Necdet Hatam
25.03.2007

Sevgili Baybaş,

Ne demek istediğinizi tam olarak anlayamadım. Tüm diasporanın evet diyeceği bir alfabenin hayata geçirilmesi bizi aşabilir. Onun için ya önerdiğim alfabeyi ya önereceğiniz bir alfabeyi tartışmaya açalım.

Örneğin, çivi için 'une mi yoksa une mi yazmanın daha mantıklı olacağını tartışalım, tartışmayı sonuçlandıralım. Başkaları çok beğenmese de eksiği fazlası da olsa bizim sitenin bir alfabesi olsun diyorum. Örneğin önerdiğimiz alfabenizi katılıp katılmadığınız bölümleri ile işe başlayalım ya da böyle bir çalışmanız varsa, beğendiğiniz başkaları tarafından yapılmış başka bir çalışma varsa onunla başlayalım derim.

Dil bilen tüm arkadaşlar da katılsın. Sitemizin alfabesi bu dendikten sonra da Adige dili ile yazılacak yazılar bu alfabe ile yazılsın. Türkçe'yi redakte ettiğimiz gibi Adığabze olan yazıları da redakte edelim. Herkeslerin bir araya gelip alfabe seçmesini beklemek karışıklığın sürmesine devam anlamına gelir, diye düşünüyorum...

Berkuk amcaya bizden de selam, sevgiler.


İbrahim Çetao
30.03.2007

Değerli arkadaşlar,

Adige dilinde yazışmak istemenizden mutluluk duydum. Ancak alfabe konusundaki belirsizlik bu mutluluğumun uzun sürmemesine neden oldu.

Dünyada hangi ulus vardır ki 70 yıldır kullanılan bir alfabesi ve bu alfabe ile yaratılmış önemli bir edebiyatı olduğu halde yeni alfabe arayışları sürdürüyor olsun? Eski Sovyet cumhuriyetlerindeki alfabe değişikliklerini buna örnek vermeyiniz, zira onların şartları bize uymuyor. Türkiye'deki kimi insanlarımızda Kiril alfabesine karşı soğuk bir duruş olduğunu biliyorum. Ancak bu soğukluğu yenip, milli alfabemizi kabullenmeleri gerekir.

Hangi Latin alfabesini kullanırsanız kullanın; selam, sabah ve bazı küçük sohbetleri yaptıktan sonra konuya daha ileriye taşıma imkanınız olmayacaktır. Bu alfabe ile oluşmuş bir edebiyat olmayınca beslenecek kaynak bulamayacaksınız. Bir süre sonra yazışma hevesiniz sona erecektir.

Yazışmayı daha ileri boyutlara taşımak isteyenler, ister istemez Kiril'i öğrenmek ve bu alfabe ile oluşmuş kaynaklara başvurmak zorunda kalacaklardır. Amacımız gerçekten güzel Adigece'mizi korumak ve geliştirmekse sonradan yapmak zorunda kalacağımız işi baştan yapalım ve boşa vakit kaybetmeyelim.


Sabatnuko
01.04.2007

Çetao İbrahim`e katılıyorum...

Diasporada yeni bir alfabe, Kiril'le oluşturulmuş edebiyatın, kültürün yani binlerce kitabı yeni alfabeyle basımı demektir. Diasporada yılda 2-3 dergi, 5-10 kitap çıkaramayan bizlerin, buna gücü yetmez.

Rus aydınlarının içinde de Latin'e geçmek gibi bir eğilim güç kazanmaktadır. Eğer Rusya Latin'e geçerse bizim içinde bir çok zorluk kolayca aşılmış olacaktır.

Hatırlarsanız Tatar Cumhuriyeti Latin alfabesine geçmek için bir karar almıştı. Ancak federal yönetimle olan mahkemeyi, yüksek mahkemenin federallerin lehine karar vermesiyle kaybetmişlerdi. Tatarlar da ileride Rusya'nın da Latin alfabesine geçeceği sözleriyle teselli bulmaları nedeniyle Avrupa mahkemelerine başvurmaktan vazgeçmişlerdi.

