Çeviri: HAPİ Cevdet Yıldız
I
Ey sevgili ben sana
Dünyanın hangi dili
Hangi diliyle söylesem sevdiğimi?
İhtiraslı Fransızca
”Je t’aime”
Haykırır Japonca’mı?
”Kimi o ai shiteru”
Ateşli İspanyolca
”T’Estimo”
Neşeli Bantuca’mı?
Süleyman’ın İbranice’si
Neşideler Neşidesi
”Ani Ohev Otach”
Muhammed’in anlaşılır
Açık Arapça’sı mı?
”Ana behibek”.
I
Сыды Дуней Бзэк1э сыуаджэмэ
О сик1асэ сэ о.
Дунаем тэ ыбзэк1э
Тэ ыбзэк1э к1ыос1он ш1о узэрэслъэгъурэр?
Сигу къижъук1эу Францызбзэк1э.
“Жы тем”
Е Японыбзэк1э сык1ыплъыджэна?
“Кими о аи шитэру”
Маш1о къыпырихэу Испаныябзэк1э
“Т”Естимо”
Чэф къыпыжъук1эу Бантубзэк1э ос1она?
Cулейманы ы Ехьудыибзэу
Усэмэ яусэжъэу
“Ани Охьэу Оташ”
Мухьаммэдым зэхэпш1ык1ынэу
Ш1эгъэш1оу ы Арапыбзэк1э къэс1она?
“Ана бэхьибэк”.
II
Ey sevgili ben sana
Dünyanın hangi dili
Hangi diliyle söylesem sevdiğimi?
Hüzünlü Apaç dilinde
Ki Geronimo’nun diliydi
Çıplak bir Maori’nin yoksa
Diliyle mi seslensem?
Milyarı geçkin konuşanıyla
Han lehçesinde Çince’nin
”Ngo oiy ney a”
Az konuşanıyla
Dağ dilidir Dargice’nin
Hangi lehçesinde seslensem?
”Hlu nab rigulra”.
II
О сик1асэр сэ
Дунаем ысыдыбзэк1э
Ос1омэ хъун о ш1о узэрэслъэгъурэр?
Нэшъхъэй хэт Апачибзэк1э
Ар Геронимом ыбзэу щытыгъ.
Зы Маори ц1ыфыпц1анэм
Ыбзэк1э сыоджэна?
Миллиардым нахьыбэм ыбзэу
Китай бзэм ыХьан гущы1ак1э тетэу
“Нго оий ней а”.
Ц1ыф мак1эм ыбзэхэу
Къушъхьэк1эсхэм абзэхэм ящыщэу Даргибзэм
Тэ ыгущы1ак1эджэ/акцентджэ сыкъыплъыджэмэ?
“Хьлу наб ригулра”.
III
Ey sevgili ben sana
Dünyanın hangi dili
Hangi diliyle söylesem sevdiğimi?
Kaba bir Amerikan
İngilizce’siyle mi?
Temiz bir İstanbul Türkçe’siyle
Zarif dildir Sanskritçe
Hani zarif lider Gandi’nin
Barış diliyle mi seslensem?
”Mai Tumaha Pyar Karta Hu”.
III
О сик1асэр сэ о
Дунаем тэт сыдыбзэк1э
Тэ бзэмк1э ос1омэ ш1о узэрэслъэгъурэр?
Зы Американ пхъэшэ
Инджылызыбзэк1а
Е зы Истамбул Лъэпэкуабзэ дахэк1э
Зэк1ужьэу зыбзэу щыт Санскрит бзэр
А ц1ыф зэк1ужь Ганди пащэм
Ыбзэ зэфагъэмджэ сыкъыуаджэмэ?
“Маи Тумахьа Пяр Карта Хьу “.
IV
Ama sevgili dinlemiyor beni
Nuh diyor / Peygamber demiyor
Zerdüşt’ün Avestan
Diliyle sesleniyorum
Olmuyor
Ludingirra’nın Sümerce’siyle
Ne Sezar’ın Latince’si
Ne Ramses’in Kıptice’si
Yetmiyor olmuyor
Yar hiç bir şekilde
İkna olmuyor
Homer’in Yunanca’sı da
”Se Erotao”
Afrasiyab’ın İskitçe’si de yetmiyor
Yetmiyor anlaşılmama…
IV
Ау сик1асэм сызхиш1эрэп
Нухь е1о/Пегъамбэр ы1орэп
Зэрдуштым ыАвестан
Бзэмк1э сыуаджэ
Хъурэп
Лудиниррам ыСумэрыбзэк1э
Сезарым ыЛатиныбзэк1э
Рамсесым ыКопт бзэк1э
Хъурэп ыкъурэп
Сык1асэр гъогум
Къытэсшэн слъэк1ырэп
Гомерым ыУрым бзэри
“Се Эротао”
Афрасиябым ыСкиф бзэри фикъурэп
Тызэрэш1энк1э ыкъурэп…
V
Ey sevgili ben sana
Dünyanın hangi dili
Hangi diliyle söylesem sevdiğimi?
Güzel Anadolu’mun unutulmuş
Unutulmamış dilleriyle
Hatti, Kaska, Likce’mi
Urartu, Luvi, Lidce’mi?
Yoksa Önasya
Ya da Balkanlar’ın
Unutulmuş / Unutulmaz dilleriyle mi?
V
О сик1асэр сэ
Дунаем ысыдыбзэк1э
Ос1омэ о ш1о узэрэслъэгъурэр?
Анатолые дахэм тщыгъупщэжьыгъэхэ
Е тщымгъупщэжьыгъэ ыбзэхэмк1э
Хьатти,Каска,Лик бзэк1а
1урарту,Луви,Лид бзэк1а?
Армырмэ Къытпэблэгъэ Асия
Мырмэ Балканхэм
Щык1одыжьыгъэ/Щымк1одыжьыгъэ ыбзэхэмк1э?
VI
Ey sevgili dönüyorum sana
Ne istiyorsun benden
Hangi dilde seslenmeliyim sana?
Ey sevgili dönüyorum
Anıtlaşmış güzelliklerinin çevresinde
Kıble kılıp Kybele’nin tahtını!
