SORU ve YANITLARLA XABZE

Aşağıdaki kurallara şimdi uymuyor ya da uyamıyor olabilirsiniz.
Bu bölüm çocuğunuzu xabzeye göre yetiştirmenize yardımcı olacağı düşünülerek hazırlanmıştır.
Örneğin artık çocuğunuza elinizi öptürmeyiniz. CC

 

Bir genç kızın evlendiğinde kendi soyadını kullanmaya devam ettiğini bilirim.

Büyüğümün bir odada yalnız yatmamasına özen gösteririm.

Anlamadığım işe karışmak ve tavsiyede bulunmak adettendir. Uyarım.

Gelin hakkında dedikodu yapmanın çok ayıp bir davranış olduğunu bilirim.

Ev sahibinden daha şık giyinmemeye özen gösteririm.

Çok işim varsa bir büyüğümün ricasını yerine getirmeyebilirim.

Acıyı (ölüm, hastalık gibi durumları) tartışmalı hale getirmeyi büyük ayıp sayarım. 

Misafirken gereksiz ve anlamsız olarak çok konuşmayı haynape kabul ederim.

Arkadaşıma ve dostuma verdiğim sözü tutarım, yalan söylemem.

Baş sağlığı taziyesi için gittiğim evde ziyareti çok uzun tutarım ki, ev sahiplerinin acısını daha çok paylaşabileyim.

Hırsızlık yapmanın, mal düşkünü olmanın, aşırı hırslı olmanın xabzeye aykırı olduğunu bilirim. 

Misafirimi kırmam, memnun etmek için elimden ne geliyorsa yaparım ve ona karşı gerekli adetleri yerine getiririm.

Sarhoşsam kimsenin görmeyeceği bir yere giderim.

Birisine yapılan iyilikten söz etmeyi haynape sayarım.

Kendimi ön plana çıkarmak için çaba gösteririm.

Bir hanımla konuşurken ya da yanında dururken sigara içmem.

Misafirsem, ev sahibine ne yapması gerektiğini söyleyebilirim.

Kendisinden daha zayıf olana yüklenmeyi çok ilkel bir davranış olarak görürüm.

Bazı konularda mütevazı olmanın anlamı yoktur. O nedenle kendi kendimi övebilirim.

Bir büyüğümün önünden geçebilirim, yanında oturabilirim.

Yapmadığı işten yapmış gibi söz etmek ayıptır.

Çocukların bulunduğu odada tütün kullanırım.

Bir topluma girerken karnımın tok olmasına özen gösteririm.

Baş sağlığına geleni yolcu etmem.

Misafirlikte her şeye karşı aşırı istekli görünmem.

Zor işi yapan kadına yardımcı olmam. Kendi işini kendi halletmeli.

Büyüğün değerini düşürücü faaliyette bulunmam.

Vatanına ve milletine karşı dürüst olmasam da olur.

Aile içinde sadece babanın söz sahibi olduğunu bilirim.

25-30 yaşlarından önce evlenmeyi doğru bulmam.

İyi yaşlının olmadığı yerde iyi gencin de olamayacağını bilirim.

Eşime adıyla seslenmem.

Evin erkeği yokken, evin hanımı olarak konuk kabul etmem ve ağırlamam.

Çok yememek için sık sık ama az yemek yerim.

Benden kötünün yanında durmam, benden iyi olanla arkadaşlık yaparım.

Pseluk’un xabze ile sınırlı olduğunu bilirim.

Kızım için aldığım vase (başlık) ne kadarsa aynı değerde armağanı ilk ziyerette kızıma veririm.

Zegeslerde kız ve erkekler ayrı ayrı odalarda otururlar.

Mesleğimde çok bilgili ve deneyimliyim, buna karşın gerektiğinde bir çocuğa bile danışabilirim.

Çocuklarımızın kışın ılık, yazın soğuk suyla ve gece yatmadan önce olmak üzere günde üç kez yıkanması doğru bir davranıştır.

