimi coxo tku şk̆ule mana miçinom ar k̆oçik “ Hemuk handğa Cebecişi st̆adişi tude na ren oçalişuşi yerepez xoron doguramz. Heg idi žirae.” uʒ̆vez dore. Rudigeri moxtu do ma komžiru. Mati na unont̆u muntxanepe do buʒ̆vi. Rudiger xoronişe dido yetenekli t̆u. Hemuk̆ala k̆at̆a ndğa biçalişit. Na mulun Mjaçxaz xolo Cebeci stadişe moxtu. Na boçalişapamape k̆ala isteru. Bere do biç̆epe k̆ala ip̆aramitu. Ar muntxanepe bğarğalit. Na unont̆u k̆at̆a mutu do buʒ̆vi. Na buʒ̆vi k̆at̆a mutu ko noç̆aru. Ma Arkaburişe bidi. Hekşen Antalyaşe askerluğişe bigzali. Askerluğişen mopti şk̆ule Rudigerik p̆ost̆ate Lazuri na iç̆aru muntxanepe momincğonu. Mati hemuz mektubi mebuç̆ari. (1984) vit̆on çxoro oşi do otxo neçi do otxo ʒ̆anaz na momiç̆aru mektubişen ok̆ule hemug var momiç̆aru, ma ti var mebuç̆ari. Ma (1984)vit̆on çxoro oşi do otxo neçi do otxo  ʒ̆anaz, na momiç̆aru mektubi dopşinaxi. Na momincğonu xete na vez Arkaburişi kyoyi do golapeşi xarit̆ati dopşinaxi. Xete vez dort̆u mara, jur kyoyişi coxo ayce yeriz vez dort̆u. Majuranepe iri isa t̆u.

Rudigeri(2002) jur vit̆oşi do jurʒ̆anaz xolo Ankaraşe moxtu dore. Arhavililer Vakfişe moxtu do xolo Lazuri xoroni, Lazuri nena, Lazuri k̆ult̆uri na mip̆aramitase tişineri ar k̆oçi možirit tku dore. Hemindoraz Vakifiz na içalişamz bozokti çkimi coxo meçu dore. “ T̆elefoni gobumʒ̆k̆at. İp̆aramiti.” Uʒ̆u dore. Ala hemoraz hemu k̆ala var bižirit. Rudigerik na unont̆u muntxanepe ma komepçi. Ala hemuk ayce ip̆aramitamt̆u. Ma hemuz “ ç̆ubut̆a berepe k̆ala haşo mot ip̆aramitam, hemtepek ok̆ule ayce dulyape ko meşulunan k̆ayi var iven. “ buʒ̆vi dort̆u. Hemuşeni çkimi k̆ala var ip̆aramitu miçkin / dolomangonen. Rudigeri haʒ̆i Almanyaz universitez xocaluği ikomz dore. Ar – jur na ç̆aru muntxanepe İnt̆ernet̆iz koren. Mara na ç̆aru nenape isa reni? Heya var miçkin.

Ali İhsan Aksamazi:Kemal Begi, çkva k̆ult̆uruli p̆rojepe giğunani? Majura ketabi oç̆aruşa meraği giğunani?

Kemal Ozbiyik̆i:(2007) jur vit̆oşi do şkvitʒ̆anaz, Funda Ozyurt’ik na vu “Lazlar 4000 Yillik Tarih“ coxoni belgeseliz mebuşfeli. Na miçkit̆upe buʒ̆vi. Lazuri xoronepeşi videope gamiğu. Belgeselişi İnt̆erak̆t̆if DVD -iz xoronepe çkuni ren.

Sum svara na gamabiğare k̆onari muntxanepe ko miğun. Haʒ̆i (2.) majurani svara gamiğuşi divu. Ala hemuşeni do majurapeşeni geç̆areyi minon. Geç̆areyi bžira şk̆ule hetepeti gamabiğare. Ko gamamiğaseyi var miçkin. Ankara’z Lazi martepe k̆ala ok̆obibğet. Na miçkinanpe artikatiz mepçamt – ebuç̆opumt. Ma xolo bgorum. Na mažiru muntxanepe isa reni gobiʒ̆k̆e. İsa narenpe meboç̆aram. Ham dğalepez siti žirom. İnt̆ernet̆iz isa reni – vareni na var miçkin, ar muntxanepe oʒ̆iraman. Lazuri na bip̆aramitamt artikati k̆ala biç̆k̆omet.

KemalPaşa- Xopa- Arkabi – Borçka – Findikli – Ardaşen- Çamlıhemşin – Pazar, Lazuri na uçkinan k̆oçepeşi oput̆epe renan. Ayce oput̆epek na bip̆aramitamt nenape var bognamt. Haʒ̆i Lazuri nena do k̆ult̆urite geç̆areyi na mogamz mintxanepe ko gamaxtu. Hatepe isa dulya reni, var miçkin. Ucişi opşa muntxanepete isa ren steri noç̆araman Na ik̆ixanepek hek na niç̆aru mʒudepeti isa daʒ̆onenan. Hemindoraz mʒudepe isa steri ko niç̆aren. Var ok̆obibğatşi, na miçkinan muntxanepe var bip̆aramit̆amtşi, na miçkinan isa muntxanepeti çkuni k̆ala ğurase.

Çku mupe bikomt? “Si na zop̆on isa varen, mana bzop̆on isa ren. Si var giçkin, ma komiçkin. Si isa k̆oçi va re, ma isa k̆oçi bore.” bzop̆ont do ora golobuşkumet. Çkuni didepek ham dulya var oduzanez do doğurez dore. Hemtepes na var axenez k̆at̆a mututi çku var bikomt. Oxenuşeni var,ti-çkunişeni,geç̆areyişenibiçalişamt. Lazurişemutu var mepçamt. Biç̆k̆omet do  at̆amutu boğurinamt. Ma haşo mažiren, cuma çkimi! İsa bžiromi, var miçkin.

