|
|
|
| ................... |
|
|
| ................... |
|
ŞİİRLER
-8 |
|
Dr. YEDİC
Batıray
Özbek |
|
|
 |
| ................... |
|
|
|
................... |
1
Оры сыпсэр, оры ситыгъэр,
Ощ нэмык1ырэм сэплъырэп.
Сыгу ц1ык1ум хэпш1агъэр,
Оры синэфыр, оры сигъатхъэр.
Тыгъэр къыкъок1ымэ ухэсэлъагъо,
Укъысфэщхыпц1эу сыбгъаш1оу.
Мэзэгъо нэфым идышъэ гъогоу,
Уилъэгъуныгъэ сыгум пэш1эт.
Сыомыгупшыпсэу мафэ къыхэк1ымэ,
Уинэф, угупсэ сыгум къыримыдзэмэ,
Сыгур мэгырзэ, жьыхьарзэу,
Чэщыми мафэми ащ сызэрихьэу.
Сэ сызфаер оры,
Оры сигъатхъэр, сигъаш1эр.
Сыгум и мэш1о стырэу,
Сызгъэстырэр оры, оры...
Батырай Едыдж
3.
Сыгу угум дихьэхыгъэу,
Къэскьухьэгъ хымэ шъофхэр.
Тызщищьыр тымыш1эу,
Тафэпшыл1ыгъ хымэ лъэпкъхэм.
Хэкужъым тпэчыжьэу
Илъэсишъэм къэхъоу тыкъэнагъ,
Хэкужъым тышыпсэушъугъэу,
Тынэ щизэу зыщытплъыхьашъугъэп.
Хымэ пшэ1умэ тафэпш1ыл1гъ,
Я1энат1э ти1энат1эу.
Тызэрэ Адыгэхэр афэмыщэчэу,
Къытэдысыгъэу заушъэфыгъ.
Нэш1ук1э къытэплъхэрэп,
Лъэгъуныгъэу къытфира1эм,
Тыбзэр, тилъэпкъыр есты,
Есты, еухы, силъэпкъ дахэр.
4.
Сыфаеп зыми ощ нэмык1,
Оры синэфыр.
Чэщи мафи
Сигъогу къэбгъэнэфэу.
Пчэдыйрэ тыгъэу,
Бгы т1уак1эм къыдэк1ырэм,
Инэбзыйхэр тхъоплъ тхъоплъэу,
Шэгъэджэгу улъэгъуныгъэ орэдэу сипсэм.
Угупщысэхэм,
Гупсэфыныгъэр къысфэлъэсы.
Угупщысэр,
Сы гум къызиридзэк1э,
Гъаш1э тыгъэу,
Пэш1эты лъэгъуныгъэм.
Сыфаеп ощ нэмык1рэм.
Зэ укъысфэщхыпц1ымэ,
Тыгъэ нэбзыцэу,
Гухэлъ дахэхэр къупфэсыут1ыпш1ын,
Лъэгъуныгъэ маш1оу узгъэстын.
Орый ш1у сыплъэгъумэ,
Ти гъаш1эр зэдэтый.
Ошх быбатэм тыфэдэу,
Гупсэфыныгъэм тыфэбыбэу,
Лъэгъуныгъэ маш1ом ифэбагъэм,
Зэдгъэстэу тызэдэтк1ун тызэдэтхъэу.
5.
Къэгъагъэ дахэмэ ягуш1опсхэр,
Сыгум дэнэпсэу шызэшэ.
Хэгъэгу дахэм игъогу,
Гуш1опсынэпсэу къытфэпсы.
Тыгъэ лъап1эм инэбзыйхэр,
1уэшхьэ мафэм къыпэджэжьы.
Атэжь хэкум ек1ужрэ гъогухэр,
Дышэпсынэфэу къытфэгъэунэфы.
Адыгэйир типсэу,
Ш1ыналъэр къэдгъэунэфын.
Хамэ хэкумэ пщыл1ы тафэхъугъэмэ,
Игъо къэсыгъ зэ тахэк1ыжьын,
Тэхак1ыжьэу Адыгэйым тэк1ужын.
Псы шагъо къабзэу, ти гупсыр фэчачэу,
Тэк1ужьынк1э хэкум игъо къэсыгъ.
Шхьэк1о ти1эу щытыжьмэ,
Шхьэк1о тхэлъэу тыпсэуынмэ,
Зытлъытэжьэу тыпсэунмэ,
Адыгейым тэжъгъэк1уж.
6.
Мэк1одыжы слъэпкъ тхьэмык1эу
Дунаем рапхъыхьэгъэр.
Хэгъэгумэ анахь дахэу,
Тагъэуныягъэр.
Тыунеягъ ти хэкур тыкъащэурэу,
Ш1ыналъэжьым тырапхъыхьэгъ.
Тахэк1ыхьэжьыгъ тызхатэкъуагъэмэ,
Зык1ый гу ащытымыфэшъоу, тыужьэгъухэрэмэ.
Гъэхэр зэблэк1ы, зэпащэу зэныкъокъу,
Псы саем хэку1ашэрэр сиадыг.
Лъэпкъымэ яхэк1уашэрэ лъэпкъ тхьэмык1э,
Зыкъэуэзгъэ1этыжьынэу пэрыт щы1эба ?
Сыд алажь Адыгэхэм, адыгагъэм,
Ущымэхъэшэнэу лъэпкъ тэта ч1ыналъэм.
Адыгэм нахь гу къабзэу, нахь л1ыбланэу,
Лъэпкъ дунаем къытэхъухьэгъэ ?
Арэу щытмэ о Адыгэ,
Сыда зызфэбгъэк1одырэр ?
У лъэпкъ, у хабзэм и дэхагъэ,
Сыда зыфэпхъожьырэр ?
7.
Унэ дахэхэмэ сак1эплъэкъэс,.
У 1упэ дахэхэмк1э,
Укъысфэщхыпц1ыкъэс.
Сгур огъэтк1у.
Сэтэнай плъыжьыхэр сысыкъэс,
Унэк1у плъыжьыщхьэхэр
Куплъ куплъэу къэпсы,
Сгум ухэпщ1э,
Укъысфэгущ1окъэс.
Ущхьац данэу, жым зэрихьэм,
Имэ ащ1ухэр къыслъэгъэ1эс.
Унапцэ щ1уц1эмэ яхъоплъырэу,
Сгу сипсэм щызэпэцэжь,
Унэ нэфынэ лыдхэм са1эплъэкъэс.
Уэ тэдый ущыслъэгъумэ,
Узфэзгъэдэщтыр сымыш1эу сэабабэ.
Ш1у сыплъэгъумэ сыплъэгъугъ,
Мафый чэщый симы1эжьэу
Орэд къупфызэхэслъхьэкъэс.
8.
Жы быбатэм хы шхьэшъом зыщэлъэсык1ы,
Гу хэлъэу къысфиуи1эхэр къысфэлъэсы.
Тыгъэ нэбзыйхэр зэпэш1этэу,
Унэф сгум зыкъызщэ1эты.
Псы шагъохэр чачэу зэрачэу,
Лъэхъаныри зэтемыуцоу мачэ.
Ау мычэу сгум хэт1ысхэгъэхэр
Улъэгъуныгъэм и гупшысэхэр ары.
Чыг пч1ашэ гуш1опсмэ сахэплъыхьэмэ,
Уахэслъэгъон угуш1о-нэпсэу о.
Ау упк1э къуосэт; угум илъба гухэлъыныгъэр,
Ш1у сыплъэгъунк1ый зы аш1угъэ ?