Bir toplantıda konuksam, istediğim zaman toplantıdan ayrılabilirim.

Ailede, babanın egemenliğini sınırsız olarak bilirim.

Sevgimi çocuklarıma her ortamda gösterebilirim.

Eleştiri adı altında lümpen tepkiler göstermem.

Kıskanç insanın gizli düşman olduğunu bilirim.

Benden yaşlı olana iltifat ederim, genç olana güvence veririm.

Bir kız olarak erkek arkadaşıma armağan verebilirim.

Çerkeslerin aristokrat bir yaşam sürdürdüklerini bilirim.

Toplu ulaşım araçlarında bir thamade gördüğümde uyuma taklidi yapmaz hemen yerimi ona veririm.

Ayağıma paslı çivi battığında sopayla yaralı bölgeye vurmak yerine hemen doktora giderim.

Yaramazlık yaparken kendini yaralayan çocuğumu azarlarım.

Esnafsam, boş zamanlarımda dükkanımın önünde komşu esnafla tavla oynarım.

Yemekte thamadeysem, herkesin karnını doyurması için etrafımı kollarım.

Çocuklara ‘’anneni mi babanı mı daha çok seviyorsun’’ demem.

Yardımcı olmak amacıyla, ”ilerde radar kontrolü var” diye karşıdan gelen araçları selektör yaparak uyarırım.

Cep telefonunu, telefonla konuşmanın yasak olduğu mekanlarda kullanmam.

Gazete alacak param yoksa, yanımda okuyan birinin gazetesini eğilerek okurum.

Çok ilaç veren doktorun iyi doktor olduğu kanısına inanmam.

Bir iş yeri açtığımda, kazandığım ilk parayı çerçeve yapıp duvara asmayı büyük görgüsüzlük kabul ederim.

Çocuğum yüzmeyi daha çabuk öğrensin diye denize atarım. Boğulmaması için dikkatle izlerim. 

Artık çay içmeyeceksem çay kaşığını bardağın üzerine ters koymak yerine nazikçe artık içmeyeceğimi söylerim.

Konuğum rahat etsin diye sırtına yastık tepiştiririm.

Çok büyük kaybımın olacağı durumlarda kopya çekebilirim.

İçkili toplantılara katıldığımda sıra bana geldiğinde h’ueh söylemeden kadeh kaldırmam. Masadaki thamadelere saygı için bir yudum içip kadehi masaya bırakırım.

Asla ancak asla el şakaları yapılmayacağını bilirim.

Birine mesaj bırakırken; adımı, soyadımı, neden aradığımı ve benimle iletişim kurabileceği bilgileri yazarım.

Bir toplantıda, o toplantının kurallarına uymayabilirim.

Misafir olduğum evden kendi isteğimle başka eve misafir olarak gidebilirim.

Haklı olduğum konularda, karşımdaki benden güçsüzse ona baskı yaparım.

Biriyle konuşurken; ayıp olmasın diye, bilmediğim konularda bile fikir yürütürüm.

Kim olursa olsun, birinin arkasından aleyhinde konuşmayı haynape sayarım.

Biriyle tartışırken önce onu anlamaya çalışır, sonra kısa yanıtlar veririm.

Misafir olduğum yerde ev sahibinin işine karışmam, ondan büyük olsam da emir vermem.

Telefonda arayan bensem, karşı taraf  telefonu kapatmadan kapatırım.

Birine telefon açtığımda önce kim olduğum söylerim.

Randevu verdiğim saate özel işlerim nedeniyle uymayabilirim.

Bana yapılmasından hoşlanmadığım hareketleri, ben de başkasına yapmam.

Askerliği rahat yapmak benim için övünç kaynağıdır.

Bir eve konuk olduğumda ev sahiplerine ne kadar kalacağımı önceden söylerim.

Bir cenazeye gitmişsem herkesle tek tek selamlaşırım.

Birine çok kızmışsam küserim.

Birine iyilik yaptığımda ailemle bile bunu paylaşmam.