Ali İhsan Aksamazi: Kemal Begi, ma şukuri giʒ̆umert. Ma aya int̆erviuten dido vixeli. Ğormotikti tkvan goxelas.  Ginonan na, voçadinat. Tkvan otkvaluşi çkva nenape giğunan na, entepeti miʒ̆vit, mu iqven! Ğormotik bere-bari k̆ala p̆anda goxelas do p̆anda ixelit!

Kemal Ozbiyik̆i: Lazuri nena, na ğurase nenapeşi enni oğine ren, cuma çkimi. Tişineri k̆oçepek var ok̆obibğit na, nena çkuniti ğurase. Çkuti bğurate. Let̆aşe gemorenanore. Hekoleni k̆iyanaşe bidat şk̆ule, Ğormoti çkuniz mu buʒ̆vate? Biç̆k̆omit, biç̆k̆omit do ora domaçodez, buʒ̆vateri? Mu ren do var ok̆omartenan? Hekoleni k̆iyanaşe mik mu ağu? Çku mu mağanore? Ok̆obibğat do “ma” mot pfat;“çku”ptkfat.” Mepçat – ep̆ç̆opat do isa muntxanepe p̆at minon. Maxenanore yi? Dido k̆olayi varen. K̆ararepete, mskfalepete, k̆ai ndğaleps bižirat. Ha na meboç̆arit muntxanepe na ik̆itanenpeşe Ğormotik nuşfelaz. Ğormotişe na dandvez k̆ari muntxanepe Ğormotik dovaz.

https://perhot.metu.edu.tr/egitmenler/egitmenlerimiz/

https://arhavizyon.com/arhavi-halkoyunlari

+

თიშინერი კოჩეფექ ვარ ოკობიბღით ნა, ნენა ჩქუნითი ღურასე!”

(გოწოთქვალა: ანდანერი მუსაфირი/ სუმარი ჩქიმი რენ ქემალ ოზბიჲიკი. მა ემუ დიდო წანაფეშენ დონი ვიჩინოფ фეჲსბუკიშენ; მანებრა ჩქიმი რენ ინტერნეტიშენ. გოწოსთი არ фარა ქოკოფთით. აჲა რტუ 23 იგრიკა 2017 წანას. “ლაზეფე…” ჯოხონი არ  ოკოხთალა ქომიღუტეს ნოღა ართვინიში ომორდინუ დო გამანთანაში ვაქфის დო ემინდროს ქოკოფთით ჩქინ. ქემალ ოზბიჲიკი რტუ ჩქიმი თერჯუმანი, ლაზურიშენ თურქულიშა.  ქემალ ოზბიჲიკი რენ ჩქინებური კაი კოჩეფეში ართ-ართი. მსქვაშა ღარღალაფს. ემუშენი ქი, დიდო მსქვა გური ქუღუნ. ქემალ ოზბიჲიკის არ გამიჩქვინერი ქეთაბითი ქუღუნ: “ჟინდოლეფე მტვერი მო ივას!” ემინდროს ჰედიჲე მომჩუ ქეთაბი მუში დო არჩვაშის ვიკითხი ეჲა. ჩქინ ჰემი აჲა ქეთაბი მუშიშენ, ჰემითი მუში კულტურული ნოჩალიშეფენ ბღარღალით. აჲა რენ ნოღარღალე ჩქინიში ტექსტი. ალი იჰსან აქსამაზი)

+

ალი იჰსან აქსამაზი: ქემალ ბეგი, იფთი ბიჲოგრაфი თქვანიშენ ბღარღალათ დო ეშო გევოჭკათ, იყვენი? სო დიბადით, სო ჲეჩქინდით? მი ოღლეფეში რეთ? ოფუტე თქვანის მუ ჯოხონს, მჯვეში დო აღანი ჯოხოფეთენ? ნამუ ნწოფულაფეს იგურით? ჩილერი რეთი? ბერეფე გიყონუნანი? აწი სო სქიდურთ? ეშო მიჩქინ ქი, ტეკაუდი რეთ, აწი მუ დულჲაფე იქიფთ?

ქემალ ოზბიჲიკი: მა წანაფექ (1954) ვიტონ ჩხორო ოში დო ჟურე ნეჩი დო ვიტო ოთხო  ოწიჲამტუში მარტიში გვერდიზ ( 15 მარტი ) , ართვინ-არქაბიში სუჰულეთ ( ქüჩüქქöჲ ) ოფუტეზ ქიჲანაშე მოფთი დორე. ჩქუნი კოჩეფეზ, წოხლეფეზ “ქუჲუში” მიწუმეტეზ დორე ( ქუჲი დიდი არ კინჩიში ჯოხო რენ. თურქული  “დოღანი” უწუმენან)ოკულე ჩქუნი წოხლენუჲი ჯოხო ბუჲუკლი დივუ დორე. სოჲადი კანუნი გამახთუ შკულე ჩქუნი ჯოხო ოზბიჲიკი დივუ დორე. ბაბა ჩქიმიში ჯოხო მუსთაфა, ნანა ჩქიმიში ჯოხო შეфიქა რენ. ჟურ დიდი ჯუმა, არ და მიჲონუტუ. დიდი ჯუმა ჩქიმი დომიღურუ. ჰაწი არ დიდი ჯუმა დო არ და ქო ბორეთ.( მა ოხოჲი ჩქუნიში ჭუტა ბერე ბორე. )

ბაბა ჩქიმი (84) ოთხო ნეჩი დო ოთხო წანეჲი ტუ შკულე (1994) ვიტონ ჩხორო ოში დო ოთხო ნეჩი დო ვიტო ოთხო წანაში კუჩუხაჲიზ, კუნდურაზ, (24-იზ) ეჩი დო ოთხოზდოღურუ. ნანა ჩქიმი 100 (ოში)წანაში დოლოხე რენ. ღნოსი მუში კაჲირენ. ლაზური დო თურქული ბიპარამიტამთ. ნა უჩქინ კატა მუთუ მა დომიწუ. წოხლენური დიდო მუნთხანეფე ბიპარამიტით. მა ჰემთეფე ქო მებოჭაჲი.

