Konu hakkında yazan katılımcılarımız:  
(Alfabetik sıra ile)
Abrek, Adige, Altud Muk Yağan, A. Esra Demiröz, Aşıwa, Aydın Tokmak, Baykaldı-H, Big Brother, Bülent Atcı, Çeloh, Dzepş, Dzıbe Osman, Ergun Yıldız, Fugo, Guğoj Sami, Gupseuh, Hukla, Jade Burak, Jade Wumar, Jajıy, Mehmet Can, Mert Bıçkın, Meşfeş'uı Pşerah, Mezağo Esen, Müzeyyen Kip, Necdet Hatam, Neris, Piy Peris, Shat Murat Karakuyu, Shokul İlhan,  Şhalaxhue Llıque, Öner Demircan, Semra Ademey, Ş. R. M., Şebat, Şebatnik, Tıghujjqo, Yegerey.


Şhalaxho Ragıp

Nıbjoghuxer,

Tiç'ale şşırıt, ti pşşaşşe qodanxer,ti thamate 'uef zexexak'uexer te şuıqenagh?

Şüe'ureba tibze yighaye maxhe?

Şui thamak'ume ne'usexeme a bze daxem yithawsıxe a'ureba?

Ç'ınahıç'e lhap'e dzepş qyeblagh, adığabzem yithawsıxe şyedghetın. Wolexhua? lhepak'kue tirewti.

Guer zıgodırem şır reçejırep a'ueştıgh adığejjme. Tiguxer remk'uedıpew qyeblagh dzepş. Wi gupşıse adığededew adığexer,'orı'uatexer, txıdejjxer,adığe guşe'ejjxer qıtfetxıx.

YEMMAC Ç'INAHIÇ' LHEK'İ Tİ'EJEP.TIZEMNEK' WO...


Dzepş
22.10.2005

WORAPSOW ADIĞEXER!!!

Wo! Adığeghem yithamate mafew, l'ıxhujjme yaliyew, zewap'em ziharem piyme yagu zıghek'odıjıre dzepşme yadzepşew Şhalaxhome yats'ıfı daxer;

Wo! Zıfede şim'axe Tyatejjı Lhep'exer, Tyanejjı gupsexer;

Wo! Tiç'ale blanexemre Tipşşaşşexe daxexer;

Wo! Tinartıjjxew; sosrukomre peterezımre tlepşımre.....

Wo! Adığe lhepkhır zewji zereşitew.

Tham sımagenıgher, deyıgher, guxeç'nıgher, guk'odıgher şüimıghelheghew; dexegher gupsefınıgher lheghunew şüi'er şşıdmi khıjüdexhu zepıtew şüiç'ale-jöaleme şüaxetı zepıtew Şüizereadığer zışımıgheghuşew şüızexemghek'iji zepıtew şöeyegheşşem ghaşşek'ahı mafem şüızedışereghe'e!!!

Yew mace xhujin! tzenek'inep. "yemzeşırer meş yişş'egh"
ya'uagh adıghejjme. Aşfeşşıge tyezeşı xhuştep.

Ga khızerep'oaghem fede tigu rek'odıştep. Tham yi'ome.
Mı Adığe şöelhırım yit mıfedıze Adığer tarı be khazgheghuneştır ziwushanme yapşew wo şhalaxho depşmafer?
Nepere adığeme yazxetır mıdeghu nah mışş'emi aş tfeğew
tfegumeç'ew tısişi xhuştep. Tyatejjme Tyanejjme Khızeryaxhul'eghexeme tyateghupşısen fay.

Nepe dunayim tet adığexer tede şi'emi tarı lhepkhım şişmi bemışşew tızerewghoyini tızede'epı'jın fay. Tızereghotijini tızewç'ijin fay. Tyegupşisen fay tızdışi'ak'eştır. Adıre eçıb lhepkhıme yaxabzem yaxeghoazere tixabze daxer tılejınfay, zetıhen fay. Ti wored daxexer dıgheç'ejin fay. Tixeghegow xeghegume yanah daxe ADIĞEYım yizxetım tpılhınfay.

Marı be zeretşiç'agheştır. Adığexer? Amırme şşıd ar khızeretexhul'eştır?


Dzepş
22.10.2005

DZEPŞ

Wo adığe dzepş lhep'exer
Zexeşüxıre be sipxheç'iç maxher?
Şüılheghure be sikhaşö daxer?
Şüıkhıç'ede'ure be sik'eraxho maxem?
Şüıkhyede'ure be siwored daxem?
Şüışş'ere be sızereadığer?
Zı mafe gorem şüıkhızıslhıxhurem,
Zı pç'eghoalem sızeretesew,
Nartmi sıraghusew,
Sızdışı'eştır arı 'oşhamafer.
Wo wı xet şüıow zızyejüghepperem,
Serı adığeme ya dzepşer.


Semra Ademey
22.10.2005

Wupsouha, (kabardeyge)

Tha razı gıfhuhğh, seri sıthınush.
Mı dıthaher dethene bıjegemi ari dıthıns. Apşığoe nağh deygefins. Sıt jıwere hun?

Abzehhem "c", Kaberdeyim "g" jey ır abı şıha dethene bızege mi ar dıtgath jızoır.

Şhalaxho daheuw yezugh. Selam yıtıgehar se sızuh ım. Het sıt jezanu sıjeım. Nigi se mıbdey fe dauwre selam festınu?

Oksij, fasapşh... dethener jız anu? Kae aharı dıwğath. Tham fiğapsou.

Wuzınşhu.


Şhalaxho
22.10.2005

Wui maxhue f'ı ademeyxeme ya daxe.

Adıyabze sikatxe yıwbleghum şu'ı fes lhap'e wesexı.
YAZIMIN BAŞINDA SİZE BİR MERHABA YA DA HOŞ GELDİNİZ DERİM, DİYORUM. İKİ ANLAMI DA YÜKLEYEN VAR.

şuı=iyi fes=ulaşma ,varma. İyi ulaşma ya da hoş geldin tam tercüme. Kırık manayı da yazdım.

FESAPŞ=EN YAYGIN OLANI. HOŞGELDİN. YANITI TAYGHOPSEWAPŞ.
ZAMAN UZUNLUĞU GÖRÜŞMEME AÇISINDAN VARSA KARŞI YANIT Wİ LHEXHUJ ŞU'I DIR.

KARŞINIZDAKİNE İLK KELAMI SİZ SÖYLEYECEKSENİZ. GÜNÜN SAATİ VAKİT ÖNEMLİ.

AKŞAM ŞUİ PÇIHA ŞUI- AKŞAMINIZ İYİ. Burada olsun yazmaz ama o anlam çıkar. Yanıt standarttır. Tham ŞUE WYWLHEGHU. Allah seni iyi görsün, sevsin.

Tarlada çalışana farklı hitaplar var. Bu iş karışık.
TARLADA EKİNLE UĞRAŞANA İLK HİTAP VAKİT NE OLURSA OLSUN
''Ghebeju weghotapş''tir. Yanıtta ''thayghopsewapş''tir.
Ayrıca fesıjapş var o da bellidir.

Ademey ''g''ler konusunda Shapsughlarda sizin gibi yazıyor.
Yukarıdaki yazılar Shapsugh diyalektine göre yazılmıştır. Buraya Adige yazı diliyle yazan olursa o da yanıt bulur.

Kabardeyce'nin yanıt bulması mümkün değildir.

Karşınızdaki başlayacağınız hitap çok önemli. Gelinlere, takılan bir çok güzel hitap var. Zivushanda bir hitabın parçasıdır. Daha niceleri...

Sayın Ademey sizi kuralsız yazdığınız şekliyle anlamamız mümkün değildir. Bunu genel için söylüyorum. İster ''g'' ister ''c'' ile yazın önemli olan bir belirli alfabe ile yazmanızdır.

Yukarıdaki yazılar zaten konuştuğumuz gibi yazıldı. Sizde buyurun konuştuğunuz gibi yazın. Öbür türlü hemen de yazamazsınız.


Semra Ademey
22.10.2005

Sayın Şhalaxho,

Çok teşekkür ederim. Bu şekilde ki notlar gerçekten yerini buluyor o yüzden bence çok çok önemli.

Haklısınız hiçbir kural olmadan yazdım. Ama ben en kısa sürede Kuba Şaban alfabesi ile yazmaya başlayacağım.

Lütfen bu yazıları devam ettirelim. Tham pısouri wuzınşhe fişh. Tham fiğapsou.

Dızırılağujınge.


Şhalaxho
22.10.2005

Sayın Ademey Semra,

Kurallı yazıp yazmamak önemli değil. Siz zaten anlaşıyorsunuz. Kurallı yazmayı yaygınlaştırmak önemli. Kuba Şaban Alfabesi üzerinde örneklerin yazılması gerek. Ayrıca Kabardeyce örnek var mı bakmak lazım.

Sayın Ademey Adigece yazında nasıl yazarsanız yazın.

Saygılar.


Necdet Hatam
24.10.2005

Şüi Mafe şşüı nıbceğhu lhap'exer!
Şhalaxhue Kardeşimin izniyle...

Nıbjoghuxer,
Nıbceğhuxer,

Tiç'ale şşırıt, ti pşşaşşe qodanxer,ti thamate 'uef zexexak'uexer te şuıqenagh?

Tiççele şırıt, ti pşeşe khuedanexer, ti thamate uef zexexaquexer te şüıkhenağh?

Şüe'ureba tibze yighaye maxhe?

Şüeureba tibze yığheye makhe?

Şui thamak'ume ne'usexeme a bze daxem yithawsıxe a'ureba?

Şüi thequıme neusme a bze daxem yi thawsıxe aureba?

Bu metinde sizin de kullandığınız alfabenin Quıbe Şaban alfabesinden daha kullanışlı olduğunu düşünüyorum. Birkaç güne kadar tüm alfabeyi açıklamaları ile iletebileceğimi sanıyorum.

İnanın sizlerle geleceğe daha güvenle bakıyorum..

Sevgilerle..

Mı txıgher khızereptxığhe txepkhılher Quıbe Şaban yitxepkhılhe nah arıfeğhuew khısşşüeşşı. Mefezawıleççe txepkhılher zerepsawew, khetxıhağhew khışülhızğheesınew seguığhe.

Şüişşüeşş jüığhexhuı si guığhe nah yını şüeşşı.

Şşüççe...

Ç'ınahıç'e lhap'e dzepş qyeblagh, adığabzem yithawsıxe şyedghetın. Wolexhua? lhepak'kue tirewti.

Guer zıgodırem şır reçejırep a'ueştıgh adığejjme. Tiguxer remk'uedıpew qyeblagh dzepş. Wi gupşıse adığededew adığexer,'orı'uatexer, txıdejjxer,adığe guşe'ejjxer qıtfetxıx.

YEMMAC Ç'INAHIÇ' LHEK'İ Tİ'EJEP.TIZEMNEK' WO...


Semra Ademey
24.10.2005

Sayın Hatam,

Se nigi fe dawru selam feshınu sıjeım. Adiğebze socuğh jızahem seri sıhetzh. Arşa selam yetiğe sıjeım. Diğodazh. Sigür eyü meğute. Di jele-ğoleher nağhri diğur yauğgute.

Saygılarımla.


Necdet Hatam
24.10.2005

Ademeyxe yapxhu, Şıpxhu lhap'e,

Cı khışıbıtxıççe yı Tırkuıbzeri kheptxım, yı Adığebzem sıxeezıhejınu wızoğheguığher...

Nobe Ademey Hikmetre dızeğhuısa, wiselam yesxıja, Pşedey ar Nalçıç maquer...

Wızınşu fışıt...


Şhalaxho
26.10.2005

Saygıdeğer büyüğüm Necdet Hatam

Zatı alinizin görüşleri tamamen doğrudur. Onlar hakkında yorum yapmam mümkünde değildir.

K'ube Şaban alfabesini gündeme getirmemin amacıda CC’nin kesmesiz Türk Latin harfi içermemesi isteğidir.

Bizlerin yazdığı alfabe Shapsugh diyalektine uygun olmasına rağmen bir iki değişiklikle göz bebeğimiz Adige yazı dilini de yazabilmekteyiz. Biz diyalekt alfabesini kendi yakınımızda derleme yaparken ve dili öğrenenlerin yaşlılardan daha iyi müstefit olmaları için kullanıyoruz.
Ayrıntılandırmayı düşündüğünüz alfabeye bizler vakıfız ama önemli olan sizin gibi bir şahsiyetinin alfabeyi gündeme getirmesidir.

Sayın Hatam

K'ube Şaban alfabesini güncellemek aslında sizin eseriniz. Ben sadece yazdım. Vatan Düşüncesi kitabını bir yazınızda görünce aklıma hemen geldi. Yıllar önce Reyhanlı Derneği’nden almıştım o kitabı. Alfabe tartışmaları da varken tam isabet dedim ve o kitaptan aktardım.

O kitap 1967 basımlı. BEN EMİNİM Kİ, O KİTAP SAYIN HATAM’IN ELİ DEĞMEDEN REYHANLI’YA ULAŞMAMIŞTIR.

O kitap üzerine 13 yıl önce biraz çalışmıştım ama Kiril Adige alfabesi ile de asla kıyaslamamıştım.

Anavatandan yükselecek Meş'feş' Necdet’in sesi bizlere daha da güç verecektir.

Ağabey anadilin göz yaşları yok artık. Kurudu göz pınarları. Sadece donuk gözleri var anadilimizin.

Dilimize dair bir avuç genç uğraşıyor. Zaman tablosu, ön ekler, yapım ekleri, ses değişmeleri, sentakz ve benzeri, hatta diyalekt değişim tablosu diye ama o kadar.

Sonsuz sevgi ve saygılarımı arz ederim sayın Hatam.

Saygılarımla...


Şhalaxho
26.10.2005

Wui mafe şuı thamate şxo Meş'feş' Necdet. Siqatxe yiwbleğum.

Tha şxom dexağer, mamırnığer wyadıjı yişşınce squpfyelhe'u.

Sayın büyüğüm ŞAHSINIZIN ÇERKES KÜLTÜRÜNÜ İLGİLENDİREN HER KONUDA BİR UZMAN OLDUĞUNUZUN BİLİNCİNDEYİM.

Kısa bir görüşümü de arz etmek istiyorum.saygılarımla…

Sizin yazdığınız alfabe ile bizim diyalekt alfabesi arasında çok az fark var. bunun sebebi de belli. Biz ‘’g’’ harfine kurallı okumaktan kurtarıp diyalektimizi yazalım diye ‘’g, ğ, gh’’ diye 3 adet g harfi versiyonu koyduk.arz ederim.

Kalın ‘’ş’’ harfini siz ‘’şş’’ şeklinde beyan buyurmuşsunuz tamamen doğrudur.

Kalın ‘’ş’’ harfinin ‘’u’’ ya da ‘’ü’’ ile yazılımında tek ‘’ş’’ ile yazılabileceği sayın Huvaj’ında katıldığı bir görüştür. Zira Kiril’de de olduğu gibi kalın ‘’ş’’, ‘’y’’ ile çok farklı bir sese dönüşmektedir.

Bir şey daha; Şhalaxhue yazarken baştaki kalın ‘’ş’’dir. Yani Şşhalaxho olarak yazılması lazım ama ‘’şş’’ harfi ‘’h’’ harfi ile bu şekliyle yan yana geldiğinde tek ‘’ş’’ yazılarak kalın ‘’ş’’ okunabilir. Dilin geneli düşünülürse bu düşünce mantıklıdır.

Diasporada bir çok Latin alfabe çalışması var. Biz diyalekt alfabemizi bu güne kadar Kiril alfabesi öncesi yardımcı olarak kullandık. Adige yazı dili içinde sıkıntımız yok. Az sayıda da olsak BİZLER CEP MESAJLARIMIZI, MAİLLERİMİZİ, GEREKTİĞİNDE DE MEKTUPLARIMIZI BİRBİRİMİZE KENDİ DİLİMİZLE YAZIYORUZ. HİÇ BİLMEYEN YA DA AZ BİLENLERİ DE BELLİ İFADELERDE ADIĞABZE YAZMALAR YÖNÜNDE MOTİVE EDİYORUZ. Zamanla bir ilerleme oluyor. Hava üflemeli ses, harf diye alfabe yazılarınızda muhteşem bir tanım yaptınız. Bu tanımın önemini bilen bilir.

’’yi’’, ‘’yı’’ sesinin neden diasporada tutunduğu Adigey’de ‘’a’’ ve ‘’ı’’ üflemesi çok net açıklığa kavuştu. Teşekkürler ağabey sağ olasın, varolasın.

Alfabeye dair sayın Huvaj’ın alfabeler kitabını didik didik ettim. Telefon ve faks yoluyla da sayın Huvaj büyüğümüzle defalarca bazı konularda bilgi edindim ama genel geçer bir alfabede diaspora düşünülecekse önce bir dayatmadan öte konuştuğumuzu kısmen yazabilmeliyiz. Arızi ses ya da üflemelerden bahsetmiyorum. Mesela ‘’h’’ yani Türkçe’deki ‘’h’’ bir diyalektte sadece üfleme olarak bir kaç kelime ve onun kullanımlarında var. Bu hiç dikkate alınmamalıdır.

Kiril’deki (k') nin kurallı okunmasının Latin’de olamayacağını sayın Huvaj’ın alfabeleri göstermektedir. Yani (Ç') ve (k') nin kurallı ‘’y’’ ve ‘’o’’ dışındaki okunuşu tek (Ç') altında olabilir..

Sayın Hatam silinen alfabelerde bu yönde alfabe de vardı ama ÖNEMLİ OLAN SİZ VE SİZİN GİBİLERİN DÜŞÜNCELERİ. BEN KENDİ DİYALEKTİMİM TEMEL BAZDA YAZILACAĞI BİR LATİN ALFABESİNİ FAYDALI BULURUM. Aynı şey Kabardey ve Besleneyler içinde geçerli.

Ağabey şahsi kaygım yok. Hiç bir alfabe fark etmez ama önemli olan yayılabilmesi. Çokta arızi kabile diyalekt seslerine gerek yok. Bizdeki (s') harfi ile ‘’s’’ ve ‘’şş’’ yan yana geldiğinde oluşan (c') harfleri gereksiz ama Kabardeylerin de bizim gibi ‘’g’’ harfini diasporada kullanmaları hoşuma gidiyor.

Sayın Hatam,

Maksadımı aşan beyanlarım olmuşsa karar sizin. Gereğini de yapacağıma emin olunuz.

Saygılarımla...


Şhalaxhue
26.10.2005

SAYIN NECDET AĞABEY,

Maxhe ve makhe? Dialekt farkı yazılımdır. Her ikisini de anlarız.

Nıbjoghuxer, Nıbceğhuxer burada da aynı.

Sayın Hatam alfabeyi yazmanızı sabırsızlıkla bekliyorum.

''Şşuı'' nın ''şuı'' yazılabileceği düşüncemi arz etmiştim.

Ağabey bir şey çok önemli; ''Şüeureba'' bu yazı size ait ben bunu ''şüe'ureba'' diye yazardım. ''u'' harfini kesmeden ya da bütün harfleri kesmeden kurtarmak çok önemli. Pedagojik olarak çok önemli.

Saygılarımla...


Necdet Hatam
26.10.2005

Şhalaxhue'nin şahsında ilgi duyan tüm arkadaşlara,

Değerli kardeşim övgülerinizi inşallah hak ediyorumdur. Teşekkür ederim.

Ama inanın her gün yeni dalgaya olan inancımı daha bir pekiştiriyorsunuz ki, özellikle bu beni çok mutlu ediyor. Dün yazamayışımın nedeni Yahoo'daki arıza idi.

İşin teknik kısmına gelince;
Bizim önerdiğimiz alfabede de aynen bu üç g harfi var. Sayın Huvaj ile birlikte çalışırken alışılmış olduğu şekli ile g'yi Türkçe'deki g gibi bıraktık. Aslında Ğ'de (yumuşak G) Türkçe'de olduğu gibi yumuşak G olarak bırakılabilir ve ağlamak- meghı şeklinde yazılabilirdi. Bu belki de daha sistemik olurdu. Ancak dilimizde Arapça'daki ğayn sesinin yumuşak G sesine göre çok daha fazla olması ğayn sesi için Ğ (tek harf) ve yumuşak G için de gh'yi tercih etmemize neden oldu.

Diyasporada kullanılacak alfabe için kalın ş ile ince ş'eyi ayırmıyoruz. Dili çok iyi bilenlerin ş harfinin yer aldığı sözcüğe göre bunu kalın ya da ince okuyabileceğini düşünüyoruz. Dil bilmeyenleri bu nüansın ayrımında olmasını sağlamak inanın deveye hendek atlatmaktan daha zor. Örneğin ben buraya geldiğimde dili biliyordum. Teorik olarak dilbilimcilerin önemsediği yaklaşımlarım da var. Ancak hala sesleri yeterince ayıramıyor, yazarken çok imla yanlışı yapıyor, okurken iyi bilenlerin hala uyarısına maruz kalıyorum

Çift şş ile gösterdiğimiz ş kalın olanı değil diğer çift harflerle gösterdiğimiz ve I kesme işareti yardımı ile iki işaretle gösterilen sesler. Yani sesin pekiştirilmiş olanı. Şeddeli olanı yani şşuı_ш1у karşılığıdır.

Dolayısıyla, bizim şşuı ile gösterdiğimiz şuı olarak değil ancak ş'uı olarak yazılabilir. Ancak ben Kiril'deki kesme işaretinin pekiştirme ve kesme görevlerinin hem yazmayı çok rahatlattığını ve görünümü de çok sayıdaki apostroftan kurtaracağını düşünüyorum.

Şueureba şüe'ureba yazılımları. Alfabenin en can alıcı noktalarından biri. Bu imkanı bize veren Kiril'deki y harfinin sessiz olanını w ile ve sesli olanını u ile gösterebilmemizdir. Eğer Quıbe Şeban alfabesinde olduğu gibi U harfini hem sessiz hem de sesli yarine kullansaydık sizin yazdığınız gibi yazmak zorunda kalacaktık. Bir düşünün bu yazılımın metni kaç tane apostroftan kurtardığını, kazancımızı.

Size bu yazdıklarım dışında Edebiyat Bölümü'müze yayınlanması için ünlü yazarlarımızdan Khuyekhue Nalbiy'ın bir çok beğeneceğinizi umduğum bir eserini gönderiyorum.

Sizlerden en büyük dileğim; politikayla daha az bilimle, anavatan ilişkileri ile daha çok ilgilenmeniz. İnanın bugün Kafkasya'daki olaylar bizim hele diasporanın hiç etkileyemeyeceği, ulaşamayacağı noktalarda planlanıyor. Üstesinden gelebilecek tek güç de iç dinamiklerdir. Bize göre diasporanın önceliği anavatanda yaşayan çoğunluk halkın kararlarına saygı göstermek, bu kararları gücü oranında desteklemektir.

Sevgilerimle...


Necdet Hatam
27.10.2005

Değerli kardeşim Şhalaxhue,

İletinizde gözümden kaçan bir şey oldu. Önerilen alfabeye göre maxhe махъэ örgü, örmekten örüyor demektir, makhe ise макъэ ses demektir. Ancak maxhe'nin ses olarak yakın olduğu sözcük maxue'dır ki, gün şans anlamlarına gelir

Sevgiyle...


CircassianCanada
27.10.2005

Sayın katılımcılarımız,

Değerli büyüğümüz sayın Necdet Hatam'ın gönderdiği makale okumak isterseniz aşağıdaki başlığı lütfen tıklayınız.

Saygılarımızla

Abdzaxeme Yan (Dil Üzerine Bir Makale) >>>


Şhalaxue
27.10.2005

Teşekkürler Necdet ağabey.

Maxhe'yi biz ses olarak kullanıyoruz. Örgü de doğrudur.


Şhalaxho
27.10.2005

Sayın Hatam,

Hikaye nefis. Psım Yihığe Oşşha kitabından. Sondaki dörtlüğü size yazmayı düşünmüştüm. Genel hatları ile hikayeyi hep anlatırım. İki yıl önce Latin'e bende çevirmiştim.

Ağabey, asıl önemlisi bunu etkili Türkçe ile çevirebilmek.


Şhalaxhue
27.10.2005

Sayın Hatam,

Çok çok teşekkürler. Ufkumuzu aştınız. Alfabe dizaynınız benim için hemen şimdi yazmaya başlayacak kadar güzel.

Bu alfabe ile bir iki yazı deneyip arkadaşlarıma göndereceğim.

Sayın Hatam,

Dil bilenlerin aslında çokta alfabe sıkıntısı yok. Ancak onlarda bir standart koymak zorunda. Müsait vaktimde deneyeceğim. Farklı yazacak kardeşlerimi de hoş göreceğinizi de umarım.

Mmaxhe ses olarak bizim diyalektimizde var böyle kullanıyoruz. Aynı kelimenin örgü anlamına geldiği doğrudur. Dil bu örtüşmeyi kullanımda ayrıştırıyor. Yexhı kullanımı gibi. Kabardeyce ‘’bje’’ kaç anlama gelir siz çok iyi vakıfsınızdır. Bizler mevcut Adige yazı dili edebiyatını çok önemsiyoruz.

Sayın Hatam, siz Hadaghalhe Asker, Şhalaxhue Abu, Meşbaşe İshak, Koşbeye Pşımaf, Kuyeque Nalbiy, Xhureşe Sultan, Kump'ıl Kadırbeç, Lepşerişe İsmail ve birçokları, ile aynı havayı soluyorsunuz. Yanınızda Yenemuque Mevlut gibiler var ya da Xatqo Ahmet, Jane Qırımız manevi olarak sizlerle beraber. Lhewsten Yusuf belki de çok sık görüştüğünüz bir isim bilemiyorum. Kabardey’e hiç uzanmıyorum ama o Quyeque Nalbiy var ya Necdet ağabey apayrı bence. Onu izleyebildiğim bir kaç güldürüsü, okuyabildiğim romanı. Beçqan atını anlatan hikayesi. Senaryosunu yazdığı film her şeyiyle müthiş. Ne mutlu size sayın Hatam, ne mutlu. Diğer sanat dallarına hiç değinmiyorum.

Maxue kelimesi Kabardeyce gün diye düşünüyorum. Harf değişimleri belli, ses değişimleri de. Şans ‘’maf’’ diye biliyorum. Tabi biz anavatanda değiliz ağabey. 140 yıl önce ne geldiyse onunla başladık. Bunların önemi yok. Alfaben pedagojik olarak kesmelerden falan arınmış bu önemli.

Hayırlı olsun ağabey.

AĞABEY SEN VAKİT AYIRDIN YAZDIN. BAKALIM BİZLER İLGİLENMEYE VAKİT AYIRACAK MIYIZ? MUTABAKAT SAĞLANSIN ARAP HARFLERİ DAHİL BÜTÜN ALFABELERLE YARIN YAZMAYA HAZIRIM.

Saygılarımla.


Müzeyyen Kip
27.10.2005

Merhaba Sayın Şhalaxho,

En son mesajınızdan anladım ki Sayın N. HATAM'ın Adigece yazdığı hikayeyi siz de anladınız. Rica etsem aşağıya Türkçe'sini yazdığım ilk satırını inceler misiniz? Çözmeye okumaya çalıştım. Doğru tercüme etmiş miyim? Yardımcı olursanız sevinirim.

Yastığın bire ulaştığı

Sabaha doğru savaşa başlamak için fxhulfıgew (?) oturanların hepsi yanındaydı.

İkinci günü akşama gece birisi dönebildi. Diğerlerinden ne haber evine dönemeyenlerden. Savaşın ucunda öyle bir ağıt ağlama sesleri vardı ki, ağlama sesleri duyuluyordu.

Vallahi çok anlamsız bir tercüme oldu, kusura bakmayın anca. Kabardeyce çok iyi konuşuyorum ama yazıp-okuma çok zayıf.

İlk dörtlüğü Türkçe yazarsanız sevinirim. Şimdiden teşekkür ediyorum.

Saygıyla...

Müzeyyen


Şhalaxhue
27.10.2005

Olay çok zaman önce oldu.

Tan vakti köyde savaşmaya muktedir bütün erkekler köyü terk etti. Ertesi gün onlardan biri köye geri döndü. Hiç kimse ona gidenlerin halinden haberinden bir şey sormadı. Savaş bitmediğinden ağlama (ağıt) sesleri de henüz köyden yükselmiyordu.

