Oset (Alan, İrışton,
Alans, Alani, Alanliao, Aorses, As, Asetin,
Asii, Asses, Balanjar, Barsils, Belenjers,
Burtas, Iass, Halans, Ishkuza, Jass, Iazyg, Ir,
Ishtek, Kusha, Lan, Os, Ostyak, Ovs, Rhoxolani,
Steppe Alans, Usuns, Wusun, Wusün, Yass, Yancai
And Other Variations) ulusal dili Osetçe’dir.
İronau, Dıguronau (Digoronau) ve
Tual olarak üç lehçe grubu kullanılmaktadır
İronau daha yaygın ve çoğunlukla doğu bölgede
konuşulur. Dıgur lehçesi daha eskidir, daha çok
kuzey ve batı bölümlerinde konuşulur. Tual
lehçesi ise İronau lehçesine daha yakın ve daha
çok Güney Osetya da konuşulur. 1920 ve 1930
yıllarında İronau ve Dıguronau her ikisi de
yazın dili olarak kullanılmasına karşın, günümüz
de Dıgur lehçesinin yazılı şeklinin yok olduğu
söylenmektedir.
Oset Edebiyat
dilindeki bütün seslerin toplamı 35 adettir.
Bunların yedisi sesli, ikisi yarı sesli ve yirmi
altısı sessizdir. Ancak Oset diline diğer komşu
dilerden daha fazla Rusça sözcük girdiğinden,
“ё, ж, ш, щ, э, ю, я” gibi Rusça sesler ve
dolayısıyla harflerde kullanılmaktadır. 19 ncu
YY. ortalarında A. Segren Kıril alfabesinden
esinlenerek Osetçe içinde Kıril alfabesi
oluşturdu ve F. Miller'in yaptığı bazı
değişikliklerle bu alfabe Rus devrimine kadar
kullanıldı. Bu tarihten başlayarak kullanılan
Alfabeler sırasıyla:
1. XIX ncu YY
ortaları-1923 Kıril Harfleri
2. 1923-1938
Latin Harfleri
3. 1938-1954 Kiril Harfleri
(Kuzey Osetya için)
4. 1938-1954 Gürcü
harfleri (Güney Osetya için)
5.
1954-Devamında Kiril harfleri bütün Osetler için
OSET
(ALAN-İRON) KIRİL ALFABESİ VE SIRASI
Kıril
|
Adı
|
Sesi
|
Kıril Osetçe Sözcük
|
Türkçe Anlamı
|
А а
|
A
|
[a]
|
Apв-Кaд
|
gökyüzü-hürmet/saygı/onur/şeref
|
Æ æ
|
A EI
|
[æ]
|
Æмбaл-Cæp
|
arkadaş-baş/lider
|
Б б
|
Be
|
[b]
|
Бaлц-Caби
|
gezi/seyahat-yavru/bebek
|
В в
|
Ve
|
[v]
|
Вæйы-Тæвд
|
olur-sıcak
|
Г г
|
Ghe
|
[g]
|
Гaл-Нæмыг
|
öküz-mermi
|
Гъ гъ
|
|
|
Гъa-Æгъдay-caгъæc
|
ha-terbiye/örf/adet-ağıt
|
Д д
|
De
|
[d]
|
Диc-Фæд
|
hayret-ayak iz
|
Дж дж
|
|
[dз]
|
Джиx-Фыдджын
|
şaşkınlık-bir tür etli börek
|
Дз дз
|
|
[dz]
|
Дзyн-Кyыдз
|
ekmek-köpek/it
|
Е е
|
Ye
|
[je]
|
Ефc-Бeл-Дæнджыз
|
kısrak-bel/kürek-deniz
|
Ё ё
|
Rusça
|
|
Щёткæ
|
fırça
|
Ж ж
|
Zhe
|
[z]
|
Жaкet-Абaжyp
|
ceket-abajur
|
З з
|
Ze
|
[з]
|
Зын-Фæз
|
zor-mera/otlak
|
И и
|
I
|
[i]
|
Иpoн
-Биpæ
|
Alan/Oset-çok/fazla
|
Й й
|
kısa I
|
[j]
|
Йæxи-Мийaг
|
kendi-belki/olası
|
К к
|
Ka
|
[k]
|
Кoм-Бæpкaд
|
vadi-bereket
|
Къ къ
|
|
|
Къax-Фæткъyы
|
ayak-elma
|
Л л
|
El
|
[l]
|
Лæг-Бaл
|
erkek/adam-kiraz
|
М м
|
Em
|
[m]
|
Мaд-
Кyымæ
|
anne- ?