მა ოღინეში მექთებიში ჟურ სინიфი სუჰულეთ’იზ ბიკითხი. დიდი ჯუმა ჩქიმეფექ ანქარა’შე ქომომოჲონეზ. ოღინენი მექთები ანქარაზ, სარარ ილქოქულიზ ბოჩოდინი. ორთა მექთები დო ლისე მექთები ანქარა’ზ ათათურქ ლისეზ ბოჩოდინი. უნივერსიტეტი ანქარაზ ანქარა იქთისადი ვე თიჯარიილიმლერ აქადემისი (აითია) ბიკითხი. (ჰაწი ჯოხო გაზიუნივერსითესი დივუ. ) ბულთი ბისთეტი. ფთთ თაკიმიზ გებოჭკი. აჲჯე ტაკიმეფეზთი ბისთერი. (პროфესჲონელი ვარ ბისთერი. ამატორი ბორტი. ალა ქემენჩე დო გუდასთვირი/ ტულუმიში ნენა ბოგნა შკულე, დულჲა ოხობუშქუმეტი დო ოსთერუშა მებულუტი.

მა 8 (ორვო) წანეჲი ბორტი. დიდეფე ჩქიმი კალა ბიპარამიტამტი. ნა ბიპარამითი კატა მუნთხა მებოჭარამტი. კატა წანაზ ოფუტე ჩქუნიშე ბულუტი. გოლაფეზ გობულუტი. ღალეფეზ, ოფუტეფეზ, გერმაფეზ გობულუტი დო ჰემ ლეტაფეში სურეთი გამაბიმეტი.

ჰაწი მუფე ბიქომ? (50) ჟურნეჩი დო ვით წანაშენ დონი ნა ოკობობღეფე სვარა გამაღუ შენი პჭარუმ. ნა ოკობობღეფეშენ სვარაფე გამაბიღა მინონ.

(2017) ჟურ ვიტოში დო ვიტო შქვითწანაში წანაღანიზ არ სვარა ჩქიმი ქო გამახთუ. ჰემუში ჯოხო “ უზერლერი თოზ ოლმასინ/ დოღუ ქარადენიზდე ჲაშ ალმაქ “ გებოდვი.

ჰაწითი აღნე სვარაფეშენი ნა ოკობობღეფე ბოდუზანამ. ჰა სვარაზ ართვინი დო არქაბიში კულტური დო фოლქლორი ოფშა ივასე. წოხლენური მუნთხანეფე მებოჭარამ. ალა სვარა გამიღუ შენი გეჭარეჲიუნონ. გობიწკედამ. ბძირა შკულე (2.) მაჟურანისვარა ჩქიმი გამაბიღარე.

ხოლო ჩქიმი ოფუტეში არ მუნთხანეფე მებოჭარაე. მა ნა პჭარი ლაზური დო თურქული შიირეფე მიღუნ, ჰაწითი პჭარუმ. ლაზური ნენაფეში თურქული მუ ითქфენ მებოჭარამ.

ნა ბიქომ დულჲა შენი “ნა მოხთაფეშენი ოკობღამ“ ბზოპონ.

ალი იჰსან აქსამაზი: მა ხოლო მიჩქინ, თქვან (ოშქენდაჲულვა ტექნიკური უნივერსიტეტიში)  ოდთუ-ში მჯვეში ემექთარეფეშენ ართერი რეთ. ოდთუ-ს კომპიუტერიში სისტემი ოკიდუშა ჯუმუ ქუღუნან. ეშო მიჩქინ მა. აჲა მუნდეს ტუ? მუჭო დო მუნდეს გეოჭკით ოჩალიშისუს, ოდთუ-ს?

ქემალ ოზბიჲიკი:1975 წანაში ჩურუღაჲიში (15- იზ) ვიტო ხუთიზოდთუ-ელექთრონიქჰესაფ ბილიმლერი ბოლუმი -“ ბილგისაჲარ მერქეზიშ” დულჲაშე ქო გებოჭკი. ოჩალიშუ შენი კოჩი გორუმტეზ. მათი ბიდი. ნოჭარეჲი იმთიხანიზ (1.) მაართანი ქო გამაფთი. სუმ კოჩი ეჭოფუმტეზ. ნენათე, ნა ვეზ იმთიხანიზ  “არ შვაჯი ნა დულჲაზ გჲოჭკასე თიშინერიკოჩი მინონან. ჰემუშენი სი ენნი ოღინე ჲედეღიზ მეგოჭარათე. “ მიწვეზ. ალა ჟურ თუთა გოლილუ შკულე თელეфონი მიღოდეზ დო მიჯოხეზ. მათი ბიდი დო ჰეგ დულჲაზ ქო გებოჭკი.არ წანა გოლილუ შკულე შეфი დობივი. ჭუტა ორა გოლილუ შკულე მუდირი დობივი.