Şimdilik Kiril temelli alfabe bize yeterlidir. Ancak ileride kullanılabilecek ortak bir alfabe içinde tekrar Kube Saban`in kullandığı alfabe üzerinde yoğunlaşmayı öneriyorum. Türkçe klavye bazlı alfabe, diasporada zaten kullanılamaz.Yalnızca Türkiye Çerkeslerine yönelik bir alfabe ise bir sürü lüzumsuz laf kargaşası, vakit kaybı ve kendini avutmaktan başka bir iş yaramaz.

Saygılarımla...


Mehmet Özdemir
15.04.2007

"Wo wıhalıme se sıwum."

Bilenler bu cümlenin Türkçe'sini yazabilir mi,saygılar.

Denetim Kurulu Üyesi Müzeyyen Kip'in Notu: ''Seni görmek, seninle görüşmeyi ben seviyorum, isterim'' veya ''seni görmek bana iyi geliyor'' gibi bir anlam çıkıyor. 


Jade Wumar
15.04.2007

"Wo wuhalıme se sıghum" sanırım doğru yazımı bu hali: Sert ağaçtan yapılan kama ghumı: Kamayı çakmak için kullanılan ağaç tokmak Nahıpem Adigexer ghumı zıfi'ore pxhem xeş'ık'ighe watemge halım yewoxeyi gozeghu haler pxhe takhejjım daghezahi, aştew pxhe takhejjxer akhutejıştıgh. "Pxher yej şışege akhutejı" a'uagh ıjjıre Adigeme. (Odunu kendinden olanla kırıyolar (yarıyolar). Sen ne kadar sert (kuvvetli, bilgili,becerikli vs.) olsan da ben sana üstün gelirim (yenerim, daha becerikliyim, kuvvetliyim vs.) Sen ne kadar sert bir kama olsan da Seni döven (ezen) bir çekiç (ben) olduğunu unutma . Veya bir birimize o derece yakınız alakalıyız anlamı da çıkabilir. Anlamı derinleştirmek kişinin edebiyatına kalmış. Adigece mantıkla daha iyi anlaşılır anlatılmak istenen.

Şüetxhej.


Tırkubiy
19.04.2007

Lafı dolandırmayalım. Rusya federalizmine dahil cumhuriyetler anayasal olarak Kiril'den başka alfabe ile yazamazlar, anayasa öyle diyor.


Jade Wumar
22.04.2007

KUBE ŞABAN ALFABESİ İLE BİR ŞİİR

XEQHEGU GUIPCSIS
Guibqheneu sicuimitleqhu, muecsteu sethausixeme,
Adighaqhem yicvuiqhe pemiçv sygui zy yitlep.
Se Kafkas'ım yimafe deyixeme siryçval,
Mekvuediji sytlepqir, se mir sifeçaverep.
Adighaqhem psetyenejeu felejenir syvenatv
Sityetlvahin mi qhueguim, ratxaqheme se synatv.
Adighaqhem qyexhuitlvaqhem yeqheuizi se sygui
Septlahi, qeseptlahi zqhueticuirep zi qhuegui
Tytsvifixer zereubiteu zedekvuenir synetvas,
Tizereuqhueyeu tyxeku tyseu tişivenir syguitvas.
Sitlven mics pay simicsineu, ratxaqheme se synatv
Adighaqhem psetyenejeu felejenir syvenatv.

FYDARQUE Alxhas


Altan Akhun
23.04.2007

Bizim bölgemizde ''tsıga zıhamlır dadıwı yıbın'' derler. Gerçekten dadıw diye aile mi var ya da bunun anlamı ne olabilir?

Sayın Baybaş ve arkadaşlar bilgi verebilir misiniz?

Teşekkürler.


Necdet Hatam
25.04.2007

Merhaba,

Dadıw sözcüğüne ilk olarak rahmetli şairimiz Dığuıj Khurmen'in küçük ama çok anlamlı bir şiirinde rastlamıştım.