Savaş alanından gelen kişi bir yaşlı ve henüz bıyıkları terlemiş bir genci yanına alarak köyü (halkı) gezdi. Uğradıkları her evden gencin ya da yaşlının akranlarından biri evden çıktı. Silahı olan kuşandı. At sahibi olan süvari oldu. Atı ya da silahı olmayan dirgen ya da bir kazık alarak yaya olarak onlara katıldı. (Onlarla hareketlendi)

Amdehan’ın eşi ve 6 oğlu önce gidenler arasında idi. 17 yaşına yeni başmış 7nci oğlunu kendisi ile bırakmıştı...


Merhaba sayın Kip,

ASIL ÇARPICI OLAN BUNDAN SONRASI.

Amdehan’ın eşi ve bütün oğulları şehit olur. Her biri olağan üstü kahramanlık göstermiş ve biri birlerinin ölümlerine tanıklık etmişlerdir. Savaş dönüşü cenazeler adet olduğu üzere direkt mezarlığa götürülür. Amdehan büyük bir metanetle olayı karşılar. Hatta cenazeleri son defa görmek için adet olmadığı üzere mezarlığa gitmesinin yadırganmamasını ister. Mezarlığa yola çıktığında sipsiyah olan saçları mezarlığa vardığında artık beyazdır. Her bir naaşın başında onlara adeta sağmışçasına hitap eder. Onların özelliklerini huylarını sayar.

(Bu ifadeler beni her zaman göz yaşlarına boğmuştur.)

Ardından tepelerde batmakta olan güneşe eşlik ederek Amdehan gider. Bir daha da görülmez.
Hikayenin sonunda şöyle biter.

Gece yarısı köyün misafirhanesinden bir wored sesi yükselir. Abzeghlerin annesi batmakta olan güneşi uğurlamakta. Onun Ahiret’e uğurladıkları ona göz kapaklarını kaldırmadan, onun ardından bakmakta. Aramızda olmayanlara yiğitlik türküsünü söyleyin. Onlardan kimin adını söylerseniz söyleyin onu doğuran Abzegh’tir...

Sayın Kip ve sayın katılımcılar,

Girişi elimden geldiği kadar sonraki bölümleri kısaca aktarmaya çalıştım. Yaklaşık anlam vermeye çalıştım. Anında yapılan çeviri sıkıntıları bende de olabilir. Affınızı rica ederim.

Bu hikaye benimle beraber bir çok arkadaşımı ve kardeşimi her okuyuşumuzda duygu seline boğar. Arz ederim.

Asıl önemli olan mezarlıktaki Amdehan’ın hikayesini istesem de çeviremem. Öyle çarpıcı ifadeler var ki, dengem bozuluyor sağlıklı düşünemiyorum.

Hikayeyi 2 yıl önce Türkçe’ye çevirip bir kardeşime göndermiştim. Ulaşabileceğimi sanmıyorum. Bu hikaye mutlaka çevrilmeli. Bana Adigece’si yeter. Arz ederim.

Sayın Hatam, bizi can evimizden vurdunuz. Böyle vuruluşa da can kurban olsun.

Saygılarımla.



Şhalaxhue
27.10.2005

Ziwushanew tilhap'e Necdet

Sikhatxe yıwbleğuım şuı'fes lhap'e wesexı. Yemuquı wuımıueme guıbğenew sımılheğume siguıbşışe thamışççeme aşışew zawler kestxew ççueyığu.

Thamate maf.

Teşıex kuıp ziğadauere kuıp ziwase tithamatexer. Eçıb xeğeguıme ğeriyew tikhinağ. Nınep'esxeme guççeğu khitfaşırep. Bler zewağer ççapsem şeşıne aue. Te blexeme tizeççawplheguağ. Tibze tixabze yigıbzexeme xeğeguır ağewşşüaşşüe. Zeure şıepnah. Yewwey thamate maf yewwey.

Wue wighıusexer nah khıpe khestxığağ. Ççüyekhue Yunus, kkuıyekhue nalbiy fedexer wue wineuasex. Te zemdeuj kuıpew tızexet. Şhaxer lheguı şıttew xhuğex. Ddighe t'uence tışıne tyaşığ. Tızıuıt enetter teti hasep.timhase tışéjjüe.

Adighe ttser zie arep adıghe şha zışşşüetir arınah dğelhep'eştır. Arıba ziwushan? Te tzxeşşüejıst psım ple xetıwççahığ. Ci nabe nabew tızeplhıjı. Acixer khestxırağu.şhaççe sfelheççiyşşuırep. Afıpsıpır, zaye ueshar, pseytuıquır, mezıççahır. Haştıkhuır se sixekuı çaseba. Axer sesi yanah ççexhuepsıx. Ziwushan Necdet Yenemıkhue Mevlud, Şhguıj Kazım se sithamatexba? Tiguıxeme lhı pttsağe adewççüağ.

Acixer siguı kheççı. Saffet hatamır sinaşe yit. Adighe tsıquır ziwxhumere tikhoşxer zewjiyi silhap'ededex.

Hağurem aşem tyetxhuağemi Adigher şıdığui mamırnığem felaje. Tızxet khinır wueşfede llı uış xer timıağemi tfeşeeniyep. Şıdığue siguı wukheççıme gupşıse kuwxeme syaxelhase. Siguıpşıse tahamışççexemççe wusıvlewuığ.khısfeğeğuı.

Wepsaw, wetxhej.

GUI KHEĞEÇÇİJ: Khuıyekhue nalbiyi yıtxhığe yittse
PSIM YİHIRE UAŞH.
A txaquer seriççe xhoyew lhap'e.


Necdet Hatam
27.10.2005

Değerli arkadaşlar,

Hiçbir şey moralinizi bozmasın. Önemli olan halkımıza, dilimize olan sevgimiz, ulusal bilincimiz. Bunlar ayakta kaldığında kaybedilmiş bir çok şeyi zor da olsa geri kazanabileceğimiz inancındayım. Aslında bunları gözümüzle de görüyoruz.

Dönüş yapmış, dil bilmeyen ailelerin burada yetişen çocuklarını bir görseniz...

On beş, yirmi yıl sonra dört dilli çağdaş gençlerimiz olacak. Türkiye'den dönüş yapanların çocukları, Adigece, Rusça, Türkçe ve bir Avrupa dilini öğreniyorlar. Arap ülkelerinden dönenlerde Türkçe, Arapça ile yer değiştiriyor. Ayrıca ben inanıyorum bir gün mutlaka televizyonumuz da olacak anadilimizi dünyanın her yerine ulaştıran. İşte böylesi bir televizyonda verilen kurslar çok yararlı olacak. Okunan şiirler ilgi uyandıracak. Cıvıl cıvıl öten minikler diaspora miniklerini imrendirecek; gibi, gibi...

Şimdi de bir Bitsu Anatole'nin bir aşk şiirini sunuyorum sizlere. İnanın ses uyumundan, alegoiden yabancıların bile etkilendiği bir şiir. Gençler sadece vatan millet demesin, ya da vatan-millet diyebilmenin ilk adımını da önemsesin..

Sevgiyle...

Bitsu anatole.
KHOSIR WES

Khosır wes…khos jıbğem khıriheççıw
Ppaşey, şabew… şşılhe psor yewfebğu
Se weraş, we zırş siguımnobe kheççır,
We khışésır wesır ffıwe plhağuırt.

Khosır wes… khıstoser ar si zakhuew
We neğueşşım yicı wıdeşşığuş.
Fıxet xhuınş mı wesım fi şşeşığuew
We khışésır wesır ffıwe plhağuırt.

Khosır wes… we siguım wıkheççawe,
Guırığu maffe şexuım si bğer yes,
Se wizğexuıjınt sigum kued şşawe,
Se wizğexuıjınt si guım awe…
Khosır wes, khos ppaşew, şabew wes…

Kalın sağlıcakla...


Şhalaxhue
27.10.2005

Ddighe. Adighe dağurem. Zağuerem. Şhguıj. Şaguıj

Mıxer ğewterezıjığex. Değuew ççeyi petıwe zaguerem pxhencew kıseççatxe.

Carı se si şate şıççer ziwushan Necdet. Yepesığer wue nah değuew pşenı fay. Tiguığuıxer khebğenexhejığ. Şıenığem yi khini nibji wui lhenıkueççe zikhérenğaz.

Tham be ğaşşew wéşş.


Şhalaxhue
27.10.2005

Sayın Hatam,

Ben alfabe dizaynını anlayabildiğimi sanıyorum. Ancak yine de daha ayrıntılı bir tablo gerekebilir.

''ş'' harfinin tek yazılımını geçiş dönemi olarak ''şş''da kalın ''ş'' olarak da yazılabileceği dile tam hakim olmayanlar için düşünülebilir. ''çç''nin karşılığı ''kk'' olarak bizler için uygundur. Ben bunu geçiş olarak belirtiyorum. Gözümüz her zaman xekuıjde.

Son yazımda ğaşe'yi ğaşşe olarak yazdım. Benim kardeşlerim bir müddet bununla algıda ayırt edilebilirlik kuralınca daha iyi konsantre olabilirler.

Dili bilenler sıkıntı yaşamaz ama biraz da pedagojik olarak sistem oturana kadar biraz ayrıntı ve tolerans gerekebilir.

Bunlar benim acizane görüşlerim. Karar yine de size ait...
Adige yazı dili için alfabeniz ideal. O kadar Adighabze bilen olursa zaten önemli değil ama sıkıntı takdir edersiniz ki çok farklı.

Arz ederim.


Şhalaxhue
27.10.2005

Sayın Hatam,

Şiiriniz Kabardeyce. Alfabenin Kabardeyce versiyonu hakkında bilgilendirmeniz bizleri bahtiyar kılar.


Yıkhun

Yılhes be pçğew wyaritığ nemıçç ççıguıme
Wiş , wişşüaşe , wikhame bdiğuse
Yafızephağ 'acixeme şhaççıfın llığe
Nepere wiuef ğeseççenır Adıghağe

Yeplh wişıaççe , wixabze , wizexetıççe
Khupfeda nemççıre lhepkhme azequaççe
Zyamğap khin , mıxhun wıuççerece
Yıkhun ramghepxıme şıdır şığaçem yidejıce

Hatam thamadenin şahsında gençliğimize armağan olsun.


Şhalaxhue
27.10.2005

ıwxer

Si çıle si xeğeguı daxer
Siguı kheççi Adıghe şıwxer
Axer yipsexexew zewap'em
Yillıxhujjıx hadırxe pçem

Sinaşşe yit, Khuşha ççıguıxer
Zıfede şıme a xeğeguer
Hadeğum deceguıre dzellxer
şhaque yimıştew fexığexer

Axer Adighağem yıllıquew
Zıtelplhere piyer eççemççew
Ilığemççe khıpeşıt şımıew
Nepi tilhap'ex axer piy gu yixew.


Şhalaxhue
27.10.2005

Adighe Pşaşe

Weredxer khupfaue we Adighe pşaş
Daxew apeasew we pttse uşaş
Winexer lağew fijıbze winapi
Pselhıxhuew khaquex wyadıjı ççalexeri

Wişhats ççahıxer dene blerım fed
Tham şıaççem yidaxer khuiweret
We wıguışüew wiççıp'e weğedaxe
Wı pşaşe gufabew wıxhupxheded wue

Plheğure ççaleme taplhe apxew
Axemi Adıghağe şıpkhe zerahaw
Ttsıfığer zereşıte we khıwexhuapsew
Weynah şşuı' şıep şıaççe ğoguığusew

Khaquere nıbceğuxer daxeççe yeweğablağe
Wue wi şane değıu , şşuı' dexağe
Yiğue khızıquerem pşıner weğawbze
Wikheşe wic - khafe lhepeççase

Pşıne , yejıw , pxheççiçç zerexhuse
Khelheğueştep we axeme wyaxemte
We zışıguığuj xelh wikhıtehaççe
Kheğeğuağue aşexer remıwçüe

We lhap'eme yapşşe Adıghe pşaşe
Zışımğeğupş wi lhepkhre wixabze
Tetep nefıne çıum zi weşfede
Wirnefın şıdığuemi we tiğaşe.

guım yiwuered wıse pçıhaxer zıfetueştığe zeuççemççe adıghe nıbceğuxeme atxığ.


Şhalaxhue
27.10.2005

Evet Sayın Kabardey Arkadaşlar,

Sayın Hatam'ın yazdığı şiir gerçekten müthiş. Bunu Türkçe'ye çevirmek şerefi size ait olsun. Tabi ki sayın büyüğümüz müsaade buyurursa.

Ben okudum.ÖZELLİKLE KAR VE KIŞI ÇOK OLAN BİR YERDE OLMAMA RAĞMEN TAM ANLAMIYLA NEFİS. Bilgilerinize arz olunur...

Bu arada şair ve yazarlarımız konusunda bir şeyler yapmamız mesajını da ben sayın Hatam'ın ifadelerinden görev addediyorum. Bitsu Anatole'de başlangıç olsun. Yada K'ube Şabanla başlayan işlem devam ettirilsin. Görev başına arkadaşlar... Arz ederim.

Saygılar.


Şhalaxhue
27.10.2005

Evet yağıyor kar.
Örtmesin o kar umutlarımızı dostluklarımızı.
Yıkasın umutlarımızı ruhumuzu.
O kar diriliş muştusu olsun bizlere.
Ne mutlu birinin kalbine, cancasına düşenlere.
Ne mutlu yağan karın büyüttüğü sevgiye sahip sevgililere.
Kalplerimiz yağan karın saflığına yumuşaklığına sahip olsun.

Bir şiirin akla getirdikleri ve getiremedikleri yada benim yazamadıklarım. Teşekkürler Anatole, teşekkürler sayın Hatam...

Saygılarımla.


Semra Ademey
27.10.2005

Değerli Katılımcılar,

Bu sayfa tek kelime ile mükemmel. Yazılanların hepsini okumaya çalışıyorum. Çerkesce yazılanlar her geçen gün biraz daha anlamamda ki hızımı arttırıyor. Hepinize sonsuz saygılarımı sunuyorum.

Sayın Hatam, her zaman Thamadelerimiz bizimle olsun isterim. Onlardan öğrenecek çok şeylerimizin olduğu bir gerçek. İşte bu sayfa bunun çok güzel bir kanıtı.

Bu güzel çalışmalarınız için ve sayın Şhalaxhue ile karşılıklı aktardığınız bilgiler için her ikinize de en derin saygılarımı sunuyorum.

İstendiği takdirde demek ki olacak. Bunun en güzel örneğini burada görüyor, onur duyuyoruz.

Saygılarımla.


Baykaldı-H
27.10.2005

Sayın Shalaxhoe,

Önce Çerkesce (Adige) alfabesine olan katkılarınızdan dolayı şükranlarımı sunuyorum. Yorumcularımız kendilerine göre derledikleri alfabeyle farklı şekillerde yazılar yazmaktalar. Ama çoğunun anlaşılması gerçekten zor. Eğer Latin'le yazıp okuyacaksak dili ve özellikle sesleri çok iyi analiz etmek lazım. Bizim dilimizde söyleyip yazmakta zorlandığımız pek çok sesler mevcut. Bende Kabardeyce'yi daha kolay okuma ve yazma üzerinde çalışmaktayım. Bütün dünya Latin harfleriyle dillerini ifade etme yolunda olduğuna göre bizim içinde bu kaçınılmazdır.

Avrupa dillerine bakacak olursak Almanların, Fransızların, İngilizlerin, Baltık ülkelerinin, Balkan ülkelerinin kendine has bazı sesleri vardır ve bu sesleri harflendirirken de ayrı bir harf kullanmaktadırlar. Ayrıca tek bir harfin yeterli olmadığı zamanda iki bazıları üç harf kullanmaktadır. Branşımın dil olması dolayısıyla kendimce bazı eksiklikler görüyorum yazılan alfabede. Çok sevdiğim "ghosır wes" şiirini bir kez daha okuttuğunuz için teşekkür ederim.

Saygılar.


Necdet Hatam
28.10.2005

Değerli arkadaşlar,

Anavatanda Dil Çalışmaları başlıklı ve bu sitede yayımlanmış yazımda altı çizilerek belirtilmiş olmasına karşın, okumayanlar olabilir kaygısı ile Latin Adige alfabesinin neden önerildiğine kısaca değinmek istiyorum.

- Latin alfabesi anavatanda kullanılan Kiril alfabesi yerine önerilen bir alfabe değildir. Anavatandaki alfabe Kiril olarak kalacaktır.

- Diasporada bütün çalışmalara karşın Kiril alfabesi ve Kiril ile okuma yazma yaygınlaştırılamamıştır.

- Latin Adige alfabesi ile yazılan metinler, öğretmene gerek kalmadan çok kolay okunabilmektedir. Bu özelik çok sayıda kişi ile test edilmiştir.

- Latin Adige alfabesi dilimizin tüm ses özelliklerini veren bir alfabe olarak düşünülmemiştir. Dil bilenlerin benzer sesler arasındaki ayrımı yapabileceği, dil bilmeyenlerin anlatılsa da bu ayrımı kolay yapamayacakları gerçeği temel alınarak düzenlenmiştir.

- Amaç dil bilenlerin bildiklerini kaybetmemesi, geliştirmesi, bilmeyenlerin öğrenmeye özendirilmesi yardımcı olmaktır.

- Alfabe Necdet Hatam alfabesi değildir. Daha önce düzenlenen Latin Adige alfabelerini bir bileşkeni anonim bir alfabedir diyebiliriz.

Bugün de Bitsu Anatole’nin size benim çok güzel bulduğum sık okuduğum bir şiirini sunuyorum:

Zeguer wi anem yı ce makh zexepxme
Wıxetmi depım,-
We zeşşewvııçç.
Zegur wi anem yı ce makh zexepxme,
Ajalu şıtmi khojer -
Khızeplheçç.

Zeguer wi anem yı ce makh zexepxme,
Ser nıkhue khixme samp!em –
Ar yılhhaj.
Zeguer wi anem yı ce makh zexepxme
Şe but’ıpşam –
Lheşşıhi khéğezej…

Maffes, khurş lhalhe,
Dunéyır zıhıj psıdze…-
Şımıe siyane, se sızıwbıdın
Şızexesxam we khıbjedeççawe sittse.
Ar sxuılheççış se,
Se – we suıribınş.

Awe sıkhışojallem şteeştablew,
Dapşeşi xuedew,
Khızjée khuıdéy:
"Sigu wıkheççawe arat ttequ, si şşale…"
Guıffeğuem si pser xetquıhınş abdéy

Hawe, sémıje éy -
Tham yımıwıxççe
Khexhuınu yawıj dıdew sışebcej
Yıt!ani khıtézğazew jızoej:
Zeguer wi anem yı ce makh zexepxme –
Yı paşham psınşşu nesi
sınu şıj!

Beğeneceğiniz umuduyla sevgiler...


Müzeyyen Kip
28.10.2005

Merhabalar,

Doğruyu söylemem gerekirse bugüne kadar Adigece yazma-okuma üzerine yoğunlaşamadım. Sayın Necdet Hatam'ın bu sayfada Kabardeyce yazılmış güzel şiirlerini, hüzünlü öykülerini biraz farklı yorumlayarak da olsa okuyabilmem Adigece okuma yazma gayretime ivme kazandırdı.

Kendileri de bizlere moralinizi bozmayın söylemleriyle bizleri yüreklendirmiş oluyor. Buradan kendilerine saygılarımı sunuyorum.

Sayın Şhalaxho,

Türkçe'ye çevirilerinizden dolayı teşekkürler. Önümüzdeki günlerde kendinizin uygun olduğunuz bir zaman da "Amdehan’ın " hikayesinin sonunu sizden isteyeceğiz. Oradaki olayları anlattığınız kadarıyla bana da çok hüzünlü geldi.

Kabardey arkadaşlara derken omuzlarımıza büyük bir sorumluluk yüklediniz gibi kendim öyle hissettim umarım beklentileri gereği gibi yerine getirebiliriz.

Saygılarımla.


Ş. R. M.
29.10.2005

F'exhus Adıyehar,Fi maxhue f'ı.

Se nigi kaberdeybze txenu sxhueys. Arama se sıqeberdeyqım,
dene qekaas mıbxhuedu yeferey, xhuemıxhı ş'aler,xet a şenefır şhaze adıye nıquer jıew fımıpsalhe. Guşeğu sıxhueys. Soş'e nigi xhubğeghufınqım zı laje stıxhunu kuede yemukı xhuns. Sxueyqım.

Mıpxuede bze daxe sitxuını abı. Terez xuhs sıxueys. Nıt'ane sxuemiy pxenj xhuarme kısfev ğueğ. Avan sıfımış. Zış'erey nıque zek'uek'a lhew yitxır jıew fımıpsalhe. Sıt papş'e. Villahi psek'ued zıleja fıxuns. Av daxe fıqepsalhem kuedu siguape xhuns. Arguerev kastxınu jisooe.

Xet mı xebzenşe ş'ale muığer jıfıma. Villahi sışesınu sıxehajıns. Şxhuahı vıts sefenu sıl'ejıns. Lhew silajer? Tek'udıdew sıtxenu jısooe.

Thamade lhap'eher, Nıbjeğu blanexer, sışupxhuhar, şıpxhunahıjhar, psori fıpsoo sigupsıse yezır yemukqım. Se stıxunı sşaqım. Şıtxhuır fefıys. Fe fş'ens.

Wuzınşew fıqan.


Baykaldı.H
29.10.2005

Sayın ŞRM.

Kabardeyce'yi biraz daha çalışmanız gerekecek biraz eksik görüyorum. Tıpkı Şapsığ dialekti gibi olmuş. Bir Kabardeyle evlenseydiniz eminim çok yardımı olurdu. Ama pes etmeyin başaracaksınız.


Ş.R.M.
30.10.2005
Birazda siz yazsanız da faydalansak sayın Baykaldı. Ayrıca yazıda Kabardey yazı dilinden öğrenildi.

Saygılar...


Şhalaxhue
30.10.2005

Sayın Baykaldı merhabalar,

Şiirlerin Türkçe'sini de sizden beklemek doğal olmaz mı?

Saygılarımla...


Necdet Hatam
30.10.2005

Merhabalar,

Kamçı Aylık Siyasi Gazete Yıl-1 sayı-6 ‘da yayınlanan "Anaya İlk Mektubum". Anavatana döndükten sonra şimdi size sunduğum çevirisi Adige Makh gazetesi ve Zekhueşnığ Dergisi'nde yayınlandı.

Nınay,

Skhızerexhui sıpfezeşı nınay, zıtseççe sıp!uıplhen slheççığep, ze nemıemi wibğe sıççelhın slheççığep… Bzılhfığe dexeççaye guere sağelheğui “marı wi ane” khısa1ueğağ… Se aş nıççe s!cezepıtığ… aw yını sıxhuıme khes aş sızerepeçıjem, yıççi kilométre pçağeççe sızerepeçıjem guı lhıstağ…

Ttequıjıyeççe zızğeşşıççayeme “Batır” yıuenı khıstéççıyeştığ, khısettsattseştığ. Haççexem, ğuıneğuıxem agu sırihıme “Temel, a ci Temel” yıuenış khısedexaşşeştığ. Cıri ar deder arı zıtétır. Sızettsıquım sş’eğaxep. Khızereççeççığemççe “Temeléıttser yejır arı khısfezıwsığer, “Batır”ıri weri. Aw “A si Temel” yiue zıxhuıççi mıdre nıme, si nıbceğuıme yaneme afedağep zıtseççe. Zıguere siğaşşeme şşüeyığue zışıxhuıre zakhuer arı apll khısişeççew sıziğaşşüeştığer…

Yet!ani zı mafe guerem, “Armırmi we wısiççalepi” khıaççeuağ weş’e, deış’ew. Sıguışşüağ aş yınepe şıpkhe zereslheğuığem feşşıçe, sıguı wızığ ar dedem we wızwresımığuetığem, sıkhıweçellen zere sımılheççığem feşşıççe…

Yet’ane we sıweguıpşısı zepıtew yezğejağ. Xeti séwıççığ. Wızış’exeri khezğuetığ. Axem khısfauetağ, siyane nep’uesı wızere nah daxeri, winexer zere şüıxhuantteri, winape mafem fedew zere nefıneri… Aw cı, wişhats dışaşüexem wes appexer axelh zerexhuığeri…

Arı nınay, wıslheğuın slheççığep népe nese. Aw cı wıseş’e, wızdeşıeri seş’e. Sıkhıweçellejışt anah wexhte blağem, zıkhıççesıdzeşt wibğeguı, zızğeğıççışt sıxeşetıççew, ğım sızeridzew…

Weri siyate fepşşığe guıbjır zışığeğuıpşej nınay… Marı ari ççeğuejığ, jiy xhuığe..
Arış nınay khıtecej, sıwelheuı khıtecej!...

Wızınçew şüı şıt Wızınşew fışıt


Necdet Hatam
14.11.2005

Meşbeşşe İshakh

Xıway adlı poemden alıtı. Yayımlandığı tarih 1956. İzzet Aydemir'in yayınlamış olduğu Kafkasya Kültürel Dergi'de Meffewıg Mevlüt çevirisi ile nesir olara yayınlanmıştı. Sürgün sırasında yaşanan duygu düşünce fırtınasını çeşitli yaklaşımları konu edinen bir poem. Dil bilenlerin mutlaka bulup okumalarını öneririm. Beni en çok etkileyen bölümlerden bir, köy meydanında toplanıp birlikte Osmanlı'ya gitme kararı alan köy alkına katılmayı düşünen Khazbeç'e eşi Şamsetin karşı çıkışı ve kullandığı dil, dile getirdiği şeyler:

Çeşıbghı şşünççım guıpşısem xetew,
Khazbeç guızajüew yadej khequejı.
Guır piuenttıççew, bğegım delhetew,
"Tırkuır kheseşte!.. - yej zeréuejı.-

Wırısıye ççıguır xet zişıççağer!..
Yıkhuın paçıham se khısişşağer!..
yıcawır pçıpe tır pıquedağ,
Yikhelatışe skhueş xiğefağ.

Bıslıman ççıguım sıkhıxeplhenış,
Ner yığerazey xap'e xesxın,
Mıxhu zışıxhurem sıbıslımenış,
Zıçç khazğırıje se şızğuetın."

Khazbeç aş fedew wımıplhırış,
Wişıenığe pççençew wımışş.
Sıdewştew p'uerer bğem khıdeççışüra?
Xımeççe xekuır tawştew pxhuejışüra?!

Wızışalhfığew, wızışap'uığew,
Bğenışhe wınem kheğaz khıwéue.
Ape lhewbekhuır we sışıbdzığew,
Yette cexaşüem kheğaz khıwéue.

Xherine çıghxew wisabıyığuem,
Wieğe çıghıxer aççıbı pşşıştxa?
Sıdewştew axer xıme neplheğuım,
Lhegu ççetınxew khıfebğeneştxa.

Mode ze plhelh Khazbeç welheğua!...
Khenettexesme zıkhağesısa?
Hawmi seplhexhua, cawştew khışexhua,
Pşşeremççe Khazbeç, sıdew wımısa1..

Wızınşew...

İlgi varsa sürecek...

Saygıyla


Şhalaxhue
15.11.2005

Ziwishanew tilhap'e Necdetım fesetxı...

Değudedew khewetxı. Yemmac tızemneçç thamate maf. Tibze yidexağe guızilimterexeme sıd yattuellen aşice wesuen zi ççerep. Bzem yiğıbze cı mamırnığe weredım zifiğezağ. Tiguıxer yinişxue xhuğex. Wepsaw ziwushanew zıfede şımaxe llı aquer.

Bzenç lepkhır quedığ aue. Bzer ziğequedıştır bze zişşereme ya xenej arınah bzer yejejew wumıbghıneme quedıştep.

Adıghe şha ççıfınım tişha wuaaşşüem ççawew tizışınım yipaşe
meşfeş' necdetım mamırnığe, beğaşşe nıbj yience sıfexhuaxhue.

Yikhuığ nemççıreme auef zerethağer. Mafer tianatte utınır arı. Acixeme llığe afızethağ. Mexheşenew tyafezewağ. Wex wex khitauağep. Auefı khizequrem yejxeme aşışew tyalhıtağ auefı khizemqurem khumel khitiraueağ.

Cire mafer mafe lhap'e. Mafer pkhı kiwççüejın maf. Aşi yiğesaççe we wipşşerılhh ziwushan necdet.

We depşeyağe adıghe nıpım yijawuççe teri ççıp'ue khıtepes. Mıxhunew khıtxafere şenıçağexeri khıtfeğeğuı.

We wi wuşşıyxer teğelhap'ex.

Guızejjueğuce khestxığ pxencexeme apeye gubğenew wumıue. Wepsaw. Wetxhej...