ჰემ ორაზ,ბოლუმიზ მეკიდერი ბორტით. ოკულე რექთორლუღიზ მემოკიდეზ. ჯოხო ჩქუნითი ბილგი იშლემ დაირესი ბაშქანლიღი დივუ. ჰექ დიდო მენჯელი ბოჩოდინი. დიდო დულჲაფე პი. ხфალა ნა ბიჩალიშამ ბოლუმიზ, ვარ, ოდთÜ-ში კატა კელე მიჩინომტეზ. ჰემ ორაზ პეჯი ქარტალიში(კარტონი ) სისტემეფე ბიხმატით. მა ბულთი ნაბისთე შენი სერი ოჩალიშუ კაჲი მიწონტუ. სერი ჟურ კოჩი დულჲაზ ბივეტით. მათი ჩილერინა რენ დულჲაში მართეფეკალა მოფфხადიში ჰეჲა ოხოჲი მუშიშე ბოშქუმეტი დო მა ხфალა ბიჩალიშამტი. იზინიში ორა მოხთა შკულე ჰემთეფექ ჩქიმიშენი იჩალიშამტეზ დო მა არ თუთა ნა მიღუნ იზინი ჟურ თუთა ბიქომტი. ინტერნეტი თურქიჲე’შე ჩქუ მობიღით. წანაფე (1992)ვიტო ნჩხორო ოში დო ოთხო ნეჩი დო ვიტო ჟურტუ შკულე ქო მობიღით დორტუ. ალა ოღინე იხმარუ ჰემორაში ჯუმჰურბაშქანი თურგულ ოზალიქ ნა ვუ შენი  “ რესმი გონწკუ “ (1993)ვიტონ ჩხორო ოში დო ოთხო ნეჩი დო ვიტო სუმ წანაში აპრილიში (25-იზ) ეჩი დო ხუთიზ ივუ. მა ჰემორაზ იდარი დულჲაფეში მუდირი ბორტი.

ემექლი ბივიტა შაქი ჰეგ (36) ეჩი დო ვიტო აშიწანა ბიჩალიში დო (2011) ჟურ ვიტოში დო ვიტო არწანაში ჩურუღაჲიში (15) ვიტო ხუთ ივუ შკულე დულჲაზ ოხობუშქვი.

ოდთუ- ში არ ჲერიზ ენნი დიდო, ნა იჩალიშუ კოჩი მა ბორე. ოჩალიშუშე ნა გჲოჭკუ ჲერიზ მუდირი ნა ივუ კოჩითი მა ბორე. “ბაშქან ჲარდıმჯıსı “ ნა ივუ ენნი ოღინენი კოჩითი მა ბორე.ემექლი ნა ბივი ბიდბ შენითი სავარა ქონოჭარი მიწუმენან. ჰემუშითი არ დიდი სვარა დივენ.

ალი იჰსან აქსამაზი: ირის ვა უჩქინ ალა, მა კაიხეშა ქომიჩქინ. თქვან ხორონიში მამგურაფალე რეთ. ეშო ფთქვათ ნა, აშო ფთქვათ ნა, ოშეფეთენ მამგურე ქუყოუნან ხორონიში სახას/ სფეროს; ეშო მიჩქინ. მუნდეს დო ნამუ დერნეღის გეოჭკით.

 

ქემალ ოზბიჲიკი: (1974)ვიტო ნჩხორო ოში დო სუმენეჩი დო ვიტო ოთხო წანაზ, ანქარა’ზ არქაბიში დერნეღი გედგეჲი ტუ. მუნთხანეფე იქომტეზ ხეშე ნა მუხთამან კატა დულჲაშე ხე მეჩამტეზ. წანაზ არ – ჟურ фარა დერგი გამიმეტეზ. წანაზ არ – ჟურ фარა ჭანდა იქომტეზ. ნა დოქაჩეზ ჲერიზ ოკიბღეტეზ დო ქარტალიში ისთეტეზ, ოქეჲი ისტეტეზ, თავლა ისტეტეზ.ოღინე ხორონი ისთერტეზ. ალა ორა გოლილუ შკულე ხორონი დოგურუ დიჩოდუ. მითიქ ვარ დოგურამტუ. დოლოქუნუ დო კუჩხეში მოდვალუთი ვარ დოსქიდუ დორტუ.

ჭანდაფეზ, ოკოფხეტით,ოღინეშენ ხორონი ნა უჩქინან ბოზო დო ბიჭეფექ ჟურ – სუმ პროვა  იქომტეზ დო ჰეშო ისთერტეზ.

(1975) ვიტო ნჩხორო ოში დო სუმე ნეჩი დო ვიტო ხუთწანა მოხთუ შკულე ანკ არა’ზ ორჩაჲლილარ კულტური ჲარდıმლაშმა დერნეღი დობკოდით. მა ჰემუში კატა დულჲაფეზ ენ ოღინეში ბიჩალიში. ართვინ’იში ხორონი დო ბარი დოგურუ შენი, ქადირ მერიჩ’იზ ბუწვი. გეჭარეჲი თი ვარ ეჭოფუ. მოხთუ აჲდინლიქევლერ’იზ, გზაზ მელონდე “ საქათლარ ოქული “ ტუ. ჰემუში მუდირიში ჲარდიმჯი მართე ჩქიმიში დიდი ჯუმა ტუ. მჟაჯხა ნდღაზ ჰეგ ბულუთ დო ბიჩალიშამტით. არ წანა ჰეგ ბიჩალიშით. ართვინ’იში ოსთერუფე ქო დობიგურით. არ წანა შქულე მა ხოჯალუღიზ ქო გებოჭკი. ჰე მექთებიშენ ქო გამამოშქфეზ. ოჩალიშონი სალონი ვარ მაძირეზ. ჯავით ოზქოსიф დიდი ჯუმაში სითელერ’იზ დიდი ნჯალეფე ნა გამაჭუტეზ მაღაზა უღუტეზ. (ქერესთე თუჯჯარლუღი) კატა მჟაჩხაზ ჰეგ ბულუტით ორთალუღიზ, ნა რენ ნჯალეფე ბოდუზანამტიტ. ფქოსუმტით, ფხიმჩით დო ჰეგ ბიჩალიშამტით.