Ey sevgili
Gökkuşağının hangi rengi
Hangi tonuyla
Görüneyim ben sana?
VI
О сик1асэр зыкъыпфэсэгъазэ
Сыд узфаер сэрык1э
Сыдыбзэк1э сыкъыоджэнэу уфай?
О сик1асэр зыкъыпфэсэгъазэ
Саугъэтэу гъэ1агъэ дэхагъэхэр къэсыуцуахьэу
Кибелэ ытахът/т1ысып1эр къыблэк1э хэсхэу!
О сик1асэр
Лэгъупкъопсым хэт тэ ышъохэмк1э/теплъэхэмк1э
Тэ ытонхэмк1э
Зыозгъэлъэгъумэ сэ?
VII
Ey sevgili
Hangi dil hangi ağızla
Sarıp sarmalamalı seni?
Yüreğimin dilinden başka!
VII
О сик1асэр
Сыдыбзэм тэ ыдиалектк1э
Апл1э осщэк1ымэ хъун п1орэ?
Сигу къик1ырэ бзэм фэшъхьафэу!
DÜNYANIN HANGİ DİLİYLE SESLENSEM
I
Ey sevgili ben sana
Dünyanın hangi dili
Hangi diliyle söylesem sevdiğimi?
İhtiraslı Fransızca
”Je t’aime”
Haykırır Japonca’mı?
”Kimi o ai shiteru”
Ateşli İspanyolca
”T’Estimo”
Neşeli Bantuca’mı?
Süleyman’ın İbranice’si
Neşideler Neşidesi
”Ani Ohev Otach”
Muhammed’in anlaşılır
Açık Arapça’sı mı?
”Ana behibek”.
I
Сыды Дуней Бзэк1э сыуаджэмэ
О сик1асэ сэ о.
Дунаем тэ ыбзэк1э
Тэ ыбзэк1э к1ыос1он ш1о узэрэслъэгъурэр?
Сигу къижъук1эу Францызбзэк1э.
“Жы тем”
Е Японыбзэк1э сык1ыплъыджэна?
“Кими о аи шитэру”
Маш1о къыпырихэу Испаныябзэк1э
“Т”Естимо”
Чэф къыпыжъук1эу Бантубзэк1э ос1она?
Cулейманы ы Ехьудыибзэу
Усэмэ яусэжъэу
“Ани Охьэу Оташ”
Мухьаммэдым зэхэпш1ык1ынэу
Ш1эгъэш1оу ы Арапыбзэк1э къэс1она?
“Ана бэхьибэк”.
II
Ey sevgili ben sana
Dünyanın hangi dili
Hangi diliyle söylesem sevdiğimi?
Hüzünlü Apaç dilinde
Ki Geronimo’nun diliydi
Çıplak bir Maori’nin yoksa
Diliyle mi seslensem?
Milyarı geçkin konuşanıyla
Han lehçesinde Çince’nin
”Ngo oiy ney a”
Az konuşanıyla
Dağ dilidir Dargice’nin
Hangi lehçesinde seslensem?
”Hlu nab rigulra”.
II
О сик1асэр сэ
Дунаем ысыдыбзэк1э
Ос1омэ хъун о ш1о узэрэслъэгъурэр?
Нэшъхъэй хэт Апачибзэк1э
Ар Геронимом ыбзэу щытыгъ.
Зы Маори ц1ыфыпц1анэм
Ыбзэк1э сыоджэна?
Миллиардым нахьыбэм ыбзэу
Китай бзэм ыХьан гущы1ак1э тетэу
“Нго оий ней а”.
Ц1ыф мак1эм ыбзэхэу
Къушъхьэк1эсхэм абзэхэм ящыщэу Даргибзэм
Тэ ыгущы1ак1эджэ/акцентджэ сыкъыплъыджэмэ?
“Хьлу наб ригулра”.
III
Ey sevgili ben sana
Dünyanın hangi dili
Hangi diliyle söylesem sevdiğimi?
Kaba bir Amerikan
İngilizce’siyle mi?
Temiz bir İstanbul Türkçe’siyle
Zarif dildir Sanskritçe
Hani zarif lider Gandi’nin
Barış diliyle mi seslensem?
”Mai Tumaha Pyar Karta Hu”.
III
О сик1асэр сэ о
Дунаем тэт сыдыбзэк1э
Тэ бзэмк1э ос1омэ ш1о узэрэслъэгъурэр?
Зы Американ пхъэшэ
Инджылызыбзэк1а
Е зы Истамбул Лъэпэкуабзэ дахэк1э
Зэк1ужьэу зыбзэу щыт Санскрит бзэр
А ц1ыф зэк1ужь Ганди пащэм
Ыбзэ зэфагъэмджэ сыкъыуаджэмэ?
“Маи Тумахьа Пяр Карта Хьу “.
IV
Ama sevgili dinlemiyor beni
Nuh diyor / Peygamber demiyor
Zerdüşt’ün Avestan
Diliyle sesleniyorum
Olmuyor
Ludingirra’nın Sümerce’siyle
Ne Sezar’ın Latince’si
Ne Ramses’in Kıptice’si
Yetmiyor olmuyor
Yar hiç bir şekilde
İkna olmuyor
Homer’in Yunanca’sı da
”Se Erotao”
Afrasiyab’ın İskitçe’si de yetmiyor
Yetmiyor anlaşılmama…
IV
Ау сик1асэм сызхиш1эрэп
Нухь е1о/Пегъамбэр ы1орэп
Зэрдуштым ыАвестан
Бзэмк1э сыуаджэ
Хъурэп
Лудиниррам ыСумэрыбзэк1э
Сезарым ыЛатиныбзэк1э
Рамсесым ыКопт бзэк1э
Хъурэп ыкъурэп
Сык1асэр гъогум
Къытэсшэн слъэк1ырэп
Гомерым ыУрым бзэри
“Се Эротао”
Афрасиябым ыСкиф бзэри фикъурэп
Тызэрэш1энк1э ыкъурэп…
V
Ey sevgili ben sana
Dünyanın hangi dili
Hangi diliyle söylesem sevdiğimi?