Necdet Hatam
17.11.2005

Nıbceğu lhap'ew Şhalaxhuer,

We zakhuem şexhuı yemıceştımi them yıueme sıkhatxeze sşşışt. Nıdelhfıbzem sızeriğatxhatxhew szğatxhere şıep. Seş fedew bzem xetxhıççıre nıbceğu zğuetığew nıbji zepezğewınep.

Mar wızeceççe wızelhızışteşt cıri wıse guer. Şhalaxhuem nemıççew yecere nıbceğuxer şıeme, zerécexere khuedıyer khatxıme si guape xhuışt.

Şüepsew şüetxhej.
Meşfeşşu Necdet

Bitsu Anatole
Psalhe zakhuet,
Tırku şşınalhe,
Se widéj cınezışar.
Jeşi, maxui ce a psalher
Siguççe jız'ewre séşat.

Xexes...
A ttser zi axhulhexhuxem
Kuedre se zexest ya guığu.
Si lhepkheğume,
Zı ffeçç mıxhumi-
Saxuequenut lhağuınlhağu.

Awe apxueder we wi bet,
Axemççi si xekuır yıbet...

Slhağuın sine khızxuiççxem
Saxetaş eplleyşeççe
Mazer khihew seşxue khuanşew
Wafem -
şerxh yıxhuıhıjıxu.
"Xexes" psalhe jağuem khiççri
Zexesş!are zğevu pseççe
yesheççaş jeş kued yıwıjççi
Nepsxer wısem zeşşafıxu.

Ycı wi guığu sşşıwe şıtme,
tırku şşınalhe,
şşesşşır woş'e:
Si khueş ecew nobi şşetxerş
Si negu,
Yalheşşu ya neps.
Psalhe zakhue jıs'em khiççri
Se slheğuaş yı şşıb khıdetır.

Khızjedemıçç se ar dapşeşi
Si pser xemıtu maffes...


Necdet Hatam
17.11.2005

Xewkhenığexer seğeterezıjı.
Khısfejüğeğu

şexhuı (şexhu)
szeriğatxhew (sızeriğatxhew)
szğatxhere (sızğatxhere)
zepezğewınep.(zepızğewınep)
Mar(Marı)
wızeceççe(wızéceççe)

Bitsu Anatole
Psalhe zakhuet,
Tırku şşınalhe,
Se widéj cınezışar.
Jeşi, maxui ce a psalher
Siguççe jız'ewre séşat.

Xexes...
A ttser zi axhulhexhuxem
Kuedre se zexest ya guığu.
Si lhepkheğume,
Zı ffeçç mıxhumi-
Saxuequenut lhağuınlhağu.

Awe apxueder we wi bet,
Axemççi si xekuır yıbet...

Slhağuın sine khızxuiççxem
Saxetaş eplleyşeççe
Mazer khihew seşxue khuanşew
Wafem -
şerxh yıxhuıhıjıxu.
"Xexes" psalhe jağuem khiççri
Zexesş!are zğevu pseççe
yesheççaş jeş kued yıwıjççi
Nepsxer wısem zeşşafıxu.

Ycı wi guığu sşşıwe şıtme,
tırku şşınalhe,
şşesşşır woş'e:
Si khueş ecew nobi şşetxerş
Si negu,
Yalheşşu ya neps.
Psalhe zakhue jıs'em khiççri
Se slheğuaş yı şşıb khıdetır.

Khızjedemıçç se ar dapşeşi
Si pser xemıtu maffes...


Baykaldı-H
17.11.2005

Fijeş fı'we nıbjeğxer,

Adiğebzek'e ftxaxem psori seri soge awe fibzer Shapsugh-abzehım nakh toxeri soge awe fu'we gızgıruegım. Gışızırımgu'am, seri yegenır pzowupş'ıj. Fibzer tte'qu guğs. Ftxıme nakh guğ mekhuj.

Wuzınşew fkhane.


Gupseuh
17.11.2005

Tham fi apso psori...

Welihi seri euwa si quepe huam adiğebze txeniri yegeniri. Auwe kabardeyipze nemış semgef. Kabardeyham soge: fı gauge psori. Diwğatxe,dewğage...

Fi pşahhe fi ğuhg.


Necdet Hatam
17.11.2005

Nıbjeğu lhap'exe,

Khestxar ççıh dıdetekhım. yıççem nevğhesatem wıser yıççi a wıse dexedıder zerıkheberdéyıbzer khıvguırıuenut. Siguapeş cıri ze khıtévğezeju fécem. Dyapeççi wısit' khestxawe şıta. Ce t'uımççi sıtxem sffeff. Zıttequı fécem feri khıvguırıu şşidzenş. Mis se t'uri khızguıroue, yıççi t'uımççi sırotxef...

Xhıe fémızeş lhıtevğeğequate nıbjeğuxe...

Wızınşu fışıt.


Müzeyyen Kip
17.11.2005

Merhabalar,

Sayın Baykaldı H. ve Sayın Gupseuh yazdıklarınızı çok güzel anladım. Sayın Necdet Hatam ve Shalox'ın yazdıklarını da böyle okuyup anlamak isterdim. Rica etsek biraz daha Kabardeyce'ye yakın yazamazlar mı?

Saygıyla...


Aydın Tokmak
17.11.2005

Maf,

Sikoşha, sişupha, sinahıjha, sinahıcıa sıtfıhoda psori? Mıde yıtham yınahıbam segefaım, sega mı gızgurıaım. Awa ew sigapa has psori. Adıgebzege tyanır mı harfka (latinke)guws. Kril alfabege nah yekunus, awa s'uhhar latinge matyahar. Thar gıfdaapuk.

Wuzınşaw.


Baykaldı-H
17.11.2005

Fipşahaşha f'ıwe Adığexer,

Khızet wi ne vağuit'ır,

Mo dığem sreptlınu,

Khızet wi şhatsığuit'r,

Wafem khırine yısş'enu.

Khızet.


Baykaldı-H
17.11.2005

Fipşahaşha f'ıwe Adığexer,

(F'IWE STLAĞU)

Khızet wi ne vağuit'ır,

Mo dığem sreptlınu,

Khızet wi şhatsığuit'ır,

Wafem khırine yısş'enu.
Khızet wi upe ptlaxer,

Se ğaş'em ba xuesş'ınu,

Khızet wi tlağunığer,

Stl'euxk'ezğapejınu.
Yıdcı mı f'ıwe tlağhem şhak'e Hax Zawurbi yitxa user fezğagenus. Se soş'eri ar ew f'ıw fiug yirihınus.Mı user SHALAXUE RAGIP tırkubzek'e yıtxıjme siguape khuns.

WUIPSO.


Öner Demircan
18.11.2005

Wopsow Adığexer!

Merhabalar. Kardeş türkülerin ''Setenay'' parçasının Agiğabze sözlerini yazabilecek biri olursa çok mutlu olurum.

Zeçeci Tha' Şöğepsow...


Necdet Hatam
18.11.2005

Değerli arkadaşlar,

Anadilin bu denli ilgi uyandırması sevindirici. Ancak daha iyi anlaşabilmemiz ondan öte bu çalışmalarımızın halkımıza da yararlı olabilmesi için hem terminolojide, hem de alfabede ama daha çok yaklaşımda kimi ortak ilkeler belirlenmesinde yarar var.

Önce küçük bir sitem. Bu sayfada yazdıklarımı topladığınızda göreceksiniz ki, yazdıklarımın yarıya yakını belki fazlasının Kabardey Adigece'si ile yazılmış olduğunu göreceksiniz. Ki, ben Abzegh'im. 67 yılında Ankara'ya üniversiteye gelinceye kadar Kabardey Adigece'si ile tek bir sözcük duymamıştım. Buna karşın tümünün Kabardey Adigece'si olması gibi bir ısrar var.

Halbuki her konuda birlikteliğin ilk adımının, başkasının sadece bizim anladığımız gibi düşünmesi, konuşması, yazmasını istemekten öte, onun düşündüğünü, konuştuğunu, yazdığını anlamaya çalışma çabası olduğunu sanıyorum

Peki dil konusundaki amacımız ne olmalıdır?

İlkelerimiz neler olmalıdır?

Bu amaca varabilmek için yöntemlerimiz, araçlarımız neler olmalıdır.

Sanırım bu konuya, sizlere göre çok daha uzun süre mesai verdiğim (66 yılından bu yana bir okur yazarım, dilimize ilişkin dilcilerimizin doğru bulduğu yayınlanmış makalelerim var. Dileyenlere gönderebilirim. Anavatanda yaşıyorum) için, daha büyük görev de bana düşüyor. Ancak bu konudaki düşüncelerimi sıralamadan, belki yinelemeden önce anadile gerçek sevgisi olanların "Anavatanda Anadil Çalışmaları" başlığı ile bu sitede yayımlanmış yazıları dikkatle okumalarını diliyorum. Çünkü her konuda gerçek birliğin temeli amaç birliğidir. Amaç da Adigeler olarak tek dilimizin olması, bunu hepimizin anlar okur, yazar olmasıdır.

Ayrıntılar sonraki yazıya kalsın

We marc téjüğelej bzem We marje bzem dévğelej.

Sevgi ve saygı ile...


Şhalaxhue
18.11.2005

Kup ziğedauerer kup awas...
Xet a kup ziğadauerer...
Ar thamate maf necdet...
Acixer wue kupeççereplhıx.aş wişşüeşş ğexhu...
SİNEBCEĞUXER PSEWRİ YECEX...


Baykaldı-H
18.11.2005

Çok Sayın Rağıp bey,

Kabardeyce yazdığım şiirimi hala çevirmemişiniz. Bakın böyle giderse sınıfta kalacaksınız. :)) Şiirimizin adı F'ıwe Sl'ağur (Sevgilim). Takıldığınız yer olursa yazın lütfen. Bunu çevirdikten sonra başka şiirler yazacağım.

Sevgiler.


Necdet Hatam
19.11.2005

Şhalaxhue si khueş,

Nıbceğuır khelheuağeme yilhe'u febğetseççen fayeba?

Nıbjeğuır kholheuame yi lhe'u xuebğezeşşen xuéykha?

Yet'ani wısem xeş'ıçç zere fıwier, a wıse dexe ttsıquır dexedew zebdzeççın zereplheççıştır mış khatxew xeta zımış'erer.

Yet'ani, wısem xeş!ıçç zerexuier (zerıxepş'ıççır) mıbı khyatxu zımış'er xet?

Arış a ttequır nıbceğuım febğetsaççeme teri guape tşıxhuın, Adıghabze zımış'ere ti nıbceğuımi zıxenıxere dexağer khaguırıuen, nıdelhfıbzem nah ççexhuepsınıx.

Araşi a ttequır nıbjeğuım xuebğezaşşem deri diguape pşşınuş xhuınuş, Adıghabze zımış'ere ti nıbjeğuımi zıxen dexağer nah khyaguırıuenş, anedelhxuıbzemi naxh ççexhuepsınuıxeş.

Gulhıtew khısfepşşığem feşş thewéğepsew weseue. Tham yıueme xekuım ze tışızeuplhenba?

Sxuepşşa guılhıtem şhaççi, them wéğepsew bjızoe. Them jiem xekuım ze dışzeuplhenkha?

Wızınçew şüşıt...

Wızınşew fışıt...


Jade Wumar
19.11.2005

"Bere ziwunaşö pşş'ıghem şüime pewu" ya'uagh adığejjme.

selam fabe yafesexı yaperapşş'ew tithamatelhep'ome, tyanegupsıme, tinibjeghu blaneme, tipşşaşşe daxeme sıadığ 'ow dunayejjım tet adığeme...

Öncelikle Kabardeyce'nin, Adigece'yi kesinlikle temsil edemeyeceğini söylüyorum büyüklerimin affına sığınarak. Son zamanlarda Adigece'nin temsili konusunda değişik yorumlar var. Kabardeyce, Adigece'nin bir lehçesidir ve öyle kabul edilmelidir. Bazı konularda duygusal davranmamalıyız.

Ben de Shapsugh olduğum için Shapsugh diyalektiğinin ortak dil olmasını isterim (ki Shapsughca anlaşılması ve konuşması en kolay ve en açık vurgulu lehçedir) ama bu mümkün değildir. Zaten Adigey'de konuşulan ortak bir Adigece varken Kabardeyce'nin ortak dil olmasının niye bu kadar istendiğini hala anlayabilmiş değilim?

Alfabe konusunda da bana göre hala bir ilerleme katedilememiştir nedense. Anavatandaki dil çalışmaları daha henüz net bir çözüm getirememiştir konuya.

Bence biz Adigeler biraz tembeliz. Hala asimilasyon gerçeğinin farkına varmış değiliz. Bir an önce alfabe işinin çözüme kavuşup yayına geçilmesi gerekmektedir. Gün geçtikçe bir kelime bir deyim bir ata sözü unutuluyor. Bunlar kayıt altına alınmadan asimilasyona engel olamayız.

Dil konusunda düşüncelerim,bilgilerim,hayallerim daha geniş olmasına rağmen şimdilik yorumlarım bu kadar.

Başta yazdığım ata sözünü tüm forum konuları için yazdım. Konular gittikçe uzuyor bilen bilmeyen herkes yorum yapıyor. Ortaya abuk sabuk şeyler çıkıyor. Bu karışıklık giderilmelidir bir an önce.

"Wıadığeme wılheş" şötxhej adığexer...

Şöe adığe lhepkhım yits'ıfı daxexer
Zexeşüxıre be sipxeçiç maxher?
Şüılheghure be sikhaşö daxer?
Şüıç'ede'ure be sik'eraxho maxhem?
Şöede'ure be siwored daxem?
Şüışş'ere be sızereadığer?
Zı mafe gorem şüıkhızıslhıxhurem,
Zı bırulejjım sızeretesew,
Nartıjjmi siraghusew,
Sızdışi'eştır arı 'oşhamafer.
Wo wı xet şü'ew zızyejüghepperem,

Seri Adığexer JADE WUMAR...


Bülent Atcı
19.11.2005

Sayın BAYKALDI-H,

Güzel şiirinizi umarım doğru çevirmişimdir.

SEVGİLİM

Ver iki göz bebeğini,
Şu güneşe bakmak için.

Ver sacından iki tel,
Gökyüzüne salıncak kurayım.

Ver dudaklarını,
Yaşama öpücük vereyim.

Verşu, sevgini, gördükçe gerçekleştirmek adına.

Sigoş xo mıxomi mıbhodiz sıhuzfekar. Fi mahor fı yirekoginu sınoxox.


Jade Wumar
19.11.2005


"Guer zık'odırem şer reççejirep"
"Wı adığeme wılheş"
"Deylem wız'uçerem wipa'o yeti blek'ij"
"Wighuse wışıgughew mışem wyemıben"
"Yemzeşirer meş yşş'egh"
"Jew khategirem şıç'e khıfrelhfı"
"Pç'edij haç'er şateşxı"

Thaplhe yatxınew, tılhıtenew mac xhujinew tithamate mafexer Adığexer begheşşexew şitıghex. Tham begheşşe khışüfeşş!!!

Değerli büyüklerim ve tüm değerli Adigeler,

Günümüzde konuşulmaya konuşulmaya unutulmaya yüz tutmuş bildiğiniz veya bulabildiğiniz tüm Adige atasözlerini burada Adigelerle paylaşırsanız sevinirim ki, gerçekten önemli ve gerekli bir konudur.

Mı Dunayejjır Şe'efe Adığaghi Adığebzi Şere'...

Saygılar...
Şötxhej...


Jade Wumar
19.11.2005

Wo şhalxhome yats'ıfı mafew adığe lhep'o,

Yinijjxer Adığeyim khyek'ughex. Dzepş jade wumar pç'eghoalem tesew yikati yi'ıghew yizekhoabzew yinijjme yazawow zewap'em yit. Mı ghogu k'ahew khin dedem dzepşişe tıxhew tızedıtehegheghe be? Şhalaxhomre thaghuşşem yadejjuw maxher kha'ujirep. Sipse xemk'iji rapşşew şüikhısç'ehej...

Tham tiwjipkher guxexho yereşş'.
Tızerelheghun...


Necdet Hatam
19.11.2005

Bu sayfanın bu kadar ilgi uyandırması, her gün aramıza bir kaç arkadaşın katılması gerçekten sevindirici.

Ortak dil konusunda, genelde her kesimde kabul gören yaklaşımın, DÇB'nin yaklaşımının sözünü edeyim biraz:

Bugün Adigece'nin iki yazı dili vardır. Adigey'de yazın dili olanı ile, Kabardey ve Çerkessk'te yazın dili olanı. Diğer diyalektler dilbilim materyali olarak, folklor derlemelerinde, yazın ürünlerinde, piyeslerde kimi kahramanların diyalekti olarak.

İlk aşama olarak alfabe birliğinin sağlanması çalışmaları var. Her iki yazın dilinde aynı sesin farklı harf ile yazılmasına son verilmesi gerektiği konusunda görüş birliği var.

Dil birliği de düşlene arzu edilen bir gelişme olmakla birlikte bunun yazın dillerinden birinin unutulup diğerinin ortak yazın dili olarak kabulünün mümkün olmadığının herkes bilincindedir.

Önemli olan her insanımızın kendi yazın dili ile okuyup yazması konuşması diğerini de anlamaya çalışmasıdır.

Halkımız daha sık görüşür, radyolarımız her taraftan duyulur, Tv.lerimiz her taraftan görülür olduğunda süreç neyin nasıl olacağını gösterecektir. Halkın sağ duyusu neyi işaret ederse o olacaktır.

Diasporaya düşen kendi lehçelerinde ısrar etmemeleridir. Kabardey ve Besleneyler Kabardey yazın dili ile, diğerleri Adigey yazın dili ile yazmaya çalışmalıdır.

Bir de önerdiğimiz Latin alfabesinin kullanılmaya başlasak derim. Hangi harfi niye kullandığımız konusunda tartışmaya açığız.

Şimdi izni ile Jade (Adigey Eğitim-Bilim Bakanı Jade'dir) kardeşimizin metinlerini bu alfabe ile yeniden yazayım. Kullanılan alfabede kimi gereksiz işaretler olduğunu siz de göreceksiniz.

"Guer zık'odırem şer reççejirep"

Guer Shapsugh diyalekti ile doğru bir yazım. Ancak yazın dilinde Guır diyoruz. zık'odırem- zıquedırem şeklinde yazdığımızda birinci kazancımız k' yazılımını tek bir harfle q ile karşılamış oluyoruz. Adigey Adigece'sinde O sesi olmadığı için O harfinin kirilde olduğu gibi UE karşılığı olarak kullanılmasını temelden yanlış buluyorum. Kabardeyce'de olmayan bu ve yanlış olan bu yazılımdan Adigey Adigece'sinde de yakında vazgeçileceği umudunu taşıyorum. Alfabemiz Türkçe temelli olduğuna göre O'yu görenler ue çift ünlüsünü Türkçe'deki o gibi okuyacaklardır. Zaten Guer deki doğru yazılımın, aynı sesi verdiği halde zık'odırem sözcüğünde o olması da ayrıca karışıklığa neden olacaktır. Şer diyalekt, şır- yazın dilinde. Reççejirep yerine reçejırep yazılımının daha uygun olduğunu düşünüyorum. Kiril deki чъ-nin çç ile gösterilmesi bir tercih. Biz çç yi кI ve чI karşılığı kullanıyoruz. Ancak Türkçe’de var olan I harfini kullanmayıp İ yazmayı ve İ_yi I gibi okumayı anlamlı bulmuyoruz. Her iki harfi de kendi sesi yerine kullanmanın daha uygun olacağını düşünüyorum.

"Wı adığeme wılheş"
Adıghece'de çok daha sık geçtiği için yumuşak ge yani Ğ, гъ kullanılmıştır.
"Deylem wız'uçerem wipa'o yeti blek'ij"
Délem wızıuıççerem wipaue yeti bleqıj (yazın dilinde bleççıj
"Wighuse(wiğuıse)

Hece oluşturan u- dan sonra çıkan ı sesinin mutlaka yazılması nı daha uygun olduğunu düşünüyorum wışıgughew (wışıguığew) mışem wyemıben (Burada uzun ve dar e sesi için ye harfleri kullanılmıştır. Aslında sessiz harflerden sonra bu yazılım hem güzel ve hem de alfabeye işleklik kazandırır. Ancak bu uzun ve dar e sesinin bir de hece başında sözcük başında olduğunu düşünün. Iехы-nın alıyor 'yexı gibi сIехы-nın de s'yexı gibi yazılması gerekecek.

Takdir edesiniz ki bunun da seslendirmesi çok kolay olmayacak. Bunun yerine bugün kullandığımız her bilgisayar klavyesinde var olan é harfini kullandığımızda sorun bütünü ile çözümlenmiş olacaktır. éxı alıyor, s'éxı benden alıyor.

"Yemzeşirer meş yşş'egh"
Bunun anlamını çıkartamadım
"Jew khategirem şıç'e khıfrelhfı"
önce diyalekt. Jew khetegırem şıqe khıfıralhfı.
yazın dilinde Jew khetecırem şıççe kıfalhfı
"Pç'edij haç'er şateşxı"
Pçedıj haççer şeteşxı
Wızınşew, şüepsew şüetxhej


Müzeyyen Kip
20.11.2005

Merhabalar,

Ortak dilin Kabardeyce olması için Uzunyayla'nın baz alındığını kabul edelim (varsayım) Uzunyayla da ben Abazaca, Abzeghçe konuşana rastlamadım ama sürekli konuşmasalar da hepsi Kabardeyce anlıyor. Bunlara Kabardeyleri de eklersek en çok konuşulan dil ve anlaşılan dil "ortak dil" olmasını hak etmiyor mu?

Biraz Kabardey ve Kabardeyce fanatiği olsam da ben böyle bir şeyi iddia etmiyorum, sadece ''Kabardeyce'nin, Adigece’yi kesinlikle temsil edemeyeceğini ve Kabardeyce'nin ortak dil olmasının niye bu kadar istendiğini hala anlayabilmiş değilim'' diyenlere sadece bir örnek göstermek istedim.

Saygıyla...


Jade Wumar
20.11.2005

Wo thamate mafew tilhep'e Necdet HATAM,

Öncelikle belirtmek isterim ki kullandığım alfabe yoğun bir emek harcanarak oluşturulmuş ve uygulamaları yapılarak iyi sonuçlar getirmiş bir alfabedir. Ben yeterli zamanım ve imkanım (geçici bir süre için) olmadığı için harfler ve seslerle ilgili ayrıntılara giremiyorum. Ben bu alfabeyle günümüz bilgisayar ortamında ve cep telefonlarında çok rahat yazışabiliyorum. Alfabeyle ilgili yorumlarınızı saygıyla karşılıyorum. Ayrıca alfabede harfler seslerin ağızdan çıktığı şekilde orijinal olarak yansıtılmaya çalışılmıştır. Bazı seslerde çift harf kullanılması şart olmamakla beraber vurgu açısında gerekli olmaktadır.

ççen: koşmak
ççiyen: uyumak

Fiillerinin şimdiki zaman (gire lhexhen) kullanımlarında,
meççe meççiye şeklinde yazılmaları ağızdan çıkan sesin tamamen doğal yansımasıdır yazıya.

Fazla detaya giremiyorum şimdilik.

"Bere ziwınaşö pşş'ıghem şüme pewu" ya'uag Adığejjme.

Bu ata sözünü yukarıda da yazdığım gibi bütün forum konuları için yazdım. Bu konuya da bir değinirseniz yani bazı konuların gereğinden fazla lüzumsuz şeylerle meşgul edildiğini dile getirirseniz sevinirim.

"Yemzeşirer meş yişş'egh" sözünden de bir anlam çıkaramamanıza ihtimal vermiyorum.

Dil çalışmalarını her zaman takdirle karşılıyorum. Fakat artık bu çalışmaların sonuçlandırılıp yazıya geçilmesini düşünüyorum. Zira her geçen gün Adigece için bir kayıptır.

Sayın Müzeyyen KİP,

Diasporada sadece Kabardeylerin yaşamadığını ve Adigeliğin UZUNYAYLA'dan ibaret olmadığını hatırlatmak isterim. Ortak dil ADİGECE'dir ve öyle kalacaktır. Diğer lehçelerimizde de bence Adigece süsleyen birer çiçektirler ve ne kadar çok kullanılır ve yaşatılırlarsa Adigece de o kadar uzun ömürlü olacaktır.

Tham tiwjipkher guxexho yeşş'ew tızereadığew begheşşe khıtfeşş'.

Şöetxhej...


Necdet Hatam
20.11.2005

Wimafe şşüı (Ş'üı) Khueş lhap'ew Wımar,

Değerli arkadaşlar,

Yazışmalarımızın dilin korunup geliştirilmesine yararlı olması için üç noktada mutlaka anlaşmamız gereğine
inanıyorum.

1- Bugün anavatanda kabul edilen her iki yazın dilini yazın dili kabul etmek. Diyalektlerimizde ısrar etmemek. Konuştuğumuz diyalekt hangi yazın dilinin sınırları içinde ise onunla yazma çabası içinde olmak.

2- Her birimiz diyalektimizi içeren yazın diliyle yazarken, diğer yazın dili ile yazılmış olanı anlamaya çalışmak.

3- Latin harfleri ile yazarken mutlaka hepimizin evet diyebileceği tek bir alfabe seçmek.

İsteyenin istediği diyalektle istediği alfabe ile yazdığı bir başka diyalektle yazılanları anlamaya çalışmadığı bir ortamda birbirimizi anlamak, birlik oluşturmak nasıl mümkün olabilir?

Sevgili Elif, tutumunuz anavatandaki Kabardey kardeşlerimizin tutumunun aynısı. Ortak dile gidilememesinin önündeki en büyük engel de bu anlayış. Bu yaklaşım Kabardeyce Adigece'yi temsil edemez tepkisini doğuruyor. Halbuki bilindiği hep söylediğimiz gibi bugün anadilde üretim veren iki yazın dilimiz var. DÇB olarak bizim önerimiz anavatanda bütün okullarda her iki yazın dilinin öğretilmesidir.

Yazın dillerini birbirine yaklaştıracak olan yöntem budur. Eğer hepimiz tek bir cumhuriyette yaşıyor olsa idik elbetteki sorun yoktu. Parlamentomuzun seçeceği üzerinde anlaşacağı diyalekt hem resmi dil hem de ortak dil olurdu. Benim düşünceme göre dilini seven ve dil konusunda samimi olanların diğer diyalektleri de anlamaya çalışması gerekir. Bir başlanırsa dil bilen için bunun çok zor olmadığı da görülecektir.

Gelelim tek alfabeye,
Wımar si khueş,

Kullandığınız alfabe mutlaka yoğun bir emek harcanarak oluşturulmuştur. Bundan kuşkum yok. Ancak eğer yazdıklarınızı alfabenize göre doğru yazdıysanız, alfabenin kendi iç sisteminde çelişkiler olduğunu, kimileyin fazladan işaretler kullanıldığını düşünüyorum.

Zamanınız olduğu bir dönemde daha önce yazdıklarımı ve şimdi yazdıklarımı bir irdeleyelim derim ama lütfen benim uyarıldığım gibi olaya reaksiyoner olarak yaklaşmayalım.

Gelelim örneklere.

Gire, şimdi derken çıkan ses sanırım Türkçe'deki I sesine daha yakın ve bana göre I sesi yerine İ harfinin kullanılması alfabenizin iç mantığına uymaz. Eğer alfabenizde Türkçe karakterler kullanılmasaydı bunun bir mantığı olabilirdi. Ancak Türkçe karakterleri kullandığımıza göre I sesini I ile ve İ sesini de İ ile göstermek daha uygun olsa gerek. Ki zaman siz de böyle kullandınız ama uyumak sözcüğünde yine I yerine İ kullandınız. Belki ben Shapsugh diyalektine göre tam seslendiremiyor olabilirim.

"Bere ziwınaşö pşş'ıghem şüme pewu" ya'uag adığejjme. Bu cümlenin bizim önerdiğimiz imlası şu:

"Bere ziwınaşüe pşşığem şüıme pewı" yauağ Adıgejme. Daha önce de belirtmiştim Adigey alfabesinde (О) IУЕ, УЕ karşılığı ve hatalı olarak kullanılıyor diye Latin alfabesine de bu hatayı taşımayı anlamlı bulmuyorum. Hece oluşturan U ve Ü sesleri Adıghabze'de mutlaka çift ünlü olarak gelir. Dilbilimde buna Diftong denir. Adigey yazın dilinde tam O ve tam ö sesimiz yoktur. Bunları içeren sözcükler yabancı dilden gelmedir.