არქაბიში ხორონეფეთი ჰემ ორაფეზ “ ჰამოჲ “ დერნეღიზ, ნა დოგურამტუ მუსა ქაზıმ ოზბირინჯი (ჲუჯელ აღაბეჲი) არქაბიში დიდი ჯუმაშე ბიდი დო ბუპარამითი. ჰემუქ მოხთუ. არქაბური 4 ( ოთხო ხორონი ) დომოგურეზ.  ჲუჯელ დიდი ჯუმა (1968) ვიტონ ჩხორო ოში დო სუმე ნეჩი დო ოვრო წანაზ ჲაშარ თურნა დო ჯენგიზ გუნალიქ, ნა ხორონეფე დოგურუ ბერეფეში დოლოხე ტუ. დერნეღი ჩქუნიქ მითიშენ გეჭარეჲი ვარეფჭოფით. ჲონეთიმიზ ნა ბორტით კოჩეფექ გეჭარეჲი ნა უნონ კატა მუთუ ჩქუ დოპით. ჩანდაფე პით. კულტური ჩქუნი ოკობიბღით დო ბღარღალით, ნენა ჩქუნი ბიპარამიტიტ. ხორონეფე ჩქუნეფე ბისთერით. ლაზური ბიბირით. კაჲი დულჲაფე პიტ.

(1978)ვიტონ ჩხორო ოში დო სუმე ნეჩი ნეჩი დო ვიტო ოვრო წანაშენ დონი ართვინ’იში ხორონი დო ბარიდო არქაბიში ხორონეფე დობოგურამ. ჰემორაშენდონი ვარ მობიშфაჯი. კატა წანაზ ნა უნონ ბოზო დო ბიჭეფეზ დობოგურამ. დოგურუ შენი ჰაქ შაქი მა გეჭარეჲი ვარ ეპჭოფი. ჯები ჩქიმიშენ გეჭარეჲი მეფჩი დო ნა მინონან კატა მუთუ ეპჭოფით. ჰა დოგურუზ ვარ ოხობუშქфი. ჰაწი (2018) ჟურ ვიტოში დო ვიტო ოვრო წანაზ ბორეთ. ჰაწანაზთი ბოჩალიშაფამ.კატა მჟაჯხაზ ოკობიბღეთ დო ანკარა დიქმენ ქექლიქფინარიზ “ართვინიში ოხორის” დობოგურამ. ტეკაუდი ბივიშენდონი გუდასთვირი/ თულუმი დო აკორდეონი ოჭანდუ შენი გეჭარეჲი, ნა დიგურამან დო გეჭარეჲი ნა მოგამანფექ მეჩამან. მა ხოლო ნა დობოგურამ შენი გეჭარეჲი ვარ ეპჭოფუმ, ვარ ეპჭოფარე. ჩქიმი ხორონეფე ნენა დო კულტური სქიდაზ, დომიბაღუნ.

ნა ფთфი სთერი ოღინე ორჩაჲლილარ ქულთურჲარდიმლაშმა დერნეღი ბოჩალიშაფი, ოკულე თი ოდთუ – თჰბთ ( თურქ ჰალქ ბილიმლერი თოფლულუღუ ) ბოჩალიშაფი, “დაღარჯიქ“ ბოჩალიშაფი. “ Фოლქთურ-იზ” მებუშфელი. (1995) ვიტონ ჩხორო ოში დო ოთხო ნეჩი დო ვიტო ხუთ წანა მოხთუ შკულე გენკოლეჲი ნა ტუ ( გენკოლეჲი ვარტუ ალა, მუთუთი ვარ იქომტუ ) არჰავი დერნეღი ხოლო ქო გოჲინწკუ. მა მიჯოხეზ. ჰექთი ხოლო ქო გებოჭკი. არ წანა შკულე არჰავილილერ ვაქфი ქო გებდგით. ოჩალიშუ შენი მალთეფეზ დუღუნიში სალონი ნა ოჩილაშაპამტეზ ომერ, შენერ, ერდოღან ოზქაზანჩ ჯუმალეფეში ალთıნბაშაქდუღუნ სალონიზკატა მჟაჩხაზ საათი 10.00 -12.00-ის ბიჩალიშით. ჰემთეფეში ხაკკი ვარ მემაჩამენან. ჰექთი ხოჯალუღი მა პი.ოკულე  “ ანქარა ართვინ დერნეღიქ მიჯოხუ. ჰექთი დიდო წანაფეზ ბოჩალიში.

ოკულე ოდთუ-ზ ნა იჩალიშამან კოჩეფეშენი გრუბი გებდგი. ჯოხოთი “ ოდთÜ – ფერჰოთ “ გებოდვი. ჰეთეფექ ჰაწი თი- კუჩხე მუთეფეში კალა აჲჯე ხალქ’ური ოსთერუფეისთენან.
ოდთუ-ში (60.) სუმე ნეჩი დოწანაზ, (2016 ) ჟურ ვიტოში დო ვიტო აშიზ, მიჯოხეზ, დიდი ოხორჯალეფე დო ქომოლეფე კალა არქაბიში ხორონეფე თულუმი/ გუდათსვირიკალა ბისთერით. ჰექთი ოდთუ – ჰთბთ – Фოსილლერ ჯოხოთე ბისთერთ.
ჟინ ნა ფთфი სთერი, მა ჰაწი კატა მჟაჩხაზ, ანკარაზ ართვინიში ოხორიზ ენნი ჟინ კატიზ ართვინიში ოსთურეფე დობოგურამ. ჰანწო (40)ჟურნეჩი წანა დივუ. ვარ ოხობუშქфი, ბურგულეფე ჩქიმიქ “დუბაღუნ” თქфანა შაქი ბოჩალიშაფარე.