|
Н н
|
En
|
[n]
|
Нoм-Æнyc
|
ad-
asır/yy./sonsuz/ebedi
|
О о
|
O
|
[o]
|
Oнг-Xox-Дoн
|
kadar-dağ-su
|
П п
|
Pe
|
[p]
|
Пыл-Æппæлгæ
|
fil-övünme
|
Пъ пъ
|
|
|
Пъaзбын-Пъамидор
|
maki/fundalık/sazlık-domates
|
Р р
|
Er
|
[r]
|
Poн-Cæкæp
|
kemer-şeker
|
С с
|
Es
|
[s]
|
Coм-Бæлac
|
yarın/yarınki/ruble-ağaç
|
Т т
|
Te
|
[t]
|
Tæвд-Cтyp
|
sıcak-sığır/büyükbaş
|
Тътъ
|
|
|
Тъæпæн-Тъыссын
|
yassı-sokmak
|
У у
|
U
|
[u]
|
Ycтyp-Тypкaг
|
sığır/büyükbaş-Türk
|
Ф ф
|
Ef
|
[f]
|
Фæд-cæфт
|
ayak
izi-kayıp
|
Х х
|
Ha
|
[x]
|
Xyд-Бæx
|
şapka-at
|
Хъ хъ
|
|
|
Хъæy-Apaхъхъ-Хъyг
|
köy-rakı-inek
|
Ц ц
|
Tse
|
[ts]
|
Цoнг-Бaлц
|
kol-gezi/seyhat
|
Цъ цъ
|
|
|
Цъaммap
|
ahlaksız/arlanmaz-çay
|
Ч ч
|
Che
|
[t∫]
|
Чиныг-Aйчы
цъap
|
kitap-yumurta
zarı/kabuğu
|
Чъ чъ
|
|
|
Чъизи
|
pis/kirli
|
Ш ш
|
Sha
|
[s]
|
шаблoн
|
kalıp
|
Ъ ъ
|
|
|
- no
palatalization¹
|
sert, kalın
|
Ы ы
|
Yery
|
[1]
|
Cыл-Фыpт-Миcын
|
dişi-oğul-yoğurt
|
Ь ь
|
|
[ j]
|
-- palatalization¹
|
^
yumuşak-ince
|
Э э
|
E
|
[e]
|
Электрон
|
elektron
|
Ю ю
|
Ju ju
|
[ju]
|
Июл-Aтaтюpк
|
hepsi-Atatürk
|
Я я
|
Ja ja
|
[ja]
|
Янвap-Тaня
|
Yanvar-Tanya insan
ismi
|
Internet’te
bulunan aşağıdaki “Jærond (Latinag) İron Alfavit
(İron Fışşınad)” yani Türkçe çevirisiyle “Eski
(Latin) İron Alfabe” ve Latin harfleri içeren
İronca yazılmış örnek sözcüklerin 1923-1938
yılları arasında kullanıldığı sanılmaktadır.
Bununla ilgili haberler, okuma ve yazmayı
kolaylaştırır ümidiyle “ALAN KAFKAS
PLATFORMU’NA” taşınmış, meraklılarınca büyük
ilgi görmesi üzerine daha fazla bilgi edinme
çalışmaları ve her edinilen yeni bilginin
ortamda paylaşılmış olması sevindirmiştir. Adı
geçen Latince Alfabe Harfleri ve bu harfleri
içeren İron sözcükler aşağıda verilmektedir.