Pşş'ığem ПШIЫГЪЭМ (ШI) karşılığı olarak (şş') kullandınız. Aslında (ş') yazılımının yeterli olduğunu düşündürüyorum. Burada(')- un sıkma, pekiştirme özelliği var ve bu özelliğin benzer iki sesle de verilebileceğini düşünüyorum. Bu bir tercihtir, üst virgül sayısını azaltır. Cümlede de pşşığem'den çok pşşırem söylemi daha uygun gibi.

Şüme'nin neden Şüıme yazılması gerektiğini yeniden açıklamaya gerek yok sanırım. Çift ünlü konusu. ''Pewu" sözcüğünü anlamını bilmeyen birine okutursanız sizin istediğiniz sesi çıkartamayacağını düşünüyorum pewı olması gerekir. Sanırım kullandığınız alfabeye göre de böyle olmalı.

Ya'uag : Bakın bu da Kirildeki zorunluluğun Latin'e taşınması hatası. Bu sözcük kirilde Я IУ А ГЪ olarak yazılır. Latin alfabesinde (') ile karşıladığımız (I) işareti Kirilde yazılmak zorundadır. Yazılmadığı takdirde hem farklı okunacak hem de anlamı değişecektir.

Sözcüğün dediler olan anlamı Я У А Г Ъ onlara vurdu anlamını alacaktır. Bu Kiril alfabesinde (У)harfinin biri sesli diğeri sessiz iki sesin harfi olmasından kaynaklanmaktadır. (I) işareti sesli (У) ile sessiz (У) yu ayırmaya yaramaktadır.

Halbuki Latin alfabesi bize sessiz (У) yu W ile sesli (У) yu da U ile gösterme imkanı vermektedir. Dolayısı ile kirildeki I işaretinin karşılığı olan (') burada fazla gelmektedir. Sesli ile sessiz (У) farklı harflerle gösterilmiştir.

Dediler anlamını veren sözcük Yauağ olarak rahatlıkla yazılıp okunacaktır. Onlara vurdu anlamındaki sözcük te yawağ olarak yazılır. Yani (') eklenmediği takdirde yauağ sözcüğünün karıştırılacağı başka bir sözcük yoktur.

Bunlar düzeltilmesi gerekli, zorunlu olan şeyler koşuyorum. Maççe ya da maçhe olarak yazılması tercihe bağlı. Ama biz h harfini bir nevi joker gibi kullandı isek Kh de Lh de olduğu gibi bunun da Çh olması daha sistemik olur derim...

"Yemzeşirer meş yişş'egh" cümlesinin son sözcüğünü gerçekten anlamadım. Türkçesini yazarak yardımcı olursanız sevinirim.

Diğer arkadaşlarımız da görüş belirtirse çala çala bir hava tuttururuz her halde...

Saygıyla...

Şöetxhej den Şüetxhej daha uygun gibi...

Lütfen yorulmayalım, usanmayalım. İnanın İslamiyet mi Adigelik mi tartışmasından daha önemli...

Sevgiyle.


Şhalaxhue
21.11.2005

Nıbceğu lhap'e Jade Wumar.

Zyemğap maççeded khenağer.Tızeuççejıst. Tişıççağeştme wuaşşueri khetıwtexışt. Thağuşşe nıbceğumi yitetıuğ. Azığe xekuım şelaje.

ZimğUE guıpşısexeme syaxepşağ. Wipşşerilha uefır meWxupet aşkhınewşı zıgurexem tyaguıpşıseşt. Xase tetşşehInew aci wunaşüe ti'.

Yewwey şuıkhewış nıbceğuxer tsığuer ğuanem khıteşuığeçç ziuağer wuerıba? Atakher maue şuıkhewış nıbceğuxer ziuereri tetşışba?. Bler zewağer ççapsem şeşıne auağemi te tizığeşıneşuışt şıa? Pxheççıççimi tyeweşt aşexeri dğeğuağueşt. Lheperüşüımi tikheşşeşt.

Şuı ziguıxelım daxece tıpeğueççışt. Deyır zıtlheğuırem aşexer t'ejeşt. Apere tiuef ğeseççenır mamırnığer arı. A khuace ççasem pşınej ççıfe fitıeba?. A thamate zıfede şımaxeme apeşşha tiwççueştba? Jade thameteşxuem guççeğu zıxel yikhaplhe dğelhepeşt. Tşınahıççexeme tyafeğuezeşt. Şıpxhu apeasexeme aşhaxer wuaşüe ççawew tşşıştba?

Woo çınahıççe zıfede şımaxer acixer siguı khebğeççığ. Weşfede nıbceğuxer, zie lhepkhır reguımeççıştep.

Acixer siguı yilhıx kestxırağuew şhaççe cirece yiğuep.
Mamırnığece wepsaw.şıenığem yikhinı nibji zıkhıPferemğaz.
Yew nıbceğuer pşınem, kew nıbceğuer pxheççıççem, kheşş nıbceğuer wicım, kafem, lheperüçuım keşş. Mazem tığem zereşıte tızere adığer yereşş.


Şhalaxhue
21.11.2005

Sayın Hatam,

Alfabe konusundaki teatileri özel iletişim yoluyla yapsak daha iyi olmaz mı? Bu konuda sevgili kardeşim Jade'ninde sizin özelinize yazmasına müsaade buyurur musunuz?

Saygılarımla...

Yakında Jade Wumar, yakında buluşuyoruz...


Şhalaxhue
21.11.2005

XEKUIM PAYE

Wepsaw sipsew sixeku guetıp'er
WeşfeşşıC anahışxuew si ççexhuepsxer
Sinaşşe yiççirep a xeğeguı daxer
Serıce nıkhue guı wıkhemççıme tsıfığer

Psewri dexağem nahinah yıpşşew
zeptekhesi wıkhelhağue zıfed şımaxew
Tiuefxer zaxeççirep wutımguışıpsew
Wikherehaç Tham we nefıne çıuer şıefew

Withamatexer uef zexex zexaşşew
Witsıfıxer ttseerıuew llıxhujjxew
Winıbjıççexer adıghağem febanexew
Wilhepkh fede aue zi şımaxew

Tışınerep te zigi tixekuıce
Tittsıf arı ar khezığere daxere
Tixabze yeşşı txhaghuew tixekuı ççase
Werepsaw tilhepkh zewji zereşıte.


Şhalaxhue
21.11.2005

DZEPŞXER

Khequeşt mafeme khahışt uefxer
Şüewguşipsı şüe ti dzepşıxer
Daxem fequate ti mafexer
Ti Adığe ççale şşırıtxer

Tixabze tişıaççe daxem
Şüıfelaje yenne şüiğaşşem
Mıxhuıner deyır zışülheghurem
Aşexer şüeğeğuağue şüe zeççem

Şuiguıyilh şşüigupşise kuwxer
Axeme afeşüaş şüillığer
Weşüeguım riquere jjuaghoxer
Kheşüewtexı şşüe nıbceğuxer

Tixabze zexaşşüşşew şşüışıew
Şüıguı yilhır llıghem yiğueguew
Ttsıfıghem dexağe xeşşülhhaw
Şuşı' şüe tilhepkhı llıxhujjew

Carı ççınahıççe lhap'e jade wumar. Acixer sinaşşe khihağ. Zerepuağededem fedekhabzew ci khınewjı zehaççe tşşışt. Zemdeuıj khıtxemıfew ttsıfıme mıxer ZIGUEREM FENIKHUEXA ATIMĞUAEW TİANATTE TIUTIŞT.

Adıghe zittser arep, Adighe şha zışşüeter dğelhpeşt. Yikhuğ şüığe zıxemılh uefıme tizerapılhığer. Ci nesıfe quedığem yiçetıwuı lale khihığ. Axer zıkhebı yerexhuex. Yej zıfewpsejıre guığuı yemılhxer ci khınewjı şharfaquex. Axeme wyape yeğexhuı at'ueşt.

Seş'e zağore wueri wuişha maşşüe rexı. Cirece zi wuımıue.

Xekuımi tıqueşt. Xabzenççağemi ammal yetıtıştep.

Ci khınewjı xet mı adıghe şüelhırır khezğeğuıneştır auew weuştep. Hawliye dzepş khuışüaua. Ade aş yifeşüaşew şuızequeştba?

Ci pkkı kiwçüejjı lhexhan.wueri aş paşew wuıfexhuşt.aşıce tsah khufişiı'.Aş zici syeguıpşıserep. Ci khınewJı mışha mılhakhuexer yeregupşısex.

Cari tıkhızxenağer sizıwuıshan llıxhujjew wumar. Aş wueri yepuelhendede şıep. Tezereğahışti şıep. Tighuıpşısexer zefedex. A anaye çığım yiççeğıce ciri tızeuıççeşt. Caşığuem kherabğexer khumelığe yıwji yitxemi tyexherxhışeştep.

Sıdığue khuacem wyequıjıre guışealece khıseğaşş.

Dexağer, mamırnığer, tetığuer werıce ğoguıxhuısew werexuı.

Wepsaw wetxej.  


Necdet Hatam
21.11.2005

En büyük mutluluk sayfaya ilginin sürmesi. Değerli kardeşlerim her konuda herkes adresime yazabilir. İmkanım ölçüsünde yanıtlarım. Gecikme olursa da üzülmeyiz değil mi?

Bugünkü şairimiz Dığuıj Khuırmen. Çok genç yaşta kaybettiğimiz bir ozan, ondan öte bir ulus sever. Türkiye'de tanışmıştık. Yetmiş sekiz anavatan gezimizde Çerkessk'te yeniden görüşmüştük...

Şiirin şairimizin duygu ve düşüncelerini yeterince anlattığını sanıyorum.

Быдэу 1эпл1э зэдгъэшэк1 Bıdew eplle zedğeşeçç

Ар сэращ Къурмэнщ къопсалъэр Ar seraş, wişşalerş
Гуф1э нэпсхэр къысф1ыщ1ок1 Guıffe nepsxer khısffışşoçç
Сыкъэпщ1эжкъэ си щ1ыналъэ? Sıkhepş'ejkhe si şşınalhe?
Быдэу 1эпл1э зэдгъэшэк1. Bıdew eplle zedğeşeçç


Пщ1эжрэ сабыигъуэм къуршым Pş'ejre sabıyığuem khuırşım
Бжэн игъэхъуу к1эрытар Bjen yığeğüe ççerıtar
Тесу къидыгъуа уанэщым Tésu khidığua waneşım
Нэр темыплъу блэлъэтар? Ner témıplhu blelhetar

Институтым мэзкуу къалэ İnstitutım Mezkuw khale
Уэ зэгуэрым ебгъэжар? We zeguerım yebğejar
Ар сэращ, сэращ уищ1алэрщ Ar seraş, wi şşalerş
Еджэн сухри сыкъэк1уэжащ. Yecen suxıri sıkhequejaş

Си щ1эныгъэр уэ уи бынхэм Si ş'enığe we wibınxem
Сэ ястынщ шымы1эу хэн. Se yastınş şımıew xen.
Уи тхылъ напэу мес мо бгыхэм Wi txılh napew més mo bghıxem
Уэрэдыщ1и сэ пхуистхэнщ. Weredışşi se pxuistxenş.

Пхухэссэнущ жыги гъатхэм Pxuxessenuş jıghi ğatxem
нартыху хьасэхэр пхуэспщ1энщ. Nartıxu hasexer pxuespş'enş
пхуэзгъэхъунущ уи шы гуартэр Pxuezğexhuınuş wi şı guarter
Сыт къыслъысми згъэзэщ1энщ. Sıt khıslhısmi zğeşşenş.

Си щ1ыналъэ зысхъуэжакъым Si şşınalhe zısxhuejakhım
сэ иджыри сы-къурмэнщ Se yıcıri sı Khuırmenş
Сыпхопэжщи "маржэ" жа1эм Sıpxopejşi "marje" jaem
Зыпхуэсщ1ынущ сэ къурмэн! Zıpxuesşşınuş se khuırmen.

Sevgiyle...
Necdet


Baykaldı H.
21.11.2005

Selam guape Adığe nıbjjeuğher,

Bugün şiirden ziyade Çerkesce tekerleme yazmak istiyorum. Bunları da okuyup çocuklarınıza öğretebilirsiniz.

TUME,TUME
Tume,tume,
Si ha tume,
Tume,tume
Si hapşır.
Apxuedizre
Komjıhu
T'ıs zışş'ıp'i
T'euq sabır.
Duneyr pşağues,
Şştırığus-şş'ı'es,
Wugelensi- "T'ıkh"
wukhuns.
Aanes nane
Dıde şş'ıes,
dızeranme-
Khuns yi jağue,
gadgeguri
nobe
khuns.


Mert Bıçkın
21.11.2005

Uluslar arası Anadil ve Alfabe Konferansı Sonuç Bildirgesi Ankara, 16-19 Mayıs 2003

Sürgünün 139. yılı nedeniyle düzenlenen anma etkinlikleri çerçevesinde Kafkas Derneği Genel Merkezi tarafından yapılan çağrı üzerine 16-19 Mayıs 2003 tarihlerinde Ankara'da "Anadil ve Alfabe Konferansı" aşağıdaki şekilde gerçekleştirilmiş ve sonuçlandırılmıştır.

16 Mayıs 2003 akşamı dinleyicilerin de katıldığı açılış oturumunda konferansın önemi vurgulanmış, amaç ve çerçevesi ortaya konmuştur. Buna göre konferansın başlıca amaçları şöyle özetlenebilir:

Diaspora ülkelerinde, özellikle Türkiye'de içinde bulunulan koşullarda anadil ciddi biçimde unutulma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bu tehlikeye karşı kısmen de olsa direnebilmek, anadilin unutulmamasına, yeniden öğrenilip geliştirilmesine katkıda bulunabilecek araçlardan biri de alfabedir. Adigece ve Abazaca 1930'lu yıllardan beri Kiril esaslı alfabelerle yazılıp okunmaktadır. Bu alfabelerle basılmış 7 milyondan çok yayın bulunmaktadır. Bu kaynaklara doğrudan ulaşmak ve diaspora ile anavatanın ilişkilerini geliştirmek için bugün kullanılmakta olan Kiril esaslı Adige ve Abaza alfabelerini öğrenmek gerektiği açıktır. Bu konferansın amacı mevcut Kiril esaslı alfabelerin yerine bir Latin alfabesi önermek değil, diasporada yaşayan Çerkeslerin anadillerini öğrenmelerini kolaylaştıracak, birbirinden farklı Adigey, Kabardey Abhaz ve Abaza (Asuwa-Aşharuwa) alfabelerini ortak hale getirecek ve yazımda standart sağlayacak Latin esaslı bir yazı sisteminin oluşturulmasıdır. Bunun internette ve bilgisayarda da anadil öğrenimini ve kullanımını kolaylaştırılacağı düşünülmektedir.

Avrupa Birliği adaylığı sürecinde Türkiye Cumhuriyeti yurttaşlarının anadillerini öğrenme biçim ve koşullarına ilişkin yasal düzenlemelerin yapıldığı bu dönemde, yetkili bazı bürokratların devlet adına yaptığı "anadil öğreniminde yalnızca Latin harflerinin kullanılabileceğine" ilişkin açıklamalar son derece yadırganmıştır. Her dilin kendi alfabesiyle öğrenilmesi gerektiği açıktır. Hiçbir uygar ülkenin bunun aksine bir tutum içinde olması düşünülemez Dünya ülkeleri içinde daha saygın ve etkin konumda görmek istediğimiz Türkiye'nin anadil öğrenimi konusunda bu tür dayatmalar içinde olabileceğine inanmak istemiyoruz. Aksine anadil öğrenimini kolaylaştırıcı düzenlemeler yapmasını umuyor ve bekliyoruz.

Konferansın ikinci günü, konferans sonuç bildirgesi hazırlama komisyonu ve alfabe komisyonu seçilerek çalışmalara başlandı. Anayurt Çerkesya'daki anadil öğretimi çalışmaları, Adigece’nin ve Abazaca'nın ikinci dil olarak öğretilmesi deneyimleri ortaya kondu ve değerlendirildi.

Adigey Cumhuriyeti'nden BLAĞOJ Zulkarin; Karaçay-Çerkessk Cumhuriyeti'nden BAKU Hanceriy ve PAZ Sergey; Kabardey-Balkar Cumhuriyeti'nden BJO Boris Anayurttaki anadil eğitimine ve yabancılara Adigece ve Abazaca'nın ikinci dil olarak öğretilmesine ilişkin çalışmalar hakkında bilgi verdiler. Hollanda'dan HATKO Fethi Recep, Suriye'den VAROKO Samara ve Ürdün'de Adigece öğretmenlik yapmış olan NETABJE Cankat Devrim ve Türkiye'den Fahri HUVAJ diasporada anadili ve okuma-yazma öğretimine ilişkin çabalar ve deneyimler hakkında değerlendirmede bulundular. Hatko Mine Bağ'da uzmanların çağdaş dil öğretim teknikleri hakkında görüş ve tavsiyelerini sundu.

Kafkasya'da Yakovlev tarafından hazırlanan Latin esaslı Adige ve Abaza alfabeleri ile diasporada hazırlanan Latin esaslı başlıca alfabeler (Blenaw Batekhue Harun, Kube Şaban, Butbe Mustafa, Slava Çirikba, George Hewitt, Monika Höhlig) Murat Papşu tarafından tanıtıldı. Hatko Fethi Recep, Yemuz Yılmaz ve Fahri Huvaj alfabelerini kendileri tanıttılar.

Alfabeler karşılaştırılarak değerlendirildi ve bu değerlendirmeler ışığında Slava Çirikba'nın hazırladığı alfabe önerisi esas alınarak, Kiril esaslı Adige (Adigey ve Kabardey) ve Abaza (Apsuwa ve Aşuwa-Aşharuwa) alfabelerindeki harflerin Latin karşılıkları müzakere sonucu kabul edildi.

Anadil öğreniminin zor olduğu diaspora koşullarında, anadil öğrenimini ve okuma-yazmayı kolaylaştırmak amacıyla birbirine çok yakın bazı seslerin Latin karşılıklarının aynı harflerle yazılması ilkesi benimsendi. Hazırlanan bu ortak Latin Adige-Abaza alfabesi önerisinin değerlendirilmek üzere 27 Haziran 2003 tarihinde Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti'nde yapılacak Dünya Çerkes Birliği toplantısına sunulmasına karar verildi.

Konferans boyunca dile getirilen diğer hususlar ve yapılan çağrılar şöyle özetlenebilir.

Diasporada yaşayan Çerkesler olarak hepimiz için temel dayanak ve rehber anayurt Çerkesya'dır. Orada üretilen bilimsel, kültürel, sanatsal ürünler diaspora Çerkesleri için de ulusal onur ve gurur kaynağıdır.

Anayurtta kullanılan farklı alfabelerin birleştirilerek tek bir ortak alfabenin, hiç değilse bir Adige ve bir Abaza alfabesinin benimsenmesi konusunda, başta cumhuriyetlerimizin başkan ve yöneticileri olmak üzere, ilgili bütün kurumları ve bilim adamlarını ilgi ve çabalarını yoğunlaştırmaya davet ediyoruz.

'Anadili' kelimesinin de işaret ettiği üzere dil öncelikle anneden öğrenilir. Bundan hareketle, bütün Çerkes annelerini ve geleceğin anne adaylarını çocuklarına anadillerini öğretme konusunda daha duyarlı ve sorumlu davranmaya çağırıyoruz. Ulusal varoluş mücadelesinde kadınların da en az erkekler kadar aktif biçimde yer alması gerektiğini, aksi takdirde anadilini kaybetme tehlikesinin önlenemeyeceğini önemle vurgulamak isteriz.

Katılımcılar olarak Anayurttaki cumhuriyetlerimizden, eğitim ve kültür kurumlarımızdan diasporaya daha etkin biçimde el uzatmalarını bekliyoruz. Diasporadaki bütün dernek ve vakıf yöneticilerini anadil öğretimine ve kullanımına daha çok önem vermeye davet ediyoruz.

Yine katılımcılar olarak, bu konferansta varılan sonuçların, özellikle anadillerimizi ortak bir alfabeyle yazma iradesinde uzlaşmış olmanın tarihsel önem taşıdığını, bu uzlaşmanın gelişerek devam edeceğine ilişkin umutlarımızı ve bu konudaki kararlığımızı ifade etmek isteriz.

Konferans katılımcıları adına görevli komisyon üyeleri olarak ilgililere ve kamuoyuna duyururuz.

Ek: Ortak Alfabe tablosu

Özdemir Özbay  Fahri Huvaj  Murat Papşu  M.Emin Kaynar
 

Jade Wumar
10.12.2005

Adige nıbceğuıme Necdet Hatamım firatxığ. ŞŞUIM FAQUI Adige lhepkhım yişha ççıfınır Şıwewguışıpşı xekuı xasem Nahışşuım feweğaque tiguıpşısexer Xabzer şıwelejı miyekhuapem Adıghağem mamırnığe xeplhhaw Wyapeuewççüe zawe ççeğestxem Ar zıguı yilhır zedetipiyew Ne ayeççe taplhı te aşexem Tiguıpşıse lhap'e Adige xekuır Zıfeğezağer değuı şşuı mamır Bzençağer arı apeye tipiyır Khıtfeğesaçç ve aş yiamalır. Khedau' we tizıwıshanır Zekhuşxem aguıxer zıx Tibze tixabze şığe'enır Lhap'ededew ti guıpşıse kuıwıx.
 

Meşfeş'uı Pşerah
10.12.2005

URIUPÇEXER
1) Mo çem şşuıttse nıbe ceşşue psıuşşuerıhar we wizakhuew wi çem şşıttse ttsıw ceşşue psıuşşuerıxhua?
2) Mı jjueğe bzığe şşuıttse ttsıw ttseşşuıtexır se zesş'uejjuağe bzığe şşuıttse ttsıw ttseşşuıtexım fedew we pş'uejjuağe bzığe şşuıttse ttseşşuıtexa?
3) Mı pttseş'ue şelheş'uır se zeresş'uepttseş'ue şelheş'uım fedew we pş'uettsepş'ue şelheş'ua?
4) Mo jjukuı şşüeplhışşüe jjuağue şşüelıdttsıwır waşşüe jjuekuı şşüeplhı jjuağue şşueplha?
5) Mo ttsıttsığe kuıttsı ttsıw ttsıdır şşui ttsıttsığe ttsıdı ttsıw kuıttsa?
6) Mo pttsaşşuexhue şşüeşşuı şşuıttse şüelıdır şşue şşui pttsaşşuxhue mıcaşşue pttsaşşuxhueşxhua?
 

Mert Bıçkın
10.12.2005

Maf Bıçkın,

Değerli hemşehrimiz,

Sayın Necdet Hatam’ın son gelen yazısı Arşiv aynı başlıkta 9.sayfadadır. Sizin son gönderdiğiniz yazı: ‘’Mert Bıçkın 08.12.2005 00:09:06 Değerli ağabeyim Necdet HATAM’a, Sizin burada yıllardır üzerinde çalıştığınız, birçok yönleriyle irdelediğiniz konularda (özellikle ilgilendiğimiz dilimiz) bende dahil yorumlar yapılıyor. Ben yorumlama (…) ‘’ olarak başlayan yazınız olarak görülüyor. Eğer bunu dışında bir yazı yolladıysanız, bu arşiv çalışması için yaptığımız düzeltme anında yanlışlıkla silinmiş olabilir. Eğer silmişsek şimdiden özür dileriz.

Maxu Nıbjeghuxer
CircassianCanada
 

Şhalaxhue Llıque
10.12.2005

KHUECAH KHUCEŞXXER
1) Zıguıpeççe dıdı ttsıqu, zıçıuı tsıye şşuıttse, zıççeğ çesey fıj. (Pttsaşxhue) 2) Yıtıkhın lıne, yinepş'e beguı, guırmıze maçe, zeriharem şeççettsı, zışıççettsırem şeğuelha, zışığuelhharem khıréşı, yişırı ççepe ççaşşu,yışşui tahe teçç. (Thaçet)
3) ABRE MIJJUEM ZéĞAZE KUIPRAWZE KHIÇÇEÇÇI. (Şhalı)
4) Çeşıre mıguıpsef mafere ziççıp'ue yimıçç. (Çeşbzıw)
5) Çığ şhapem khırabzı werze nabzer yewğueyı. (Kuaxhue)
 

Mert Bıçkın
10.12.2005

MAF CC LEJAKKUE LHAPPEXER

Değindiğiniz gibi muhtemel nedenlerle ulaşmamış ya da silinmiş bir cavabım vardı. Sizin özverili çalışmalarınız sayesinde burada da çok önemli bir konuda fikir bayan edebiliyoruz. Bunun için tüm CC emekçilerine sonsuz teşekkürler.

Değerli büyüğüm,

Sayın Necdet HATAM’ın son gelen yazısı Arşiv aynı başlıkta 9.sayfada değil 7. sayfadadır ya da ben 8 ve 9.sayfaları göremiyorum ama tüm yazılar arşivlenmiş inceledim eksik yok. Ben ağabeyimin gönderdiği son harflerin şekli ve okunuşunun özeti yazısını (Necdet Hatam 09.12.2005) tıpkı Maf Şhalaxhue’nun başlık yazısını ikinci forumada başlık yapıldığı gibi mümkünse Maf Şhalakue’nın başlık yazısının altına konmasının, değerlendirmelerin tümünün bu alfabe üzerine ya da bununla yapılması ve dilimizde yazmak isteyenlerin bu alfabeyi kullanabilmesi için foruma hız katacağı düşüncesindeyim. Bu konuda yardımlarınızı esirgemezseniz biz dil ve alfabe ile ilgilenen hemşehrilerinizi mutlu edeceğiniz kanaatindeyim.

Saygılarımla
 

Mert Bıçkın
10.12.2005

TITHAMATE LHAPP MEŞFEŞÜI NECDETIM Mıkhezıtxırer şheweşüı sıtsselıy Mert BIÇKIN. Internetimççe sıtse şhıpkhım kestxıne sıfayep. Sıthamate lapp mır internetimççe khızıdeptxıştır asuvara@gmail.com Kısfeptxıme sıguape xhuşt.

ŞÜIÇÇE PEK DEĞERLİ BÜYÜĞÜM NECDET HATAM’A

Ağabeyim son gönderdiğiniz alfabe özetini okudum, çok kısa ve öz olarak hazırlamışsınız, çok beğendim. Bizler için yapmış olduğunuz çalışmalar ve ayırdığınız zaman inanın boşa gitmiyor. Artık konuşmakla halledemeyeceğimiz konularla siz değerli büyüğümün değerli zamanını başka yönlere kanalize etmek istemiyorum. :))) Bunun yerine hazırladığınız alfabeyi kullanabilmek, kullanımında çıkan aksaklıklar daha ne yapılabilinir konularında sizinle ve diğer arkadaşlarımla yazışmak isterim. Şu noktadan itibaren alfabe ile ilgili önerilerimi siz değerli büyüğümle paylaşmak isterim.

Saygılarımla
 

Jade Wumar
10.12.2005

Khewjir şhalaxho seyi zaghorem sıkhıpç'ehen be! Şöetxhej...
 

Jade Wumar
10.12.2005

Sayın Semra Ademey,

Yukarıdaki tekerleme ve bilmece-bulmacaları önce Kabardeyce'ye ardından da Türkçe'ye çevirirseniz sevinirim.

Saygılar...
 

Jade Wumar
10.12.2005

Sayın Necdet HATAM,

Ççenççe derken iki ç, llen derken iki l harfi kullanıyorsunuz, peki niye t'ıpse, p'alhe derken bu iki harf yazılımını kullanmıyorsunuz? Sizce de bir çelişki yok mu burada? Ayrıca k harfi mevcut iken qon fiilinde olduğu gibi k'o sesini niye ek bir harf ekleyerek ifade ediyorsunuz? 'ane ve Adige kelimelerindeki a sesleri aynı ses mi acaba? Malumunuz üzere Arapçanın aslı harekesizdir ama dili bilmeyen ve yeni öğrenenler için kolaylık olsun diye harekelenmiştir. Bu bağlamda yeni yapılacak alfabede (' kesme işareti pek tabii bir çok yerde kullanıla bilir çünkü kesik sesler vardır öyle olmasa Kril alfabesinde kullanılmazdı. Alfabe yaygınlaştıktan sonra harekeler iptal edilebilir. Alfabeyi açıklarken sadece ç'emguy ve Kabardey lehçelerini baz alıyorsunuz. Shapsugh, Abzeh, Hatukoy... diğer lehçelerle ilgili eklemelerde yapabilir misiniz? Adigeceyi fonetik açıdan gerçekten iyi incelediğinize inanıyor musunuz? Saygılar... şöetxhej...
 