Zır zım fıxuesakhu fe dene féja
Ffım fışiğeguığu xet fırişeja?
Hawe khırıw khazxe si guım fıkhémıuıse
Yezeşığue halhem sıxovmığewıse
Şıpşşwış ar yıkhuççe xame xeku jıjem
Xame xeku dadıwxem se séxhuepsenkhım
Se sızşamılhxua lhaxe siguır şıwısenkhım
Зыр зым фыхуэсакъу фэ дэнэ фежа
Ф1ым фышиеъэгугъу хэт фырижэжа?
Хьауэ къырыукъазхэ си гум фыкъемы1усэ
Езэшыгхуэ хьалъэм сыхуэвмыгъэусэ щыпщ1ыунщ ар икъук1э
хамэ хэку жыжэм Хамэ хэку дадыухэм
сэ сехъуэпсэнкъым Сэ сызшасылъхуа лъахэ си гур шыусэнкъым

Şiiri çok uzun süre okudum, Dadıw'ın ne olduğunu bilmeden. En son şiirin yazıldığı Çerkessk'te sorduğum bir arkadaşım bunun bir kır çiçeği olduğunu söyledi. Ancak sizin yazdığınız ilk sözcüğü tam okuyamadım anlamı ne idi yazabilirseniz sevinirim.

Saygıyla...


Göksel
27.04.2007

"Tsıhıga zımıhaır dadıwı yıbın." Baştaki sözcük insan demek. Nasıl yazacağım bilemedim. Atasözü insanlığı olmayan Dadıv ailesi şeklinde.


Necdet Hatam
28.04.2007

Ortak Latin alfabesi işte bu gibi durumlar için gerekli.. Keşke birinden birimde anlaşabilsek, bunun tartışmasını yapabilsek. Şöyle yazılabilir diye düşünüyorum: Ts'ıxuığe zimıer dadıw yabın

Saygılar..

Denetim Kurulu Üyesi Vedat Merzey'in Notu: Sayın Necdet Hatam, yazdıklarınızın son kısımları karakteri hatası nedeniyle çıkmadı. Bilginize.


Hajkasım Erdoğan
28.04.2007

Sayın Necdet Hatam, Jade Wumar, Baybaş Mustafa, Ali Ihsan bey,

Sizlerle beraber bir ilde, ilçede veya bir köyde yaşamayı çok isterdim. Yani sizlerle bir arada olmayı çok isterdim. Şu an isimleri aklıma gelmeyen çok değerli arkadaşlarımız da var kusura bakmasınlar. Bu liste bayağı kabarık.

Bu sayfayı açtığım zaman ilk önce bu başlığı açıp, baştan sona tekrar okuyorum. Sizlerin emekleri inşallah zayi olmaz. Bu mücadeleniz, örnek olmalı bizlere.

Yani kısacası bu toplumun sizlerin kıymetini bilmesi lazım diye düşünüyorum. Ben şahsen sizlere saygı duyuyorum ve çok değer veriyorum.


Baybaş
30.04.2007

Tekrar merhabalar,

Uzun süredir sayfayı takip etme fırsatım olmadı ve son yazılanları diğerlerine okudum ve ekledim, sayfanın oluşumunu topladım, analiz ettim ki, gözümü ayıramadığım bir satıra vurgu yapmadan geçemeyeceğim. Rusya Federasyonu Kiril harici kabul etmiyor diye bir yazı okudum ve yazının sahibi sayın Tırkuıbıy.

Bu kadar olur yani.

Biz kendi aramızda bir Adigece yazışma türü seçelim, oluşturalım, tekniğe teknolojiye ve yetiştiğimiz diaspora kültürüne uygun ve hitap şekli, bulsun amacını güderken, ısrarla ve ısrarla temel Adige alfabesini değiştirme politikasına yönlendiriliyoruz. Bizim böyle bir amacımız olamaz. Ben Adige dilimi, bildiğim alfabeden yazarım. Rusya Federasyonu'na bağlı kalmadan. Eğer sız kendinizi bir yerlere bağlı durumda hissediyorsanız o şekilde yazım kuralı uygulayın. Bu sayfaya Kiril yazarsanız, ben zaten okumam. Neden? Anlamam ki. Ben anlayacağım, okuyabileceğim bir alfabeden söz ediyorum.

Şahsımda çok büyük bir kitlenin sorununu dile getirmeye çalışıyorum. Bu bakış açısıyla lütfen daha akılcı çözümler, önerilere yer verelim. Aksi halde bir benle beraber benim gibi arayışlarda olanlar amansendeciliğe itilmiş olacaklardır.