ZÆROND
(LATİNAG) IRON ALFAVİT [ESKİ (LATİNCE) İRON
(OSET-ALAN) ALFABE]
Зæронд (латинаг) Ирон
Алфавит (Ирон Фыссынад)
The old Ossetian
Latin Alphabet (Alphabet Of Ossetes)
Старый
(латинский) Осетинский Алфавит
*А а
|
[a]
|
A a
|
(Arv-Kad)
|
|
Н н
|
[n]
|
N n
|
(Nom-Ænus)
|
Ææ |
[æ] |
Æ æ
|
(Æmbal-Sær) |
|
О о |
[o]
|
O o |
(Xox-Don) |
Б б
|
[b]
|
B b
|
(Balc-Sabi)
|
|
П п
|
[p]
|
P p
|
(Pyl-Æppælgæ)
|
В в |
[v] |
V v
|
(Væjy-Tævd) |
|
Р р |
[r] |
R r |
(Ron-Sækær) |
Г г
|
[g]
|
G g
|
(Gal-Næmyg)
|
|
С с
|
[s]
|
S s
|
(Som-Bælas)
|
**Гъ |
|
H h |
(Æhdau-Sahæs) |
|
Т т |
[t] |
T t |
(Tævd-Stur) |
Е е
|
[e]
|
E e
|
(Bel-Dendžyz)
|
|
**Тъ тъ
|
|
Th th
|
(Thæpæn)
|
Д д |
[d]
|
D d |
(Dis-Fæd) |
|
У у |
[u] |
U u |
(Ustur-Turkag) |
З з
|
[з]
|
Z z
|
(Zyn-Fæz)
|
|
Ф ф
|
[f]
|
F f
|
(Fæd-Cæft)
|
Дз дз
|
[dz]
|
Dz dz |
(Dzul-Kuydz) |
|
Х х |
[h] |
X x |
(Xud-Bæx) |
Дж дж
|
[dз]
|
Dž dž
|
Fyddžyn)
|
|
**Хъ хъ
|
|
Q q
|
(Qæu-Araqq,Qug)
|
И и
|
[i]
|
I i
|
(Iron-Biræ) |
|
Ц ц |
[ts] |
C c |
(Cong-Balc) |
Й й
|
[j]
|
J j
|
(Mijag-Jæxi,)
|
|
**Цъ цъ
|
|
Ch ch
|
(Chammar-Chaj)
|
К к |
[k] |
K k |
(Kom-Bærkad) |
|
Ч ч |
[t∫] |
Č č |
(Činyg-Ajčy
char) |
**Къ
|
|
Kh kh
|
(Khah-Fætkhuy)
|
|
**Ы ы
|
|
Y y
|
(Syl-Fyrt-Misyn)
|
Л л
|
[l] |
L l |
(Læg-Bal) |
|
Ю ю |
[ju:] |
Ju ju |
(Ijul-Atatjurk) |
М м
|
[m]
|
M m
|
(Mad-Kuymæ)
|
|
Я я
|
[ja]
|
Ja ja
|
(Janvar-Tanja)
|
Dipnot:
*
Osetçe Kıril alfabesi harfleri - [Uluslararası
Fonetik ses uyumuna göre Latin harfleri - Osetçe
Latin harfleri ve örnek sözcükler.
** Uluslararası
Fonetik ses uyumu olmayan İron harfleri.
Yukarıda
ki Oset Latin Alfabede görüldüğü gibi, aşağıdaki
harflerin Uluslararası ve Türkçe’de de,
yazıldığı gibi okunduğu ve alışılmış harflerdir.
Bunlar:
A a-А а
[a] Apв-Arv-Gök,
Türkçe aynı “Arv” okunur ve yazıla da
bilir.
B
b-Б б
[b] Бaлц-Balc-gezi/seyahat,
Türkçe “Bals” okunur ve yazıla da bilir.
D
d-Д д
[d] Диc-Dis-Endişe,
Türkçe “Diş” okunur ve yazıla da bilir.
F
f-Ф ф
[f] Фæд-Fæd-Ayak
izi, Türkçe aynı “Fæd” okunur ve yazıla
da bilir.
G
g-Гг
[g] Гaл-Gal-Öküz,
Türkçe aynı “Gal” okunur ve yazıla da
bilir.
I
i –И и
[i] Биpæ-Biræ-Çok/Fazla,
Türkçe aynı “Biræ” okunur ve yazıla da
bilir.
K
k-К к
[k] Кoм-Kom-Vadi,
Türkçe aynı “Kom” okunur ve yazıla da
bilir.
L
l-Л л
[l] Лæг-Læg-Adam/Erkek,
Türkçe aynı “Læg” okunur ve yazıla da
bilir.
M
m-М м
[m] Мaд-Mad-Anne,
Türkçe aynı “Mad” okunur ve yazıla da
bilir.
N n-Н н
[n] Нoм-Nom-Ad/Nam,
Türkçe aynı “Nom” okunur ve yazıla da
bilir.
O o-О о
[o] Дoн-Don-Su,
Türkçe aynı “Don” okunur ve yazıla da
bilir.