Sokakta tanışma ve selamlaşma anında öncelikle kadınla kucaklaşır, ona sarılırım.

Çocuklara, yabancı, akraba ayrımı yapmaksızın her koşulda sevecen davranırım. Asla azarlamam.

Gelinime her zaman saygı duyarım, herkesin saygı duymasını beklerim.

Acıktığımda ya da susadığımda sokakta yemek yerim, su içerim.

Konuk olduğum yerde yemeği beğenmesem de bunu belli etmem.

Konuk olduğum yerde, hakaret edilmişse diğer konuklarla kavga edebilirim.

Thamade ya da hanımlar otomobildeyseler önlerinden selam vererek geçebilirim.

Otomobilde yolculuk ederken arkada thamadeyle oturmak zorunda kalırsam, sol tarafında otururum.

Sokakta yüksek sesle konuşmam ve gülmem.

Elimde sigara varken thamademin ve bir hanımın yanında durabilirim.

Kadın ve kızların arkasın seslenerek ya da dokunarak durdurmayı haynape sayarım. 

Akrabalarımın çocuklarıyla  evlenebilirim.

Konuğuma ne kadar kalacağını sorarım ki, ona göre hazırlık yapayım.

Thamade rahat etsin diye onu tek başına odada yatmasını sağlarım.

Konuğum geldiğinde kapıda uzun süre meşgul etmem.

Yemek sırasında thamade yemeğini bitirip kalkmadan ben kalkabilirim.

Eğer kız erkeğin sağ tarafında ise; erkeğin kız kardeşi, kızı ya da adamla hiçbir akrabalığının olmadığını bilirim. Biriyle evli değil demektir. Bu onunla gidip konuşmamı engellemez. 

Evli hanımların, yaşına bakılmaksızın evli olmayan hanımlara göre statüsü yüksektir. 

Ben evli bir kadınım. Eşimin solunda yürürüm.

Kalabalık bir grubun bulunduğu bir mekana girdiğimde sıra ile herkes ile tokalaşırım.

Bir grubun thamadesiysem, yeni gelene mekandakiler adına ‘’hoş geldiniz’’ der yer gösteririm. Yeni gelenin herkesle tokalaşmasına gerek bırakmam.

Bulunduğum odaya giren kişi benden daha genç ise ayağa kalkamayabilirim.

Thamade yolda yürürken arkasındaysam ona seslenirim.

Yabancı kız ve erkek gençlere hitap ederken “Si c’ale” (oğlum), “Si H’ijebz tsiq” (kızım), “Si dahe” (güzelim) derim.

Akraba olmayan ya da yabancı yaşlılara da “si ade” (babamız), “di ane” (anamız) derim. 

Thamadenin sol tarafında yürürüm.

Evde yabancı olmadığında, ailecek oturulduğunda pijamalarımla oturduğum olur.

Konuğum yemeğini bitirmeden yemeğimi bitirmem.

Yemek yerken çatal-kaşık kullanırım. Buna karşın parmaklarıma  bulaşan olursa yalamaz, peçeteyle silerim.

Toplantılarda diz üstüne çökerek ya da bağdaş kurarak otururum. Kendimden küçüklerin karşısında ayak ayak üstüne atarım.

Thamadelere ve hanımlara hangi ortam olursa olsun sırtımı dönmem.  

Ev sahibi varken, gelen konuğa kimliğini ben sorarım.

Yaşlıların elini öperim.

Kendimden büyüğe hitap ederken; dede, dayı, amca, teyze, hala, ağabey derim.

Konuğuma (thamade bile olsa) yol gösterirken, önden giderim. 

Erkek akrabamla, erkek arkadaşımla karşılaştığımda sadece kollarından tutup sıkarım. Yanak yanağa öpüşmeyi haynape olarak kabul ederim.  

Büyüğümle karşılaştığında o sormadan ”nasılsınız” derim. 

Xabze ile ilgili makaleler >>>