Güzel Anadolu’mun unutulmuş
Unutulmamış dilleriyle
Hatti, Kaska, Likce’mi
Urartu, Luvi, Lidce’mi?
Yoksa Önasya
Ya da Balkanlar’ın
Unutulmuş / Unutulmaz dilleriyle mi?
V
О сик1асэр сэ
Дунаем ысыдыбзэк1э
Ос1омэ о ш1о узэрэслъэгъурэр?
Анатолые дахэм тщыгъупщэжьыгъэхэ
Е тщымгъупщэжьыгъэ ыбзэхэмк1э
Хьатти,Каска,Лик бзэк1а
1урарту,Луви,Лид бзэк1а?
Армырмэ Къытпэблэгъэ Асия
Мырмэ Балканхэм
Щык1одыжьыгъэ/Щымк1одыжьыгъэ ыбзэхэмк1э?
VI
Ey sevgili dönüyorum sana
Ne istiyorsun benden
Hangi dilde seslenmeliyim sana?
Ey sevgili dönüyorum
Anıtlaşmış güzelliklerinin çevresinde
Kıble kılıp Kybele’nin tahtını!
Ey sevgili
Gökkuşağının hangi rengi
Hangi tonuyla
Görüneyim ben sana?
VI
О сик1асэр зыкъыпфэсэгъазэ
Сыд узфаер сэрык1э
Сыдыбзэк1э сыкъыоджэнэу уфай?
О сик1асэр зыкъыпфэсэгъазэ
Саугъэтэу гъэ1агъэ дэхагъэхэр къэсыуцуахьэу
Кибелэ ытахът/т1ысып1эр къыблэк1э хэсхэу!
О сик1асэр
Лэгъупкъопсым хэт тэ ышъохэмк1э/теплъэхэмк1э
Тэ ытонхэмк1э
Зыозгъэлъэгъумэ сэ?
VII
Ey sevgili
Hangi dil hangi ağızla
Sarıp sarmalamalı seni?
Yüreğimin dilinden başka!
VII
О сик1асэр
Сыдыбзэм тэ ыдиалектк1э
Апл1э осщэк1ымэ хъун п1орэ?
Сигу къик1ырэ бзэм фэшъхьафэу!
EN BÜYÜK GÜNAHI BİLE AFFETTİREBİLİR ŞİİR
İstemeden de olsa
Hanımefendi
Çok güzel bir iş yapmışsınız
Varken bu kadar çok okuyan
O güzel şiirlerinizi
Daha mı önemli sanki
Bir kalbe ıstırap vermesi?
Hayır hanımefendi
Severken terkettiğiniz
Üzülmesin hiç
Üzmesin sizi
İnanın bana
Siz günah işlemediniz
Hayır hanımefendi hayır
Hem en büyük günahı bile
Affettirebilir
Güzel bir şiir!
Усэм янахь псэк1одыри пфыригъэгъушъун илъэк1ыщт
Сыфэмые ны1эми
Гощэзиусхьан
Бо 1оф дахэ пш1агъэу ухъугъ
Мыщ фэдизэу еджэрэ щы1эу
Уи усэ дахэхэм
Нахь 1офышхоу щыта
Зы гум къин къиплъхьаныр?
Хьау гощэзиусхьан
Ш1у плъэгъоу щыбнэжьыгъэм
Игу хэрэмык1
О уигуи хэремыгъэк1
С1орэр пш1ош1 орэхъу
О псэк1од бгъэхъагъэп
Хьау гощэзиусхьан хьау
Анахь псэк1одышхори
Пфигэгъушъущт
Зы усэ дахэм!
Семыхь Сэид
Зэздзэк1ыгъэр:Хьапый Джэудэт
İNSAN TANIMANIN YOLLARINDAN BİRİ
I
Dağlılar der ki:
”İnsanın gerçek değerini / Çıkartabilmek için ortaya / Onu yedi durumda / Tanımak gerek:
1. İyi günde, 2. Kötü günde, 3. Kadınla,
4. Kavgada, 5. Ticarette, 6. İçkide, 7. Yalnızlıkta.”
Resul Hamzat
– Doğrudur insan tanımanın
Halleri vardır
Fakat biz bunlara
Ekleyelim yolculuğu
Sekizinci madde
Anlatılanlar zira aşağıda
Küçük bir yolculukta
Tanık olduklarımızdır-…
Ц1ыфыр Зэбгъэш1эным ызыгъогу
I
Къушъхьэч1эсмэ ягущы1эжъ:”Ц1ыфым иц1ыфыгъэ/Къэбгъэлъэгъон фэш1к1э/Ар ч1п1ибл итэу/Ууплъэк1ун фай:1.Мэфэ дэгъум,2.Мэфэ дэим,3.Бзылъфыгъэм ч1ыгъоу,4.Зэо-банэ хэтэу,5.Щэн-щэфэн хэтэу,6.Аркъэ ешъоу,7.Изакъоу зыхъурэм.”
Рэсул Хьамзат
– Шъыпкъэ ц1ыфыр ууплъэк1унджэ
Гъогухэр щы1эх
Ау тэ мыхэм
Яхэтлъхьэн гъогурык1оныгъэри
Яенэрэ гъогоу
Джы къа1уатэрэхэр
Зы гъогурык1о ц1ык1у тытэтэу
Тлъэгъугъэхэр ары-…
II
İki çocuktular
Ağabey ve kardeş
Duyunca insanı
Tanımanın yollarını
Ağabey dedi ki:
”Biz de kardeşimle
Tanımak için birbirimizi
Doğduğumuzdan beri
Durmadan savaşırız.”
Kardeş esprili
Ve durumun vahametine rağmen
Biraz da şaka tadında
Seviyor yaşamayı:
”Ben değil ve o savaşır
Birbirimizi iyi tanıdığımızsa
Çok doğru
O döver ömür boyu
Bense paşa paşa
Yerim dayağımı…”
II
К1элит1угъэх
Зыр нахьыжъыгъ адрэр нахьык1агъ
Ц1ыфыр ууплъэк1уным
Игъогухэр къа1уатэу зызэхахым
Нахьыжъым и1уагъ:
“Сэррэ сшынахьык1эрэ
Тызэрэш1эн фэш1к1э
Тыкъызыхъугъэм щегъэжьагъэу
Мыухыжьынэу тызэзао.”