P p-П п
[p] Æппæлгæ-Æppælgæ-Övme,Türkçe
aynı“Æppælgæ” okunur ve yazıla da bilir.
R r-Р р
[r] Poн-Ron-Kemer,
Türkçe aynı “Ron” okunur ve yazıla da
bilir.
T t –Т т
[t] Tæвд-Tævd-Sıcak,
Türkçe aynı “Tævd” okunur ve yazıla da
bilir.
U u-Y у
[u] Ycтyp-Ustur-Sığır,
Türkçe “Uştur” okunur ve yazıla da bilir.
V v-В в
[v] Вæйы
-Væjy-Olur, Türkçe “Væyı” okunur
ve yazıla da bilir.
Ancak bazı harflerin,
uluslararası ve Türkçe karşılıklarının yazılış
ve okunuşlarında farklılıklar olduğu
görülmektedir. Örneğin Türkçe’de ki:
‘c’
yerine ‘dzh veya dž’
‘ç’
yerine ‘dj veya č’
‘z’
yerine ‘dz’
‘s’ yerine ‘ts’,
‘ş’ yerine ‘ch veya sh’
Yine Türkçede
yazıldığı gibi okunan harflerin Oset Latince
karşılıklarının yukarda ve aşağıdaki örnekte de
görüldüğü gibi iki veya üç harfle bir sesin
şekillenmesi, her harfi bir ses olarak okuyan
için, okunmayı zorlaştırmakta ve sıkıcı
olmaktadır. Örneğin:
‘çh’
(kalın ‘ç’) yerine ‘djh - čh’
‘sh’ (kalın ‘s’) ‘tsh veya ch’
‘kh’ (kalın ‘k’) yerine ‘kh’
‘ph’
(kalın ‘p’) yerine ‘ph’
‘th’
(kalın ‘t’) yerine ‘th’
‘ya’
yerine ‘ja’
‘yu’ yerine ‘ju’
vs.. gibi.
Ancak ‘h’ nın ses olarak kendinden önceki harfi
kalınlaştırma özelliği oluşundan
yadırganmayacağı sanılmaktadır.
Eski
Oset-Latince Alfabe ile Türkçe karşılığı aynı
yazılıp okunmayan harfler ve öneriler:
Æ
æ-Æ æ-[æ]
Genelde “Æ æ”,
bazen bilmeyenler veya klavyede bulamayanlar “A
a, E e” ile yine "E e" üzerine çeşitli işaretler
koyarak uydurmaya çalışarak yazar, “a” veya “e”
olarak okur. Kelimeyi bilenler harfi “a” veya
kalın “e” ile “e” ve “ı” arasında alçak, orta
bir ses olarak okur; fakat genel olarak “a” nın
çıktığı yerin daha önünden ve daha uzun olarak
çıkar. Æмбaл-Æmbal-Arkadaş, Türkçe
aynı “Æmbal” okunur ve yazıla da bilir.
"Æ æ" Dünyada yalnızca Oset dilinde
kullanılan ses ve harftir. Oset dilinin tek
karakteristik bu ses ve harfini kıskançlıkla
korumak gerekir. Uluslararası yazışmalarda
Osetler'e özgü “Æ æ” harfi için,
bilgisayar klavyelerinde bulunan “ALT GR” tuşunu
basılı tutarak “A a” harfini tuşlamayla “Æ æ”
harfi yazılabilmektedir. Dolayısıyla
yazışmalarda daha zor ve uydurma seçenekler
yerine, Dünya teknolojisinin verdiği nimetlerden
yararlanarak, doğru olan "Æ æ" harfini
kullanalım ve kullandıralım.
Е е-E e-[e]
“E e” yazılır,
orta sesli, dar, daha kapalı ve uzatılarak “ye”
okunur. Бeл-Bel-Bel, Türkçe
“Byel” okunur ve yazıla da bilir.
H
h-Гъ гъ-[ğ]
Bazen “H h, Ğ
ğ, G’ g’, K’ k’, Kh kh” yazılır, bazen “Къ къ”
veya “Хъ хъ” ile karıştırılır. Ağa, Ağlama, Ağıt
vs.. de ki “ğ” gibi okunur. Æгъдay- Ækhdau,
Æhdau, Æk'dau-Adet/Terbiye, Türkçe
“Æğdau” okunur ve yazıla da bilir.