Напэ къысфэуый, сигум зыкъэгъэ1эт,
Гупсэфыныгъэ жьы къабзэр къыс1уэгъэлъас.
Гъэхэр блэк1ыми, сигъаш1эр хэк1уатэми,
Лъэгъуныгъэр сэнэпс гъэт1ыл1ыгъэм фэдэу,
Сыгу тхъэжьэу псэрэ уасэрэ къыпигъэк1эщт.
Слъэгъуныгъэм ымаш1о мык1уасэу,
Куандэ чыгыгэмэ афэдэу къэт1эмызэпытыщт.
Макъэхэр къуладжэмэ щызэрэзэпэджэжьэу,
Илъэсхэр блэк1эу усчыгъупшэми,
Лъэгъуныгъэу фиси1эм сигур,
Мафэкъэсый иш1эрыш1эу къигъэт1эмыщт...
9.
Тыгъэр лагэ, лап1э ишхьэзакъу,
Сш1улъэгъуныгъый тыгъэм пэш1эт.
Къумбыл чыгхэр зэрэзандэу,
Сгупшысэхэри занк1э.
Лъэгъуныгъэу пфиси1эр, занк1эдэд,
Сгупшысэхэр ошхьэ-мафэм фэдэкъабз.
Ш1у сыплъэгъуми сэштэ, сымылъэгъуми,
Слъэгъуныгъэр занк1э, зандэ зимыуыфэу.
Сигур матхъэ улъэгъуныгъэм имаш1ок1э,
О сымлъэгъуми сэсты, ау тхъагъо улъэгъуныгъэр.
Сыкъэщэнэу ш1у сыплъэгъумэ сыгопэдэдагъ,
Ау ныбджэгъоу ш1у сыплъэгъуми усилъэп1эгъ.
Уэ зэк1эмк1и усшыгугъугъагъ,
Пц1ы къызэрэсфэмыусунк1э
Хьэтрантыку нахьэ нахь учыжьагъ.
умыушэфэу улъэгъуныгъэ къысэп1огъагъэмэ,
Сигум улъыныгъ 1анахь лъап1эу.
Кумбылмэ афэдэу зандэу лъагъэу пагэу,
Усилъап1эу сшхьэ утэтыныгъ.
10.
Сы ныбдж илъэс 23 нэсыгъ.
Сы къуаджэу,
Сыкъызшыхъугъэм
Сык1уагъ лъгъун-лъэгъунэу.
Гупщысэ бэдэдэхэр щызэблэк1ыгъ сигум.
Игъо къэсыгъ сыгуш1уагъ,
Игъо къэсыгъ сыщхыпц1ыгъ,
Игъо къэсыгъ сыгур узэу зи1онт1агъ,
Синэпсхэр фэбысымэу...
Си къуаджэу сыкъызщыхъугъэм
Ш1уфэс дахэхэр есэхыж !
Сы адыгэу,
Адыгагъэр ,
Адыгабзэр къыз1узлъхьэгъэу,
Сибзэ дахэ зэзгъэгъубгъугъэм,
Тамэ къыгозгъак1эу зыгъэбыбыгъэм,
Сигу щизэу ш1уфэс къэбзэхэр есэхыжь.
У псы 1ушъомэ сащычэу,
Тхы шхьапэмэ садэчэещтыгъ,
Гу къауэ си1эгъэп,
Гу къауи къыситыгъп,
Гумэк1ый.
Бгы лъапсэмэ,
Мак1эрэ сак1эсыгъэ ?
Гъогухэр къызэпэтшыхьэу,
Къэтхым, к1эйытхым, псынэщхьэм,
Тхьэпшэрэ тык1оштыгъэ, тхьэпшэрэ ?
Жы чы1этагъэр къэпшэ,
Пш1энт1эпсыр,
Сы 1ак1ыбк1эрэ сэлэк1,
Ау сы апкъ-лъэпкъ тхъэжьыщтыгъэ,
Шыгупсым фал1эу ришъужьыштыгъэ.
Къэгъагъэхэр, зэк1э зэк1э,
Идахи, и айый,
Игъонлагъый,
Зэк1э зэк1э къысфэщхыпц1хэу,
Нак1э къысфытэуэу,
Шхьащэ къысахыщтыгъэ.
Ты псыхъо ц1ык1у чъачэурэу мачъэ,
Мэз чэтэу къушхьэм орэд къэз1охэрэр,
Къушхьый-лъашхьый,
Псы орый, псы уцуагъый,
Сыгум орэд къыфа1оу
Шхьашэ къыфаш1ыщтыгъэ.
Гупшысэм гупшысэхэр къэлъэс,
Гум маш1о тхъоплъ къырэдз.
Пшъашэ горэ сигум къэтадж,
Сы къуаджэ,
Си лъэпкъ щищэу
Гуплъэ т1эк1у фиси1эгъагъэу,
Т1эк1ур сыд, апэдэдэрэ лъэгъуныгъэм
И уз, и 1аш1угъэ къыз1узгъэфагъэр.
Джыр иныбджк1э
Слэгъунк1ый мэхъу.
Ик1элэгъум аеу щытыгъэмый,
Джыр дахэу зыричыгъэнк1ый,
Зылъэгъурэр ыгъэбэразэу, ыгъэмэхэу.
Сгупшысэ дахэу фиси1эхэр къызэтэнэжыгъ,
Лъэгъуныгъэм ик1уак1э слъытэу,
Шхьашъэ фэсщ1ыгъ джа дэдэм.
Сы къэшэнэу пшъашъэ дахэм
Иунэк1эрэ слъакъохэмэ сахьыгъ.
Ар ичыгъэу,
Ищхьацхэр итэмэшхьэмэ,
Къатэуалъэштыгъ.
Инэ ш1уц1эхэм,
Сгур къапхыгъагъэу,
Иш1эрыш1эу слъэгъушуна непэ ?
Сыц1ык1угъэм фэдэу
Ш1у слъэгъушъуна,
Сызэрэ гупц1анэу,
Фабэу,
Сы к1алэхэмэ ны афэхъунэу
Ты джэгур зэхэсчэнык1эрэ
Сыфай,
Зэрэслъэгъоу къысажьэу щытмэ.
12.
Ощ нэми1ы пшъашъэ
Ш1у слъэгъурэп.
Ощ нэми1ы зы жъуагъо
Сыгу къыщыкъок1ырэп.
Оры сытыгъэр,
Оры сынэфыр,
Сыгъогу,
Сигу къэзгъэунэфыр.
Ощ нэми1ырэм сыфаеп,
Фэдэ щ1ыналъэм тэмытмми.
Ощ нэми1ым сэплъыщтэп
Нахь дахэхэр слъэгъуми.
Оры смазэр,
Оры стыгъэр,
Оры сгъаш1эр,
Оры сдахэр,
Гум имык1ыжэу илъыр.
13.
Гъэтхапэ пшыхьэшхьэп1эм,
И дэхагъэм укъысфэк1ожьын.
Укъызык1ожырэ пщыхьэшхьап1эм,
Сгу бгъэунэфын.
Тыгъэр къыкъок1эу,
Гъаш1эр къытха1эмый,
Зы мафый блэсымыгъэк1эу,
О ш1у услъэгъун.
Гъэтхапэ мафэ дахэм,
Хымэ бзыумэ къагъэзэжьын.
Орый ахэмэ уак1ыгъоу,
Гуш1опсэнэпсэу укъысфэбыбыжьын.
Укъысфэбыбыжьымэ,
Гъэмафэ ч1ыгур зэнэц1ы
Ощхы быбым фэдэу,
Угъэу унепсхэр сэмгъэлъэгъу.
Икъун сыгум ихъык1ыгъэхэр,
Фэщэчыжьыщтэп гъые макъэхэр.