Шынахьык1эр гуш1уашъоу
1офыр дэи1оу зэрэщытыр
Т1эк1уи фэсэмэркъэугори хэлъэу
Щы1эныгъэр елъэгъу нахь ш1у1уа1оу елъэгъу:
“Сэрэп рэзаорэр ары нахь
Ш1у дэдэу тызэрэш1эу тызэрэщытыр
Шъыпкъэ дэд
Къысэозэпыт къызэрэсш1эжьэу
Сшъхьэ еуфэхыгэу
Сэшхызэпыт ащ ибэщ/иутын…”
CENNET DİLİ
Seçilmiş bir halk olur da Tanrı tarafından
Atanmaz mı Cennet’e o halkın dili
Onun için ; Yahudiler İbranca dedi
Salt Kenan‘da değil, tüm öbür dünyaya da!..
Sonra Roma egemen oldu: Tüm Akdeniz’e
Kuşku yok büyük bir uygarlık, karada ve denizde
Konforla dünyayı almışlardı avuç içlerine
Latince dediler, yeryüzünde yarattıkları Cennet diline!
Güneşin doğduğu ufuk çizgisinde, sıcak diyarlarda
Hilal ile yıldızın sırası geldi, altın pırıltılı saraylar
Muhteşem bir uygarlık, çöllerden yükseldi
Onlarda sırayı bozmadılar, parayla değildi ya!
Arapça dediler, öteki ülkenin egemen lisanına!
Джэнэтыбз
Тхьам зы лъэпкъ хырихыгъэмэ
А лъэпкъым ибзэ джэнэтым имыхьэ хъухэна
А бзэM;Ибранибз ра1уагъ джуртмэ
Кенан хэкум имызакъоу,адрэ дунаеми ибзэу!
Ащ нэужым тетыгор 1эк1эхьагъ:Хы Фыжьыр зэлъиубытэу
Щэч хэлъэп зы къэралыгъошх гъэсагъэу,ч1ылъэмрэ хы к1ы1ухэмджэ
Дунаер конфортэу и1эмыч1 рилъхьэгъагъ
Латыныбз ра1уагъ,дунаем къытырагъэхьагъэ Джэнэыбзэм!
Тыгъэр къызщыкъок1ырэ ,хэгъэгу фабэхэм
Мэзэныкъомрэ жъуагъом игъуи къэсыгъ,дышъэпсэу лыдырэ сэрайхэр къэлъагъоу
Гъэдэхагъэу зы къэралыгъо/сивилизацэ,пщэхъуалъэхэм къахэтэджагъ
Ахэри ч1ыпэм къиуцуагъэх,ахъщэ хэмылъэу!
Арапыбз ра1уагъ, адрэ хэгъэгум тетыгъор зиещт а бзэми!
Сэмихь Сэид
SEKİZDE BİR ÇERKES
Sekizde bir Çerkes
Fakat sever herkes
Evet tam sekizde bir Çerkes
Çerkes olmasına…
Ama tam bir insan
Hem bağlı köklerine
Oysa her tarafından
Soyu tam dağlı olup
Çeyrek insan olmayı dahi
Başaramamışlar var aramızda
Ne adını anmış
Ne ruhunu almış
Dağlardan öylesi
Söyle bana
Binde bir damlacık yoksa dahi
Sevgin var mı Kafkasya’ya?
Yeter de artarsın
Anlamışsın onu sen
Kafkaslara kan hesabı yapan değil
Ona muhabbetle yaklaşan gerek
Nice Kafkas tohumu var
Yakın olduğu kadar geçmişine
Uzak hem çok uzak geleceğine
Tanıdın mı Lermontov’dan
Daha çok yararlı Kafkaslara?
İki elin parmaklarını geçen
Ne kalmış insanlığa
O’nun dışında
Kafkasya sevgisinden? …
Яенэрэр Адыг
Яенэрэр адыг
Хэти ар ш1у елъэгъу
Ары яенэрэр адыг
Адыгэу п1онмэ
Ау ар ц1ыф зафэу щыт
Ц1ыфыгъэ лъапсэм епхыгъэу
Ау зэрэщыт дэдэу
Къушъхьэч1эс лъэпкъ къыхэк1эу
Ц1ыф пл1анэуи мыхъушъугъэу
Мак1эп джы къытхэтэджагъэхэр
Иц1и ижэ къыдэфагъэп
Ижьи игу къихьагъэп
Къушъхьэхэм къарик1эу
Къыса1у сэ,ащ къик1ыгъэу
Мин занэ тк1опс пхэмылъыми
Ш1у плъэгъурэба -Ч1ыгужъыр-Къафкъасыер?
Икъуни къыдэфэжьын/къыпфикъупэн
А гупшысэм у1ук1агъэмэ?
Къафкъаыем лъы зызэрифэрэр арэп
Гупшысэ дахэхэр фызыри1эхэр ары тызпаплъэхэрэр
Мымак1эу Къафкъас чылапхъэ щы1
Блэк1ыгъэм пэблагъэу
Ау къэк1ощтым бэ бэ пэчыжьэу
Ош1эжьа/щы1 п1она Лермонтовым
Нахь пэблагъэу Къафкъасием?
1ит1ум и1эхъуамбэхэм аблэк1эу
Сыд къыфэнэжьыгъ ц1ыфыгъэм
Ащ нэмык1эу
Къафкъасыер ш1улъэгъуным нэмык1эу?..
Сэмихь Сеид
CENNET DİLİ
I
Sonra Roma egemen oldu: Tüm Akdeniz’e
Kuşku yok büyük bir uygarlık, karada ve denizde
Konforla dünyayı almışlardı avuç içlerine
Latince dediler, yeryüzünde yarattıkları Cennet diline!
Güneşin doğduğu ufuk çizgisinde, sıcak diyarlarda
Hilal ile yıldızın sırası geldi, altın pırıltılı saraylar
Muhteşem bir uygarlık, çöllerden yükseldi
Onlarda sırayı bozmadılar, parayla değildi ya!