Dž
dž-Дж дж-[dз]
Bazen “Dž dž,
Zh zh, Dzh dzh” yazılır, “c” veya “c” ye yakın
“z” okunur. Фыдджын-Fyddžyn/Fydzhyn-Özel
etli börek adı, Türkçe “Fıdcın” okunur ve yazıla
da bilir.
Z z-З з-[з]
“Z z” yazılır,
sözcüğe göre daha çok “j”, bazen “j” ye yakın
“z” okunur. Зын-Zyn-Zor,
Türkçe “Jın” okunur ve yazıla da bilir.
Dz
dz-Дз дз [dz]
“Dz dz”
yazılır, sözcüğe göre daha çok “z”, bazen “z” ye
yakın “j” veya “c” okunur. Дзyн-Dzul-Ekmek,
Türkçe “Zul” okunur ve yazıla da bilir.
J j-Й
й-[j]
“J j” yazılır,
“y” okunur. Йæxи-Jæxi-kendi,
Türkçe “Yæği” okunur ve yazıla da bilir.
Kh
kh-Къ къ
Bazen “Kh kh,
K’ k’ ” yazılır, bazen “Гъ гъ” veya “Хъ хъ” ile
karıştırılır, kalın “k” veya “k” ile “g” ve ”q”
karışımı okunur. Фæткъyы-Fatkhuy-Elma,
Türkçe “Fætkhuı” okunur ve yazıla da bilir.
S
s-С с-[s]
Kiril
alfabesinde “C c” harfini Dıgurlar ve Ruslar
“s”, İronlar “ş” olarak okur. Latin alfabesinde
ki “C c” harfi, bazen aynen “C c” veya
değiştirerek “S s” harfi ile yazılır, İronlar
genelde “ş” okur. Бæлac-Bælas-Ağaç,
Türkçe “Bælaş” okunur ve yazıla da bilir
.
Th th-Тъ тъ
“Tt th”
yazılır, kalın yani “t” ile “d” arası okunur.
Тъæпæн-Thæpæn-Yassı, Türkçe aynı
“Thæpæn” okunur ve yazıla da bilir.
X x-Х
х-[h]
Genelde “X x”,
bazen “H h” yazılır, Araplarda olduğu gibi kalın
ve gırtlaktan “ha” okunur. "h" sesi Osetçe de
yoktur ve kalınlaştırma harfiyle karıştırmamak
için orijinal “X x” harfi kullanılması doğrudur.
Бæx-Bæx/Bæh-At, Türkçe aynı
“Bæx” okunur ve yazıla da bilir, “H h”
yazıldığında bile gırtlaktan kalınlaştırılarak
“x” sesiyle okunmalıdır.
Q q-Хъ хъ
Genelde “Q q”,
bazen “G’ g’, Kh’ kh’, K’ k’, Kh kh” yazılır,
“Къ къ” veya “Гъ гъ” ile karıştırılır, kısa ve
keskin “k”, “g” ile "ğ" arası bir sesle okunur.
Хъæy-Qæu/Kh’æu-köy, Türkçe
“Qæu” okunur ve yazıla da bilir.
Ts ts-Ц ц-[ts]
Kiril
alfabesinde ki "C c", bazen aynen "C c" veya “S
s” yazılıp İronlarca "ş" okunduğundan, “s” sesi
için “Ts ts” kullanılmakta ve kelimeye göre daha
çok “s”, bazen sonu tıslamalı “s” ye yakın “csh
” okunur. Цoнг-Cong/Tsong-Kol,
Türkçe “Song” okunur ve yazıla da bilir.
Tsh
tsh, Sh sh-Цъ цъ
Sözcüğe göre
üstüne bastırarak daha çok kalın “s”, bazen “c”
veya “z” ye yakın “s” okunur. Цъaммap-Chammar/tshammar-Ahlaksız/
arlanmaz/ utanmaz, Türkçe “Shammar” okunur ve
yazıla da bilir.
Č č-Ч ч-[t∫]
Çok kez “Č č,
Ch ch” yazılır, “ç” okunur. Чиныг-Činyg/Chinyg-Kitap,
Türkçe “Çinıg” okunur ve yazıla da bilir.
Y
y-Ы ы
Latince “İ i”
harfi ayrı ayrı büyük ve küçük “İ i” ile
yazılmadığı ve büyük “İ” için “I”
kullanıldığından, “I ı” harfi “Y y” ile yazılır
“ı” okunur. Cыл-Syl-Dişi, Türkçe
“Şıl” okunur ve yazıla da bilir.