Jade Wumar
10.12.2005

Sayın Nejdet HATAM,

Anavatandaki dil çalışmalarının arasında GRAMER ile ilgili çalışmalar mevcut mudur acaba?

Saygılar... Şöetxhej...
 

Necdet Hatam
10.12.2005

Wimafe şşuı jader,

Siguape aş fedew wıkhızere ççewıpççağer,

Önce neden Q harfini eklediğimiz konusu. Q harfine yüklediğimiz görevi sizin de belirttiğiniz gibi ya kk ya da k' ile karşılamamız gerekiyordu. Her halükarda fazladan harf fazladan tuş. Keşke klavyelerde daha fazla harf, tuş olsaydı da ikili yazdıklarımız sesleri tek harfe indirebilseydik. Bir de Q'ye verdiğimiz sese Türkçe harfin adını söyleyişimize epeyce yakın. Dolayısı ile kolay öğrenilir diye düşündük. Biliyorsunuz başka birçok alfabede X sesi de kh harfleri ile karşılandı. Ancak biz X tercih ettik. Kiril'de de olduğu, tek tuş olduğu için. Gramer çalışmalarımız da var.

Makalenin birini Şhalaxhue'ye gönderdim. Kiril'i rahat okuyorsanız size de gönderebilirim. Görüş belirtirseniz de sevinirim. I işaretine tam dört fonksiyon yüklenmiş. Bunları daha önce yazmıştım sanıyorum. Bu fonksiyonlardan ikisi biraz karışıyor. En iyi bilmek ve yapmak eylemleri örneğinde bu anlaşılır.

Bildiğiniz gibi; шIэн hem bilmek hem de yapmak anlamına geliyor. Halbuki bilmek ve yapmaktaki heceleme farklıdır. Bilmek te kesme var yapmak da yoktur. İşte biz I işaretinin sadece kendisinden önce gelen pekiştirme görevini, Arapça'daki şedde görevini çift sesle kesme görevini de (') gösteriyoruz. Yani yapmak şşen, bilmek ş'en ve aynen I işaretinde olduğu gibi (') işaretinin kendisinden sonra gelen sesliyi kesme ve kendisinden önce gelen sesi de pekiştirme görevi var. ''T'ıpse''yi virgülle yazmışsam hatalı burada kesme yok. Aynen dediğiniz gibi iki harf ile yazmak gerekiyor. Ttıpse gibi. Ancak ''p'alhe''de dikkat ederseniz sıkıştırılmış p sesinden sonra Türkçe'deki a sesine benzer bir ses çıkıyor, yeni bir hece başlıyor gibi. Ppalhe'de kelime başındaki a sesini çıkartamıyoruz. I işaretine ilişkin özel makalemi adresinizi yazarsanız size gönderebilirim.

İlgi sürsün lütfen.

Maf
 

Baykaldı.H
10.12.2005

Necdet bey,

Yazmış olduğunuz bilmek ve yapmak anlamına gelen şş'en de bilmekte kesme var yapmakta yok yazmışınız. Kabardeyce hem bilmek (ŞŞ'EN) hem de yapmak (ŞŞ'EN-ŞŞ'IN). Eğer kesme koymazsak ŞŞEN (Satmak), ŞEN (Götürmek) anlamına geliyor.

Saygılar.
 

Necdet Hatam
10.12.2005

Sayın Baykaldı,

Değindiğiniz şey dilimizin çok takıldığınız konu. Eylemlerimizin çok ilginç bir yönü. Adigece'de yapmak anlamına gelen iki eylemimiz var. Bunların biri щIэн diğeri щIын. Bunların ilki geçişsiz eylemdir, nesne almaz. Sadece dolaylı tümleç alır. Diğeri ise şşın dediğimiz geçişlidir ve nesne alır. Tümce içinde kullanırsak sıt yışşer dediğimizde birincisidir; Ne yapıyor? Zéxuape; giyiniyor.

Ancak sıt yışşır diye sorduğumuzda vereceğiniz yanıt cümlesinde mutlaka nesne -düz tümleç- olması gerekir. Şent yeşş gibi. Bir çok eylemimiz böyle çifttir zaten. Yecen-cın txılhım (dolaylı tümleç) yoce. Txılhır (düz tümleç) yec. Quen-quın Yecap'em maque (geçişsiz) Ğueguır yequ yolu yürüyor geçişli Satmak anlamına gelen ''şen'' eylemini Kiril ile yazdığımızda Ş sesinden sonra I işareti gerekmediğini göreceksiniz. önerdiğimiz alfabenin en zayıf tarafı kalın, ince ş seslerinin hepsini yalnız ş ile göstermemiz. Gerekçe dili bilip kelimeyi bilenin tek de olsa (ş)yi gerektiği gibi okuyabileceği, bilmeyen az bilen yeni öğrenenlerin öğretmensiz bu sesi ayıramayacakları. Dili öğrenir, bildiklerini geliştirir ve Kiril'e geçmesi gerekirse aradaki farkı farketmesi zor olmayacaktır.

Saygıyla...
 

Dzıbe Osman
11.12.2005Sayın

Necdet Bey

Eğer amaç; Kiril’i dışlayan diaspora sakinlerine Latin temelli bir alfabe hazırlamak ise, onlara dillerini unutturmamak babında bir şeyler kazandırmak ise detaylarda boğulmanın ve zaman kaybetmenin lüzumu olmadığı görüşündeyim. Kiril Alfabesi’nde sıkıştırma ve keskinleştirme işareti olarak I yer alıyorsa Latin Alfabesi’nde de (') sembolü ile temsil edilsin.

Buna ne yeni öğrenecek insanlar ne de Kiril’i bilen ve kullanan insanlar karşı çıkacaktır.

Saygılarımla
dzibeosman@gmail.com 

Sayın Necdet Bey,

E-mail adresinizi bilmediğimden hem sizin hem de diğer arkadaşların görüşlerine sunuyorum. En kısa zamanda yüz yüze görüşmek ümidiyle... Saygılar а a aры arı evet, öyle Ia ‘a Iaнэ ‘ane sofra б b бэ be çok в v вагон vagon vagon г g гитар gitar gitar г g Адыгабзэ Adıgabze Adigedili гу gu гу gu kalp го go гозын gozın kopmak гъ ğ, gh гъатхэ ğatxe ilkbahar д d дахэ daxe güzel дж c джэгу cegu oyun, düğün дз dz дзыо dzıwo çuval е yé eжь yéj kendi e yé фаен fayén istemek e yé Iаe ‘ayé çirkin e é aдре adré diğer e é гуeуты guéwutı koparıyor ж jj жэ jje ağız жь j жьы jı nefes, hava жъ jh жъы jhı yaşlı жъу ju жъуагьо juağo yıldız жъо jo жъон jon tarla sürmek з z зэхэт zexet birarada и yi ины yinı büyük и yi хъоигъэ xhoyiğe bolluk и i зи zi sıfır, hiç и i гуиутыгъ guiwutığ koparttı й y бай bay zengin к k картоф kartof patates ку ku ку ku araba ко ko коцы kotsı ekin къ kh къабзэ khabze temiz къу khu къухьэ khuhe gemi къo kho къо kho oğul кI ç’ кІалэ ç’ale çocuk кIy k’u къэкIуагъэp khek’uağer gelen кIо k’o кIон k’on gitmek л l лы lı et лъ lh лъы lhı kan лI l’ лıы l’ı adam м m машIо maş’o ateş н n нэ ne göz o wo o wo sen o o къопс khops sap o wo зaо zawo savaş п p пэ pe burun пI p’ пIэ p’e yatak р r yрам wuram cadde c s cэ se ben т t тэ te biz тI t’ ятІэ yat’e toprak у wu yаtэ wuate çekiç у u гъумы ğumı gebe у wu куу kuw(u) derin у wu шъоу şow(u) bal у wu къэуцун khewuçun durmak у wu oпсэу wopsew(u) sağolun ф f фабэ fabe sıcak х x хабзэ xabze adet хъ xh пхъэ pxhe odun хь h хьa ha köpek ц ts цэ tse diş цу çu цуакъэ çuakhe ayakkabı цI ts’ цIэ ts’e isim, bit ч ç чэты çetı tavuk чъ çç чъыгы ççıgı ağaç чI çç’ чIыгу çç’ıgu yer ш ş, š шы şı at шъ şş шъэ şşe yüz (sayı) шъу şu шъузы şuzı kadın шъo şo шъо şo siz шI ş’ шIын ş’ın yapmak шIу ş’u шIу ş’u iyi шIo ş’o шIоéу ş’oyéw(u) kirli olarak щ ş щы şı üç ы yı ылъэгъугъ yılheğuğ gördü ы ı зы zı bir э e фэдэ fede gibi Iэ ‘e, ‘a зэдэIэпыIэн zede’epı’en yardımlaşmak я ya ятIэ yat’e toprak ю yu юсыф yusıf yusuf I işareti (‘): Kendisinden önce gelen sessiz harfi keskin ve sıkıştırılmış bir şekilde okunmasını sağlar; bunun yanı sıra kelime başında veya sesli bir harften sonra gelen Iи harfini Türkçe’deki i harfi gibi, Io harfini o gibi, Iy harfini u gibi, Iы harfini ı gibi okutur. Iи i Iихыгъ ixığ aldı Io o Іoф of iş Iy u IyкIэн uç’en karşılaşmak Iы ı Іыгъын ığın bulundurmak
 

Şhalaxhue
11.12.2005

Merhaba değerli katılımcılar,

Alfabe konusunda yapılan teatilerde yeni bir şey yok. Sayın Baykaldı alfabenin en zayıf noktası dediğiniz konuda; sayın Hatam’ın yazılarına iyice baksaydınız konu daha iyi anlaşılırdı. Aynı konuyu sayın Hatam’ın özeline yazmıştım. Sonrada sayın Hatam’ın yazdıkların bakınca ş şş ayrımını tek ş ile yazmadığını ş ve şş’yi kullandığını görürdünüz. Beşşağe, yişşejığ, zaşşıjınew, bunlar sayın Hatam’ın yazılarından alıntı ve şş’nin tek ş ile yazılmasının sayın Hatam çok üst düzeyde dil kullananlar için mümkün olabileceğini de beyan etmişti.

Bu anlamda ş' harfi kullanımı da alfabede mevcut. şş harfinin u ile kullanımı yani Kiril’deki шъу шъo harflerini şş ile değil ş ile yazılabileceğini sayın Hatam’a beyan etmiştim. Zira aynı görüş sayın Huvaj’ın da vurguladığı bir nokta ş' ile aynı kullanım diyalektleri için zaten sıkıntı yok. Ancak şşuı yazımında tek ş ifadesi Kabardey diyalekti için sıkıntı yaratır. Bunun içinde yazım uygunsa anlaşılabiliyorsa ‘’şu’’ ya da ‘’şşu’’ ile yazılabilir. Sayın Baykaldı’nın ve diasporanın Kiril ve Kiril’e dayalı Latin alfabelerdeki en büyük sıkıntısı çok farklı bir nokta olmalıdır. Özellikle g ve k' harfinin kurallı dizaynı Shapsugh, Besleney ve Kabardey diyalektlerini Türkiye’de konuşulduğu şekilde yazılamaz hale getirmektedir. Sayın Çelikkıran’ın sözlüğündeki 65 kelime artı g ve onun versiyonu K'e ekleri bu diyalektlerde ç ve ç'e ye dönüşmekte bu şekliyle okunma zarureti ortaya konmaktadır. Kısaca yıllardır konuştuğu diyalekt ç ce çç ye boğulan fert ayrıca bu konuşmanın yakın çevresinde yadırganması ve alayı ile karşılaşmaktadır. Bu durumu bizzat yaşayan benim. Bunu da Türkiye’de alfabe çalışması yapan şahsiyetlere ilettim.

Sayın Dzıbe Osman Kiril’deki кI ve чI yazılımlarının kullanımını nasıl ayırt edersiniz? Mevcut sözlüklere bakın aynı anlamı veren ekin her iki şekliyle de yazıldığını ve bir kural olmadığını göreceksiniz. жь ve ж harflerini anca anlama dayalı olarak kelimeleri oturup ezberlerseniz doğru yazabilirsiniz. Bu iki harfin tek j ile yazılamayacağını söylemeyen hiç bir dil çalışmacısına rastlamadım. Önemli olan kullanım kolaylığı ve anlaşılabilir net bir alfabe olması onun içinde 3 adet j harfini Latince ihdas etmenin bir anlamı yok.ayrıca Kiril’deki hece başında okunuş gibi kuralları ihdas ederseniz Latin alfabesi içinden çıkılmaz bir hal alır. Kesme işaretinde etkinin her iki harfe de etki ettiğini gözden kaçırıyoruz.

Bu dediğim etkilenecek harfler içindir. Ş'u burda kesme etkisi her iki harfe de aynen etki eder. чъ harfinin ihdas edilmesi konusunda bütün mevcut alfabelerde ç ile ifade edilebileceği görüşü ortaktır. Yazılabilir diyenlerde var. ч ve чъ tek yazılacak.

Sayın Hatam’ın alfabesinde t t' ve tt gibi 3 t versiyonu var. Bu Kiril’de de yok. Ben kesmeyi sevmediğim için tt ve t yeterli diye düşündüm. t' harfinde sonraki harf ( ' ) işaretinden etkilenen bir harfse sıkıntı yok etkilenmiyorsa zaten okunuş belli. Bu noktayı hep göz ardı ediyoruz. Kiril’de bile olmayan bu 3 harfe ben sadece saygı duydum. Kiril’de t ve t' var. ANCAK SAYIN HATAM’IN BİR ÇOK KONUYA ÇÖZÜM GETİREN ÜFLEMELİ DOKU YAPISI İYİ ANLAŞILIRSA; ÇİFT TEKRARLAR YAZIMDA KENDİLİĞİNDEN ÇÖZÜLÜYOR. SAYIN HATAM BU İFADENİZ BİZLERİN BİR ÇOK SORUSUNA YANIT OLMUŞTUR. Diasporadaki ‘’y’’ ihdasını da anlayamazsak ya da sayın Hatam’ın üflemeli harfini iyi kavrayamazsak alfabelerin anlamı olmaz. Bu durumda sert ‘’a’’ ile yumuşak ‘’a’’yı ayrı harfle yazmaya çalışırız.

Sevgili Jade Wumar’a gelirsek oda konuşulanın yazılamamasından kaynaklanan bir şikayete sahip. Yanıtta hep aynı oldu efendim dil birliği edebiyat dil gibi. Bu ifadeler kimseyi bağlamaz. Tabii olarak sorun Ömer Jade’nin kendi yazıştıkları ile sınırlı kalacaktır. Diyalekt yazımı kısıtlı kalacaktır. Diasporada Ç'emguy diyalektini anlayacağız, ona bağlı yazacağız diyorsak; Latin’le falan uğraşmayalım, Kiril’i öğrenelim. Kiril’in dizaynı amaçlıdır. Bu amaç pedagojik kaygılardan öte tek diyalekti hakim kılma gayretidir. Abzeghler mevcut alfabe ile yazabilirler. Sıkıntıları da olabilir ama anavatandaki Kabardey alfabesi ile ve Adigey’de ki alfabe ile Türkiye’de Shapsugh, Besleney ve Kabardeylerin konuştukları gibi yazamayacaklardır. Bu durum yüksek ideallerle açıklanmakta ise de beni de memnun etmemiştir ama bağımlı olmamız nedeniyle elimizdeki neyse onu da öğrendim. Gerekirse de onları kendi diyalektime çeviriyorum.

Sonuçta Wumar bey çevresindeki dili terk etmek ya da ona uygun bir alfabe yapmak zorunda kaldı. O da doğal olanı yaptı ve şimdi kendi diyalekti ile yazıyor. Sonraki adım bu alfabe ile kaynak bulmak. O anlamda Latin kökenli bütün alfabelerden çok, çeviriye sahip diyebilirim. Sayın Hatam’ın alfabesi isteyenlerin rahatlıkla kullanabileceği bir alfabedir. Burada herkes kendi alfabesini yapabilir. Başlangıçta da öyle oldu. Sayın Hatam devreye girdi o alfabe ile de yazmaya çalışıyorum.

Burada ayrıntılara takılmayalım. ‘’o, u, u, ü’’ yazılımını sert kalıplara koymayalım. Sayın Hatam’ın deklaresi belli. Birbirimizi anladığımız sürece ‘’u’’ ya da ‘’ü’’, ‘’o’’ ya da ‘’ue’’ yazılımını bir zaaf değil, kullanım genişliği ve derinlik olarak değerlendirelim. Sayın Dzıbe, щ ve ш yazılım farkını kelimeleri ezberleyerek ayırırsınız, tek ş yeterli. Kiril’i birebir taklit edemeyeceğimiz ortada. Ancak sayın Dzıbe Latin’den isteyenlerin Kiril’e geçmesi gerektiğini nihai amacın Kiril olduğunu söylüyorsa Kiril ve Latin yazılım benzerliği düşünülebilir.kesme işareti ona göre düşünülebilir. Yazılarımızda katı kurallı olursak sonuç çıkmaz. Ben bugüne kadar ‘’ş’’ ve ‘’şş’’ gibi ş versiyonu olarak sadece 2 ş ile konuşmaya alışkınım. 4 ya da 5 ‘’ş’’ versiyonu ile yazmam istenirse; bırakın ben nasıl istersem öyle yazayım.

Daha iyi anlamanızı sağlayacak yazım benim sorunum olsun. Bu bir örnek ancak bir çok kelimenin farklı kullanımını da farklı diyalekte göre yazamayabilirim, bilemeyebilirim. Bu anlamda zorlamanın anlamı yok.

Sayın Hatam başarılı bir çalışma ortaya koydu buyurun hep beraber onunla yazmaya çalışalım. Farklı yazımlarda saygındır. Bunu farklı alfabe anlamında söylemiyorum. Diyalekt anlamında söylüyorum. Bu da zenginliğimiz olsun. Toplumsal bir dilsel mühendislik karşımıza bir dayatma olarak çıkarılmasın. Sitede alfabe bolluğu var. Bunun sona ermesi lazım. Yapılacak olanda belli.

Saygılarımla.
 

Fuğo
11.12.2005

Öncelikle bütün katılımcılar elinize yüreğinize sağlık. Buna rağmen görüldüğü kadarıyla ısrarlı bir benim bildiğim ya da bende biliyorum tavrı üzüntü vericidir. Çok değerli bir bayan katılımcıda başka bir konu başlığında kendi alfabesini ilan etti. Bunu da yadırgadım. Dilin önemi ve ona duyulan özlem sizlerle sınırlı değil sayın katılımcılar. Lütfen bunu dikkate alın. Bir uzlaşıyı acele saptayın ki bu konu başlığının gerçek amacı olması gereken az bilen ya da hiç bilmeyenlere yönelik çalışmalara geçin. Bu arada Kabardey ve Adige dilinin aynı başlıkta karışık yazılması işleri Arap saçına döndürdü. Kısaca şimdilik birbirinize yazıp okuyorsunuz.

Bu ne zaman sona erecek?
 

Jade Wumar
11.12.2005

Wo tithamate lhep'ew Necdet HATAM,

Ghukessawo@hotmail.com  adresim. Gelişmeler konusunda beni bilgilendirirseniz memnun kalacağım. Yazıların Kiril alfabesiyle olması fark etmez. Kiril daha kolay bence yani, en azından tek Kiril var. :) Ayrıca anavatandaki Jadelerle de sizin aracılığınızla iletişim kurmak isterim. Kendilerine iletirseniz sevinirim. Alfabe konusunda gördüğüm kadarıyla anlaşamıyoruz. Sizin ve Şhalaxho’nun da belirttiği üzere bu sitede sizin alfabenizin kullanılmasını desteklemekle beraber kafamdaki soru işaretleri daha aydınlanmamıştır. 2006’nın ilk günlerinden itibaren artık daha rahat yazışma imkanımız olacak. O zaman inşallah sorunlar hallolur.

Benim alfabe konusunda en ufak bir kaygım yok. Benim için herhangi bir alfabe önemli değil ama belirttiğim özellikleri şuan hiçbir alfabede göremiyorum. Her zaman yeni öğrenenleri ve öğrenecekleri düşünmemiz ve bütün lehçelerin özelliklerini yansıtmalıyız eserlerimize... Sayın Dzıbe OSMAN'ın alfabesi de aynı şekilde soru işaretleri ile dolu bunun sebebi hep tek lehçe düşünülerek yapılan çalışmalardır. Adigece bütün lehçeleriyle bir bütündür. Sayın Şhalaxho ve sayın Necdet HATAM, Artık bu sitede bu alfabeyle yazılan ayrı bir forum açmanızı öneriyorum ve sadece Adigece olmalı. Ayrıca bilmeyenler içinde ayrı bir forum oluşturulmalı. Şimdilik bu kadar. Aslında imkanlarım kısıtlı olduğu için düşündüklerimin 10’da birini bile yazamıyorum. Artık bir şeyler kazandırılsın Adigece’ye ve emeklerin karşılığı alınsın...

Saygı ve sevgilerimle...

Şöetxhej tithamate lhep'exer... Werapsow Adigelepkhır zewji zereşitew...
 

Jade Wumar
11.12.2005

E-mail Adresi: ghukessawo@hotmail.com
 

Şhalaxhue
11.12.2005

Değerli katılımcılar Bir konuda yanlış anlamayı gidereyim. ‘’şş’’nun ‘’u’’ ve ‘’ü’’ ile yazılımında ‘’jj’’, ‘’çç’’ yazılımları daha problemsizdir. Bunu yazayım. Yakın ‘’j’’lerin yazımında kelimeleri ezber yerine eylemleri temel olarak öğrenirsek basitçe yazımı ayrıştırırız. Sonuçta yeni bir konu başlığı açmaya gerek olup olmadığını hatta atasözleri ile bu konunun bütünleştirilip arşive alınmasını site ve sayın Hatam kararlaştırsın. Eğer alfabe tartışması sona erdiyse; ki, bence erdi yeni bir başlangıçla sayın Fuğo’nunda dikkat çektiği konu önemine binaen gereğini yapalım. Saygılarımla.
 

Dzıbe Osman
11.12.2005

Sayın Jade Wumar,

Forum geneline göndermiş olduğum alfabe çalışması için kullandığınız "soru işaretleri dolu" ifadesi ile kastettiğiniz soruları aşağıda tekrar vereceğim e-mail adresime yazarsanız bulduğum ilk fırsatta bu konuda size yardımcı olacağıma söz veriyorum.

Saygılarımla dzibeosman@gmail.com
 

Mert Bıçkın
11.12.2005

СИТХЬЭРКЪО ФЫЖЬ Ситхьэркъо фыжьэу сибзыу нэфыр, Пщэфым унэсэу огум ущесы. Си къэслъэIэсы, сыгум къынэсы ШIулъэгъу закъом ыпсэ гонэсыр ШIулъэгъум ыпсэ згъашIоу зесэты, ШIулъэгъу тамэм лъагэу сеIэты, Тхьэркъо жэгъуфыр, о сыкъыпфихьэу, Насып къысфихьэу, гугъэр сэгъоты Сэ синасыпэу тыгъэпсы бзыур, ГушIогъо жъыур сыгу зыфилъыр, ГукIэгъу зыхэлъэу пчэдыжь нэфылъым Ихъырахъишъа непэ сIэ илъыр? Гугъэу згъотыгъэр сфэзыгъэIэшIоу, ЗигушIо лъагъо оры силъапIэр, Тыгъэпсы фабэр, гъэтхэжьы шъабэр Къысфэзыхьыгъэр оры зыIаплIыр.
 

Şhalaxhue
12.12.2005

Merhabalar,

Dil, alfabe derken biz bu konuda yazanlar hepimiz birbirimizi tanıyoruz ve bir şekilde yazabiliyoruz. Dile ilgisi olan arkadaşlara yönelik sadece burada bir şeyler yeterli olmayacak. Farklı materyaller kullanılmalı. Bu da özel gayret gerektiriyor. Sayın Yedic Batıray'ın dil öğretim seti içeriği hakkında geniş bilgi sahibi olunamaz mı? Eğer gerçekten dil konusunda gayret edecekler varsa onlara yönelik görsel ve işitsel dokümanlarda gerekli. Burada yapılacak başlangıç sadece gerisi ilgi ve samimiyete kalmış...

Sayın Ademey,

Kabardeyce-İngilizce yazdığınız mükalemeleri güncelleyerek ve Adige-Türkçe olarak yeniden yazarsanız faydalı olur.

Sayın Baykaldı,

Sizde bu konuda önemli katkılar sağlayabilirsiniz. Kendini tanıtma, misafir karşılama önemli fiiller güncel diyaloglar yazabilirsiniz. Sadece bir teklif bu.

Sayın Hatam,

Anavatan uygulamalarından bizleri müstefit kılacaktır. Ancak burada yapılabilecek olanlar kısıtlı. Buna rağmen yapabileceklerimizi bizler yapalım gerisi xetti yej yişhac. Dil öğrenmek isteyenlerden de bir kaç tepki ya da teklif gelse iyi olurdu.
 

Jade Wumar
17.12.2005

Sayın Nejdet HATAM,

Gramer çalışmaları ile ilgili bilgiler elime ulaşmadı Şüetxhej...
 

Necdet Hatam
17.12.2005

Wımar si khueş,

Diftong txığer yat'uenerew khyaseğehı wadıy khesırep, Qıhe dedeş mışi khesıtxınır khézğequırep. Khıteritxerer mırı: This is an automatically generated Delivery Status Notification. Delivery to the following recipients failed. ghukessawo@hotmail.com Şhalaxhumi fazğehağağ.

Şüızepeğuıneğuıme zeğuısew şüıxeplhen şüılheqışt. Wepsew, wetxhej.
 

Adige
19.12.2005

Herkese selam.

Ben bir şeye merak salarsam kökü kurur. Ne oldu konu kapandı mı şimdi?
 

Necdet Hatam
19.12.2005

Sayın Adige,

Kopsirgen arkadaşım demek ki, önerdiğimiz alfabeyi iyi incelememiş. Eğer inceleseydi inanıyorum ki bana hak verecekti. Çünkü Adige yazımını Türkçe bilenin bildiğimiz sesleri verebilmesi için (i) nin (ı) gibi okunduğu (tabi o zaman i sesini nasıl yazabileceğimiz de belirtilmeli) G harfinin de U harfi önünde Türkçe'deki G sesini verdiği, diğer harfler önünde Ğ sesini verdiği kuralını bilmesi gerekiyor. Bize göre Adige yazımını seslendirmek daha kolay. Ğ harfini dilimizde çok daha fazla kullanılan ğe-yıl daki ses yerine kullanışımız, zamandan, yerden tasarruf kaygısı iledir ki, önemli olduğunu düşünüyorum. Bu kez, şeytanın bacağını kıracaksınız gibi görünüyor. Merak sardığınız halde sayfamızın kökünü kurutmamaya çalışacağız. Ancak ilgilenenlerin eğilimini karşılayan bir sayfa olsun diye biraz beklemeye çekilmiştim. Günlük konuşma mı verelim, şiir mi, hikaye, romanlarımızdan bölümler mi, her birinden örnekler mi? Dil bilenlere okuyabilecekleri metin sunmaya mı öncelik verelim, bilmeyenlere öğretmeye mi çalışalım?

Siz hangi gruptasınız? Sayfanın gelişerek sürmesi konusunda çaba gösterme kararlılığımı bilmenizi istedim.

Saygıyla...
 

A. Esra Demiröz
20.12.2005

Worapsaw Adigexer! Worapsaw Nibjowxer!

Saygıdeğer büyüğüm sayın Necdet Hatam,

Bu sayfanın gelişerek devam etmesi konusunda; "öğrenci rolüm" ve yüksek müsaadeleriniz eşliğinde elimden geldiğince tüm varlığımla desteklemeye, akabinde öğrendiklerimle dil konusundaki susuzluğumu tabiri caizse dindirmeye gayret edeceğim. Bu noktada hem saygıdeğer bir büyüğümün ilgisinin (şahsım adına) üzerimde olduğunu bilmenin mutluluğunun yanı sıra hem de kendi kültürüme ait "dil"im ve kendi duygularımı seslendirecek olmamın heyecanı ileyim.