Arapça dediler, öteki ülkenin egemen lisanına!
ДЭНЭТЫБЗ
Усак1ор: Сэмихь Сеид
Адыгабзэр: Хьапый Джэудэт Йлдыз
Тхьам зы лъэпкъ хырихыгъэмэ
А лъэпкъым ибзэ джэнэтым имыхьэ хъухэна
А бзэM;Ибранибз ра1уагъ джуртмэ
Кенан хэкум имызакъоу,адрэ дунаеми ибзэу!
Ащ нэужым тетыгор 1эк1эхьагъ:Хы Фыжьыр зэлъиубытэу
Щэч хэлъэп зы къэралыгъошх гъэсагъэу,ч1ылъэмрэ хы к1ы1ухэмджэ
Дунаер конфортэу и1эмыч1 рилъхьэгъагъ
Латыныбз ра1уагъ,дунаем къытырагъэхьагъэ Джэнэыбзэм!
Тыгъэр къызщыкъок1ырэ ,хэгъэгу фабэхэм
Мэзэныкъомрэ жъуагъом игъуи къэсыгъ,дышъэпсэу лыдырэ сэрайхэр къэлъагъоу
Гъэдэхагъэу зы къэралыгъо/сивилизацэ,пщэхъуалъэхэм къахэтэджагъ
Ахэри ч1ыпэм къиуцуагъэх,ахъщэ хэмылъэу!
Арапыбз ра1уагъ, адрэ хэгъэгум тетыгъор зиещт а бзэми!
II
İnsan kendi kendine hem dost hem düşmandır
Bahçesinin duvarında yükselttiği kendi yüreğindekidir
Sofrada sunduğu gönül
Öğretmenin konuşarak tükettiği
Kendi iç zenginliğidir.
Eğer bir dünya varsa çevresinde kişinin
O da salt kendi algıladığıdır.
Fakat dostum öyle mi? Tek algılanan kendin mi?
Şu koskoca evrende bir küçük
Et kümesinden başka
Ne kalıyor ki insandan geriye?
Bir de yaratımı başarılan ürünler.
Ц1ыфыр ежьк1э дэгъоу, ежьк1э дэеу,пыеу щыт
Ищагу щигъэ1этыгъэ дэпкъхэр игу щыреш1ахьы
1анэм къытырилъхьэрэ гур
К1элэегъаджэм ижэ къыдэзэу къи1орэхэр
Ежь игу илъ байныгъэм къыхэк1ы.
Ц1ыфыр къыуцуахьэу зы дунаe щы1эмэ
Ар ежь зыгулъитэрэ закъор ары.
Ау синыбджэгъуара?Щы1эр оры закъор ара?
Мы орэч1ырэ инышхом зы лы ц1ык1у
Такъыр пэмык1эу
Сыд къыщинэрэ ц1ыфым?
Игъэхъагъэхэм анэмык1.
III
Eğer salt dünya varsa sorun yok
Öbür tarafta bir yer daha var
Ve dilinin adı yoksa
Vay haline vayyy
Cennet’te yoksa, yoksa uzak diyarların
Seçkin Ari ırkının dili mi yaşar
Yitik bir Semit dilin yeni kurgulanmış
Buharlı ve afyonlu söyleniş biçimi mi?
Yoksa, yoksa Cennet’te
Börtü böcekle beslenen bir Aborjin’in
Gece gördüğü yoksul rüyası mı?
Щы1эр мы дуней закъор арымэ 1офэп
Адрэ лъэныкъомк1и зы ч1ап1э щы1
Уибзэ ц1э имы1эмэ
Уунэхъугъ гущ оййй.
Джэнэтымк1э,ара чъыжьэ хэгъэгухэм
Хэхыгъэ ибзэу Ари лъэпкъым ибзэ щэгущы1эха
Ухыжьыгъэ зы Семыт бзэм гъэпсыгъак1эу
Пахъэ къырырихэу е 1ушъхь къы1уоу икъэ1уак1а?
Армырмэ,армырмэ Джэнэтымк1э
Хьац1э –п1ац1эхэр зищхырэ зы Аборожиным
Чэщым илъэгъурэ ипк1ыхьап1э тхьамык1э къыхафэрэр ара?
IV
Yoksa, yoksa Cennet’te
Çin’in, Hint’in, Afrika’nın hangi dili?
Mandingo mu, Mandarin mi
Türk’ün mü, Tuareg’in mi dili?
Yoksa, yoksa Cennet’te
Her dilin iç aynasından yansıyan
Yoksa, yoksa Cennet’te
Her dile özgü saz edilip kurulan
Bir kutsal sofra, bir ayin odası.
Her neyse
Bireye özel bir dünya varsa
Dile özel bir Cennet’te kurulur.
Evet evet evet
Yaşamak sihirli bir söz ise
Örgülü simsiyah saçlı
Üç yaşındaki bir kız çocuğunun
Pütürlü diline de yakışır.
Evet evet evet
En küçüğünden, en büyüğüne
Dil ve uygarlık sırasına girse de insanlık
Sonuçta kendi yaratısıdır bu dünya
Ve de kendi yaratacaktır Cennet’i
Ora’nın dili de herhalde
Başkalarının dili olmayacaktır.
Армырмэ,армырмэ Джэнэтымк1э
Китаим,Индием,Африкэм сыдрэ ибз?
Мандинго бза,Мандарин бза
Тыркум,Туарегым ибза?
Армырмэ,армырмэ Джэнэтымк1э
Сыдрэ бзэм ежь игъунджэ къипсырэ
Армырмэ\армырмэ Джэнэтымк1э
Хэти ежь ибзэ тэгъэпсыхьагъэу
Зы 1энэ л1ап1э,зы хъохъу къэхьып1э ы1а?
Сыдыми
Ц1ыфым ежь иунаеу зы дунае ы1эмэ
Бзэм фэш1к1и зы Джэнэт щы1энышъ.
Ары ары ары
Ущы1эныгъэр уиушъухьак1унэу зы гущы1эмэ
Ишъхьац ш1уц1эхэр благъэу
Илъэсищ зиныбж пшъшъэжъыем
Ибзэ ц1ык1уми фэшъощэшъущт.