Гупсэфыныгъэм сыгур фэныкъу,
Усэлъэ1у умыгъэеж
Угъэу сэмгъэлъэгъу унепсхэр...
14.
Сы гъаш1эр т1ок1ырэ тфырэм нэсыгъ,
Сыгур тхьамык1эу
Сы къуаджэм къэзгъэзэжьыгъ.
Щыг тхьапэмэ я 1ушашэ,
Мазэ ныкъо нэфым, пэш1эты.
Псы чачэ макъэхэр япщынэу,
Лъэгъуныгъэ орэдхэмк1э мэусэ.
Мазэ нэфым инэфыхэр,
Тыжын сапэу,
Къуаджэ ураммэ яшизэк1о.
А гъогухэм
Пшашэ дахэ горэ къарэк1о,
Идэхагъэм снэхэр къэгъэуш1унк1ы.
Дахэр хэта ?
Гум тэфэрэр арыба ?
Дахэр хэта ?
Лъэгъуныгъэм хъопк1ыр зытэфэрэр арыба ?
Сыкъэщъэнэу сы къуаджэм къыдэснагъэр
Сэрк1э зэк1эми анахь дах.
Мазэу ошъогум итым еныкъокъэу,
Дахэм нахь дахэдэд,
Мазэм инэф гъогу къыфиш1эу
Къысфищэрэр сы къэщэнэу,
Сигум, сипсэм идах.
15.
Фэсапщ
Фэсапщы пшъашъэ дахэхэр,
Шъукъысфэблагъ сыгум.
Шъурынэ1уасэк1э сэгугъо,
Шъори сэщ фэдэу ш1улъэгъуныгъэм.
Шъукъэблагъ,
Шъущыпсэу, шъущыудж, шъузэрэфаеу,
Шъу бысымым и щагу.
Шъу фаемэ хьак1эу шъуслъытэн,
Хьак1эр тылъап1ы тэ,
Адыгэхэмэ ябынк1э,
Шъущыпсэу шъущыудж сигум.
Шъуфаемэ
Бысым гуащъэу къахэсхын, зыр
Тигъаш1э зэдэтхьэн,
Упсалъэр сипсалъэу,
Угупсэ, сигупсэу
Мазэр хъуапсэу
Ти гъаш1эр зэдэтхьэн.
Уи нурэр сигум щэджэгу,
Хы гъырзэу мэуалъэ,
Мазэ нэфыри ай гу1эурэу щэджэгу,
О а нэфым утэтэу,
Сыгум укъыфак1у.
Фэсапщ сыдах,
Къэблагъ сыгум.
Сыпсэр,
Сыгъаш1эр оры.
Оры лъэгъуныгъэр,
Ш1ухьэф тынэу зэстыгъэр,
Къэблагъ сыгум.
Сыгум къэблагъ,
Ухьэк1эуый
Убысымэуый
Усышхьэусэуи
Лъэгъуныгъэ лъап1эр уэуый.
16.
Хэкур
Къытфэрэпс тыгъэр,
Къэрэунэф ч1ыналъэр.
Тыгъэ нэфыр пагэу,
Ит ошъогум, зимгъэхъыеу.
Мазэ нэфыр щхыпц1эу,
Къэрэгъэунэу ш1ылъэр,
Къэргъэунэф ш1угъэр,
Мамырныгъэм идэхагъэр.
Усак1охэр гупщысэу,
Къупфарэтх усэхэр.
Усэу къатхыхэрэм
Сахэлъагъу сэ сыусэу.
Чэщ мэзагъом,
Лъэгъуныгъэри щэхъарзэ.
Лъэгъуныгъэр т1ырзэу,
Лъэгъуныгъэр къупфэрэлъэс.
Сыфаеп сэ зымый,
Ош нэмык1.
Сыгупшъысэхэр
Сыгъаш1эр къигъэунэфынэу.
Оры си гъаш1эр
Оры сы усэхэр,
Сыгум, сипсэм уримаф,
Зэк1э, зэк1эм уаримаф.
...
17.
Бэн
Зигъо къэсырэ псэхэлъ пстэурый,
Гъогурик1у.
Гъомылый зыдамыштэу,
Гъогу псэфым тэхьа,
Зымый емыупш1ыжьэу...
18.
Усымлъэгъоу зы мафэ къыхэк1ымэ
Сигу сэу къэжьэ зэрилъэк1эу.
Ш1у услъэгъурэп с1омэ,
Сигу нахь зэк1энэ мык1осэжьэу.
Оры сы ш1у лъэгъугъэр,
Ощ нэмык1ырэм сыд еск1эн дахэми,
Анахь дахэр сэрк1э оры, оры сигур,
Чэщъи мафи сыгум илъыр.
Оры сызфаер, ш1у слъэгъурэр,
Сэрый сэш1э пшашэ дахэ аджый зэрэшы1эр.
Дахэр уэры, сигур уэры уэй пэми1ырэр,
Сэрк1э анахь аежь сигум шизэу.
19.
Мазэр къык1ок1ы самбыр самбырэу,
Йынэбзыйхэмэ унэф къэхэпсэу.
Сигур къэгъэ1алы унэ нагъохэмэ,
Ч1ымыгъупщэжьынэу сигум ит1ысхьэгъэу.
Ощ нэми1ырэм, сыфаеп ш1у сэрэмылъэгъу,
Сигупшысэр оры, оры ипсэр, оры илъэгъур.
Къысфэгуш1у зэ закъоу угук1эрэ,
Сигум щизэу лъэгъуныгъэ фиси1, синэ1э птэлъ.
Къэгъагъэ дахэхэр плъыж плъыжьэу,
Сигум уринэф.
Услъэгъумэ сигур губгъо шъофэу,
Къэгъагъэ дахэхэм псэ къагуак1.
20.
Йылъэс дахэм йы бжьыхьап1эм,
П1алъэш сыкъэсыщт.
Сыкъызысырэ пшхьэшхьэп1эм,
П1апый сыубытыщт.
Слъэгъурэ аджымый сахэмыдэу,
Уадэжь сыкъэк1ошт.
Ощхы быбым сыфэдэу,
Уигу згъэгущ1ошт.
Чыгы пк1ашэмэ я 1ушашэ,
Шабэу аш1оу къуплъэ1эсыщт.
О къухъуапсэу, ты чылапшъэ,
Пшашый къыдэк1ыщт.
Сыда тш1ына гум къыхихырэр
Зы нэбгыр ны1эп.
О зыр ары мыр зыфэстхырэр,
Ощ нэмы1 си1эп...
21.
Тыдэ уыкъэнагъ непэ к1эжьырэп,
Лъэхъанхэр блэк1ыжьырэп.
Снэхэр угъогумэ сафитэмык1эу,
Усэжьэ гу узхэм сызапачъэу.
Тыгъэр къыкъок1ы зэпэлыдэу,
Инэбзыйхэмэ сгу къагъэ1элэу.
Тхьамык1э тхьамык1эу ураммэ сатэт,
Ц1ыф купмэ уахэсымылъэгъошъоу.
Ощ къупфэзгъадэу зы горэ,
Снэ къыпэш1ош1ымэ,
Гур мэбгъуалъэ гу1эу, гу1эу,
О уысэгущыпсымэ.
Сыда сызэбгъажьэрэ моштэу ?
Нэфылъ жъуагъор къызэрэлыдэу,
Уакъыхэшы ц1ыфымэ нэфылъ лыдэу,
Мазэ нурэу гу гугъом фэблагъэу.
23.
Сэш1э сэ ш1у сызэрэмылъэгъурэр,
Сызыплъэгъук1э угу зэримыдэрэр.