ალი იჰსან აქსამაზი: აწი ტეკაუდი რეთ დო ხემბოში ვა დოხედურთ. ედო კულტურული ნოჩალიშეფე კალა იბოდერთ. მუ კულტურული დულჲაფე იქიფთ ნანანოღა ანკარას?

ქემალ ოზბიჲიკი: მა გეჭარეჲი, ნა ეფჭოფუმტი დულჲაშენ თეკაუდი ბივი. ალა ხოლო ბიჩალიშამ. ბერე ბორტიშენ დონი, ნა მებისადი დო მებოჭარი დო ნა ოკობობღეფე კატა მუთეფე ბოდუზანამ, ხოლო “ხორონი დო ართვინიში ბარეფე” ბოჩალიშაფამ. ხე ჩქიმიშენ ნა მულუნ დულჲაფე ბიქომ. ალა ჰაწი ნა ბიქომ დულჲაფეშენი გეჭარეჲი ვარ ეპჭოფუმ. ლაზური ნენაშენი ოკობიბღა შკულე ხე ჩქიმიშენ ნა მულუნ კატა მუთუ ბიქომ. ოკობიბღეთ, ბიპარამითამთ. მულუნან მიჲუჯამან. მა ნა მიჩქინფე მა ბზოპონ. მასტერი დო დოკტორანტი ნა იქომან კოჩეფექ მა მგორუმან – მძირომან. ჰემთეფეზ მებუშфელამ.

მანი-მანი ხოლო ოკობიბხეთ, ბიპამითამთ. მათი ბიპარამითამ დო ნა მიჩქინ მუნთხანეფე ბზოპონ. აჲჯე ოფუტეფეშენთი მიჯოხომან. ბულუ დო ჰემჲერეფეზთი ხე მეფჩამ. ანკარაზთი ორგანიზეფე ივენ. მებუშфელამ. ორა ივენ მა ბზოპონ, ორა ივენ ბიჲუჯამ. ალა ჰამთეფეში ტეკაუდი ვარ ბივარე. ჰაშოთე ბღუარე ნა კაჲი მიწონზ.

ალი იჰსან აქსამაზი: ქეთაბი თქვანიშენთი ბღარღალათ. ეშო მიჩქინ ქი, გამიჩქვინერი არ ქეთაბი გიღუნან. ქეთაბი თქვანის ჯოხონს ჟინდოლეფე მტვერი მო ივას!” ქეთაბი თქვანი მუნდეს გამიღინუ ნანანოღა ანკარას? აჲა ქეთაბითენ მუეფე ოგნაფაფთ მილლეთის?

ქემალ ოზბიჲიკი: ტეკაუდი ბივი შქულე ნა ოკობობღეფე ბოდუზანუზ ქო გებოჭკი. (320) სუმ ოში დო ეჩი საჲфალონი სვარა ქო გამაბიღი. ჰემუში დოლოხე (48) ჟურე ნეჩი დო ოვრო აჲჯეჭარეჲი ჩქიმი ქო რენ. დოლოხე წოხლე ნა ივეტუფე, ნა ზოფონტეზ დო უჯი ჩქიმითე ნა ბოგნი ქატა მუთუფე, თოლი ჩქიმითე ნა ბძირეფე მებოჭარი.

სфარა ჩქიმიში ჯოხო თურქული გებოდვი. ლაზი ნა ვარენფექთი ოგნან მინონტუ. ლაზური ნა მებოჭარი არ ჭუტა მუნთხანეფეში თურქულითი ( ნა ბიპარამითამთ სთერი ) მებოჭარი. სфარა ჩქიმი “ ქარინაჲაჲინევი “ (2016) ჟურ ვიტოში დო ვიტო ანშიწანაში ღისთინა თუთაზ ( არალიკის ) გამახთუ. ინტერნეტიშენ სვარა ნა გამიჩენ კატა ჲერიშენ ეჲიჭოფენ.

ალი იჰსან აქსამაზი: ქეთაბი თქვანიშენ არ მექთუბიშენ ქოდოვიგური ქი, თქვან ალამანი რუდიგერ ბენნიგჰაუსი  ბეგი კალათი მანებრობა გიღუნან. აჲა მეგაბრობაშენთი არ-ჟურ ნენათენ ამბარი ქომომჩით, იყვენი?

ქემალ ოზბიჲიკი: მა (24 – 25) ეჩი დო ოთხო- ეჩი დო ხუთ წანერი ბივი შკულე ჩქიმდე მულუტეზ დო ნა ვა უჩქიტეზ მუნთხანეფე “ ჰაჲა მუ ნორენ ქო გიჩქინი – ქო გიღუნი? “ მიწუმეტეზ. ბერე ბორტიშენ დონი ნა ოკობობღი დიდო მუნთხანეფე ნა მიღუნ ქუჩქიტეზ.ჰემ ორაფეზ ჩქიმი შენი “სი დიდო წანერი ნარენ კოჩეფეშიშენ დიდო თიშინერი კოჩი რე” მიწუმუმტეზ. მა ონჯღორე მავეტუ. ალა ნა მიწვანორე ნენაფეთი მომწონდუტუ. წანაფე (1981) ვიტონ ჩხორო ოში დო ოთხო ნეჩი დო არ დივუ დორტუ. მბულორაზ ( ჰაზირანიზ ) ოთხო ( 4 ) თუთალონი მკულე ასქერლუღიშე ანთალჲა’შე ბიგზალამტი. ჰემ ორაზ ხორონი ანქარაზ ჯებეჯიში სტადიზ თუდე ოჩალიშენი ჲერეფე ტუ. ჰექ (100) ოშიკონაჲი ბოზო დო ბიჭიქ ბიჩალიშამტით.