Ары ары ары
Анахь ц1ык1ум щиублэу анахь иным несэу
Бзэмрэ сивилизацэмрэ ягъогу зытехьэм ц1ыфыр
Ари ежь игъэдэхагъ мы дунаер
Джэнэтыри ежь ыш1ыщт
Ащ ибзи сиш1ош1к1э
Пэмык1мэ ябзэу хъущтэп.
V
Soruyorlar sana ey vefalı çocuk:
”Cennet’in dili ne olacaktır” diye
Onlara tek bir yanıt ver, ıscacık:
Ana dili, ana dili…
Къыоупк1ых о а сик1элэдах:
«Джэнэтым ибзэр тарэу хъущт» я1оу
Уигу фэбэц1ык1ук1э я1ожь о ахэмэ
Ныдэлфыбз,ныдэлъфыбз.
HALA EVDEKİ FARE SAYILIYORUM
I
Hala evdeki fare sayılıyorum
Kendileri insan ya
Ölümlerden ölümleri hakediyorum
Yaşadığımız şu dakika
Kim bilebilir kaç türden canlı
Bir daha geri dönmemek üzre
Toprağın altına süprülüverir
Kaç bitki kaç hayvan
E be insan
Yokederken aslında
Kendin de yokoluyorsun…
II
Bak! Tek kişi konuşuyor
Tek kişi yaşatıyor kalsa da
Dillerimiz farklı
Lanet olsun tüm diller
Mutlaka yaşamalı
Ölüyorum ölüyoruz öleceğiz
Ahşap rabıta altında
Nefessiz dilimin gövdesi…
III
Ölüyorum ölüyoruz öleceğiz
Lanet olsun
Mezar diye arşive
Kaldıracak bir kişi
Bir kişi dahi
Yok di-li-mi
Eriyor
İnsanlıktan nasipsizler elinde
Kültürlerimiz
Bilinmez bir geleceğe kanatlı
Renklerimiz…
IV
Onları yok gören
Köküne kibrit suyu döktü
Yüceltirken
Putlaştıran
Hala evdeki fare sayılıyorum
Ke-N-dileri insan ya (*)
Ölümlerden ölümleri hakediyorum…
(*) “Kendileri” sözcüğünden “N” düşürüldüğünde anlam değişikliği (kedileri) oluyor. -HCY
Сэ джыри унэм къинагъэ цыгъоу сялъытэ
Усак1ор:Сэмихь Сэид
Аыгабзэ зэздзэк1ыгъэр:Хьапый Джэудэт
I
Сэ джыри унэм къинагъэ цыгъоу сялъытэ
Ежьsхэр ц1ыфых ба
Анахь ук1ыныгъохэр сэ къыстафэ
Мы тызхэт такъкъэм
Хэт иш1эн зэмл1эгъужьгъэ тхьапш псэзыпыт
Ныбжьи къимгъэзэжьынэу
Ч1ы ч1эгъым к1ырапхъак1э
Сыд фэдиз къэк1ыгъэ сыд фэдиз 1ашъ
О ц1ыфыр о
Ахэр сэгъэк1одых п1оу
Ори зыогъэк1оды.
II
Еплъ!Зы нэбгэ еш1эжьми
Зы нэбгэм еш1эжь нэмы1эми
Тибзэхэр зэфэшъхьафых
Емынэ зытэмыфэн бзэ пстэури
Щы1эзэпытынэу орэхъу
III
Сэл1э тэл1э тыл1эжьыщт
Пхъэ зэхацэм къыч1энагъ
Жьы къэзымщэжьрэ сибэ ыпкъышъол…
Сэл1э тэл1э тыл1эжьыщт
Емынэ зытэмыфэн бзэ пстэури
Къэ ы1оу архивым
Хилъхьэнэу зы нэбгэ
Зы нэбгэ закъо нэмы1эми
Щыэжбэп си-б-зэ
Мэк1осэжьы ц1ыфыгъэ зыхэмылъхэм къа1эк1энагъэу
Тихабзэхэр/тикультухэр
Здак1орэр тымыш1эу мэбыбыхи мак1ох
Тишъохэр…
IV
Ахэр зилъэгъурэ щы1эп
Лъэпсэк1одэу ыш1ыгъ
Ы1этын ы1оу
Тхьэлъытэу зилъэгъужьрэм
Сэ джыри унэ цыгъоу сялъытэ
Ежьхэр ц1ы-ф-ых ба (*)
Анахь ук1ыныгъохэр сэ къыстафэ
(*) Усак1ом мыдэк1ум «Ежьхэр ц1ыфых ба» зди1орэ ч1ып1эм тыркубзэ ч1эгъч1элъыбзэу «ежьхэр чэтыух ба» мэхьанэри реты-Хьапый Джэудэт.
İNSAN DOĞARKEN KENDİNE Mİ DOĞAR
İnsan doğarken
Kendine mi doğar
Yoksa çevresine mi
Zaman seçenekleri
Ayırır birbirinden
Ya kendine
Ya başkalarına çalışırsın
Ya kendini
Ya başkalarını yaşarsın
Ya kendinde
Ya başkalarında olursun
Kuşkusuz yalnız yaşanmaz
Salt başkaları için de yaşanmaz
Öyleyse gözardı
Etmeden toplumu doğayı
Başarmalısın kendin olmayı…(*)
***
Ц1ыфыр Ежь Къызфэхъужьа
Ц1ыфыр ежь фэш1к1э
Ежь ишъхьапэ фэш1к1э къэхъуа
Зхэсым фэш1к1э къэхъуа
Лъэхъанэм ихэхыхэм
Ц1ыфыхэр зэхедзы
Е о узфэлэжьэщт
Е нэмыч1мэ уяфэлэжьэщт
Е о ущы1эщт
Е пэмык1мэ уяфыщы1эщт
Е о о ухъущт
Е о нэмык1эу ухъун
Уизакъоу ущы1эшъунэп
Пэмык1мэ афэшък1и ущы1эгъунэп
Ащыгъум плъэпкърэ ч1ыопсымрэ
Пк1эмызэу
О орэу (*) укъэнэжьшъун фай…
(*) О уи лъэпкъ умыгъэк1одын фай,уи лъэпкъ и ц1ыфэу укъэнэн фай, е1о-Хьапый ДЖ.. “Kendin olmayı başarmalısın…” deyiminden “kendi etnik kimliğini korumalısın, aslını yadsımamalısın” anlamı anlaşılmalıdır. -HCY
DİLİMİZ KILIÇTAN KESKİN
Boynumuz kıldan incedir sana hayat ama…
Dilimiz kılıçtan keskin…
Bizi vur
Vur ama hayat
Onurumuzu bağışla
Ve dinle…
Тибзэ сэшхом нахь чан
Типшъэ цыналъэм фэдэу псыгъо, о ущэрэ1,ау…
Тибзэ сэшхом нахь чан…
Тэ къытау
Къытау ау щы1эныгъэр
Ти ц1ыфыгъэр къыттэмых
Зэ кътэдэ1у..