Ау сыд к1эна сэ ш1у усэлъэгъу,
Усэмыгушыпсымэ сызэк1ошъурэп.
Фаеми ш1у сымылъэгъу егъаш1эми,
Сэ жьы къасчъэкъэс сыбгъэм усыубытэщт.
Гур зэгъэжьырэп, мэстанэхэр къыхэуэ,
Лъэгъуныгъэр маш1оу хагъэжьыхьэ.
Хэта угу зыфэпщэйыгъэ к1алэр ?
Агъуа, зый фэ1уагъэп.
Успэщыжьэми, укъыспэщыжэми
Лъэгъуныгъэ гупщысэр къыспэблагъэ зэпыт.
О сыпшыгъупшэми, сэ усчыгъупшэштэп,
Щыжьэк1э лъэгъуныгъэ маш1ор нахь зэк1энэщт.
Илъэсхэр блэк1ыми сигум илъыщтыр оры,
Нпсэлъыхъо удак1оу утхъэжьыми.
Сигу1эп о утхъэжьэу упсэумэ,
Ау сэри загъорэ къысэгущыпс.
Угущыпсэ тыгъэ нэбзыеу,
Сигу тхьамэк1эр къигъэгуш1ощт.
24.
1ошхьэ мафэ тэлъ цыгъмэ,
Угум инэф атэпсэмэ,
Адыгеим и шхъонт1эгъэк1эмэ,
Я дэхагъэхэр къаш1оптыгъугъ.
Зылъэгъурэр къак1эхъопсэу,
Псы елъэххэмэ я орэд,
О узэхахымэ,
Лъэгъуныгъэ усэхэр гум щизэу
Дахэу, шабэу аш1оу къысфилъэсын.
25.
Сигущыпсэр оры,
Тэдэ сышы1эми,
Сыд к1эми,
Оры сыгущыпсэр.
Усымлъэгъумэ,
Сэгъапэ.
Зыгорэ къыщыш1ыгъ шу1уа, с1оу,
Гур къызэлъэтаджэ.
26.
Унэ дахэхэмэ сыза1эплъэм,
Тыгъэм фэдэу укъипсагъ.
Синэхэмэ ямылъэгъужьэу,
Унэф сигум къипсагъ.
Къызэхэмыхымэ сытхьаусыхэхэр,
Мы к1ыналъэ бэтэмалым.
Хэт зэхихыми зэхэрэх,
Ар сыдк1э уасэ ?
Усэлъэ1у ш1у сыплъэгъунык1э,
Зэ закъо сыкъызэхэпхэу,
Гум ытхъагъо нэфыр,
Шэф остыгъэу къэбгъэпсынк1эрэ.
27.
Хым иуэ макъэхэмэ
Укъысфа1уатэ.
Синэмэ амылъэгъушъоу,
Унэф сигум къирэдзэ.
Жьыбгъэр хы шхьэшъом щэсы,
Синэмэ ямылъэгъужьэу,
Унэф сигу къырэдзэ.
Гум ощ нэмык1 илъэп,
Оры гумэ1ир, оры ситхъагъор,
Лъэгъуныгъэр оры,
Оры сигъаш1эр, сипсэр.
28.
Тыгъэр къыкъок1ыгъ, гътхапэ мафэу,
Къэгъагъэ дахэхэмэ яфэщхыпц1эу.
Сигум зы нэф къыридзагъ,
Нэфмэ анахь лыдэу, анахь фабэу...
Мафэхэр блэк1ыгъ, уысэгушыпсыурэу,
Лъэхъанхэр псым фэдэу щэу.
Синэхэмэ уэй нэмык1ы амылъэгъужьэу,
Сыбэрэзагъэу сыкъытэнагъ ш1ыналъэм.
29.
Уэй пае сэтхы стхыхээрэр,
Сигупшъысэхэмэ о уахэлъ.
Тыдэ сыплъэмый унэхэр къысфэщхыпц1,
Си ш1у лъэгъу азэгъу фэхъух.
Оры сызфар, сигу илъыр,
Оры сызгъэпсэурэр, сызгъатхъэрэр.
Сы азэгъур улъэгъуныгъэр ары,
Сызгъэхъужьышт азэр оры.
Укъысэмыплъ арэштэу, унэхэр къыстэмык1эу,
Сагъэсы унэмэ анэфэу сигум къипсэрэм.
Ушхыпц1ымэ захэсэлъэгъожьы,
Гъэтхъапэ къэгъагъэу унэк1ушхьэхэр.
30.
Мы1эрысэ къэхъугъэр,
Жьыр къэпшэмэ къыпызын.
Ш1у сызэрэплъэгъурэрый,
Сыд фэдизэу зыуыушэфыми,
Унэ дэхит1умэ къахэпсы.
Сыда угу илъыхэр зыфэусэфырэр ?
Сыуыук1эу сыбгъэл1энэу уфае.
Сэ сыуыук1ыгъах,
Ш1у узыслъэгъугъэмэ азыфагу.
31.
Тыгъэр къыкъок1эу хьэ мафэхэр къэнэфырэ ?
Тыгъэу къыкъок1ырэм хьэ сыгур ифызырэ ?
Сыбгъэм имыфэу жьы къасчэрэр,
Нэм илъэгъоу гум зихиш1эмэ,
Ш1у лъэгъуныгъэр хьэ сыушэфын.
Сэтхэ, гум иорэдхэмк1э,
Сы 1апэмэ о уы орэд къатхы я1эсэмэ,
Сигур, сшхьэ зытэк1ок1эрэ,
О улъап1эу чъэхъу, сытхьэмык1эу.
Сагушъыпсы блэк1ыгъэ мафэхэмэ,
Ти орэдэу къытфафысыгъэхэмэ.
Сшхьэ сигу зытэк1ок1эри,
О удэеу чэхъу, уытхьэмык1эу.
Зэк1эми яужь сэчы,
Сэр сэрэу сэгущыпсы.
Сыгум аджый къэхьэ,
Зый сымы1оушоу, сэмыгущыпсышъоу.
О сыд къэп1он к1эрэп,
Сыгумк1эрэ узсэупш1ык1эрэ.
Зэк1э пш1эхэрэр къысэп1онк1э,
Сыгугъорэп сыдахэдэд.
32.
Гум хэ1эныгъэ йы1эу,
Ощ паек1эрэ мэгырзэ.
Гу псэфыныгъэм сыфэныкъоу,
Сы гупщысэ аш1ухэр къуплъэ1эс.
Жьыр къэпшэу, щыгыхэр сысыми,
О укъысфа1уатэрэм фэд.
Къуладжэмэ яшышэрэ псы шъагъохэр,
О къуп1эхъопсырэм фэд.
Чачэурэу фи1орэ орэдхэр,
О къупфэусэрэм фэд.
Псы нэзымэ я1ут къэгъагъэ плъыжьыхэмэ,
О анахь дахэу уакъыхэш.
Уц ш1анэхэр шхъонт1абзэу,
Унэмэ ямыныкъокъушунэу шыт.
Ос фыжьэу ошхьэ мафэм тэлъ мэ,
Нгум инэфыр ятепсэмэ игъэтк1ун.
Сыд фэ1уагъ уэй пае сыл1эмэ,
Ш1у т1эк1у сыплъэгъумэ.
Тыгъэр мафкъэсы къызэрэкъок1ырэм фэдэу,
О ш1у сымылъэгъуми
Сэ о ш1у услъэгъущт...