ანკარა ულუსიზ არქაბური ლაზეფეში კოჩეფექ ნა ულუტეზ ლალე კაჰვესიტუ. რუდიგერ, ალმანჲაზ, ლაზური კჲურსუშიასისტანი ტუ დორე. ლაზეფექ ნა ისთენან ხორონეფე შენი თეზი იქომტუ დორე. ჰა დულჲა მუჭო ივენ, სო მაძირენ, მიქ დომოგურასე დეჲინე ალმანჲაზ ნა სქიდუნან არქაბური ქოჭეფეზ კითხუ დორე. ნა კითხუ კოჩეფექთი ჩქიმი ჯოხო თქфეზ დორე. რუდიგერიქთი ანქარაშე ქო მოხთუ დორე. რუდიგერის დიდო კაჲი თურქული დო ლაზური უჩქიტუ. გოჲიკითხუ დორე, “ მა არქაბური ლაზი არ კოჩი ბგორუმ. მუჩო მაძირენ?” რუდიგერიზთი არქაბური რენ ნა, ლაზი რენ ნა, ულუსიზ ლალე კაჰვეშა იდი. ჰეგ ჰე კოჩი ნა იჩინომზ მითეფე ქო ძირომ. “ უწვეზ დორე. რუდიგერიქ ლალე კაჰვეშე ქო მოხთუ დორე. ჩქიმი ჯოხო თქუ შკულე მანა მიჩინომ არ კოჩიქ “ ჰემუქ ჰანდღა ჯებეჯიში სტადიში თუდე ნა რენ ოჩალიშუში ჲერეფეზ ხორონ დოგურამზ. ჰეგ იდი ძირაე.” უწვეზ დორე. რუდიგერი მოხთუ დო მა ქომძირუ. მათი ნა უნონტუ მუნთხანეფე დო ბუწვი. რუდიგერ ხორონიშე დიდო ჲეთენექლი ტუ. ჰემუკალა კატა ნდღა ბიჩალიშით. ნა მულუნ მჟაჩხაზ ხოლო ჯებეჯი სთადიშე მოხთუ. ნა ბოჩალიშაფამაფე კალა ისთერუ. ბერე დო ბიჭეფე კალა იპარამითუ. არ მუნთხანეფე ბღარღალით. ნა უნონტუ კატა მუთუ დო ბუწვი. ნა ბუწვი კატა მუთუ ქო ნოჭარუ. მა არქაბურიშე ბიდი. ჰექშენ ანთალჲაშე ასქერლუღიშე ბიგზალი. ასქერლუღიშენ მოფთი შკულე რუდიგერიქ პოსტათე ლაზური ნა იჭარუ მუნთხანეფე მომინჯღონუ. მათი ჰემუზ მექთუბი მებუჭარი. (1984) ვიტონ ჩხორო ოში დო ოთხო ნეჩი დო ოთხო წანაზ ნა მომიჭარუ მექთუბიშენ ოკულე ჰემუგ ვარ მომიჭარუ, მა თი ვარ მებუჭარი. მა (1984)ვიტონ ჩხორო ოში დო ოთხო ნეჩი დო ოთხო  წანაზ, ნა მომიჭარუ მექთუბი დოფშინახი. ნა მომინჯღონუ ხეთე ნა ვეზ არქაბურიში ქჲოჲი დო გოლაფეში ხარიტათი დოფშინახი. ხეთე ვეზ დორტუ მარა, ჟურ ქჲოჲიში ჯოხო აჲჯე ჲერიზ ვეზ დორტუ. მაჟურანეფე ირი ისა ტუ.

რუდიგერი(2002) ჟურ ვიტოში დო ჟურწანაზ ხოლო ანქარაშე მოხთუ დორე. არჰავილილერ ვაქфიშე მოხთუ დო ხოლო ლაზური ხორონი, ლაზური ნენა, ლაზური კულტური ნა მიპარამითასე თიშინერი არ კოჩი მოძირით თქუ დორე. ჰემინდორაზ ვაქიфიზ ნა იჩალიშამზ ბოზოქთი ჩქიმი ჯოხო მეჩუ დორე. “ ტელეфონი გობუმწკათ. იპარამითი.” უწუ დორე. ალა ჰემორაზ ჰემუ კალა ვარ ბიძირით. რუდიგერიქ ნა უნონტუ მუნთხანეფე მა ქომეფჩი. ალა ჰემუქ აჲჯე იპარამითამტუ. მა ჰემუზ “ ჭუბუტა ბერეფე კალა ჰაშო მოთ იპარამითამ, ჰემთეფექ ოკულე აჲჯე დულჲაფე ქო მეშულუნან კაჲი ვარ ივენ. “ ბუწვი დორტუ. ჰემუშენი ჩქიმი კალა ვარ იპარამითუ მიჩქინ / დოლომანგონენ. რუდიგერი ჰაწი ალმანჲაზ უნივერსითეზ ხოჯალუღი იქომზ დორე. არ – ჟურ ნა ჭარუ მუნთხანეფე ინტერნეტიზ ქორენ. მარა ნა ჭარუ ნენაფე ისა რენი? ჰეჲა ვარ მიჩქინ.

ალი იჰსან აქსამაზი: ქემალ ბეგი, ჩქვა კულტურული პროჟეფე გიღუნანი? მაჟურა ქეთაბი ოჭარუშა მერაღი გიღუნანი?