BİR BABANIN EN GÜZEL GÜNÜ
I
Oğul olarak görmek dünyayı
Başkadır
Erkek olarak görmek bambaşka
Koca olarak bakmak yaşama
Başkadır
Baba olarak bakmak başka
Baba her tür hediyeyle
Sevindirilir
Bir babanın hediyesiz de
Gönlü alınır
Baba yaptıklarıyla öğünebilir
Çocuklarının başarılarıyla da…
II
Baba babadır
Doru atlı kral değilse baba
Oğul da atının yelesi rüzgarda salınan
Pırıltılı bir prens olmayabilir
Her şey olur
Her insan bazen çok şeyle de
Ruhunda tatmin bulmaz
Az şeyle de başını göklere erdirebilir
Kuşkusuz hediyenin
Büyüğü küçüğü olmaz
Fakaaaaaaaat!
Bir babanın en güzel günü
Oğlunda kendini yakaladığı andır!
Зы тым анахь имэфэ дах
I
Уришъаоу плъэгъуныр дунаер
Шъхьафы
Л1ы ухъугъэу плъэгъуныр нахь шъхьафы
Ул1эу щы1эныгъэм ухэплъэныр
Шъхьафы
Ты ухъугъэу ухэплъэныр нахь шъхьаф
Тыр сыд фэдэ ш1ухьафтынк1и
Бгъэгуш1он плъэк1ын
Тым ш1ухьафтын емытыми
Игуапэ пфэш1ышъун
Ятэ иш1агъэхэмк1э зыщытхъужьышъун
Ик1алэмэ ягъэхъагъэхэмк1и
II
Татэр татэ
Шы пц1эгъоплъым тесэу зы пачъыхьэу
щымытми татэр
Ишъаори ишы исэку жьыбгъэм щыбыбатэу
Рэц1ыоу зы хъаныкъоу щымытми
Пстэури хъушъун
Ц1ыф пстэуми загъорэ бэ игъотми
Игу из хъушъунэп
Мак1э щы1эми ишъхьэ ошъогум ныригъэсын илъэк1ын
Ш1ухьафтыным пае
Ц1ык1уи ини п1ошъунэп
Ауууууууу!
Ятэк1э анахь дэхэщт мафэр
Икъок1э ежь зызигъотыжьрэ мафэр ары.
ASLEN ÇERKES KABİLELERİNDEN BİR ZATIN KIZI
I
Aslen Çerkes kabilelerinden
Bir zatın kızı
Kısmeti (!) gereği Trabzon’da
Trabzon Vilayet mektupçusu
Reşid’in eşi Refika hanımın
Şefkatli terbiyesinde yetişmiş
Otuz sene kadar kalfalık
Hizmetinde bulunmuş amma
Zalim feleğin kıskançlığıyla
Kurtulamayarak kıskıvrak
Tutulduğu hastalıktan ve
Anadan öksüz / babadan yetim
Ve hısım akrabadan ayrı kalarak
Yanmış ciğeri ve dertli yetimlerden
Bir içim su arzusuyla ruhunu
Azrail’e teslim ile
Düşmüş Cennet yoluna
Rahman olan isterse eğer
Kerbela şehitleriyle beraber
Şarabı kevser havuzunda
İçme arzusu ile kana kana
Gömülmüş Trabzon İmaret’inde
Bulunan ebedi istirahatgahına
Şimdicek İmaret’te olan mezarı
Taşınmış Sülüklü mezarlığına
Ve sesleniyor inancı tam olana
Yüce Allah’ın rızası için
Ruhuna üç İhlas-bir Fatiha
Okunma ricasıyla…
H.1312 / M.1894
II
Sürgünden tam otuz sene sonra
Seslenmiş genç kadın yattığı yerden
Sürgünden yüz kırk beş yıl sonra
Sesleniyor acı acı / acı gurbetten
Daha sekizindeymiş geldiğinde
Yummuş gözünü otuz sekizinde
Ve dünyadan ne ummuş ki
Öbür dünyadan tüm dilediği
Biçilmiş bir yaşam kendisinin ki
Vatandan atadan ayrılığın izleri
Okuduklarımızdan belli ki
Kavrulmuş içten içe ciğeri
Ne yapalım insan insanın
Kurdudur demiş birileri
Ve açıkçası biliyoruz ki
Hiç bir canlı bir diğerine etmedi
İnsanın insana ettiğini….