33
Тыгъэр къыкъок1эу ш1ыр къыгъэунэфэу,
Жьыбгъэр къэпшэу щыгыхэр сысыкъэс,
Сигу укъэк1ы усэгущыпсыкъэс,
Сыпш1ыхьэмэ щэшы къэс уахэсэу.
Щыгымэ ныкъагъэхэр къапидзэу,
Шынэхэр псы гъунэмэ яшыджэгоу.
Бзыухэр япашхьэ шыуыпхъохэу,
Сигум укъэк1ы унэ нагъохэр зэ1эбгъэхьэхэу.
Псы шагъор къуладжэмэ ярышэу,
Шэурэу хатэхэр къышихьэкъэс,
Синит1ур угъогумэ сафытэмык1эу,
Шыжьэ ушы1эми сигу огъэсы.
Жьыбгъэр къэпшэу щыг тхьэпэхэр сысыкъэс,
Ушхьэц данэхэр пэш1этэу зэпэлыдэу,
У нэ шхуант1эхэр мазэу огум къихьэу,
Инэф дышэхэр псы шагъэмэ ашыуыджэу.
Тыгъэри къэгъагъэ дахэмэ къахэплъэу,
1ахъом былымхэр къуаджэм дифэу,
Адыгэ пшъынэм иус макъэхэм,
О укъысфа1уатэ щылэр зэпигъаджэу.
34.
Хэты шыш
Сигук1эрэ сызэмык1ошъоу,
Сыбзэ сызэрэфаеу къэмык1ок1эу,
Сызшишыр сымы1отэжьышъоу,
Тызхэфагъэми сыд ет1ол1эн.
Сызтэсыр сымыхэгъэгоу,
Йы ц1ыфыхэр къысчымышэу,
Сыбзэр ямыбзэу,
Тызхэхьэгъэхэр хэты шъиш ?
Я унэхэр ш1уц1абзэу,
Ш1оир къат1эт1эхэу,
Псыунэри зышишыр амыш1эу,
Тыздак1охэри хэты шиш ?
Я шыгъынхэр ш1уц1абзэу,
Зэк1оныгъэм фэныкъохэу,
Псалъэри амыш1эу,
Къатшэхэрэр хэты шиш ?
Зэрэ ш1ощыжьхэр тш1эу,
Тызэрэдэгъур тш1эжьэу,
Мэташ1эхэми пшъашъэ яттэу,
Тытхьамык1агъом сыд ет1ол1эн ?
Ты Адыгэжъэп зэк1оныгъэк1эрэ,
Тахэк1ухьэгъ тызхэхьэгъэхэмэ.
Ты хабзэ тхыбзэ ты шы1эк1,
Адыгагъэм емык1ужьэу.
35.
Улъэгъуныгъэ лъэ фабэу,
Сигум шъэшъэ.
Усымлъэгъумэ зы мафэ,
Сигум илъэсхэр шэшхэ.
Зы мафэп, зы сыхьэтэп,
Усэмыгушыпсымэ о,
Мафэхэр сщхьэрэух,
Тхьэусхэхэу сэ.
О ш1у узэрэслъэгъоу,
Зырый ш1у слъэгъугъэп.
Гъаш1э уи1эу упсэуфэ,
Нэмык1рэр слъэгъуштэп.
Къэшэнхэр си1энк1ый хъун,
Псэлъыхъощ сык1онк1ый хъун.
Яшиш гори шхьэгъусэ къыхэсхынк1ый хъун,
Ау ш1у слъэгъоу сэнэ1осэштэп егъаш1ый.
О зыр ары сигъаш1э ш1у лъэгъуныгъэр,
Сигум илъыштыр.
Дунаер къутэу, бэным сидалъхьэмый,
Укъысчыгъупшэштэп ягъаш1эми.
24.8.968
Псы шагъор щэшый мафый мэчачэ,
Тхьэусыхэ ымы1эу игъогу рэщэ.
Щыг тхьамык1эу губгъом,
Ызакъоу псэурэм и хьэшырэу,
Си гупсэ уэй фэшк1э мэукъоралъэ.
Зэк1э зэк1э дэхагъэхэр,
Дунаем тэты ш1угъэхэр,
Ощ фэшк1э,
Сигум шэукъоралъэ.
Орэд пфызэхэслъхьэшт с1омэ,
Уы дэхагъэ сы гупсэхэр егъэ1эсэ,
Згъотышурэп зы гущы1а дахи,
Гупщысэхэр къысфи1отэнэуи.
О ш1у усымылъэгъоу
Умыдахэк1э арэп.
У дэхагъэ уы аш1угъэ,
Гущы1эхэмк1э къэс1отэшъурэп,
Лъэгъуныгъэр згъэдэхэшурэп...
37.
Гъэтхапэ мафэ дахэу,
Анахь дахэм,
Сыгу укъэк1ыгъ.
Уи псалэ дахэхэмэ,
Садихьэхи,
Сигум ухэслъхьэгъ,
Укъысчымыгъупшэжьынэу.
Снэ1э о птэздзагъ,
Гуш1опсэнэпсэу,
Сгум ухэслъхьэгъ.
Сипсэр уэры,
Уэры сыгупшысэхэр.
Уэй нэмык1,
Ш1у слъэгъурэр шы1эп.
Оры сгъаш1эр,
Оры спсэуныгъэр,
Оры сызгъатхъэу,
Сызгъал1эр.
Услъэгъоу зы мафэ къыхэк1ымэ,
Тыншыгъэр ощх шабэу къысфэуэлъэсы.
Ш1у лъэгъуныгъэ фабэ фиси1,
Сэрк1э пшашъэмэ анахь дахэу,
Уы пагэу.
Унит1умэ къа1эпсырэ,
Лъэгъуныгъэ нэфхэр,
Тыжьын нэбзыйхэу,
Сигу тхьамык1эм шызэщъэ.
Уы псалъэхэр,
Псы ор макъэу,
Щэши мафи,
Сгу тхьэмык1эм шэуташъо.
Удэхьэщхымэ,
Унэк1ушхьэмэ,
Къэгъагъэ плъыжьэу,
Зыкъызша1уих.
Псэлъыхъор уадэжьы шызэблэк1ы,
Гущ1эгъу дахэхэри къууа1о,
Ау ахэмэ замгъэдэл,
Сэ сына1э къуптэлъ.
Дахэр гум къыхихырэр ары,
Синэфыр оры,
Къэхъопк1эу сыгур зэ1эзгъэнагъэу.
Чыгае жьокоу зыгъэстырэр.
Сыгаш1эм псэ къыпызгъэуцуэгъэу,
Сызфэпсэурэр уэры.
39.
Мащэ тылъэпкъыр псы орэу,
Щэшый мафи имы1эу.
Зэшыгъэр, лъэхъан хэк1отагъэм къышани,
Ти атэжьым, ти лъапсэм фэщэ.
Гупщысэхэр гум шхьэшифыжьыгъ,
Ти хэкури къэдгъэнэфыжьын.
Зэк1э къа1охэрэм титхьэк1умэ фэдкудэу,
Псы орэу уадэжь тыкъэшэжьын.
Тэщэ хэкум, жъыхьарзэу,
1ушхьэ мафэм и быдзашъоу лъэпсэрыпсэу,
Тыжьи тиш1ый, пшъашъи 1элый,
Гуш1опсэ-нэпсэу тэшэ.
Хэкужьэу татэжьмэ ябгынагъэм,
Тыфэусэ, гу хэлъ къытфимыш1ынык1эрэ.
Тэлъа1уэ, 1ак1ыб арыс Адыгэхэр,
Ти хэкум ыбгъэ къытфизэ1уихынк1эрэ.
40.
Сизакъу. 19/11/97
Мазэу огум итым сыфэдэкъабз.