Ju ju-Ю
ю-[ju:]
Rus-Latince de
“Y y” harfi için “J j” harfi kullanıldığından
“yu” okunur. Июл-Ijul-Hepsi,
Türkçe “İyul” okunur ve yazıla da bilir.
Ja
ja-Я я-[ja]
Rus-Latince de “Y y”
harfi için “J j” harfi kullanıldığından “ya”
okunur. Тaня-Tanja-Tanya/isim,
Türkçe “Tanya” okunur ve yazıla da bilir.
Şimdi yeniden incelemek istenirse:
KIRİL HARFLERİ
А а, Æ æ, Б б, В в, Г г,
Гъ гъ, Д д, Дж дж, Дз дз, Е е, Ё ё, Ж ж, З з, И
и, Й й, К к, Къ къ, Л л, М м, Н н, О о, П п, Пъ
пъ, Р р, С с, Т т, Тъ тъ, У у, Ф ф, Х х, Хъ хъ,
Ц ц, Цъ цъ, Ч ч, Чъ чъ, Ш ш, Щ щ, Ъ ъ, Ы ы, Ь ь,
Э э, Ю ю, Я я
LATİN
HARFLERİ:
А а, Æ æ, B b, C c, Ç ç, D d, F
f, G g, Ğ ğ, H h, I ı, İ i, J j, K k, L l, M m,
N n, O o, Ö ö, P p, R r, Q q, X x, S s, Ş ş, T
t, U u, Ü ü, V v, W w, Y y, Z z
Yukarıda ki
harflerin şekli ne olursa olsun, nasıl yazılırsa
yazılsın, sesin çıkarılışının, sözcüğü
bilmeyenlerce ve hatta sözcüğü bilenlerin bile
yeterli pratiği olmaksızın, harflerle öğrenmesi
çok zordur.
Ancak “a, b,
d, f, g, i, k, l, m, n, o, p, r, t, u, v”
gibi bazı harflerin uluslararasında ki
çoğunluğun müşterek sesi olarak kullanılması;
Aşağıdaki
harflerin birbirinin yerine geçmesi:
KIRİL-LATİN:
б-b, В-v, г-g, гъ-h,
д-d, дж-dzh, дз-dz, е-e,
ё-yo, ж-j, з-z, и-i,
й-i, к-k, къ-kh, л-l,
м-m, н-n, п-p, пъ-ph,
р-r, с-s, т-t, тъ-th,
у-u, ф-f, хъ-q, ц-ts,
цъ-tsh, ч-dj, чъ-djh, э-e,
ю-ju, я-ja, ш-sh, ъ-h,
ы-y
KIRİL-TÜRK:
б-b, В-v, г-g, гъ-ğ,
д-d, дж-c, дз-z, е-ye,
ё-yo, ж-j, з-j, и-i,
й-y, к-k, къ-kh, л-l,
м-m, н-n, п-p, пъ-ph,
р-r, с-ş, т-t, тъ-th,
у-u, ф-f, хъ-q, ц-s,
цъ-sh, ч-ç, чъ-çh, э-e,
ю-yu, я-ya ш-ş, ъ-h,
ы-ı,
(‘h’nin, Osetçe de
‘he’ sesi bulunmadığından, harf olarak değil
yalınızca ‘ъ’ yerine kalınlaştırıcı olarak
kullanılması);
Aşağıdaki bazı
Türkçe’de de kullanılan harflerin yazılış ve ses
uyumu,
KIRİL-LATİN:
гъ-h, дж-dzh,
дз-dz, е-e, з-z, и-i, й-i, с-s, ц-ts, цъ-tsh,
ч-dj, чъ-djh, ю-ju, я-ja, ш-sh, ы-y
KIRİL-TÜRK:
гъ-ğ, дж-c, дз-z, е-ye, з-j, и-i, й-y, с-ş, ц-s,
цъ-sh, ч-ç, чъ-çh, ю-yu, я-ya ш-ş, ы-ı
Türkçe’nin diğer
bazı alfabe harflerinden Osetçe ye daha yakın
olması veya yatkınlık nedeniyle kolay gelmesi;
Yine okumada
gerek kıril, gerekse latin olsun [æyyилын
(æuuilyn-çiğnemek), бaayyoн
(bauuon-güven)] gibi bir çok seslinin (“a, æ,
y, ы, o - a, æ, i, o, u, ı” vs..) yan yana
gelmesinden oluşan bir sözcüğün okunuşunda ki
zorluk, ‘u’ sesinin ‘w’ (dublu v) ile aşağıda ki
gibi seslendirilebilirliği:
Kıril |
w |
Latin |
w
|
Türkçe |
Türkçe
anlamı |
aиyвapc |
aиwвapc
|
aiuvars |
aiwvars |
aiwvarş |