Buna inanıyor, gerçekleşmesini sonsuz kere arzuluyorum. Metninizde sunduğunuz tüm önerilerin bu platformda olgunlaşmasını ve yayınlanmasını elbetteki isterim. Ancak bu lisana vakıf olamayanlardan biri olarak acizane derim ki öncelikle "günlük konuşma" cümleleri ile başlayalım ve bilmeyenlere yol açalım. Gönül ister ki bu mısralardan öğreneceğimiz şarkıları, hikayeleri, efsaneleri, atasözlerini vs. yi günlük yaşantımızın içine alalım ve dil ile ilgili hasretimize son verelim. Yeryüzünde son Adige kalasıya... Dilimizi yaşatmak adına...

Lütfen sonsuz saygılarımı kabul edin...
 

Necdet Hatam
21.12.2005

Teşekkür ediyor, şöyle bir başlayalım diyorum. Soru eleştiri, düzeltmeler gelirse sevineceğimi ve birbirimizin yanlışını düzelterek, çalışmalara katkıda bulunarak öğrenmeye çalışalım derim. Karşılıklı iletişim içinde olursak, kuşkusuz sayfa daha yararlı olacaktır.

Sevgiyle...

Ev wıne Oda peş Pencere şhanğuıpş Çatı wınaşhe Açık uıxığ – uıxaş Kapalı feşşığ – xueşşaş Iyi değuı –değue Iyi şşuı – ffı Kötü deyı – dey Büyük yını – yın Küçük ttsıquı – ttsıqu Genç nıbjıçç – nıbjışşe Yaşlı jı- nahıj – naxhıj Kırmızı plhıjı – plhıj Beyaz fıjı – xuıj Siyah şşuıttse – ffıttse Adam llı Adamlar llıxer Kadın şüızı – fız Bzlhfığ – bzılhxuığe - ttsıxuıbz Ayak lhakhue Ayaklar lhakhuexer Diş tse - dze Dişler tsexer – dzexer Fare tsığue – dzığue Fareler tsığuexer – dzığuexer Öküz çü – vı Öküzler çüxer – vıxer Hayat ğaşşe Hayatlar ğaşşexer Demir serttir ğuıççır pıte – ğuışşır bıdeş Süt beyazdır şer fıjı – şer xuıjş Diş beyazdır tser fıjı – dzer xuıjş Dişler beyazdır tsexer fıjı – dzexer xuıjş Adigece ile Türkçe sözcük dizilişinde benzerdir. Hem Adigece hem Türkçe’de dizilim özne tümleç yüklem şeklindedir. Batı dilleri ve Rusça’da ise dizilim özne yüklem tümleç şeklindedir. Yumuşak ekmek halığu şab – şşakhue şabe… Sıcak ekmek halığu fab. – şşakhue xhuabe… Görüldüğü gibi sıfatlar Türkçe’de nitelediği isimden önce gelirken Adigece’de çoğunlukla önce isim sonra da sıfat gelmektedir. Yumuşak ekmekler sofradadır Halığu şabexer anem tél – Şşakhue şabexer anem télş Sıcak ekmekler sofradadır Halığu fabexer anem télh – Şşakhue xuabexer anem télş Yukarıda da görüldüğü gibi çoğul halinde Türkçe’de isim çoğul eki almakta sıfat değişmemektedir. Adigece'de ise çoğul ekini alan sıfattır.
 

Big Brother
22.12.2005

Sayın yazarlar,

Aynı yerde hem Adigece hem Kabardeyce yazmanın anlamı ne? Bunlar zaten ayrı ayrı gelişim göstermiş. Bilmeyenlerin kafası zaten yeterince karışık. Bunları ayırsanız olmaz mı?

Saygılar ve başarılar.
 

Tıghujjqo
22.12.2005

Merhabalar üstatlarım,

Dilsiz ulus ölüdür. Bu kadar basit. Gel de anlat anlatabilirsen. Her gün sadece anadilinde 1 kelime öğrenmeye vakit ayırmayanlara mı yanalım ya da dili bildiği halde bir kaç saatini verip alfabesini öğrenmeyenlere mi yanalım.
Fesapşı: Merhaba
Wipçedıj şşuı: İyi sabahlar.
Wimafe şşuı: İyi günler.
Wipçıha şşuı: İyi akşamlar.
Khéblağ: Buyurun.
Sıdeuw wuşıta, tewşıt: Nasılsın?
Thawéğepseuw, değuı: Allah razı olsun iyi.
We tewşıt: Sen nasılsın?
Thawéğepsew sıpsaw: Sağ ol, sağlıklıyım.
Wopsew, seri de sıdeğu: Sağ ol, iyiyim.
Neuase tızefehxun: Tanışalım.
Xhun: Olur.
Xeta wyaşış wilhakho sıd: Kimlerdensin, aile adın ne?
Ne'uase tızerezefexhuğer siguape: Tanıştığımıza memnun oldum.
Bue daxe: Çok güzel.
Seri siguape xuğe: Bende memnun oldum.
Ğogu maf: İyi yolculuklar.
We kup ey: Toplum, topluluk.
Nıbceğuır: Yaşıtım.
Nıbceğuxer: Yaşıtlarım, arkadaşlarım.
Sinıbceğu lhap': Kıymetli, değerli arkadaşım.
Sinıbceğu lhap'exer: Kıymetli arkadaşlarım.
Thamate mafe: Sayın büyüğüm, liderim.
Xhun: Olur.
Xhunep: Olmaz.
Değu: İyi.
Arı: Evet o.
Hau': Hayır.
Değu, xhun: İyi olur (tamam).
Adıghabzeççe weguşıa: Adigece konuşabiliyor musun?
Sıd yiğue: Ne zaman?
Nefşşağue: Tan vakti
Népe: Bugün
Pçedıj: Sabah
Şecağue: Öğlen
Pçıha: Akşam
Çeşı: Gece
Tığuase: Dün
Newşı: Yarın GÜNLER
Blıpe: Pazartesi
Ğubc: Salı
Bereskejjıy: Çarşamba
Mefekuı: Perşembe
Bereskeşxue: Cuma
Mefezakhu: Cumartesi
Thauwmaf: Hafta
Zı thawmaf: Bir hafta SORU KALIPLARI
Xet: Kim?
Sıd: Ne?
Tıde Teşıa: Nerde?
Sıd yiğue: Ne zaman?
Sıd pay, Sıde: Ne için?
Tarı: Hangisi?
Thapş, Sıd fediz: Kaç, ne kadar?
Sıd mır: Bu nedir?
Tıde: Nereye?
Xet mır: Bu kim?
Sıd xhuğe: Ne oldu?
Tıs: Otur.
Şşut'ı: Oturunuz.

Sayın üstatlar, benden bu kadar. Nasıl uygun görürseniz öyle yazın eksik ve yanlışlar muhakkak vardır. Gereğini yapabilirsiniz. Yetersizse yayından da kaldırabilirsiniz.

Hayırlı olsun.
 

Necdet Hatam
22.12.2005

Sayın Big Brother,

Bir kez aynı yerde yazılan iki ayrı dil değil. Biri Adigey Adighabze’si, diğeri de Kabardey Adighabze’sidir. Adighabze’nin yazın dili olmuş iki diyalektinin birlikte verilmesi, dilin gerçekten tek olduğunu kanıtlar. Birini bilenlere diğerini de öğrenme kolaylığını getirir diye düşünüldü. Birinden biri verilirse diğerleri üzülür diye korkuldu. Hem yalnız birini okumak isteyenler için de ayırmanın çok zahmetli olduğunu sanmıyorum. Belirli bir düzen içinde verilmeye çalışılıyor...

Saygıyla...

Yegerey
23.12.2005

Maf,

Sayın Tıghujjqo, bu sayfaya katılımınızdan son derece mutlu oldum. Teşekkürler. Sinıbceğu lhapeher. Bu sayfada iki kelime de olsa yazanlara saygılarımı sunuyorum. Şha: Baş Şhacı: Saç Thakme: Kulak Thakme ke: Kulak memesi Ne: Göz Pe: Burun Je: Ağız Napçe: Kirpik Ce: Diş Bzog: Dil Dıy: Ense Pşetık: Ense Nekuşha: Yanak Natı: Alın Poçe: Bıyık Kiyi: Iç boğaz Tıhıce: Sırt Elgan: Kol E: El Ephobe: Parmak Eşha: Bilek Egu: Avuç içi Ebjan: El tırnağı Lebjan: Ayak tırnağı Lekabe: Baldır Maxu Nıbjoghuxer.
 

Mert Bıçkın
24.12.2005

Necdet ağabeyim,

İki lehçeyi beraber devam ettirelim. Bu çok güzel düşünülmüş. Hem arkadaşlarda görsünler iki lehçenin ortak kelime oranının % 92 olduğunu devam ağabeyim... Yaw pşınnawe sıpışınalhexer yaw yaw. :))
 

Jade Wumar
24.12.2005

Wo tithamate lhep'exer, Wo tithamate lhep'ew Necdet HATAM,

Daha önce de belirttiğim üzere nedense Adigece'nin diğer lehçeleri nedense yok sayılıyor. Sitede ya tek lehçe kullanılsın ya da hepsine örnek verilsin. Bugün Adigey'de kullanılan yazı dili Ç'emguy lehçesi ise kesinlikle buna fonetik ve grammer açısından Shapsugh ve Abzah DIYALEKTLERI KABARDEYCE'DEN DAHA YAKINDIR. Şimdi Ç'emguy ve Kaberdey boylarından olmayanlar bu çalışmalardan nasıl yararlanacaklar? Çalışmaların sitede ayrı bir başlık ve tek bir kişi tarafından daha düzenli ve yerine göre sesli düzenlenip yayınlanması daha faydalı olur diye düşünüyorum ve değerli büyüklerimizden daha ayrıntılı yeni çalışmalar bekliyorum. Khinı be xetıghew tinahıjjxem... Nepege dunayem temıtıjxem... Adige lhepkhım fegumeç'ıghexem... Yawasiyetxer tejügheseç'ej... Worapsow Adige Lhepkhır zewji zereşitew...
 

Mezağo Esen
24.12.2005

Sevgili Mert Bıçkın,

Kendinizce ileri Adigebzeniz ile tabiri caizse artistik patinaj yapmak zevkli olabilir... Ancak benim ve ben gibi bu formu uzaktan izleyen arkadaşlar için % 15'lik Adigebze bilgimle, %92'lik benzerliği nasıl ayırdetmemi bekliyorsunuz veya hangi kelimenin Kabardeyce olduğunu anlamam için bir yol var mı? Ben bu formdan faydalanmak ve kelime dağarcığımı geliştirmek istiyorum. Lütfen benim durumumda olan ve dilini öğrenmek isteyen kimselere yardımınızda bu pozisyonu dikkatle değerlendirin. Şayet faydamız olsun istemindeyseniz... Saygılarımla.
 

Mert Bıçkın
24.12.2005

MEZAĞO,

Değerli büyüüğümüz Necdet HATAM iki lehçede de yanyana yazmış bunda anlayamayacak birşey, karışacak hiçbir şey göremedim. Kendisi bunu eminim zamanla sistematikleştirecektir. Saygılarımla.
 

Tıghujjqo
24.12.2005

Sevgili katılımcılar,

Diyalekt farklılıklarının yazıya aynen yansıtıldığı hiç bir uygulama hiç bir yerde yok. Bu anlamda diyalekt yazımına öncelik vermenin anlamı yok. Akılcıda değil. Saygılarımla.
 

Mezağo Esen
24.12.2005

Mert,

Siz hala aynı yerdesiniz. Bana kalırsa isteyen 10 ayrı lehçeyi de yazsın. Yazsın yazmasına da ne kadar verimli olacak? Aramızdaki farkı anlayamamış olmanız üzücü. Siz bu dili biliyor ve konuşuyor olduğunuz için ayırd edebiliyorsunuz. Benim böyle bir şansım yok. Rehberimin gösterdiği şeyi doğru kabul edeceğim. Saygılarımla.
 

Mezağo Esen
24.12.2005

Sayın Tıghujjqo, Yazınıza katılmamak ve desteklememek çok zor. Kelime öğrenme çabasında birde dialekt ile savaşmak hem parçalıyıcı hemde kanaatimce yorucu olacaktır. Bu nokta üzerinde durmuş olmanızı tebrik ediyorum. Saygılarımla.
 

Mert Bıçkın
24.12.2005

Savaşacak ya da üzülecek ya da akıllıca, akılsızca bulunacak birşey yok. Eğer aynı anda farklı iki yazı dili fazla geldiyse tek yapmanız gereken Khebertay şivesi(Doğu Adıge lehçesi)için sağ taraf, Ççemguy şivesi için sol tarafı takip edin ŞŞUÇÇE.
 

Big Brother
24.12.2005
Benden Ç'emguy severlere selam olsun. Başarılar...
 

Big Brother
24.12.2005

ŞŞUÇÇE. Bu kelimenin böyle yazılamayacağına eminim. Bu haliyle çok abes anlamı oluyor. Neyse baskı hatasıdır.
 

Big Brother
25.12.2005

Zi guğ şuışıre ofır qin. Başe wupsatlereçe xun ofep. Zıgorem yiguyıtlır aş dewjüığasht. Aşığom xhunbe?
 

Mezağo Esen
26.12.2005

Sayın Bıçkın,

Sözüm size değildi. Sanırım buralarda Adige Kimliğinin hoş görüsünü taşıyan birilerine rastlayacağım.

Sevgiler.
 

Müzeyyen Kip
26.12.2005

Merhabalar,

Bu sayfaya ilgi duyan biri olarak ben de sayın Necdet Hatam'ın başlattığı gibi iki lehçe beraber devam ettirilmesi diyorum. Sayın Jade Wumar'dan da Kabardeyce'ye biraz sıcak bakmasını rica ediyoruz.

Saygılar
 

Mezağo Esen
26.12.2005

Sevgili Müzeyyen Kip,

Sanırım küçük bir iletişim sorunu yaşıyoruz. Bence de mümkünse Adigece'nin her lehçesini öğrenelim ve hatta kişilerin boylarına göre de konuşalım. Benim için vazgeçilmez bir ütopyadır. Bu sayfadan yararlanmak isteyen ben ve bana benzer bu dili bilmeyen insanların varlığını neden göz ardı ediyorsunuz? Benim için ne sakıncası olabilir ki Kabardeyce yazılımın? Bilakis keşke onu da öğrenebilsem. Ben Shapsugh olduğum için veya Abzegh olduğum için değil, kullandığımız yoğunluk ne ise bireysellik dışında hareket etmeliyiz. Şayet dili konuşup yazmak istiyorsak...

Sayın Jade Ömer'in iddiasını ise ne yazık ki, "uç" olarak değerlendiriyorum.

Sevgilerimle.
 

Müzeyyen Kip
26.12.2005

Sevgili Mezağo Esen,

Kabardeyce bildiğim için illa da Kabardeyce verilsin diye dayatmıyorum. Böyle bir hakkı da kendimde görmüyorum. Ancak baştan Kaberdey lehçesiyle diğer lehçe bir arada görünce ben de isteğim doğrultusunda fikrimi yazdım. Öyle devam eder-etmez onların takdiri. Her lehçeden öğrenmek elbetteki bence de mümkün değil, o anlayışla da yazıldığını sanmıyorum. Doğrusu sizin hangi lehçeden öğrenmek istediğinizi de anlayamadım. Umarım orta yolu buluruz. Selamlar. Çalışmaların sitede ayrı bir başlık ve tek bir kişi tarafından daha düzenli ve yerine göre sesli düzenlenip yayınlanması daha faydalı olur diye düşünüyorum ve değerli büyüklerimizden daha ayrıntılı yeni çalışmalar bekliyorum.
 

Şhalaxho
26.12.2005

Saygı değer büyüğümüz Necdet Hatam,

DÇP toplantısı nedeni ile Nalçik'de bulunduğundan formdaki yazılarına bir kaç günlüğüne ara vermiştir.

Saygılarımla.
 

Mert Bıçkın
26.12.2005

Tıfışıt Lhapp Şhalaxue fesapşı, selam fabe wesexı tede wışı? Mafe şukue xhue tizerelheğurep. Yığjı Kıfezghexeğır txenır pıştegha? Se sıthıxape Kısfetx, Şüepsew Şüetxhej.
 

Müzeyyen Kip
27.12.2005

Aşağıdaki paragraf sayın Jade Wumar'a ait yanlışlıkla son gönderdiğim mesajın içine girmiş olduğu için özür dilerim. ''Çalışmaların sitede ayrı bir başlık ve tek bir kişi tarafından daha düzenli ve yerine göre sesli düzenlenip yayınlanması daha faydalı olur diye düşünüyorum ve değerli büyüklerimizden daha ayrıntılı yeni çalışmalar bekliyorum''
 

A. Esra Demiröz
29.12.2005

Merhaba,

Çalışmaların devamını sabırsızlıkla bekliyorum. Saygı ve sevgilerimle...
 

Jade Wumar
30.12.2005

"Worapsow Adige lhepkhır zewji zereşitew" Ş'uıfesıx Adigeghem yits'ıfı daxexer, Değerli büyüklerim ve saygıdeğer katılımcılar,

Öncelikle şunu belirtmek isterim ki hiç bir Adige boyuna veya lehçesine karşı bir art niyetimin olmadığını ve olamayacağını belirtmek isterim. Adigelik bütün boyları ile bir bütündür ve hepside Adigeliği güzelleştiren güzel birer çiçektir adeta.

Benim burada üzerinde durmak istediğim Adigece’yi hiç bilmeyen, az bilen ve öğrenmeye çalışanların ilerde bir zorlukla veya bir yanlışlıkla karşılaşmamaları için mükemmele yakın en az hatalı bir platformun oluşturulmasıdır. Tabi ki, dili yeni öğrenen biri için diyalekt farklılıkları "UÇ" olacaktır.

Sizce bir Abzegh'in Kabardey lehçesiyle konuşması, bir Hatukuay’ın, Shapsugh lehçesiyle konuşması veya bir Kabardey’in Besleney lehçesiyle konuşması ne kadar doğru ve uygun olacaktır, takdiri size bırakıyorum.

Burada şu yoruma da karşıyım "bir yerden başlansın da nerden olduğu önemli değildir". Zaten asimilasyon yüzünden yeterince darbe almış Adigebze’miz ileride böyle bir oluşum içerisine girerse bence bu asimilasyona hız verecektir. Neye yazık ki, Adigeler çoğunlukla kendi dillerini bilmemektedirler (özellikle diasporada) ve asimilasyonla karşı karşıyadırlar. Bir Dil Kurumu'muz da olmadığı için bilenlerde güncel kelimelerden terimlerden yoksundurlar. Bence günümüzde en büyük problemlerden biride budur.

Dili olmayan veya dilini bilmeyen, unutan bir millet yok olmaya mahkumdur. Benim bu siteden dil konusunda istifade edeceğim en ufak bir bilgi maalesef yoktur. Dil konusunda şahsım açısından bugün ve gelecek için hiç bir endişem yoktur. Her hangi bir diyalekt veya alfabe benim için problem oluşturmamaktadır. Ben sadece bilmeyenlere, az bilenlere, öğrenmek isteyenlere bir şeyler verebilmek amacıyla burada düşüncelerimi paylaşmaktayım. Tabi ki değerli büyüklerim NECDET HATAM , ŞHALAXHO bu konuda daha çok bilgi sahibidirler. Fakat onlar dili en ufak detayına kadar mükemmel bir şekilde bildikleri için benim belirttiğim konular kendilerine önemsiz gelmektedir. (Bunu eleştiri için yazmadım.)

Değerli Adigeler, Adigebze çok zengin ve büyük bir okyanustur. Öğrenmek konuşmak çok uzun zaman alabilir ama "guer zıqodırem şır reççejirep" atasözünü kendimize rehber edinip yorulmadan, sıkılmadan çalışmaya ve bir şeyleri başarmaya mecburuz. Aksi taktirde kaçınılmaz sonla karşı karşıya kalabiliriz. Sürekli tekrar ediyorum ama şu sıraladıklarım bence Adigece Eğitim-Öğretim, Okuma-Yazma için çok gereklidir;

1) Eğer bu sitede gerçekten yararlı bir çalışma yapılacaksa bunun forum konusu olmayıp ayrı bir ana başlıkta ele alınması gerekmektedir.
2) Her kesin bir yorum kattığı bir eğitim kimseye bir şey kazandırmaz.
3) Yapılacak olan çalışmalar; gerçekten bu işi bilen ve deneyimli kişiler tarafından düzenli bir şekilde yapılmalıdır.
4) Olaya daha ciddi yaklaşılmalı en küçük ayrıntısına kadar düşünülerek her kesin rahatlıkla istifade edebileceği güzel bir format hazırlanmalıdır.
5) Diyalektler konusu da ayrıca ele alınmalı, açıklanmalı farklılıklar gösterilmelidir. En azından herkesin kendi lehçesiyle ilgili bilgilendirilmesi gereklidir.
6) Eğitim hangi lehçede (ya da lehçelerle) yapılacaksa onlara ait bir sözlükte sitede hazır bulundurulmalıdır.
7) Dilin fonetik yapısını iyi kavraya bilmek ve sesleri ayırt edebilmek için sesli telaffuz ve yayın takviyeleri yapılmalıdır.
8) Son olarak diaspora ve anavatan arasında dil konusunda bir köprü oluşturulmalı ve siteye yansıtılmalıdır.
9) Bence Necdet HATAM ve Şhalaxho bu işe öncülük etmelidirler.

Bu düşüncelerle sevgili büyüklerim ve siz değerli Adigeleri selamlar.

Çalışmalarda herkese başarılar dilerim...

Tham şşuğer,dexağer şüedeji yereşş... Şüetxhej...
 

Abrek
31.12.2005

Burada yazanlara teşekkür ediyorum. Çerkes dili olduğunu hatırlattınız.

Devam lütfen.

Adıgabze zimş'erer Adıga?
 

Jade Wumar
01.01.2006

XHOCAM YIKHEBARXER -Yi'uaghe Zeblixhujırep- Khebar kha'uatew kupıfo zexesew,khebarge nesıxi,yanibjıxer khyazereghe'uaghex.Xhocami yewpç'ıghex. -Yilhes thapş wınıbjın? -T'oç'it'u sıxhugh.-yi'uagh Xhoca Yilhes zawle teşş'aghew giri yinibjıge yewpç'ıghex. -Yilhes t'oç'it'u sınıbj.-yi'uagh Xhoca -Aş fede mexhua?!-yagheşş'eghoagh şisme.-Yilhes zawlege wızeç'e'ebejme, t'oç'it'u wınibjew p'oghegh.Giri a deder we'o. -Se si'o za'o,-yi'uagh Xhoca,-sı'uagher zeblesxhujew sixabzep. zexezışş'ık'iremge guş'oghuibe xet. şöetxhej...
 

Jade Wumar
01.01.2006

-Waner Westıjın- Mafe şegaghew Xhoca khek'ojıyi pete mezım khasıjıghew şawum yimık'me mıxhunew khırighezıgh. Aber zışixi, wanegum rilhhi şıdır ghexhunem rit'upşi,mezım xehegh. Yilheghun khılheghui khızıxek'ijım aber şi'ejep. Xhoca khegubjıgh, waner şıdım trixi, yej yiç'ıb ridzi şıdım tet'ıshegh. Khamış şewoghu rixi, ri'uagh. -Wine khit'et'ew wyeplhıyi pete si'aber yabghehıgh. Aber khephıjme waner westıjın.
 

Jade Wumar
03.01.2006

Wo Dzepşme yathamatew Şhalaxhom, Wo Adigeghem yithamate mafew Necdet HATAM, Şüimaxhe kha'ujırep.Şüıç'eghojıgha? ç'erep.Ade zı yişüıtxerepi arı sezgheperer. Tham yilhesıç'ew tızxehegher gharek'uaghem nah daxew, nah guxexhow, nah guapew Adigeme khaferess'ew tızebghodemk'ijew tızereAdigew tıkhereghen...

Şöetxhej...
 

Jade Wumar
03.01.2006

Değerli Adigeler,

Her zaman hayret ettiğim bir huyumuz var. Nedense bir şeyler öğrenelim diye estik, gürledik hepsi geldi geçti. Acaba bizim duygularımız mevsimlik mi gelip geçici mi? Biz içimizde her zaman olması gereken o değerli duyguları yeterince barındıramıyor muyuz?

Şöetxhej...
 

Necdet Hatam
05.01.2006

Maf,

Değerli dostum Batıray Yedic'de dil öğrenmek isteyeceklere yardımcı olma kararı almış olması sevindirici. Adigece öğrenmek isteyenler için artık bir kaç sayfamız oldu. Sitemiz katılımcılarının bu şansı da iyi değerlendireceği, dil bilenlerin, dilimizle tartışanların sayısının artacağını umuyorum. Dili hiç bilmeyenlerin sesleri tam çıkartabilmesi için dil bilen birinden yardım almaları gerektiğinin altını bir kez daha çizelim.

Başarılar dileğiyle.

Wıner yını wıner yınş Ev büyüktür
Wınexer yını Wınexer yınş Evler büyüktür
Peşır yını Peşır yınş Oda büyüktür
Peşxer ttsıquı Peşxer ttsıquş Odalar küçüktür
Txılhır zeuıxığ Tıxılhır zeuıxaş Kitap açık
Txılhır zeuıxığağ Txılhır zeuıxat Kitap açıktı
Bzılhfığer nıbjıçç Bzılhxuığer nıbjışşeş Kadın gençtir
Llır nıjıçç Llır nıbjışşeş Adam gençtir
Xeğeguır yını Xeğeguır yınş Memleket büyüktür

İşaret sıfatları
Bu: mı Şu: mo O: a

Mı ççaler ççele şşuı Mı şşaler şşeleff Bu çocuk iyi bir çocuktur.
Mo wıner wıne yın Mo wıner wıne yınş Şu ev büyük bir evdir
A wıner ttsıquı A wıner ttsıquş O ev küçüktür

İşaret sıfatlarının çoğul hali Türkçe'deki gibidir. Gösterdiği ad çoğul olsa bile işaret sıfatı tekil durumunu korur. Mı ççalexer ççele şşuıx Mı şşalexer şşeleffxeş Mo wınexer wıne yınıx Mo wınexer wıne yınş A wınexer ttsıquıx A wınexer ttsıquxeş.

İşaret zamirleri
Mır yını Mır yınş Bu büyüktür
Mor ttsıquı Mor ttsıquş Şu küçüktür
Ar daxe O güzeldir

Ar daxeş Mıxer yınıx Mıxer yınxeş Moxer ttsıquıx Moxer ttsıquxeş Axer daxe daxex Axer daxeş Görüldüğü gibi zamirler-adıllar yerini tuttuğu ad tekil ise tekil halde, çoğul ise çoğul halde bulunur. İşaret adıllarının işaret sıfatlarından farkı, işaret sıfatlarından sonra mutlaka ilişkide oldukları adın gelmesidir. İşaret zamirlerinin ilişkide olduğu cümle öğesi ise yüklemdir.
 

Şhalaxhue
06.01.2006

Zağuerem zı txıdejjguere siguı kheççı. ar zıfexhuıreri ççerep. Sıdmi khestxini sıpeççıjın. Adigexer bısmene rexhuığ ci khınewjı khue lı pşıxıje xhuıştep khuexer mezım ççeşşuıttuıpşah aui makhe ağeui xeğeguer ağewşşueşşuağ. cadedem llıjguere khue şırer yiğejjeni yişxın yiguıxelhew zitığepsahıştığ. makher khızeuım nequı nepse rexhuığ. Şhaççe xişşahıjıni şıejep. khuexer attuıpşığ. llıjım mı peşke tsquır kheren zağurem sıdeşşıççaye ççın yiuağemi zi yiğedeuen yiğuetığep. Khue şırır mezım xittuıpşıha zexhuım que que sipççıhıma wyakhıxemfeme aşi syezeğışt yiueyi guezeğuı khue şırır şhafite yişşığ.
 

