SÖZCÜKLER -11 (ПСАЛЪЭ ЦIЫКIУХЭР)

Ali Çurey
16.10.2017

Damga… Bu sözcük, tartışma ve kuşku götürmeyecek kadar, Adigece’dir. Zira, bu sözcüğün Moğolca veya bir başka Asyanik halka ait olduğunu, iddia etmek için, somut belge nedir? Dahası sözcüğün etimolojik açınımı nedir? Moğolca veya bir başka halkın dilinde var olan ve kullanılan bu sözcük, neden Adigece’den, o halkların diline geçtiği veya geçebileceği düşünülmez. Bu kompleksin izahı var mıdır?

Sevgili dostlarım, söz konusu mesele, sadece bu sözcükle sınırlı değildir. Ne yazık ki, benzeri pek çok sözcük, özünden ve aslından koparılarak yabancılaştırılmıştır. Bununla ilgili, kitapçıklarımda onlarcasını yazdım. Elbette “ben yazdığım için” değil, kanıtlarını sunduğum için bunu söylüyorum.

Sevgili dostlarım, otantik Kafkas halklarının ve de bilhassa Adige-Abaza dillerine gerçekten hakim olmayan ve de sadece sözel dilbilgisi bazında dilleri konuşan dost, arkadaş ve kardeşlerimden istirham ediyorum; dillerde mevcut ve dillerinin tarihsel yolculuğunda çok önemli bilgileri barındıran “sözcüklere” ulu orta anlam yüklemesinler. “Damga” sözcüğü de bunlardan biridir. “Damga”lar sadece, öylesine çiziştirilmiş, semboller değildir. Kullanımı ve anlamı ait olduğu aile, boy ve halkı tanımlama, anlama ve bazen de bir anlaşmanın yazılı belgeleridir. Damgaların dağılımı ise gelişi güzel ve her bireyin ya da grubun kendi başına aldığı kararla olmadı. Merkezi bir otoritenin onayı ile oluşmuştur. Bir örnek verecek olursak, 1934 yılında “soyadı” dağılımı ve verilişini hatırlayın.

Sevgili dostlarım, şimdi “damga” sözcüğünün Adigece etimolojik açılımını veriyorum:
Ti – Ты, Dı –Ды = Adam, baba anlamındadır,
“ğe-гъэ” burada son ektir, aidiyeti ifade eder.
Örneğin, Адыгагъэ, цIыхуыгьэ ve лIыгъэ.

Dаmе – дамэ, Таmе – Тамэ = “kanat, omuz” demektir. Adigece, iki omuz başı arasına “Phle – плIэ” denir. “Damığe – Дамыгъэ” ise = omuza ait demektir. Hani Адыгагъэ, цIыхуыгьэ ve лIыгъэ gibi. Hani öküz koşum takımından “Дэмэкьуэ – zelve”, veya “бжы – boyunduruk” ilişkisini hatırlayın. Tıpkı buradaki Дэмэкьуэ’nun       дамэ ile ilişkisi gibi.

Sevgili dostlarım, teknolojinin getirdiği terminoloji ile dilimize onlarca sözcük geçmiştir. Siz diyebilirsiniz ki, “Damga” sözcüğünün bunca yabancı sözcüğün yanında sözü mü olur?

Evet. Haklısınız. Yanıtlıyorum: Bu anlayış, meşrulaştırılıp, egemenleştirildiğinde , tarihsel ve kültürel tüm değerlerimizin istila edilmesi sonucunu getirir. İlgisi olmamasına rağmen, otantik Kafkas – Çerkes giysileri ile folklorik değerlerimiz taklit edilerek yabancılaştırıldığımız gibi. Ve hatta, Sayın Murat Bardakçı’nın “Çerkes“ sözcüğü merkezli hakaretlerine “Adam sende önemli değil” hoşgörüsü ile olacak olan tüm       tanımlamalara kapı aralarsınız.

Not: “DAMGA” sözcüğü ile ilgili yazılı açıklamam için       “Sözcüklerin Dilinden Adigeler, 2. Baskı, İstanbul,2006 , sayfa 62 ” bakınız.