ქემალ ოზბიჲიკი🙁2007) ჟურ ვიტოში დო შქვითწანაზ, Фუნდა ოზჲურთ’იქ ნა ვუ “ლაზლარ 4000 ჲილლიქ თარიჰ“ ჯოხონი ბელგესელიზ მებუშфელი. ნა მიჩქიტუფე ბუწვი. ლაზური ხორონეფეში ვიდეოფე გამიღუ. ბელგესელიში ინტერაკტიф დვდ -იზ ხორონეფე ჩქუნი რენ.

სუმ სვარა ნა გამაბიღარე კონარი მუნთხანეფე ქო მიღუნ. ჰაწი (2.) მაჟურანი სვარა გამიღუში დივუ. ალა ჰემუშენი დო მაჟურაფეშენი გეჭარეჲი მინონ. გეჭარეჲი ბძირა შკულე ჰეთეფეთი გამაბიღარე. ქო გამამიღასეჲი ვარ მიჩქინ. ანქარა’ზ ლაზი მართეფე კალა ოკობიბღეთ. ნა მიჩქინანფე ართიქათიზ მეფჩამთ – ებუჭოფუმთ. მა ხოლო ბგორუმ. ნა მაძირუ მუნთხანეფე ისა რენი გობიწკე. ისა ნარენფე მებოჭარამ. ჰამ დღალეფეზ სითი ძირომ. ინტერნეტიზ ისა რენი – ვარენი ნა ვარ მიჩქინ, არ მუნთხანეფე ოწირამან. ლაზური ნა ბიპარამითამთ ართიქათი კალა ბიჭკომეთ.

ქემალფაშა- ხოფა- არქაბი – ბორჩქა – Фინდიქლი – არდაშენ- ჩამლıჰემშინ – ფაზარ, ლაზური ნა უჩქინან კოჩეფეში ოფუტეფე რენან. აჲჯე ოფუტეფექ ნა ბიპარამითამთ ნენაფე ვარ ბოგნამთ. ჰაწი ლაზური ნენა დო კულტურითე გეჭარეჲი ნა მოგამზ მინთხანეფე ქო გამახთუ. ჰათეფე ისა დულჲა რენი, ვარ მიჩქინ. უჯიში ოფშა მუნთხანეფეთე ისა რენ სთერი ნოჭარამან ნა იკიხანეფექ ჰექ ნა ნიჭარუ მცუდეფეთი ისა დაწონენან. ჰემინდორაზ მცუდეფე ისა სთერი ქო ნიჭარენ. ვარ ოკობიბღათში, ნა მიჩქინან მუნთხანეფე ვარ ბიპარამიტამთში, ნა მიჩქინან ისა მუნთხანეფეთი ჩქუნი კალა ღურასე.

ჩქუ მუფე ბიქომთ? “სი ნა ზოპონ ისა ვარენ, მანა ბზოპონ ისა რენ. სი ვარ გიჩქინ, მა ქომიჩქინ. სი ისა კოჩი ვა რე, მა ისა კოჩი ბორე.” ბზოპონთ დო ორა გოლობუშქუმეთ. ჩქუნი დიდეფექ ჰამ დულჲა ვარ ოდუზანეზ დო დოღურეზ დორე. ჰემთეფეს ნა ვარ ახენეზ კატა მუთუთი ჩქუ ვარ ბიქომთ. ოხენუშენი ვარ,თი-ჩქუნიშენი,გეჭარეჲიშენიბიჩალიშამთ. ლაზურიშემუთუ ვარ მეფჩამთ. ბიჭკომეთ დოლაზურიკატამუთუბოღურინამთ. მა ჰაშო მაძირენ,ჯუმა ჩქიმი! ისა ბძირომი, ვარ მიჩქინ.

ალი იჰსან აქსამაზი: ქემალ ბეგი, მა შუქური გიწუმერთ. მა აჲა ინტერვიუთენ დიდო ვიხელი. ღორმოთიქთი თქვან გოხელას.  გინონან ნა, ვოჩადინათ.თქვან ოთქვალუში ჩქვა ნენაფე გიღუნან ნა, ენთეფეთი მიწვით, მუ იყვენ! ღორმოთიქ ბერე-ბარი კალა პანდა გოხელას დო პანდა იხელით!

ქემალ ოზბიჲიკი: ლაზური ნენა, ნა ღურასე ნენაფეში ენნი ოღინე რენ, ჯუმა ჩქიმი. თიშინერი კოჩეფექ ვარ ოკობიბღით ნა, ნენა ჩქუნითი ღურასე. ჩქუთი ბღურათე. ლეტაშე გემორენანორე. ჰექოლენი კიჲანაშე ბიდათ შკულე, ღორმოთი ჩქუნიზ მუ ბუწვათე? ბიჭკომით, ბიჭკომით დო ორა დომაჩოდეზ, ბუწვათერი? მუ რენ დო ვარ ოკომართენან? ჰექოლენი კიჲანაშე მიქ მუ აღუ? ჩქუ მუ მაღანორე? ოკობიბღათ დო “მა” მოთ ფфათ;“ჩქუ”ფთქфათ.” მეფჩათ – ეპჭოფათ დო ისა მუნთხანეფე პათ მინონ. მახენანორე ჲი? დიდო კოლაჲი ვარენ. კარარეფეთე, მსქфალეფეთე, კაი ნდღალეფს ბიძირათ. ჰა ნა მებოჭარით მუნთხანეფე ნა იკითანენფეშე ღორმოთიქ ნუშфელაზ. ღორმოთიშე ნა დანდვეზ კარი მუნთხანეფე ღორმოთიქ დოვაზ.