biryana |
ayaзaл |
awaзaл |
auaz(j)al |
awazal
|
awajal |
soğuma |
ayaинag |
awaинag |
auainag
|
awainag |
awainag |
gidecek |
ayæй |
awæй |
auæj |
awæj |
awæy |
satıldı |
ayyæдын |
awwæдын |
auuædyn |
awwædyn |
awwædın |
cesaret etmek |
ayyæpдын
|
awwæpдын |
auuærdyn |
auuærdyn |
auuærdın |
hoş görmek |
ayyилын
|
awwилын |
auuilyn |
awwilyn |
awwilın |
çiğnemek |
ayyoн |
awwoн |
auuon |
awwon |
awwon |
gölge |
ayыл |
awыл |
auyl |
auyl |
auıl |
buna |
æyyaйын |
æwwaйын |
æuuajyn |
æwwajyn |
æwwayın |
uğramak |
æyyæл |
æwwæл |
æuuæl |
æwwæl
|
æwwæl
|
|
æyyæндын |
æwwæндын |
æuuændyn |
æwwændyn |
æwwændın |
|
æyyæнк |
æwwæнк |
æuuænk
|
æwwænk
|
æwwænk |
güven |
æyyæpдын |
æwwæpдын |
æuuærdyn |
æwwærdyn |
æwwærdın |
|
æyyилын |
æwwилын |
æuuilyn |
æwwilyn |
æwwilın |
çiğnemek |
бayaйaг
|
бawaйaг |
bauajag |
bawajag |
bawayag
|
uğrayan |
бayyилын
|
бawwилын |
bauuilyn |
bawwilyn |
bawwilın |
çiğnemek |
бayыpнын |
бawыpнын |
bauyrnyn |
bawyrnyn |
bawırnın |
inanmak |
дayæг |
дawæг |
dauæg |
dawæg |
dawæg |
şikayetçi |
дayæн
|
дawæн |
dauyn |
dawyn
|
dawın
|
şikayet etmek |
дæyay |
дæwaw |
dæuau |
dæwaw |
dæwaw
|
senin gibi |
дæyæн |
дæwæн |
dæuæn |
dæwæn |
dæwæn |
sana |
дæyæй |
дæwæй |
dæuæj |
dæwæj
|
dæwæy |
senden |
дæyyoн |
дæwwoн |
dæuuon |
dæwwon |
dæwwon |
seninki |
дæyyaдæc |
дæwwaдæc |
dyuuadæs |
dywwadæs |
dıwwadæş |
oniki |
дæyyæpд |
дæwwæpд |
dyuuærd |
dywwærd |
dıwwærd |
|
мayaл |
мawaл |
maual |
mawal |
mawal |
daha değil |
нayæд |
нawæд |
nauæd |
nawæd |
nawæd |
hayır öyleyse |
нæyæндaг |
нæwæндaг
|
næuændag |
næwændag |
næwændag |
cesaretsiz |
нæyyaйын |
нæwwaйын |
nyuuajyn |
nywajyn |
nıwayın |
olmaz |
ниyд |
ниwд |
niud |
niwd |
niwd |
inleme |
ниyын |
ниwын |
niuwn |
niwyn |
niwın |
inlemek |
ныyyacын |
ныwwacын |
nyuuasyn |
nywwasyn |
nıwwaşın |
ötmek |
ныyyæpдын |
ныwwæpдын |
nyuuærdyn |
nywwærdyn |
nıwwærdın |
ovalamak |
нyap |
нwap |
nuar |
nwar |
nwar |
organ |
нyæзт |
нwæзт |
nuæzt |
nwæzt
|
nwæjt |
|
yaд |
waд |
uad |
wad |
wad |
oda |
yaзaл |
waзaл |
uazal |
wazal |
wajal |
soğuk |
yæ |
wæ |
uæ
|
wæ |
wæ |
siz |
yæyya |
wæwwa |
uæuua |
wæwwa
|
wæwwa |
vay |
yæy-yæy |
wæw-wæw |
uæu-uæu |
wæw-wæw |
wæw-wæw |
vay-vay |
yыймæ |
wыймæ |
uyimæ |
wyimæ |
wıimæ |
onunla |
xyыинaг |
xwыинaг |
xuyinag |
xwyinag |
xwıinag |
dikilecek |
цæyгæдoн |
цæwгæдoн |
sæugædon |
sæwgædon |
sæwgædon |
ırmak |
Ayrıca
Türkçede “ya, yu, yo, ye” gibi okuma harflerin
gerekli olmayışı “Osetçe’nin Türkçe Okunuşunu ve
Yazımını” kolaylaştırır gibi gözükmektedir.