Şhalaxhue
06.01.2006

Şşha: Baş
Şşhatsı: Saç
Thaquıme: Kulak
Thaquımekke: Kulak memesi
Ne: Göz
Pe: Burun
Je: Ağız
Naptse: Kirpik
Tse: Diş
Bzegu: Dil
Dıy: Ense
Pşşetıkh: Ense
Nequışha: Yanak
Natte: Alın
Paççe: Bıyık
Kiy: Iç boğaz
Tıhıttse: Sırt
Elgan: Kol
E: El
Epxhabe: Parmak
Eşha: Bilek
Egu: Avuç içi
Ebjjan: El tırnağı
Lebjjan: Ayak tırnağı
Lekkap'e: Baldır

Sayın Yegerey,

Shapsugh diyalekti ile buraya kelime yazmanız aslında isabet oldu. Sayın Hatam'ın deklere ettiği alfabe ile diyalektlerinde büyük oranda yazılabileceğini sizin kelimelerinizi o alfabe ile göstermiş olduk. Yeniden yazmamı bir hatayı düzeltmek olarak düşünmeyin. Alfabenin bir yönünü ortaya çıkarmaya vesile oldunuz. Yerel derlemelerde de bunu kullanabiliriz. Bir tek harf takviyesi ile Shapsugh diyalekti yazılabilir. Sert çç yerine kk kullandım. Tek arizi ses olan s' yazılımı da bir şekilde düşünülebilir.

Sayın Yegerey selam ve saygılar...
 

Jade Wumar
12.01.2006

"wiş bghatxheme khıwoşütırışt" "wiha bghatxheme khıwotxhoşt"

Şhalaxhue
14.01.2006

Son yazımda kaynağı bilinmeyen bir hata olmuş düzeltiyorum. lhek'p'e. lhebllan olacaktı. 195.175.96.190:445. Bunun maalesef dille alakası yok.

Sende vazgeç artık kardeş yeter.

Selamlar.
 

A. Esra Demiröz
17.01.2006

En büyük hayalim ve inancımdır, kendi dilimi konuşup, kendi dilimle yazışıp, kendi dilimle düşünmek... Bu inancımdan hiç bir zaman taviz vermedim. Bu gün tüm kalbimle bir adım atıyorum. Çalışmaları ile bana yardım eden, elimi tutan herkese, sayın büyüğüm Necdet Hatam nezdinde teşekkür etmek istiyorum.

Adige Nibceğuıxer, Se SıAdıgh. SıAbdzax, SıJjajjiyapxhu. Adapazarım sıdes. Adighabze maççe seş'e.Adıghabze değuew zezğeş'eraghu.Marı nepe sıtxe sıfejagh.Adige Nibceuğuıxer şşukheyblagh, Adıghabze tıtxen. WORAPSAW Adige XEKUIR! WORAPSAW Adige NIBCEĞUIXER!
 

Misafir
18.01.2006

Buraya da belki bir göz atmak istersiniz. Alfabelerle ilgili olarak. http://www.omniglot.com/writing/adyghe.htm
 

Şhalaxhue
18.01.2006

Çınahıççe Wumar, Wesepsım sizakhuew xhuahı şısfışşuırep. Tede wışıemi stawe pemıte maxhe kheğeu'. Skace sıdenağ. Çıpxhuı Esra nahışşuı zereptıxışuıştır seş'e. Acixer kheptxınççe seguığue.pşşueşş zıxhuırem wımğeseççen uef şıep. Mamırnığeççe şüepsew Adige kuıp.
 

Jade Burak
19.01.2006

Sinibjeghu lhep'exer, Sithamate mafexer, Zewji Adigexer, Hepinizi saygı ve sevgiyle selamlıyorum.

Şöetxhej...
 

Jade Wumar
19.01.2006

Wo zişha timlheğew ziguğu tiğallere Dzepşme yatahamtew Şhalaxhue, Zawap'uem sışi' zepımıwew tipiyme syazawe zepıt ttequ wıkhızızeplheççirem wawji sızeritır khaplheğuşt. Wo sişıpxhunahıjj lhep'uew jjajjiyapxh Esra, Adigebzege wıtxe wızerefejağem feşşıce siguıape xhuığaşşe. Adı arıbe "wıAdigeme wılheş" zıçça'orer.TızereAdigew tipşşerilh zakhuer arı Adigebze tıdeguşe'enımre tıtxenımre.

Şüetxhej...
 

Shat Murat Karakuyu
21.01.2006

Mı Adigebze'çe guşı'enır kızı'çıxığem, tham sıd faye mi ret! Hıcıre nese mı ofım, bere yi guı t'çığe. Sıde mi xuğep! Adığabze'çe zimiş'ereme afeş'ıçe, zı gore stxıni yerecex! Tham seleuı, tımı'kodını feş'ıçe!

Dilim.
Zor günlerimde sığındığım kale.
Düşmana karşı zırhım, kalkanım.
Ve dilim;
Yolumu aydınlatan meşale.
Bildiğim, ama konuşamadığım
Ve yazamadığım.
Unutmamaya yemin ettiğim alfabe.
Zavallı dilim,
Her gün biraz daha yitirdiğim.

Zewjımci şöetğej. WEOPSEOW SI XEĞEUG!
 

A. Esra Demiröz
25.01.2006

Bence sitenin en faydalı ve huzurlu bölümü burası. Sayın Hatam, sayın Şhalaxhue, sayın Jade Wumar çalışmalarınızın devamını bekliyor ve diliyorum.

Saygılarımla.
 

Shat Murat Karakuyu
25.01.2006

Evet katılıyorum size. Umarım devam eder!

Saygılarımla.
 

Neris
25.01.2006

Devam etmesi iyi olurdu tabii ama öte taraftan burada bazı arkadaşların tek şiveyle konuşulmasını istediklerini Uzunyayla ve Kabardeylerle ilgili şeyleri istemediklerini düşünmeye başladım. Birde merak ettiğim bir şey var. Maf ne demek acaba? Hangi dilde bu söz? Selam demekse; niçin ''fehus apşi'' veya ''fesapş'' kullanılmıyor?
 

Mert Bıçkın
29.01.2006

Burada çok yazdık, okuduk ama yazdıklarımızın ve okuduklarımızın bir amaç belirlemeden, yazdığımızı düşünmekteyim. Bu amaçla, bir kaç temeli belirlesek de onun üzerinde yazışsak, daha makbul sonuçlar elde edilebilir diye düşünüyorum. Aklıma gelen birkaç konuyu bu bağlamda aşağıda sıralayarak bilahare yayınlamak istiyorum.
 

Jajıy
03.02.2006

Ğosepsım hoahı şıxofım fede kısfako?
 

Jade Wumar
04.02.2006

Wosepsım xoahı şıpfışünım feşş'ıge fe'aze wıxhunfay. Amırme wosepsım withalen wolaha:)

Şötxhej...
 

Jajıy
05.02.2006

Te tı çıle şışem yıfışt amırme şuruşge fefıştep.
 

Jade Wumar
06.02.2006

Aşte khyep'oal'ereme tet'oahıjın şi'ep!
 

Jelako
12.02.2006

Burada devamlı Kabardeyce'den dem vuruyorsunuz. Dil milletimizde Adigebze ve veya Adigebzegu; yani Adigece olarak isimendirilmedi mi? Siz Kabardeyler, Adige misiniz yoksa Kabardey mi? Buna karar vermeden yaptığınız tüm çalışmalar anlamsız kalmıyor mu?

Saygıyla.
 

Psıne (Ergun Yıldız)
12.02.2006

Sayın Jelako,

Önce konu hakkında bir bilgilenin sonra uzun uzun konuşalım. Adigebze denilen dil esasen Kabardey-Balkar ve Karaçay-Çerkessk'te konuşulan dildir bilimsel olarak. Dil bilimi ile ilgilenen insanların Adigebze derken kastettikleri de budur. Diğeri Adigeyce'dir (Adigey Adigece'si olarak ta ifade edilir) bu ayrışmanın hangi biçimde olduğunu gösteren küçük bir şema ve kısa bir açıklama ekteki linkte mevcuttur. Önümüzdeki günlerde daha geniş şekilde bu konuda bilgi-belge konulacaktır.

http://groups.msn.com/KAF/yourwebpage33.msnw

Saygıyla
 

Jade Wumar
12.02.2006

Sayın Psıne, Jelako, Adigebze deyince akla Kabardey lehçesinin geldiğini hiç duymamıştım. Bunu da öğrendim, iyi oldu. Bugün Adigece yazı dilinde iki lehçe kullanılmaktadır. Biri Adigey Adigece'si yani Çemguy lehçesi, diğeri Kabardey-Balkar’da konuşulan Kabardeyce’dir. Adigece’de maalesef ortak bir lehçe yoktur.

Daha önce Kabardeyce konusu bir çok kez gündeme gelmiştir. Kabardeyce, Adigece’nin sadece bir lehçesidir ve öyle kalacaktır. Kabardeyce kesinlikle tek başına Adigece’yi temsil edemez. Adigeler bugün dil konusunda; tek dil oluşumu düşünerek büyük bir yanılgı içersindedirler ki, dilin zenginliğini ifade eden diğer lehçeler tanınmamaktadır. Adigece lehçeleri ile bir bütündür.

Dil için yapılacak en güzel çalışma yazı dili için belirlenecek bir lehçe olması ve diğer lehçelerin korunması konuşulması için gerekenin yapılmasıdır. Kabardeyce diğer lehçelere nazaran fonetik ve gramer olarak diğer lehçelerden ayrılan en uç lehçedir. Bunu dil bilen her görebilir. Bugün diasporada ve anavatanda az da olsa konuşulan diğer lehçeler kesinlikle korunmalıdır. Aksi takdirde asimilasyon daha da hızlanacaktır. Ne yazık ki, hala dil konusunda kalıcı bir çözüm sağlanamamıştır. Yapılan çalışmalar bunu göstermektedir.

Yine diasporada yapılan dil çalışmaları da zayıf kalmaktadır. Dili yaşatmak, konuşmak esas sorumluluktur ki, dili olmayan ve konuşulmayan ulusların başlarına gelen bugün bütün dünyada örnekleriyle açıkça görülmektedir.
 
Saygılar...
 

Psıne
12.02.2006

Sayın Jade Wumar,

Sizin duymamış olmanız hakikati değiştirmiyor. Üniversitelerde dil kürsüleri var, bu konuda çalışan araştıran bilim adamları var, ortaya konulan eserler var. Lehçelerin korunmasına gelince zaten kimsenin itiraz ettiği yok buna. Ortak bir yazı dili olsun, günlük yaşamda da herkes normal kendi lehçesini kullansın deniliyor. Ayrıca da size kimse kendi lehçesini dayatmış değil, aksine bunu kimlerin yapmaya çalıştığını buradaki dil ile ilgili konuları inceleyenler görebilirler zaten. Bir önemli konu ise; yazı dili birlik sağlamak amacıyla istenen bir çalışmadır, parçalamak için değil. O nedenle, lütfen diğer konuların istismar edildiği, kişilerin ajite edildiği biçimlerle bu meseleye yaklaşmayalım.

Saygılar
 

Jade Wumar
12.02.2006

Sayın Psıne,

Adige dili temelli yazı dillerinin oluşum ve gelişim süreci hepimizin malumudur. Genel anlamda Doğu Adigece’si kavramı Kabardey diyalekti temelli olup Besleney diyalektini de içerir. Batı Adigece'si kavramı da Çemguy temelli diğer diyalektlerden de beslenen bir yazı ve edebiyat dilini içerir. Adigece’den kastedilenin ne olduğu konusundaki tespitinize katılmıyorum. Türkçe, Adigey Adigece'si diye ifade ettiğiniz cümlenizi de bir daha okuyunuz lütfen. Bunu nasıl Adigeyce ifade ederiz; Adigey Adığabze şeklinde mi ya da nasıl farklı söylerseniz söyleyin bir şey fark eder mi? Kabardey ayrı bir etnisite ve Adige ulusundan bağımsız bir halk ya da ulus mudur? Buna yanıtınız elbette hayır olacaktır. Mevcut durumun Kafkasya’da ortaya çıkışının sebepleri de bellidir. Kabardey adıyla bir siyasi yapılanmanın ve yazı dilinin olması Sovyet yönetimince narod sayılması ile sayısal avantajlarının sonucudur.

Kabardey dilinin sadece 270-300 yıl önce diğer Adigey diyalektlerinden ayrıldığını da sözünü ettiğiniz üniversite çalışmalarında bulabilirsiniz. Dil bilimi açısından Kabardey ve diğer diyalektlerin ses yapısını incelerseniz asıl kök dilin ne olduğunu anlarsınız. Önemli olanda bu değil. Büyük bir Kabardey diyalekti temelli edebiyat diline ve Çemguy diyalekti temelli yazı diline sahibiz. Bunları da derinlik zenginlik olarak görüyorum. Çemguy diyalekt temelli Adigey yazı dilinin diğer diyalektlerden de beslendiği düşünüldüğünde Kafkasya açısından söylenecek çok şey yok.

Diaspora ve Türkiye özeline gelince de siz Kabardeylerin de konuştuğunuzu yazamadığınızı bunu Kiril Kabardey alfabesi ile sıkıntıda olduğunuzu biliyorum.

Sayın Psıne,

Hiç bir konuya da ajitatif bir bakış açısıyla da yaklaşmadım. Yazı dilinde birlik Latin temelli alfabe gibi konularda da iç açıcı durumda değiliz. Kimlerin bir diyalekti dayattığına dairde bir bilgim yok. Açıkça da öğrenmek istemem. Ancak ortak yazı dili oluşumu diye toplumsal mühendislik çalışması çağrıştıran alfabe dizaynlarını da birlik ve beraberlik anlamında değerlendirmem mümkün değildir. En azından bu durum diasporaya haksızlıktır. Hepimizin konuştuğu diyalekte Adığabze dediği bir ortamda, Adığabze’den kastın Kabardey diyalekti anlamına geldiğini siz değil kim söylerse söylesin bölücülükte ajitede bu mantıkta aranmalıdır. Şahsınızı tenzih ederim. Adige diyalektleri vardır. Bunlardan yazı dili temeli oluşturulanlar mevcuttur. Bence konu bu kadardır.

Saygılarımla...
 

Psıne
12.02.2006

Sayın Jade Wumar,

Keşke bu kadar laf etmeden önce size verdiğim linkteki kısa bilgilere ve dilin ayrışma sürecini gösteren şemaya bir göz atsaydınız. Bu şemada Adigece ve Adigeyce'nin nasıl ayrıldığına bir göz atarsanız, benim niçin öyle söylediğimi anlamanıza katkı olur. "Adigeyibze" sözünün Türkçe karşılığını bir düşünün isterseniz. Benim "Adigey Adigece'si" biçiminde bir tanımlama yaparken bile "Adigeyce" demek suretiyle bir ayrıştırma yapmaktan kaçındığımı fark edebilmenizi beklerdim.

Sizin bir şeyi hoşunuza giden şekilde anlıyor olmanız gerçeği değiştirmiyor sayın J.W. Adigey Adigece'si ve Kabardey Adigece'si arasında eski dönemlerde hiç bir farklılık olmadığı, dildeki sözlük içeriğinin yaklaşık 1300 temel sözcük üzerine kurulu bulunduğu, bu günkü iki dil arasındaki farklılaşmanın o dönemde sadece çok küçük fonetik farklardan ibaret olduğu bilimsel bir kabuldür.

Adigey Adigece'sinde bu gün hala çok eski kelimelerin korunabildiği, fakat bunun bir avantaj değil dil bilimi açısından tam tersine dezavantaj olduğu, buna karşın Kabardey'de ve Karaçay Çerkes'te konuşulan Adigece'nin dil biliminin kuralları açısından çok daha gelişmiş ve ileri gitmiş olduğu da bu konunun uzmanlarının üzerinde uzlaştıkları ortak bilimsel kabuldür.

Hal böyle iken;

Siz kalkıp "Kabardeyce, Adigece’nin sadece bir lehçesidir ve öyle kalacaktır. Kabardeyce kesinlikle tek başına Adigece’yi temsil edemez." dedikten sonra ortak yazı dilinden falan konuşmanın bir anlamı yoktur zaten. Bir telaşla, bir oldu bitti ile olmaz bu işler. Kafkasya'da yapılamayanı burada yapabilmek öyle kolay bir iş değildir. Fakat sizinde yukarıda örneğini sergilediğiniz türden tavırlar bu tür bir ortak karara varılacak bile olsa bunun önünü tıkamaktadır.

Bir önceki mesajımda da söylediğim gibi bu hassas bir konudur ve birleşelim derken parçalanmak tehlikesi vardır. O nedenle daha fazla uzatmadan sizin "Kabardeyce, Adigece'nin bir lehçesidir ve öyle kalacaktır, kesinlikle Adigece'yi temsil edemez" cümlenize cevaben şu kadar söylüyorum: Her ikisi de bizim dilimizdir. Üzerinde uzlaşılmak suretiyle kabul edilecek olan hangisi ise o kabulümüzdür. Fakat emrivaki ile oldu bitti ile kimse bu tür bir şeyleri geçiremez.

Saygı ile.

Jade Wumar
12.02.2006

Sayın Psıne,

Farklı bakış açılarına sahip olmamızın AJITE ya da bazı yüksek ideallerin önünde engel teşkil ediyor gibi görme eğiliminize üzüldüm. Ayrıca sözünü ettiğiniz siteyi de incelemem bugün sizin hatırlatmanızla gerçekleşmiş bir durum değildir. Verilen emeği bu meyanda saygıyla takdir ettiğimi de belirteyim. Çalışmaların devamını da dilerim.

Benim bir şeyi hoşuma gittiği gibi anlayıp anlamamın konumuzla da çok ilgisi olduğunu düşünmüyorum. Ayrıca gerçekler diye vurguladığınız şeylerin sizin gerçekleriniz olduğunu da düşünmemem içinde sebep yok. Meseleyi tarihsel perspektife de taşımanın bir anlamı olmaz. Ancak Kabardey dilinin gelişmiş ve ileri olduğu iddianızın tek katılabileceğim yönü fonetik olarak en kolay öğrenilebilecek Adige diyalekti olduğudur. Sitemizde de örneğini bulabileceğiniz gibi hiç bir Adige diyalekt dilinin tam oturuşmuş dil bilgisi kurallarına sahip olmadığı gerçekliğini de göz ardı etmeyin.

Söyleminizi doğru bile kabul etsem umarım söyleminiz bütün Adige diyalektlerini bırakıp Kabardey diyalektine geçelim gibi yaklaşımını içermemektedir. Kabardey diyalektleri dışındaki diyalektlerin daha eski olduğu ve bunun avantaj değil dezavantaj olduğu fikri yeni değildir. Bu durumda anlatmak istediğinizi bırakın ben istediğim gibi anlayayım. Evet doğrudur Batı Adige diyalektleri bazılarının dezavantaj olarak gördüğü birçok kelimeye ve kullanım tarzına sahiptir. Sayın Psıne Kabardey dilinin gelişmiş olduğu ifadenize pedagojik olarak sadece telaffuzu zor olan seslerden arındığı için katılanlar vardır. Bunu da bir gelişmişlik olarak görmüyor tam tersi bir ifade kısırlığına yol açabileceğini düşünüyorum.

Kabardeyce’nin Adige dilinin diyalekti olarak kalacağı düşüncemi yadırgamanızı anlayamadım. ORTAK yazı dilini siz konuşmak istemeyebilirsiniz. Bunu da sadece benim ifademe bağlamamışsınızdır umarım. Bu konu benim dışında. Yapılan çalışmaları bende izlemeye çalışıyorum. Umarım sizde katkıda bulunursunuz. Yazınızdaki her ikisi de dilimizdir ifadesine aynen katılıyorum. Adige diyalektlerinin daha eski olduğunu söyleyen sayın Psıne Adige diyalektini Kabardeyce tek başına temsil edemez sözüne niye alınıyor anlamış değilim.

Sayın Psıne,

Eğer bir şeyleri yanlış anlamak istiyorsanız bunu da bölünmek ya da ajite ifadelerini gündeme almadan da yapabilirsiniz. Ortak alfabe konusunda yetkin olduğuma hele hele bir emri vaki taraftarı olduğuma dairde bir ifadem yok. 2003 yılındaki Ankara Alfabe Konferansı’ndan bile kamuoyumuzun yeteri kadar haberi yokken malumu ilan etmenin bir anlamı yok. Bende; bütün yazılı edebiyat temeli olan olmayan Adige diyalektleri de benim dilimdir, diyorum. Bunlarında yazılabilir olmasını diliyorum. BÜTÜN Adige DİYALEKTLERİ BENİM DİLİMDİR VE HEPSİ ÖNEMLİDİR.

Saygılarımla.
 

Dzıbe Osman
12.02.2006

Ade forum saytem yıts'er "Adıgabze Txen" şo'o şşham, cıri şuzexehağ, şuzenekhokhu... Khışos'oştır woleyi sş'erep. Mıre khıwujjı zi s'onep Adıgabzem yéxıl'ağewu. Şo fedewu Adıgabzem yitarih zış'ereme yadiy se sabiyts'ık'owu sıkhenağ. Sıze'unejıni nahış'u. Sıd tifeşuaşemi ar khıtfeşuaşen.
 

Psıne
12.02.2006

Sayın Jade Wumar,

Müsaade ederseniz neyi nasıl anlayacağıma ben karar vereyim. Tartışmalarda tutarlılık esastır. Bir önceki mesajımızda söylediğimizi bir sonraki mesajımızda yok sayarak tartışamayız. Tarihsel süreci gündeme getiren ben değilim, 270-300 yıl öncesinden konuya giren sizsiniz. Adigeyce’nin daha eski ve orijinal olduğunu söyleyen de sizsiniz. Bilimadamları bunların avantaj değil dezavantaj olduğunu söylüyorlar diyorum. “Beni bağlamaz” diyorsunuz. Kabardeyce'nin (ve Besleneyce'nin) “Pedagojik açıdan gelişmiş olduğu kabul ediliyor” diyorsunuz. “Fonetik yapısı itibariyle de gelişmiş” diyorsunuz, sonrada bu doğrular karşısında da aynı “beni bağlamaz” tavrını gösteriyorsunuz. Ne diyebilirim? Benim gerçekler diye ifade ettiğim, üzerine basa basa vurgu yaptığım şeyler, dilbilim açısından “genel kabuller''dir sayın J.W. benim gerçeklerim değil.

Bunlar beni bağlamaz dediğinizde veya bu mealde ifadeler kullandığınızda, artık benim açımdan başkaca söylenecek bir şey kalmıyor. Kendisinin dışında her şeyi reddeden bir yaklaşımla hangi zeminde uzlaşma olabilir bilemiyorum.

Bu işin bir de ait hissetmekle ilgili kısmı var sayın Jade Wumar, elbete herkes kendi kullandığı biçimi öne çıkartmak ister, bunda şaşılacak, ayıplanacak bir şey de yoktur. Fakat bir müşterekte uzlaşmak genel menfaat gereği ise başka şeylere gerek kalmadan aklıselim ile tartışılır, burada bilim adamlarının söylediklerine hürmet edilir, en azından edilmesi beklenir.

Ankara'daki toplantıya gelince, isterseniz o konuyu hiç açmayın. Kafkasya'dan dil uzmanlarını getirip, sonrada onların muhalefetine rağmen 82 harfli ortak bir Latin alfabesini kabul etmek gibi önemli bir çalışmadan kamuoyunun da yeterince haberdar olmasını isterdim açıkçası. “Bütün diyalektler benimdir” sözünüze katılıyorum ama keşke bu mesajı bir önceki mesajdaki talihsiz cümleleri kurmadan önce verseydiniz. Tabii bu tür günü kurtarmak babında mesajların müşterek lisana ihtiyacımız olduğu gerçeğini değiştirmediğine bir kez daha dikkatinizi çekmek isterim.

Saygılarımla.
 

Psıne
12.02.2006

Dzıbe Osman yidee ! Fızerxueywue fıtxe Bzem yiplhxer. Zımi adreym yibze qıuçinuwe yawujI yitqıme siqueşıjI. Dıgup$ısere, di gup$ıser wıutuk qitlhxIame abı zı quenşağe xelhqıme., Apxuediyzu qı$oxIalhekIkIe uzerıxueywue yirikIue wui ğuegu.

Wuzınşeu
 

Jade Wumar
13.02.2006

Sayın Psıne,

Pedagojik açıdan Kabardeyce’nin gelişmiş olduğunu söyledim. Öğrenilebilirlik ve öğretilebilirlik açısından bu doğrudur. Ancak bazı seslerin değişmesinin kısırlığa yol açabileceğini vurguladım. Yüzde 92 oranında hala benzerliği bulunan ve aynı kökten geldiği belli olan iki yazı oluşumundan Kabardey diyalektinin daha gelişmiş olduğunu ispatlar mısınız sayın Psıne?
Mesela Kabardey diyalekti kelime hazinesi, ön ek, son ek, kelime yapım eki ya da fiil çekimleri açısından nasıl Adigey yazı dilinden zengin ve gelişmiş bunu somut örneklerle ortaya koyar mısınız?

Devlet sistematiğinde dilin öğreniminin zorluğunun çokta önemi yoktur. Pedagojik kolaylık sadece diaspora için ufak bir avantaj olarak düşünülebilir, o kadar. Adigeyli yazarların ortaya koyduğu edebiyatında sizin ifadelerinize göre daha az gelişmiş olması gerekir bunu da ispatlar mısınız? Bilim adamlarının genel kabuller dediğiniz tespitlerinin ispatı da vardır. Bunları gündeme getirirseniz konu aydınlanacaktır. Bizde bunlara gereken değeri verebileceğiz. Genel kabullerin fiiliyata geçmesinin de olmaması acaba bu genel kabuller sadece Kabardey diyalektini öne çıkarmak anlamında söylenmiş ifadeler olabilir mi sorusunu da akla getiriyor. Ortak bir lisan ve alfabenin ancak devlet nizamı ile desteklenmiş eğitim kurumları aracılığıyla gerçekleşebileceğini bilecek kadarda gerçekçiyim. Eğer bütün diyalektler benimdir demek günü kurtarmaksa; ‘’Kabardey diyalekti Adigeyce’nin diyalektlerinden biridir’’ demek günü kurtarmaksa öyle olsun. Bu ifadelerde bir talihsizlik görmüyorum. Talihsiz açıklamayı da Kabardey diyalektinin Adige dilini tek başına temsil ettiği ve daha gelişmiş bir diyalekt olduğu ifadesidir diye düşünüyorum.

Diyalekt farklılıklarının getirdiği kelime hazinesini ve kullanım derinliğini koruyalım demek, ‘’kendi kullandığını öne çıkarmak’’ diye anlama, ayrı bir talihsizliktir. Kabardey diyalekti dışındaki diyalektler daha eski ifadesi sayın Psıne’ye ait. Kabardey dilinin 300 yıl öncede bu şeklini almaya başladığı malum. Sayın Psıne bu ayrışımın sebeplerini de bilim adamlarının ifadeleri ile de bizlere açıklarsa sevinirim.

Saygılarımla.
 

Guğoj Sami
13.02.2006

Sayın Jade, Sayın Psıne,

Adige dili üzerine yazdıklarınızı ilgiyle takip ediyorum. Bu konu aslında yıllardır gündemde. Bununla ilgili 1992 yılında Maykop'ta yapılan tartışmaları hatırlıyorum. Anavatanda Kabardey (Doğu Adigeleri), diasporada Kuzey-Batı Adigeleri çoğunlukta. Her ikisi de aynı dilin lehçeleri olmasına karşın, zaman zaman ayrı diller gibi yansıtılmaya çalışılıyor.

Bunlar kasıtlı yapılmazsa sorun değil ama sanki bir üstünlük kurma, ‘’benim dilim senin dilini döver’’ gibi yaklaşımlarda görülüyor. Sonuç olarak kullanım açısından Kafkasya'da Kabardey lehçesi çoğunlukta, dilin orjinilatesi olarak da Batı lehçesi önem kazanmaktadır.

Bu konuda Kanadalı bilim adamı John Colarosso şöyle diyor: Popülarite açısından Kabardeyce önde olmasına rağmen, ben olsam Adige dilinde Bjedugh veya Shapsugh lehçesini tercih ederdim. Bence hem Doğu hem Batı lehçelerinin yaşaması gerekir, bununla ilgili sadece görüş belirtebiliriz, zaman gerekli olanı ayakta tutacaktır.

Sevgi ve saygılarımla.
 

Bülent ATCI
13.02.2006

Sayın Psıne ve Jade,

Son günlerde CC'deki durağanlığı yazılarınızla bir nebze gideriyorsunuz teşekkürler her ikinize de. Konu ile ilgili şahsi kanaatim; aslında alfabe birliği sağlandıktan sonra meselenin büyük kısmı detay olmaktan öte gitmez, örnek olarak Türkçe yazı dili olarak kullanılan İstanbul Türkçe'si ama tek alfabe olduğu için Erzurum, Uşak, Trabzon vb ağız veya şiveleri de gündelik yaşamda yok olmadan yöresel olarak yaşamakta. Biz alfabe birliği sağlamadan yazı dilinin ADİGEY Adigece'si mi, KABARDEY Adigece'si mi konusunu tartışmak için erken olduğu kanısındayım.
 