Trabzon-2009
Адыгэ лъэпкъхэм ащыщэу зы л1ы горэм ипшъашъ
Cэмихь Сеид
Зэздзэк1ыгъэр:Хьапый Джэудэт
I
Адыгэ лъэпкъхэм ащыщэу
Зы л1ы горэм ипшъашъэ
Инасып (!) къыдихьэу Трапзан дэс
Трапзаны ихэку тхылъ зехьак1о
Рэшыды ишъхьэгъусэ Рэфикъэ гуащэм
Гуфэбагъэ хэлъэу игъэсагъэу
Илъэс щэк1 фэдиз къалфэу/бзылъфыгъэ гуадзэу
Унагъом фэлэжьагъ ау
Ошъогу/фелек жъалымэр къешъухъуагъуи
Ш1омык1ыжьшъоу зэхилъэхъагъ
Зы уз 1эе дэим
Ятэ/янэ имы1эжьэу
1ахьылхи благъи къыфэмынэжьыгъэу
Игу/иш1у стыгъэу ик1и дунэе къин зытелъ ибэхэм къыфауфынэу
Зы псы ешъогъу паплэу ипсэ
Хьазраилым ритыжьи
Гук1эгъу зи1э Тхьар фаемэ
Кербела шэхьитмэ ак1ыгъоу
Шарабы Кевсер псым/докым/Джэнэт псыхъом
Шешъонэу а псыр зэрешъошъоу
Ч1ыралъхьагъ Трапзан Имаратхьанэм/Тхьамык1э ыгъып1эм
Ищагу дэт къэхалъэм
Джы Имаретым ит икъэ
Ягъэкощыжьи Сулуклу/дыо зыхэс къэхалъэм ахьыжьыгъ
Къяджэ ш1ош1хъуныгъэ зи1эмэ ар
Алахь Талэм фэгъэзагъэу
Ипсэ фэш1к1э Ихьласищрэ зы Фатихьэрэ паплъэ
Къыфеджэнхэу къэлъа1о
Хь.1312/М.1894
II
Хэгъэгум къызэрэрафыгъэхэм илъэс шэк1 теш1агъэу
Къэджагъ бзылъфыгъэ ныбжьык1эр здэшылъым щылъэу
Тыкъызэрафыгъэм илъэсишъэрэ т1ок1ит1урэ тфырэ къынэуж
Къытаджэ дыдж-псыджэу/дыдж дыдэу хамэ хэку къыщынагъэу
Къызэк1ом илъсий итыгъ
Инэхэр зеуп1ыц1ым шэк1рэ ирэ итыгъ
Мы дунаем сыд тыригъотагъ п1ошъун ащ
Тыфэлъа1о ащ зыфаехэр адрэ дунаем щыригъотынэу
Хыгъэу зы щы1эк1агъ ащ ищы1ак1э
Хэгъэгум ятэ янэм зэрэпэчыжэм къыфихьыгъэхэр
Мы тызеджагъэхэм къагъэнафэ
Ижъахьи истахьыгъ игук1э шъэф шъэфэу
Сыд тфэш1эшъун ц1ыфыр ц1ыфым
Ихьаблыу я1уагъ ц1ыфыхэм
Шъыпкъэ дэдэу тэш1э
Ц1ыфым ц1ыфым риш1эрэр
Зы псэ зыпытым адрэм риш1эрэп
Трапзан-2009
SÜRGÜN BATAKLIĞINDA
1
Havayı koklayarak gelen köpekler, işte nefesimin acılı sesini aldılar, ben uzun ve yorgun bırakan koşularda, sulara salan bedenimi,
benliğimi, bir
gizil rahip olmayı denedim,
sürgün bataklığında…
2
Böyle bir gizil rahip
ve bilmediği dilden bir şeyler mırıldanırken,
başkalarına anlamsız gelen ağlayışlarla,
gözpınarlarımı mermi yatağı yaparım, oysa
ardımda SS,
ardımda köpekleri,
dişlenerek ya da sürünerek
ölme arası, seçimdeki şanssızlık,
sürgün bataklığında…
3
Gözlerim çelik, mil çekilmiş huzuruma,
sarsak ve sersem beyinlerin,
emirlerini dinler burada ayaklar,
konuşmayı unuttum,
yaşamam gerekenleri,
sahi ben nereden geldim?
bir yanıltmamı Cennet,
dişlenen elma benim pazularım mı,
yoksa kalp kaslarım mı,
içilen su niyetine,
yoksul alınteri çalışanların,
koşuyorum saz, sis,
puhu sesleri arasında,
ürkek, şaşkın,
bakışlarım faltaşı,
sürgün bataklığında…
4
kaçarken korkunç geleceğimden, düştüm kaybedilmiş geçmişe, önümde sıra sıra dağlar, başları onurlu,
bahar mevsiminde ağlayıp,
ak saçlı başını eteklerine dağıtan dağlar,
sevgiyle baktım tarihine, tüm hataları alçak gönüllükle kabullendim,
sonra adli, hakkı,
hukuku, terazimde ağır bastı tarihim, tarihimi tarih yapan özgürlüğe tutkummuş, sonra ulaklar çıkardım her yana, yurt arayışında anılar, haklı çıkarttı fiilsiz faili, dağlar açıldı,
geçit verdi set, vadi,
perdelen çekildi ülkemin, yürek ormanında,
zümrüt yeşile büründü dallar,
kalem biçildi gövdesinden meşenin, kağıt biçildi,
Hazerden mürekkep diye kan afdım,
damarına kalemin, döküldü can buldu,
kendi külünden bir kez daha, yarattı kendini anka,
anladım ki düş gücüydü, çaresizlik anında zihnime koşan,
yine de mutlu rüya, sürgün bataklığında …
5
Aklıma bir bir düşüyor, Şamil, Şamil ve nur yüzlü müritleri,
alnıma bir bir düşerken terler, korkuyor muyum bunlardan,
biraz göğsüm gerilir, güç ağına destek verir,
gönül fabrikam, fakat,
fakat ardımda kültüre düşman, düşmanların köpekleri,
yasyabancı bir dünya, ilkel hareketliliğinden,
kör geleneğinden güç alan,
bense tek başıma, tarifsiz düşünün,
karmaşık sözlü hatibi,
katibi olmuşum, sonra Dağıstan üşüşüyor, görünmeyen, bilinmeyen yanlarıma, elle tutulmayan,
eli tutup oynatan yanıma, selam çakıyorum,
sürgün bataklığında, itler,
yetişmişler,
eteğimi çekiştirip duruyorlar, kemiriyorlar bacaklarımı,
bense artık korkuyu yendim,
bekliyorum ateş basan alnıma,
Demirci Tlepş’in çekiç vurgusunu, öylece biçimlenip,
yokoluşa, yangın yerinden halkıma,
yeni bir yaratım, yeni bir anka
aşılıyorum…