Diğer bir konu Osetya’da Kıril alfabesiyle
70, Latin alfabesiyle 140-160 harf veya işaret
olanağı nedeniyle genelde SMS’ler Latin
harflerinin kullanımıyla daha kolay
gönderilmektedir. Çeşitli dönemlerde kullanılan
Oset alfabe harflerinin, özellikle bilinenlerin
tümünün birlikte görülmesi için aşağıda
verilmiştir.
ÇEŞİTLİ DÖNEMLERDE
KULLANILAN OSET (İRON) ALFABELER VE TÜRKÇE
OKUNUŞLARI
OSET KIRİL VE LATİNCE
YAZILMIŞ SÖZCÜKLER, TÜRKÇE OKUNUŞU VE ANLAMLARI
LATİN
ALFABE İLE YAZILMIŞ GERÇEK SMS’LERDEN ÖRNEKLER
SMS: Dæ
bon xorz! Kuydtæ dæ? Ragæj dæ næ fedton. Cy nog
xabærttæ dæm i?
Türkçe: Dæ bon xorj!
Kuıdtæ dæ? Ragæy dæ næ fyedton. Sı nog xabærttæ
dæm i?-İyi günler! Nasılsın? Çoktandır görmedim.
Ne yeni haberlerin var?
Kıril: Дæ бон
хорз! Куыдтæ дæ? Рагæй дæ нæ федтон. Цы ног
хабæрттæ дам и?
SMS: Ænqælmæ mæm
ma kæsut, bajradzhy kændzynæn.
Türkçe:
Ænqælmæ mæm ma kæşut, bayracı kænzınæn. Beni
beklemeyin, geçikirim.
Kıril: Æнхъæлмæ
мæм ма кæсут, байраджы кæндзынæн.
SMS:
Cy dyl ærcydi? Ma mæ tyxsyn kæ!
Türkçe:
Sı dıl ærsıdi? Ma mæ tıxşın kæ! – Ne oldu?
Canımı sıkma (Beni üzme)!
Kıril: Цы
дыл æрцыди? Ма мæ тыхсын кæ!
SMS:
çyndzæxsævmæ dæ xonyn!
Türkçe: Çınz
æxşævmæ dæ xonın! Kına gecesine çağırıyorum
(Gelin gecesine davetlisin)!
Kıril:
Чындзæхсæвмæ дæ хонын!
SMS: Kæd
Mæskuyjy cærys, uæddær iron ævzag ma ferox kæn!
Türkçe: Kæd Mæşkuıyı særış, uæddær
iron ævjag ma ferox kæn! - Her ne kadar
Moskova’da yaşıyorsan da, yinede İron dilini
unutma!
Kıril: Кæд Мæскуыйы цæрыс,
уæддæр ирон æвзаг ма ферох кæн!
TÜRKÇE SÖZCÜK-LATİN OSETÇE
ANLAMI VE KIRİL TÜRKÇE SÖZCÜK-OSETÇE ANLAMI
Kaynak:
1. Kharoum A. Tokazov.
Russian-Ossetian Dictionary. Vladikavkaz 1964
2. Zyna D. Gagloity. Iron Myggagta.
'Iriston", Tskhinval, 1990
3. Click on
column headers (ID, Category, etc.) to sort data
in ascending or descending order. www.Ossetia &
Ossetians
4. V. I. Abaev/ A Grammatical
Sketch of Ossetic, İngilizce'den Çeviren:
Nurhayat Akan Duman
5.
http://os.wikipedia.org/wiki/A6-SMS