Tabii ki gelecek nesillerin vebali sizlerin olacaktır. Verilen bazı örneklere rastladım ve açıkçası ben anlamakta zorlandım, çözemedim de. Bu gayet normaldir. Çünkü, dil farkı, şive farkı baya var. Bizler bazı farklılıkları ortadan kaldıralım demiyoruz. Abzegh dili kalksın Shapsugh dili kullanılsın, ya da Kabardey dili ortak dil olsun diye bir iddiamız da yok. Kim ana dilini konuşuyorsa, o kendi şivesinde yön bulsun istiyoruz. Bu, öyle de olmak zorunda. Kimse kimsenin dilini, şivesini bir başka şiveyle değiştirmez, değiştirelim diyene de pek hoş bakmaz.

Lütfen amacımızı anlayın. İstenilen o kadar basit ki, bunu anlayacak bir THAMADE bekliyorum.

Saygılar sunuyorum. Sevgili Hajkasım Erdoğan ağabeyime saygı ve hürmetlerimle.


Berdoko
01.05.2007

Sayın Baybaş,

Son yazılarınızı talihsizlik olarak karşılıyorum. Öncelikle Kiril'i bilmeden anavatanda milyon sayılarla ifade edilen matbuatı anlayamadan hangi diyalekt olduğu anlaşılamayan bir dil bilgisi ile maalesef sizi aşan bir işe kalkışmışsınız. Wimhase wuxetew wuejö Baybaş.

Bizim txıbze diyalektimiz belli. Jebze denilen diyalektlerde belli. Burada dili adeta konuşturacak seviyede bilgi sahibi olanlar susarken siz necisiniz Allah aşkına?

Alfabe konusu geniş toplantılarla tartışıldı. Kiril'e devam dendi. Buna rağmen itirazınız varsa, sizin alfabe dediğinizden çok daha tutarlı olan sayın Hatam'ın alfabesini bir inceleyin ve yorunlayın da görelim. Latin ya da Kiril herhangi bir alfabeyi yetkin olarak kullanabileceğinizi düşünmüyorum. İsterseniz buyurun Kube Şaban alfabesinden başlayalım. Dil, alfabe ciddi konudur, ehillerine bırakalım. Onlar vebali de ulusal bilinci de yeni öğrenmiyorlar.


Necdet Hatam
02.05.2007

Sevgili Baybaş,

Amacınızın, sonuç alıp katkıda bulunmaktan öte olayı sadece tartışmak olmasından kuşkulanır oldum. Ne yapılması gerekliliği konusundaki görüşlerimi daha önce bu sayfaya da en anlaşılır biçimi ile yazdım. Yinelemekte yarar görüyorum.

Sizin daha önce yazdıklarınızı da yeniden inceledim. Somut hiçbir öneriniz yok. Hep ortada kalan görüşler. Ayrıca dili çok iyi bilen birinin Kiril ile okur yazar olma süresinin bir almayacağını da bilmeniz gerekir. Evet iddia ediyorum dili iyi bile bir bir saat içinde metinleri okur hale gelebilir.

Ancak bizler herkeslerin bu zahmete katlanmayacağını, dili iyi bilenlerin sayısının azaldığını, dili az bilenleri de bu platforma çekmekte Latin alfabesinin yararları olacağını düşündüğümüzden, diaspora için Latin alfabesi öneriyoruz. Bunu diaspora için istediğimizi de lütfen hiç unutmayınız.

Eğer Latin alfabesinin gerçekten yararlı olacağına inanıyorsanız; ya önerilenlerden birini temel alacak eksiği fazlasını eleştirecek gerekçeleri ile birlikte değişiklik önerilerinizi getireceksiniz ya da eğer sizin bir çalışmanız varsa onu tartışmaya açacaksınız. Ben hangi yolu seçseniz de tartışmaya hazırım. K'ube Şaban Alfabesine itirazım Latin harfleri kullanılmakla birlikte Latin alfabesi olmaktan çok Kiril uyarlaması olmasındandır. Kiril'i de iyi bilenler ne dediğimi anlayacaklardır. Ama yine de onu tartışmaya açalım denirse ona da varım. Ama eğer gerçekten sizlerin kolay bulamayacağı metinleri güzel metinleri size ulaştırabilmemiz için bu ortak bir alfabe seçelim.

Bu sayfanın başında sürekli dursun. Okumak isteyenler zaman zaman ona baş vurarak metni okumaya çalışsın, dili az bilen bir çok arkadaşımızın dilini ilerletebileceğine, ana dilde yazılmış şiirlerin yazıların tadına varacaktır.