Илъэсхэр блэк1ыгъ,
Зэпашэурэу.
Зый хэсымыш1ык1эу,
Сыпсэуыгъэми,
Сымыпсэугъэми зыхэсымыш1эу !
Cык1элэгъур сыгу къэк1ы;
Пшъашъэмэ яужь сызэритыгъэр.
Ядэхэгъэм,
Ящхыпц1ыхэм,
Янэ лыдыхэмэ сызэрадэхьэхыштыгъэр.
Яшхьац1 жьыбгъэм зэрихьэу,
Я 1эц1ыкухэмк1э агъэтэрэзыжьымэ,
Ар сэ лъэгъуныгъэм и 1апэтырмашэу слъытэу,
Сигум жьыхьэрзэу шызэк1ок1ыштыгъэ.
Пц1ыгъэми,
Сагъэдэлэщтыгъэмий,
Ш1улъэгъуныгъэ маш1о стырым,
Ижьыхьэрзэм сигъэтхъэжьыштыгъэ.
Къаплъэхэмэ
Сгум зыкъипхъотэштыгъ.
Къызэк1аплъэхэмэ,
Сгум хы орэу зызэрыдзэу,
Лъэгъуныгъэ маш1ор зэхигъэнэштыгъэ.
Пц1ыгъэми ,
Сагъэдэлэштыгъэмий,
Ш1улъэгъу жьыхьэрзэм ,
Систыштыгъэмый,
Сгуапэу зэзгъэстыштыгъэ.
Ау илъэсыхэр зэпэщэурэу блэк1ыгъ,
Сигум ш1улъэгъуныгъэ маш1ор ,
Зыгъэк1осагъэ лъэхъанхэм,
Зык1ый, зык1ый
Сатэгущы1энэуи сафаеп.
Непэ, непэ 1ош1эдэмыш1эу
Зык1э сэмыжьэгъахэу
Сигум мэш1уацэ горэ къыхэфагъ.
Систэу, сигушыпсэхэр,
Зэшхьылъэсык1ыгъ.
Джыр гумэк1 узыхэмэ,
Щэщи- мафи мыуыцоу
Адыгэ къамэ папцэм фэдэу,
Гум къыхэбыджэу,
Улъэгъуныгъэм сиук1ыми,
Агъоп ар,
Ц1ыфэу сыкъэхъужьыгъэу зысэлъытэжьы.
Сэрэст мэш1оцэм,
Сэрэст ш1улъэгъуныгъэм,
Сэрэст,
Сэрэст, лъэгъуныгъэм,
Сэрэст ш1угъэм, дэхагъэм,
Сэрэст, сэрэст, сэрэст....
41.
Ш1у сэлэгъу !
Ш1у сэлэгъу!
Зысымыш1эжьэу ш1у сэлъэгъу.
Сщхьэ згъэк1одыгъ шъу1уа ?
Ш1у сэлэгъу !
Ш1у сэлъэгъу !
Адэ сэпсэуба ?
Ар сыдэу тхъагъо,
Гулъыптэшъумэ.
Ш1у сэлэгъу !
Ш1у сэлъэгъу !
Гур мызагъэу,
Лъэгъуныгъэм фэшэ.
Адэ сэпсэуба?
Ш1у сэлэгъу !
Ш1у сэлъэгъу !
А гущы1эр сыдэу хъопсагъэ.
Гум зэ1эты,
Гур мэбыбатэ,
Пагэу, шхьафитэу зэубгъу,
Сыфаеми сыфэмыеми,
Ар тхъагъоба ?
Ш1у сэлъэгъу !
Ш1у сэлъэгъу !
Гур мапэ,
Гур мэсты,
Чыгьае зэк1энагъэ,
Жъоку тэпэу,
Лъэхъанэу блэк1ырэм,
Нахь зэк1игъанэу.
Зэк1эрэн,
Сэрэст, сэрэух,
Лъэгъуныгъэм и маш1о.
Зэк1эрэн,
Сэрэст, сэрэух
Сипсэу,
Си Гупсэм и маш1о.
Эдингэн, 21/11/97
42.
АДЫИФ ИЛЪЭМЫДЖ
Нэпэ, мафэр дахэ,
Тыгъэпс.
Уае - ощхыр зэпыугъ,
Сыдэу гуш1уагъо,
Тыгъэ нэбзыйхэр,
Гъогу нэфына ?
Нэпэ, мафэр дахэ,
Гур мэгугъо,
Гупшысэр мэгугъо,
Сыдэу гуш1уагъо.
Нэпэ, мафэр дахэ,
Ар, сыдэ къэзгъэдахэр ?
Ора, сипсэ дах,
Ора,
Чыжьэк1э, къэзгъэдахэр ?
Нэпэ, мафэр дахэ,
Гур мэуалъэ,
Гур мэтэджы,
Гур мэбгъуалъэ,
Хэта ахэр зикъарыуыр?
Нэпэ, мафэр дахэ,
Гур мэгуш1о.
Гуш1огъум и къарыу
Ошъуапшэ пц1агъохэр
Шабэу, шэфэу зэбгырэфы.
Нэпэ, мафэр дахэ,
Адыиф илъэмыджым,
Стэхьэн шъу1уа ?
Сытэхьэмэ инэфыр,
Къысфигъэпсын шъу1уа ?
Къысфигъэунэфэу,
Лъэмыджым,
Сик1ышъун шъу1уа ?
Эдингэн, 21/11/97 13:33
43.
Адыиф и нэфыр,
Нэфлыдэу къэпсыгъ.
Адыиф илъэмыджыр,
Инэфынэм къигъэунэфыгъ,
Сгур мэзагъо нэфлыдэу,
Къигъэунэфыгъ.
Адыиф и нэфынэм
Сгъогур къигъэунэфыгъ.
24.11.1997
44.
Сбатыр
Гущы1эдахэу зэхэсхыгъэм
Сыгур зэк1игъэнагъ.
Лъэгъуныгъэу жьыхьарзэр,
Гу уы1эгъэр егъэ1эсэ.
Унэ дахэхэмэ сызак1аплъэм,
Шъэфдыдэу къысэ1ушэшагъэх.
Уш1у лъэгъуныгъэм имаш1о,
Сигу тхьамык1эр игъэолъагъ.
Агъуа, упсалъэхэмэ къамы1оныр,
Лъегъуныгъэу къысфиуи1эр,
Къэгъагъэ шхыпц1эу,
Сгум къышъэлъэшхьалъэ.
Гугъоу, гуш1оу псэ къыпэк1э
Упсэу угум ихъык1ырэри,
Лъэгъуныгъэ тхъагъоу,
Асэ, асэу къысфэ1уатэ.
Агъуа, упсалъэхэр зэтэбгъэуцоныр
Лъэгъуныгъэм , инэбзыйхэр,
Лъэгъуныгъэм ымаш1о стыр,
Хэта хэта зэтэзгъэуцошъушътыр ?
Лагъомрэ Накъэмрэ ш1у зэрэлъэгъугъ,
Фытыгъэхэми, фимытыгъэхэми.
Ялъэгъуныгъэм, хэта пеуцужъышъугъэр?
Ты лъэгъуныгъэм зэбгъэушъэфышъуна ?
23.11.97 (Мэш1окум сисэу)
45.
Сгупсэ
Сгум и гупсэ укъысфэхъуна ?
Сидах,
"Сбатыр" зэрап1оу.
А гущы1эр,
Угум къыдэк1эу,
Къуп1эпызыгъа ?
Сгупсэ.
Гур псэ,
Псэр гу.
Гумрэ,
Псэмрэ зы.
Псэмрэ
Гумри зы.