Necdet Hatam
13.02.2006

Değerli Arkadaşlar,

Farkındasınız bu konudaki tartışma çok hızlı gelişti. Tam bir şeyler söylemeye hazırlanıyorken yeni yanıt geldi, yanıtlar birbirini izledi. Bu konuda söyleyeceklerimi ben de Haftanın Yorumu'na saklama kararı aldım. Sadece yazışanlara yanıt olmasın bir genel değerlendirme olsun istedim.

Ateşkese ne dersiniz?

Saygıyla...
 

Jade Wumar
14.02.2006

Sayın Hatam,

Konunun tartışılmasında ateşkes tanımına varan bir düzey oluşmuşsa üzgünüm.

Yorumunuzu bekliyor tüm katılımcılara saygılar sunuyorum.
 

Dzıbe Osman
15.02.2006

Népe şufestxırer serep khızı’uağer, khızı’uağer zı l’ıjh gore. Ordanımç’e Nawur çılem şış, Mığul’ Sadıkh yıts’er, mı l’ır khı’orer yıgu khéworer arı, yıgu khéworer arı cıri. Tawuştew tışı’ağe, tawuştew tek’odı, tawuştew tıkhenejığ terı Adıgexer! Khı’uağem ts’e fewusığ; “A new şı’er te şuşı’?” A new şı’er te şuşı’? Şıxer, şıpxhuxer, aperemç’e xet Adıgem si makhe zexéxımi, Adıge selam guape, selam ‘eş’u yésexı! A khınewujım, Adıgem nah yéğaş’uağew, nah yélhıtağew şı’er bzılhfığer arı, a bzılhfığem nıçhape si guşı’e yasehıl’e, syane yi hatırç’e: Şıpxhuxer, nıçhape se khas’orer zas’orer syan şuaxetep, syan yi leğu, yi nıbceğu zıfep’onır, bedede zereşuxemıtıjıri seş’e, l’ağexem Tha yagunahxer khafeğeğu, khenağexemi Tham psawunığe kharét, aw, se nıçhape syane yés’orem fede, néwuşı şui bınme khışua’oni, aw zıxhurem, khin zışuşımığexhow, nıçhape syan yés’orem şukhéde’u: Syan, syane lhap’, lıyéşxor khış’ışuğew Adıger dunayim tét, ar zeç’emi tıgu khéwo, se sıgu khéwo nıçhape sıkhıwosehıl’e, sıgu khéwo wo wukhıwosımıhıl’eme zıshıl’en si’ejep syan lhap’, Adıger yitekhuhağew zırızew tıkhenejığ. L’ı wuxhuği, l’ıme yaş’erer yadaş’ p’ui, sıkhıdebğeç’ığ wunem. Dunayişxor çeş mezaxew se selheğu, çıjeç’e seplhıme ts’ıfxeri selheğu, ts’ıfme tıkhızeraş’eştır te ti bze, tazerexetıştır ti xabze, tazeredek’oştır ti l’ığere ti şşhak’ore syane dax. Ti bze mek’odı tıadıgeme tıkhaş’ejırep, ti xabze mek’odı taxetıjışurep, ti l’ığe mek’odı tadek’ojışurep, şşhak’o ti’ejıpti lhepkhew şı’em yi wune tıkhinağ syane lhap’e. Ya bzeç’e yécexew, ya bzeç’e txıjıxew ts’ıfxer syane dax, ya bze khıxaxhui, ya ‘eş’ağer mazem nesığ. Bzıhafır halığum tétew Adıger tıkhenejığ syane lhap’, hakum dağe téç’ırep, bzıhafım tıtéhağew te tek’odı, tımık’odınew şufayéme, a new şı’er te şuşı’, şorıba tızibıner syane lhap’!... Wuzımıguğerem khıwoguğejırep!... Sıbğeşxığem yıts’e khısebğe’uğeme sıd xhuni syane dax? Khızşıplhağem yıts’e sıbğeş’ağeme sıd xhuni syane lhap’? Ğogum tızerék’orem tlheğuğer khısep’uağew şıtığeme ar sfırikhuni, sızere Adıgew sıkhaş’ew dunayim sırıtétıni syane dax!.. Ti’ağ, xabzer ç’etew bzıpxher khıç’eç’ew haç’eşxer, ğomılapxher yi hatırç’e haç’er khéğeblağew şıtığ haç’eşım, yézeşırem ziğepsefınew khıç’ahew şıtığ haç’eşım, of zi’em khırahıl’eti ofışxor şızebleç’ew şıtığ haç’eşım, haç’epççer syate zıfiş’ıjımi sıd fip’uağ syane lhap’? Téplher khıpfiş’ew, ts’erı’ow wuripsawow, haç’er bğehaç’ew, leğupere şıwuanere zıwo’ığım syane dax, leğupere şıwuanere bğewuçuji, ğomılapxh yi hatır khıpfamılheğujew wukhenejığ syane dax. Tışı’en fayéw dunayim tıkhetéjuğehağ, tışı’aç’em gur yéğewuzew tıkhenejığ, wuzışxow te ti’er te ti bze syane aş’u, bzer zımış’ejırem lhepkh zerimı’ejır yaneme sfya’u syane lhap’!... Ti bze ‘eş’ow, ti xabze daxe, ti ç’ale blane, ti bzılhfığe khabze, sıd ti bzecağew gum tıkhişunağ syane lhap’, tımık’odın fayéw hew tıjuğek’odıre şorıba tızibınır!... Bzer zımış’ejırem thamıç’ew nasıpınççera, zerémıpesıjew yılhepawome khıgurımı’ow bzakora, Adıge bınır bzakow khemınenew a new şı’em sfyalhe’u syane lhap’! Dunayişxor zefışıtır halığur arep, cemışxıç’e teşxı şxınım tış’ıç’ırep, tyape yaş’ığeme taplhew psawow te tıl’ağ, tımıl’enew şufayéme tyanexer te şuşı’, şorıba yızibınır syane dax!.. Wo syan mow khıwos’orer cağow wımılheğu, wui cağo sımış’enew Tham khıstırilhhağ, cenetım yi nahiş’ur wui lhedakhe triğewuçuağ, wukhısfemısakhıme ari şuk’odışt, Adıge bınır yaşumık’odınew yaneme sfyalhe’u syane lhap!... Wo si ç’al, khısep’uağer yikhuğ! Wyatere wuyateşxemre sıd yap’orer khısewo’o? Axeme guç’eğu yaxelhepti, lıyéşxor khıtaxığ, pts’ıç’e tağeguş’ui, tağeguğow tıkhağenejığ syane lhap’! L’ı değuğer zetıraxıze zexehağex, lhepkh of ya’ui ofır khırahıjağ, zewujjı yitew yaşşhe ofti zezeğığexep, Adıge bıner tızemızeğıjew tıkhenejığ syane lhap’!... Zedetş’en fay ya’ui khızedéjex, xhorşerığer yafızagow pts’ı zefawusew, pts’ım yi ç’apser pts’ıti k’okhesi zetéşeha, Adıge bıner tızereşxıjew tıkhenejığ syane dax!... Wo sşıpxhu daxex, sıgu khéwui khıfes’uağ, halığuç’i sılhe’urep şxınç’i sılhe’urep, tızerelhe’ure ti bzere ti xabzere, bzer zımış’ejırem lhepkh zerimı’ejır zejuğaş’ sşıpxhu lhap’ex! Lıw télhım khupşşhew pxelhır, lhepkhım zeri’er bınım yajuğaş’!... Thaşuéğepsew, The razı khışufexhu!
 

Dzıbe Osman
15.02.2006

Bugün size yazdığımı söyleyen ben değilim, söyleyen bir yaşlı adam. Ürdün’den Nawur köyünden, Mığul’ Sadıkh adı, bu adamın söylemi üzüldüğüdür, üzüntüsü bizi de üzendir şimdilerde. Biz Adıgeler nasıldık, nasıl kayboluyoruz ve nasıl kaldık. Söylemine birde isim takmış; “Ey analar(ımız) neredesiniz?” Ey analarımız neredesiniz? Kardeşlerim, bacılarım, öncelikle bir Adige olarak kim sesimi duyuyorsa, Adıge selamı, tatlı selamımı veriyorum! Sonrasında ise bir Adige’nin ziyadesiyle hoş tuttuğu ve saydığı varlık olan kadın, o kadına bu gece anamın hatırına şu sözlerimi sunuyorum: Bacılarım, bu gece söylemimi ithaf ettiğim anam aranızda değil, anamın akranı ya da arkadaşı diyebileceklerinizin de aranızda çoğunlukta olmadığının farkındayım, Allah ölenlerin günahlarını affetsin, kalanlara da afiyet versin, ama benim bu gece anama diyeceklerim gibi yarında sizin çocuklarınız demesin diyorsanız, kendinizi sıkıntıya sokmaksızın, bu gece anama söyleyeceklerimi dinleyin: Anam, kıymetli anam, dünyada en büyük kötülüğe maruz kalmış milletimin hali hepimizi üzüyor, üzüntümü bu gece sana ithaf ediyorum, üzüntümü sana ithaf etmezsem ithaf edeceğim bir şeyim yok, milletim darmadağın tek tük kaldık be anam.

Adam olup da adamların yaptığını onlarla birlikte yap deyip evden saldın beni. Koca dünyayı zifiri karanlık olarak görüyorum, uzağa baksam insanları da görüyorum, insanların bizi ilk tanıyacakları özelliğimiz dilimizdir, içlerinde varoluşumuz örf-adetimiz ile, kendimizi kabul ettirmemiz ise adamlığımıza ve gücenebilmemize bağlıdır güzel anam. Dilimiz kayboluyor hemşehrilerimiz bizi hatırlamıyor tanımıyor, örf-adetlerimiz kayboluyor içlerinde duramıyoruz, adamlığımız kayboluyor kendimizi tekrar kabul ettiremiyoruz, gücenmeyi unuttuğumuzdan geldiğimiz halkların evinde kaldık değerli anam. Insanlar kendi dilleri ile okuyarak, dilleri ile yazarak, dillerini yücelttiler bu konudaki sanatları aya ulaştı be güzel anam. Ekmeğin üstündeki kırıntı gibi kaldı milletim değerli anam, fırından yağ çıkmaz, erir, kırıntılara kapılıp kayboluyoruz, kaybolmamamızı istiyorsanız, ey analarımız neredesiniz, siz değimlisiniz ki bizim ebeveynlerimiz kıymetli anam!... Ümit etmediğin sana ümit beslemez!... Yediğimin ismini bana duyursaydın ne olurdu güzel anam!... Giydiğimin ismini öğretseydin ne olurdu güzel anam!... Yolda yürüdüğümüzde gördüğümüzü bana söyleseydin o bile bana yeterdi, Adıge olduğumu bilerek dünyada yaşardım be güzel anam!... Bir zamanlar bizimde vardı, çatısı altında örfün adetin hüküm sürdüğü misafirhaneler, misafirin hatırına bütün yiyecekler sunulurdu misafirhanede, usanan dinlenmeye gelirdi misafirhaneye, işi-derdi olanın işinin halledildiği yerdi misafirhane, misafirhanenin kapısını babam kapattığında sen ne dedin bunun için kıymetli anam?

Bakışların hep bize dönük oldu, anlı-şanlı yaşayıp, misafiri ağırlayıp, elindeki tencere ile kazanı önlerine tekrar koyup da yiyecekler için hatır saydıklarını görmeden kaldın be güzel anam. Yaşamamızı isteyerek dünyaya getirdiniz bizleri, yaşantımızda ise yüreğimiz acı içerisinde kaldı, varolan en büyük acımız ise dilimiz tatlı anam, dilini bilmeyenin milleti olamayacağını analara benim için söyle kıymetli anam! Tatlı dilimiz, güzel örfümüz, delikanlı gençlerimiz, iffetli kadınımız, ne diye yaramazlığımızdan dolayı bizi ortalıkta bıraktınız, kaybolmamamızı isteyerek aslında bizleri kaybeden ebeveynlerimiz sizler değil misiniz peki!... Dili bilmeyen zavallı ve nasipsizlere, hakketmediği halde çelme takanları anlamayan dilsizlere, Adige çocuklarının dilsiz kalmaması için o analara benim için dua et kıymetli anam. Koca dünya ekmek için varolmadı, kaşıkla yiyip de yediğimizi yapamıyoruz, evvelce yapılanlara bakıp yaşarken bizler öldük,ölüyoruz, ölmememizi istiyorsanız ey analarımız neredesiniz, siz değil misiniz ebeveynlerimiz güzel anam!... Ey anam burada sana söylediklerimi sevimsizce görme, sana sevimsizlik yapmamayı Allah üzerime görev kılıp, cennetin iyisini senin topuklarına serdi. A oğlum bana söylediklerin yeter! Baba ve amcalarına söyleyeceklerin nedir diyecek misin? Onlarda merhamet yoktu, zararı bize biçtiler, yalanla bizleri sevindirip, umutlandırarak geride bıraktılar kıymetli anam! Adamlığı birbiri üzerinden alıp birbirlerine girdiler, millet işi deyip de işi kaçırdılar, hepsi içinde önder olmaktı aslında iş, anlaşamadılar, milletin çocukları olarak yine anlaşamadan kaldık değerli anam! Beraberce yapmalıyız deyip başlıyorlar, kurnazlık ortalarında birbirine yalan söylüyorlar, yalanın ipliği yalan olduğundan gitgide üzerine dolanıyor, milletimiz birbirine düşmüş bir şekilde kaldık be güzel anam!...

Ey güzel bacılarım, üzüntümü anlattım, ekmek için dua etmiyorum, aş için dua etmiyorum, beraberce dua ettiğimiz dilimiz ve örfümüz, dilini bilmeyenin milleti olmayacağını öğrenin kıymetli bacılarım! Üzerinde et olanın içinde kemik olacağını, milletimin ise neyi olması gerektiğini çocuklarınıza öğretin!...

Teşekkür ederim, Allah razı olsun!
 

Dzıbe Osman
16.02.2006

Maf Dzibe Osman,

Verdiğiniz emeğe saygı duymamak olası değil. Ancak, dinsel öğeleri çokça ön plana çıkardığınızda asıl amaç geri plana gidiyor. Adigey'de ki camide yaşadıklarınızı anlatmanız hoş karşılanabilir. Bunu bir propaganda olarak da algılayamayız. Ancak her yazınızda dinsel öğeleri ön plana çıkarırsanız, bizi kullandığınız gibi bir algılamaya neden olur. Biz de size ve emeğinize saygı duyuyoruz.

Machu Nıbjeghuxer
CircassianCanada
 

Dzıbe Osman
16.02.2006

Maf Dzibe Osman,

Anlayışınız ve özveriniz için teşekkür ederiz.

Machu Nıbjeghuxer
CircassianCanada
 

Dzıbe Osman
16.02.2006

Ben de teşekkür ederim sevgili hemşehrim.
 

Şhalaxhue
16.02.2006

Maf sayın site,

Sayın Dzıbe Osman’ın kendi güzel üslubu içerisinde yaşadıklarını ve camide olanları ifade buyurmaları isabetli olmuştur. Zira Adigey’de din kalmamış, bu anlamda hiç bir değer yok, diye düşünülmesini isteyenlere ya da bu anlamda görüş belirtenlere en iyi cevap sayın Dzıbe’nin yaşadıkları olacaktır.

Herkesin kendi sayıltıları ile kısıtladığı bir vatan anlayışını yıkmak lazım. Cami isteyene camide var başka şey isteyene de aradığı her şey var. Bu nokta çok önemli. Propaganda diye algılanıp, sizin kendinizi kullanılır hissetmenizi anlaşılabilir olmasına rağmen, klasik propaganda öğeleri açısından bakarsanız sayın Dzıbe yanlış bilinen bir konuya halkımızın büyük kısmının hassasiyetleri açısından yanıt vermiştir. Bu da propaganda sayılmamalıdır. Sonuçta takdir yinede sizin.

Saygılarımla…

CircassianCanada Notu: Maf Şhalaxhue, teşekkürler. Bizde sizin gibi düşündüğümüz için sayın Dzıbe’nin yazısını aynen yayınladık. Machu.
 

Şhalaxhue
26.02.2006

Çınahıç'e Wumar, Se sinıbjıççeğum si khuace zesıneççığe nem'emi llıjjew sıxhuığew zı mafe gorem khejğezejımi se siçile sibze sixabze çığupşağep nibji sişhatsı cefıxer fıjıbzew xhuığewi si hadeşha ti xhexalhe khırahılhejımi tiççelaççexer khıççeremıwpççex mır xetığ auew zigi apededew tixeğeguı requeşt tittsıfıgueremi khıfereh se si benı yat'e ebjjıb nem'emi...
 

Şhalaxhue
26.02.2006

Dzıbe Abregim fesetxı. Her şey bir telefon konuşmasıyla başladı. Karşıdan çocuk olduğu belli olan bir ses alo diye yanıtladı beni. Biraz muzırlık işte Adigece tewşıt dedim. Tok sesle bir yanıt sıdeğuı we tewşıt diye geldi. Alışmamıştık yıllardır bir çocuğun Adığabze konuşmasına en azından Türkiye’de. Ardından se dzıbe thamatem zıfeseplahı, dedim. Ddeğgu aşığom marı mode şıs, diye yanıtladı beni olabilecek en iyi telaffuzla. Wue wıxet şşawejjıy dedim. Se aş siripşerah diye yanıtladı beni. Bu yanıt çok edebi ve xabzeye uygun bir yanıttı . Dondum kaldım. Umut adına mı umutsuzluk adına mı? Hala düşünüyorum. Çocuk sen ne yaptın bize? Sen bize neleri hatırlattın neleri… İstanbul’da büyük şehirde beni Adigece yanıtlayan bir çocuk… Aman çocuk sakın asimilasyonu globalleşmeyi falanı filanı hiç öğrenme… Çocuk sen var ya sen, son sürgünsün binlerce asırlık Adige ormanında… Sen bizi affet eğer bir gün seni unutur seni hatırlamazsak...
 

Jade Wumar
26.02.2006

Wo Dzepşme Yathamatew Şhalaxhue, Wi Nıbjıç'eghum ti khuacer zewıneç'ıgha nah mış'emi, L'ıjjew wıxhughew zı mafe gorem khabghazejımi, Widzepşxer waşıghupşejınep nibji, Wi şhatsı gıfıxer fıjıbzew xhughawi wihadeşha tixhexelhem yethıl'ejıni, Widzepşxer khıpç'ewpç'en şşıdıghomi, Yape dedew

Wo Dzıbeme yaç'ale blanew Abreg, Şhalaxho yiş'erep nartıjjme wıraghuseri, Tikhyeghagufoji wo pxelh Adigegheri, Khawoghawk'itejıx nepere Adigexeri, Khyewjır Abreg blane tede wışi'emi, Khyeş' wuıgi,lheperuji,lepeç'asi, Şşıdıghomi wighuseşt Jade Wumari...
 

Jajıy
26.02.2006

Şıd ğugu kekığer mış fedıze fıtemğeledenı mıhune zıgı adığabze reguşae şağo phelğuğeba,kıpuççağbe mektebım tıçese tezğagerem çaçe zanem feşı mıheme zıgore yaşıxıne zeom yepoğağe ğugu kekıja?
 

Şhalaxhue
27.02.2006

Nıbjeghu lap'e jjajıy,

Mı lhexhenım zeres'uaghem tet ç'ale wı'uç'eme ade werimi pgheş'eghuenba. abdzaxe şşawem siguı khidıfıyagh arı khızfestxıxer. wue khap'uereri te tiç'alexhuır arı. yilhes thapş blek'igh ze yeguışıpseba? yet'ane ziwıshan tewşıt? zaghorem weri zimgho guıpşısexer weri sıguı kheweghek'i. wpsaw jjajıy wepsaw. tızemnek' nibji wue sıkhuıpşeguıghu şşıdıghogeni se wue...
 

Jade Wumar
28.02.2006

Wo sithamate lha'pew Jajıy,

Yewome yewoxeme zera'ome zera'otejew,ye'urer yigheş'aghow, zıgheş'aghorer yighada'ow,khazı'uaterem ps'ı ximıwsahew zı khuace gorem Deguf ya'ow zı l'ıjj gore desıgh. A lhexhanım şı ghaççe be yaş'ıştıgh.Zı mafe gorem şı ghaççe yaş'ıgh.Degufi şı ghaççer yiç'aseti yeplhınge rek'uagh şı ghaççap'om.Rek'ui wxıp'om yiwç'üagh. Şı ghaççeşıxer bleşütıx-khıbleşütıjıx.Awjire kheghezap'om khaghazejıgh.A dedem nebğı zawle yeplhak'ome khaxek'i khyewpç'ıghex Degufım; - Wo tetejj,tarı khateççın pş'oşşıre? Degufi pxhate femıhew mırewıştew yari'ojıgh. - Şıxer wxıp'om khıznesıjıxege khateççıştır şöes'ojın. Deguf zıfa'ore l'ıjjım woş'aja? L'odıkho Ehsani selam khıwo'ojıgh.Thaywopsow Khıwi'uagh. Wopsaw Jajıy wopsaw Şhalaxho...

Şötxhej...
 

A. Esra Demiröz
28.02.2006

Değerli Kardeşim Dzıbe Osman,

Yayına hazırlayıp paylaştığın tüm dokümanlar için ayrı, ayrı teşekkürlerimi sunuyorum. Lütfen kabul et. Bu teşekkürümün farklı bir dilde olmasına bakma, kalbimin sesi kendi dili ile gerektiği şekliyle emeğine teşekkür ediyor. Emeğine, bilgine sağlık değerli kardeşim. Adapazarı'ndan sonsuz selam ve saygılarımla.
 

Jajıy
01.03.2006

l'odıko ehsan ı yı selam sışhajug yıape seşte sebeğu se sıgu yılher aş seynahdeğo yexe se agımı saçenesı xahke sıçahaxurep şı, ğoane, şı ğeneç, şı kateç, şı keğaç zıporem yape kışşışter tıthamate het zaorem kezğelheğoşter yappedede ğo ğyu tetej nah mışemı seyık sıt thamate lhape l'odıke ehsan, taneşer arı se degufım deme saçehaxuğep aş yes olhen çherep xhake yıuağer şıpkedede çekışt te tıçılağo şışem yıoğar şıdğomı şıpke kıçekığ be?
 

A. Esra Demiröz
14.03.2006

Adige Dili Günü'müz Kutlu olsun. Kendi dilimize kavuşmak ve dilimizle konuşmak dilekleri ile Adige Diline önem veren tüm hemşehrilerimizi tebrik eder saygılarımı sunarım.
 

Çeloh
14.03.2006

Dileklerinize katılıyorum. En içten saygılarımla.
 

Jade Wumar
18.03.2006

Wo dzepşme yathamatew Şhalaxho lhap'o, Wi maxhe kha'ujırep.Dzepşxer tithamate tede şi' ya'ow megumeç'ıx,methawsıxex... Wıç'eghojıghe şüa? Amırme wigu bghek'odıgha?
 

Şhalaxhue
23.03.2006

Mafer mewghuaye Wumar.
 

Jade Wumar
27.03.2006

Aşghom woyipç' pçemaf Şhalaxho!
 

Şhalaxhue
30.03.2006

Bghejjxem adeçezıre çınahıççe woyipç yiuagheme şuıkhızexetaçç aşıghuem. Wepsaw zıwıshan wepsaw.
 

Jade Wumar
30.03.2006

Mo khaplhe şüıkhızexetag p'uagha? Te tıkhızerezexetegagher be ş'aghe şhake khılhık'on axek'ina ç'erep?

Wopsaw bghejjme yapş wopsaw!
 

Shokul Ilhan
31.03.2006

Ди Бзэмырэ Сэрэ Л1эщ1ыгъуэ дапщэ къадгъэщ1фьи Сэлам къытпежъэм дэ етхынщ. Ди бзэр псоужмэ ап1щ1ондэхук1э Си гугъуи ящ1у зэхэфхынщ. Мак1уэ сыхьэтыр къимыгъазэу Вагъуэм нэсыни хулъэмык1 Нэхъ згъэк1ыхьынут бзэм и гъащ1эр Арщхьэк1э зыми ар лъэмык1. Къэдгъаувы1энут а сыхьэтыр Арщхьэк1э ди бзэр гум пымык1. Сыт батэкъутэр уэ бгъэшами Уи бзэр къэ1ухук1эщ уи дунейр Бзэ симы1эжмэ си ахърэтым Жэнэт сисынуи сыхуэмей. Си щ1ыбым илъу стелъщ сэ хьэлъэ Бэлыхь 1эджэм сыхэмык1. Сэ щ1ы къатиблыр къыслъысами Си анэм и бзэр с1эщ1эмык1. Шыблэр къыщыуэм щыщ1эдзауэ Вагъуэ зэшиблым деж нэсыху- Аращ дэ гъуэгу дызытетыр Ди анэм и бзэр тхъумэжыху. К1ыщокъуэ Алим Щокъул Илхъан.
 

Şhalaxhue
31.03.2006

Merhaba,

Sırtınızdaki yük ağır olduğu kadar da kutsal sayın Shokul İlhan. Belki bir çok bele da var yükünüzün yanında. 7 kat yerde eklense yükünüzün üstüne aşikar ki terk etmezsiniz ana dilinizi. Büyük kelamdır ahrette dil yoksa istemem Cennet'i, demek ama bu yüreğin derinliklerinden çıkan yiğit bir ses. Ben selam dururum bu sözleri yürekten yazana da bize aktarana da. Selam olsun Khişokho'ya selam olsun İlhan Shokul'a...

Saygılarımla...
 

Shoqul Ilhan
01.04.2006

КХЪУЖЪЕЙ КЪУДАМЭ Кхъужъей къудамэ тхьэмпэ пыту Ди хэкум къиши къысхуэгъэс. Арат ц1ыхуьзым къысхуищ1эн Сызэрелъэ1ур нобэм къэс. Кхъужъей къудамэм и гъусэнут Псы уэр уэрэду си гъэы1эн. Пшынэншэу къуршхэр къеуджэк1мэ Сахэт си гугъэу сыгуф1энт. Сызыхуэныкъуэ сэ сыт щы1э- Данэм сыхэсми сыхэхэсщ. Кхъужъе къудамэ тхьэмпэ пыту Ди хэкум къиши къысхуэгъэс. Ди кхъужъеижъыр гум ихуакъым Езыр жыг уардэу щ1ым хэк1ащ Жыг щхьэк1э дыдэм сэ сыпысу Си сабиигъуэр щ1иупск1ащ. Уэлбанэ хъуамэ шк1ахъуэ пщы1эт Дыщ1эст жыг щ1агъым дыщыджэгут. Жэщ хъуамэ бзухэм я т1ысып1эт А жыгыр нобищ1этщ си нэгу. Согъазэ нобэ жыс1э защ1эу Нэгъуэщ1 къэралхэм салъо1эс. Кхъужъей къудамэ тхьэмпэ пыту Ди хэкум къиши къысхуэгъэс. К1ыщокъуэ Алим -Щхьэлыкъуэ.
 

Piyperıs
09.04.2006

Adıghexer Adıghabze txenır zışışuımğeğuıpş.

Şüepsew...
 

Shoqul Ilhan
10.04.2006

Сытым хуэдэу си гуапэ хъуа зы псалъэуха ф1эк1 мыхъуми зыгуэр зэрыжып1ар. Тхьэм уигу къэк1ым улъэ1асу уигъэпсо.
 

Piyperıs
12.04.2006

Deri kuedu diguape xhuas. Zezemıze adıyabze khaptxınu.
 

Shoqul İlhan
12.04.2006

Зэ гуэр п1щ1ыхьэп1эу услъэгъуащи Жэщ къэс жъы1уэу согъуэлъыж. Зы гупшысэ сыхэбдзащи Си щхьэнтэр гъуру къысф1ощ1ыж.
 

Piyperis
12.04.2006

Sevgili İlhan bey,

Merak ettim bir kez rüyanıza girip de onu görmek uğruna sizi erkenden yatmaya sevk edeni... Kimmiş sizi bu düşünceye daha doğrusu bir düşünceye atanı ve o düşünce nedir ki? Tek kelime benim dilimde her şey bir başka güzel. Son günlerin moda sözüyle; ''şiir ağladı be...'', ''İlhan bey döktürdü be...''

Teşekkürler saygılar...
 

Şhalaxhue
12.04.2006

Hakikaten güzel oluyor.

Nefis...

Tebrikler..