Değerli Hajkasım, inşallah bir gün tanışır dertleşiriz...

Sevgi ve saygılarımla...


Baybas
04.05.2007

Fesapş,

Ben elimden alınmış tarlamda çift sürmeye çalışıyorum ve bu da benim en doğal hakkım, dilbilimciyim diye de bır iddiam olduğunu hatırlamıyorum. Yanlışsam da doğruyu arayanlardanım.Hiçbir şey bilmiyorum farz edelim. Peki ne yapmalıyım? Neyi ve kimi dinlemeliyim? Çok tarafsız duruşum var desem, bu durumda ben 20'ye yakın yazım tekniğinin hepsini mi inceleyeyim ve bunların hiçbiri kabul bulmamışken neden inceleyeyim?

Bir arayış içinde olan biz diasporalılara böyle mi yardımcı olacaksınız?

Susalım o zaman kaybolalım. Hiçbir şey yazmayalım. Beni kanım da sındırıyorsa ne diyebilirim?

Haser yue kosetı jue, yuızşeguğume afedize.

Zecemi tha şoğepsew.


Necdet hatam
04.05.2007

We si khueş,

Bu yaklaşımınızı gündeme getirdiği konudan bile kaçan, kaçama nedenini de birilerine yıkmaya çalışan birinin dört dörtlük davranış biçimi gibimi algılayalım... "Konuyu madem siz gündeme getirdiniz o halde siz bir alfabe önerin de bakalım" denmedi... Bütün diasporanın kabul edeceği alfabe bulmak güç dendi. Bu site bu sayfa olarak birinden birini seçelim onu tartışalım dendi. Tartışmaya bile gerek yoksa birini kabul edip onunla yazışalım dendi...

Sizin dediğiniz ise; ben artık yokum, olamayış nedenim de sizin yaklaşımınız gibi anlaşıldı... Doğru ya da yanlış sevilir sevilmez, beğenilir beğenilmez ancak bu sayfanın ortak alfabesi olmaz, bu sayfada yazanlar o ortak alfabe ile yazma zahmetine katlanmaz ise her birimizin kendi düşündüğü alfabe ile yazdığını bir diğerimiz nasıl okuyabilir? Bu kadar açık çoktan seçmeli ve her tercihinizin doğru kabul edileceği bir dilek, istek, soru karşısında bu kızgınlık niye anlamak güç...

Sevgi ve saygı ile...


M. Akmet
04.05.2007

Adigece soruya cevap: Senin bulunduğun konum da ben olsam; anlamına gelir.


Jade Wumar
09.05.2007

Sayın Baybaş,

Öncelikle emeklerinize ve çalışmalarınıza saygı duyduğumu bilmenizi isterim. Ancak bu durum tespitlerimi size acı gelecek olsa da yazmama engel değildir. Ğ harfine iki ses verme mantığını anlayamadım. Bir arayış içinde olan herkes oturup bir alfabe yapacaksa bence arayışlar sonuç getirmez. Kiril gerçeğini kimse göz ardı edemez. Kullandığınız alfabe daha çok Adığabze yazdırmamaya yönelik bir bir çalışma gibi duruyor.

Uzatmaya gerek yok benim anladığım kadarıyla bu alfabe oluşturulurken "hiç birine benzemeyen ve benim alfabem" mantığı izlenmiş. Konu başlığını açtığınızdan beri burada yazılanları, amacınıza yönelik ne sonuç ortaya çıktığını en azından kendi bakış açınızla bir toparlayın ve buraya yazın ki uygulama tabanlı karar verecek kişilerden biri olarak net bir sonucu buraya yazabileyim. "Mekhuşha ççıbım dunayir şıwxırep" Dithamade Hajkasım, Wıkhızetxar kuedu siguape xhuıas. Dikhuaje khéblağ dıpselhens.

Tha raze khıpxuexhs.

Saygılar...


Turkiweywey
10.05.2007

Bu başlık altında güzel bir davet vardı. Vardı diyorum, çünkü Tirkubiye kadar öyleydi. Nitekim bu zatı muhteremleri ve guruplarının asıl üyelerinin sanırım mesleğinden dolayı ve de yazın alınan dil dersinin sebebi olsa gerek acayip sinirlenmiş. Bir davete bir ricaya bu kızmak niyeydi anlamak zor ama madem bu kadar kızacaktın Tirkubiy neden sende alfabenle yazarak kızgınlığını söylemedin. Dil dersi alfabe xhabze kuralları kaşen pshelou sizin tekelinizde kime ne hacet. Konuyu açan Baybaş beyefendiye iyi niyetinden dolayı teşekkür ediyorum.