Сгупсэ,
"Сбатыр" игупсэ.
Угупсэ,
Хъушунэ ?
Убытыр о,
Сгупсэ.
23 .11. 97 Мэш1окум
46.
Лагъомрэ Накъэмрэ.
Уэры Лагъор,
Сэры Накъэр.
Лагъом Накъэр,
Накъэм Лагъор,
Ш1у ылъэгъугъ.
Хэты и1оф хэлъ ?
Лъэгъуныгъэм ыкъарыу,
Ыгъэбыбатэхэу,
Мэз к1эгъым зэфихьэгъэх,
Т1ури, зэфаехэу,
Ш1у зэрэлъэгъугъэх.
Хэты и1оф хэлъ ?
Гур псэ,
Псэр гу.
Лагъор Накъэ,
Накъэр Лагъо,
Зыгу зыпсэх,
Непэ нэсы,
Ялъэгъуныгъэр зэдахьэ,
Ар тхъагъо ба ?
Убатыр
Мэгугъо, мэлъа1о.
Ш1улъэгъуныгъэм,
Лъагэу зэ1эты.
Мэбыбы, мэбыбы,
Лагъорэ накъэрэ,
Афэбыбых.
Бгъэжъым фэдэу пагэу,
Улъэгъуныгъэм сызэрэхьэ...
23.11.1997
47.
Гур псэ,
Псэр гу,
Сэ сгупсэ.
Гумрэ, псэмрэ,
Псэмрэ, гумрэ,
Зэгупсэ.
Сэ гу,
Гур сэ.
Гум и сэм,
Исэр гупсэ.
Гупсэм исэ,
Лъэгъуныгъэ.
Лъэгъуныгъэм,
Ипсэ
Хэта Гупсэ ?
29.11.1997 Франкфурт
48.
Гупсэ,
Асэ.
Асэ асэу,
Сы Гупсэ.
Сы Гупсэм
Ыпсэ
Тыдэ шы1а ?
Гупсэ,
Дахэ.
Дахэм ыгу,
Мэпсалъа ?
Мэбзэрабза ?
Хьамрэ мэуса ?
Гумрэ
Псэмрэ
Зэдэлъата ?
Зэдэбыбалъа ?
Хэта зфэбыбатэр
28.11.97
49.
Сыгупсэ,
Сэгупсэ,
Сэусэ,
Гупсэм
Сыфэусэ.
Гум ымакъэ
Псэм пэджэжьа ?
Гум ыусэ,
Хэта зыфэусэр ?
Хэта зыфэубзэр ?
Сгупсэ.
Гум ылъэгъуныгъэ,
Хэта зыфащэр ?
Лъэгъуныгъэм ымаш1о
Хэта зыгъэсыр,
Сгупсэ ?
Гум ыусэ,
Хэта зыфэусэ ?
Усэм ипсалъэ,
Хэта зыгъэбзэрабзэр
Сгупсэ ?
Гум ымаш1о,
Хэта зэк1эзгъанэр ?
Мэш1уамэм ифэбамэ,
Хэта зыфак1ор
Сгупсэ.
Гур мэузы,
Узым уэгъатхъа ?
Тхъэрэм и маш1о,
Хэта зыфэбгъэсырэр
Сгупсэ.
Усэм ипсалъэ,
Хэта тамэр къыгозгъак1эр?
Тамэу быбатэм,
Хэта анат1эу фыри1эр
Сгупсэ.
28.11.1997
50.
Гур сыда ?
Гур мапэ,
Гур мэсты,
Гур мэгугъо,
Гур мэзэшы,
Гур зэгоуты
Гур мал1а ?
Гур зы,
Псэри зы.
Гумрэ, псэмри зы.
Зым ыгу,
Хэта йысыр ?
Зыр псэ,
Адрэр гу.
Т1ури гупсэ,
Зыр т1у,
Т1ури зы.
Т1ури зы гу,
Зы гум,
Ыгумрэ,
Ыпсэмрэ,
Зы,
Тызэгупсэ,
Сгупсэ.
51.
Усэгущыпсынэп сэ1о,
С1орэм сытэтышъурэп.
Ш1у услъэгъурэп сэ1о
С1омый сфэлъэк1ырэп.
Улъэгъуныгъэм маш1оу сэст,
Сысыкъэс лъэгъуныгъэр нэхь мэст.
Сызгъэтк1урэр сынасыпмэ,
Насып тхъагъоу, сигъэтхъэн шу1уа ?
Сыгум ихъык1ыхэрэр бэдэд,
Бэдэд лъэгъуныгъэм иузыр.
Хъылъэ, лъэгъуныгъэм игуш1ор,
Пунтэ сыш1эу сытел1ыхьанэу уэ1уа ?
Унэхъугъэ гушэр Батыр,
Ыгу зэгоутмэ,
Гупсэм илъэгъуныгъэр шык1эу.
Батыр псэушъунэу уэ1уа ?
29.12.1997
52.
Гупщысэ дахэхэмэ янэфынэ,
Гъогу пстэури къэгъэнэф.
Гу къабзэмэ я гупщысэм,
Ц1ыфыгъэр къэгъэдах.
Гупщысэ дахэмэ я к1уак1э,
Тыгъэ нэбзыйеу къэрэнэф
Ш1угъэр икъошэу,
Нэбзыймэ атэтэу дунаер зэлъэрэубыт.
Гупщысэ дахэм ыш1угъэ,
Гу къабзэхэр къэгъэдах.
Гъэсэфэтхыдэу жьогъо бынэу,
Ш1угъэм игъуазэу къытфэрэлыд.
Зэк1э зэк1э гупщысэхэр зэбгъуалъэу,
Ос асэу къытфэрэс.
Зэк1э, зэк1э гупщысэ дейыхэр
1ирыубытэу ерэгъэкуас.
"Дунеежьыр дейы, дейы хъугъэ" а1о,
Ау сэ ахэмэ адэзгъаштэрэп.
Дунаежьыр дахэ, къабзэ нэфы,
Дэйыр гупщысэ мыгъохэр ары.
3.12.1997
53.
"Къэсы къэсы
Ос къэсы
Асэ асэу мэт1ысы."
Слъэгъуныгъый
Ай к1игъоу мэт1ысы.
Гу фабэм,
Асэ асэу къытэсэ.
Пэхъамэр пихэу,
Лъэгъуныгъэр егъэ1эсэ.
Гу стырым
Зигъэчэрэзэу къытэсэ,
Гу плъыгъэри,
Фэмыяхэу егъэк1уасэ.
Егъэ1эсэ.
Гур жьоку тепэу,
Плъыжыбзэ, тхъоплъэу
Ос фыжьым пэщ1эты,
Игъорыгъоу,
Лъэгъуныгъэр егъэ1эсэ.
3.12.1997
54.
Тэшы тхьэр ?
Тхьэ шы1 а1о,
Хэта зылъэгъугъэр ?
Ш1у лъэгъуныгъэр шы1 а1о,
Хэта зылъэгъугъэр.
Тхьэм лъэгъуныгъэ фыра1эу,
Ушышынэнэу шытэу, а1о.
Гупсэм лъэгъуныгъэу фиси1эм,
Уфэпшыл1ынэу шыт, сэ1о.
Мафэм тфэ егъэзыгъэ нэмаз фаш1ы,
Фэпшыл1ых нэпэш1ош1ум.
Сгупсэм жьы къасчэу-стыкъэс, сэгъэлъап1э,
Сы мынэпэш1ош1оу, снэм сгум и Гупсэм.
Аллахьэр ясэтыжьы быслыменмэ,
Сэ Стхьэр къысфирэкъу.