Allah kolaylık versin.


Jade Wumar
11.05.2007

Sayın Turkiweywey,

Tirkubiyin bütün eleştirilerine katılıyorum. Benzer eleştirileri zamanında alfabe konusunda Adigebze txen başlığında sayın Hatam dahil herkese yönelttim.

Bu başlıkta konunun tartışmaya gelme sebebini Adigece'niz varsa ve okuyabilirseniz sayın Baybaş'ın şu yazısında görebilirsiniz. "Adığabze tıtğınım pa'e keptğığeğem saguşıpsığ, sıceyupcehağ, Adige lenıkomce sadeguş'ağ, Amenet PSIUSH grasnadar dese Adige yecağe yinğem yaşışım seubcığeti yeguştır latınep kril kiuağ, yayujım uase kesşın pae cı nese kesımıtğe blecığ. Tğenim yekuştır latınep KİRİL hunfaer zezğeşağ, Adige tğenim yekuştır yue zerepuğe krili arı. Amırme Latince yutğenı ğurem harfe zıfaore nahıber mekodı. Tığe kohağomce Latin matğe, tığe kocığomce kril, tecnolojım feğezağe k'in ğum'i tfeş'en şıep. Tha yoğepseu sıguce sıktehağe keğuğ, yuplace yiyinağe zecemi tkeğeynefıne tıfai, tğenım yizakop zerezeğel guşıpsence tıpe yuıtme tıguape ğuışt."

Ancak sizin amacınızın alfabe ve dil olmadığı açık. Burada eski bir hesabınız olan birilerini arıyorsunuz. Arayışlarınızda başarılar. Tirkubiy gitti sizin gibiler boş meydanda at koşturur oldu. Tirkubiy burada eleştiri yaparken neredeydiniz? Baybaş'ın iyi niyetine gelince iyi niyetle bu güne kadar neyi çözmüş ben merak ediyorum. Madem amacınız başlığa destekse sayın Turkiweywey khéblağ Adıghebzeççe tızefetxen...

Alfabe tartışması benim için bitmiştir. Kabul edilir edilmez, yazılır yazılmaz şahsım bu sitede bundan sonra Hatam'ın önerdiği alfabeyle Adıghebze yazmaya devam edecektir. Bundan dolayı yeni bir başlık açacağım sadece Adıghebze olarak.

Not: Açıklama, izahat, her ne adla olursa olsun bazı yazıların Türkçeleştirilmesi gerekirse ayrı başlıkta açıklanmak üzere dilimizin temizliğini yeni başlıkta ben seyredeceğim.

Alfabe arayışında olanlara başarılar. "Axaplherer meplhexhu, axaderer medexhu."

Saygılar...


İsimsiz
12.05.2007

Sayın Turkiweywey,

Jade Wumar bey söylenmesi gerekeni söylemiş. Merak ettim siz neden yazınızı kendi alfabenizle yazmadınız? Dil bilmemek ayıp değil ama bilmediğin bir şey hakkında yorum yapmakta iyi değil.


Recbe
12.05.2007

Sayın Wumar,

Açık net tutumunuzu kutluyorum. Fazla söze gerek yok. Sizin söyleyeceğinizde lakırdı değil, kelamı sahih cinsinden olur.

Saygı ve sevgilerimi kabul edin.


Baybas
17.05.2007

Zecemi tha worepsew, se sızıfayer adıge bzece sıtxene, Adıxabzece kısfatxexereme safetxene sıfai, mı thaper ay pae uısxıx, nepemi mor mır tıone, txacer zeblesxuıne yıyuıj sıtep, se mıy kıneyuıj mı thapem Adıgbzece txace sışerem fediz sıtxeşt. Se sıcas adıxece txenım sesene, fayem keretx TIZEFETXEN.

Mafe şuı yoreux.


Denetim Kurulu
17.06.2007

Sayın Baybaş'ın isteği üzerine bu konu başlığı yayına kapatılmıştır.