Адыгэм йый Тхьэр,
Сгупсэрый сэ Сытхь, насыпыш1оу.
55.
"Сы псэлъыхъор бэу бзаджэ!"
"Укъысчымыгугъ,
Зык1ый сыдэк1ожьыштэп сэ," къысэ1о.
Хэта ай фэдизэу,
Угу ц1ык1у къэзыш1ыгъэр ?
" Зык1ый ш1у слъэгъужьыштэп " къысэуэ1о.
Шыпкъа, сэмэркъэуа къысап1орэр ?
Хэта угу дахэм,
Ымаш1о зыгъэк1осагъэр ?
Сыдах, сынасыпыш1у,
Лъэгъуныгъэ уымы1эу,
Угу аш1у аш1оу зыгъэсырэр
Умы1эу угъаш1эр блэк1ынэу уэ1уа ?
Дэгъудэдэу къызгурэ1о
Угупщысэхэр сэ.
Мыскъарэ уск1ышъурэп.
Сэрый уэй сыфэдагъ.
Къэда1у сыдах уфаемэ:
Тхьэ с1уагъагъэ, илъэситф ыпэк1эрэ
Ощ фэдэкъабзэу,
Сищхьэзакъоу сыпсэунк1эрэ.
Ау гущы1э пыти зэстыжьыгъагъ;
Ш1у лъэгъуныгъэ маш1ом ихъопк1ыр,
Сыгум къыхэзыдзэрэр, хэти уэрэхъу,
Ыдэмэ щхьэгъусэу къыхэсхынэу, згъэлъэп1энэу.
Непэ сызхэфагъэ маш1ом икъарыур, ик1уак1эр,
Уэ, сэй нахьи нахь уэш1э.
Сгур стэу, слъыр къэзгъажьоу,
Лъэгъуныгъэм .............. .
Пш1энэ уэри зы мафэ горэм,
Лъэгъуныгъэм и мэш1уацэр
Хэт ыш1эрэ,зэ горэм
Угум къыхэмыфэнэу уэ1уа ?
Батыр лъэгъуныгъэу къупфири1эм,
Изы маш1оцэц1ык1у,
Угум къышымыблэнэу уэ1уа ?
Къызшыблэрэм, мазэр аужьэу къууэстын.
56.
Лъэгъуныгъэ маш1ор
Сыда зыфэбгъэсыр ?
Сгу тхьэмышк1эр,
Сыда зыфэбгъэсыр ?
Тырмаш псалъэ,
Сыда къызфэмытырэр ?
Тырмашым игъуазэ,
Сыда зыфэмгъэнэфырэр ?
У 1упэ дахэу щхыпц1ырэр,
Сыда зыфиушэфырэр ?
Лъэгъуныгъэ маш1оу угум илъыр,
Сыда зыфэбгъэк1осэрэр ?
Орый моштэу дахэу,
Уукъэнэ зэпытынэу уэ1уа ?
Гур ипхэу, упсэлъыхъохэр,
Къубдэшэк1ы зэпытынэу уэ1уа ?
Батыр игур о бгъэсыгъ,
Къупфэсты зэпытынэу уэ1уа ?
Жы зымыгъот, маш1о лъэшыри,
Зэрэк1усэр умыш1эу уэ1уа ?
Сыгур, сылъэгъуныгъэ къабзэр,
Уэ къууэсэты, п1ыгынэу уэ1уа?
Умы1ыгъымэ,
Сыд епш1эн шу1уа ?
5.12.1997
57.
Ц1ыфыхэр,
Иных, ц1ык1ух,
Пщэрых, уэдых,
Шабэх, пхъашэх,
Шынапхъэх, л1ыхъужых,
Гущ1эрэйых.
Фыжьых, плъыжьых,
Ш1уц1эх,
Ау зэк1эри зэфэдэх,
Зэфэдэх, зэхьэшырых,
Зэк1эри ц1ыфых.
Фыжыми, ш1уц1эми
Гухэр я1э,
Лъэгъуныгъэр я1э,
Мэгупщысэх,
Ш1у алъэгъух,
Ш1у къалъэгъух,
Зэк1эри ц1ыфых,
Уэй фэдэ къабзэу,
Сэй фэдэ къабзэу,
Ц1ыфых,
Ц1ыфых.
Ау зым фэдэхэп,
Фэдэ хъушъуштхэп,
Сы псэлъхъоу,
Сш1у лъэгъум
Гупсэм, зыри фэдэп.
9/12/97 21:14
58.
Си гъаш1эр гупсэфэц
Гуш1о нэпсэу блэк1ыштыгъ.
Сымыш1эхэу мафэ горэм
Маш1о тхъоплъым сыкъыхэнагъ.
Чыжъэу чыжъэу сэплъэ
Сыхэхэр сыгур гъэуш1унк1ыгъэу
Маш1о стырым и фэбагъэ
Сы гупшысэхэр зэхигъэжьыхьэу.
Лъэгъуныгъэр сыда зыфэдэр ?
С1оу сызжупш1ыжьыгъ.
Лъэгъуныгъэр маш1о стыр.
Гулъыптыгъэба ы1оу къысэ1ушэшъагъ.
Лъэгъуныгъэм сы к1уак1эу
И1эр с1оу сэук1э.
Лъэгъуныгъэр, гъэмафэмрэ ч1ымафэмрэ
Я хьэшыр ы1оу къысэ1ушъэшъагъ.
К1уак1эшху лъэгъуныгъэм и къарыу,
к1уак1эщху лъэгъуныгъэм ымаш1о.
К1уак1э си гупсэм ымаш1оу
Лъэгъуныгъэм ымаш1о тхъоплъ.
59.
Лъэгъуныгъэ маш1ом игъэтхапэ ощх
Нэпи Адыиф и гъогуанэм,
Гуш1опсэ нэпсэу
Ау сыфэмыяхэу сытехьагъ.
Пчыхьэ зэхахьэу зэхашэрэм
Сымык1онэу мыхъоу
Зыфэзгъэуцужьыгъ.
Ау сэр сэрэу сызэупш1ыжьыгъ:
" Хэта цзфак1орэр ?"
Хъопк1ыкум сытисхьэгъ,
Анахь псынк1эу к1орэм
Жым фэдэу
Сыгупсэм сыфигъэнэсынэу.
Тхъагъом сыхилъэсэнэу
Хьэумэ сыхилъэсык1ынэу ?
Лъэгъуныгъэм, гупщысэ и1эп ны1э,
Сэри псы орым сыфаеу
Сыгц къабзэк1э зыхэздзэжьыгъ,
Зыфэдэ гупшысэми сымыш1эу
Зы бэлахь горэм.
Сы гъогу зэпызгъэуыгъ
Брэмэныр сы1энат1эу
Хьанноверым сынэсыгъ.
Абдзахэ шэк1ожьыр
Гуш1опсэу къыспэгъоки
Сэжьагъэу
Сэмыжьагъахэу п1она
Купл1эм исэу
Сыгум пэш1этыгъ.
Лъэгъуныгъэ маш1ом зыкъипхъотагъ.
Зэрэ хабзэу асапшыр есхыгъ,
Ы1эбжьанэмэ ят1эхъоу
Зый симыш1э фэдэу зиш1ыгъ.
Хабзэнчагъэр
Къыздирыхыгъэр сымыш1эу
Сыгум къыхэбыджагъ
И1э къишэинк1э зиримыпэсэу,
Арап къамэмк1э сиук1ыгъ.
Адыгэ сэщхок1э къэуэгъагъэмэ,
Сыгур зый ыгъэузыныгъэп.
Хъугъэ - ш1агъэр згъэш1агъоу
Гъогум тытэхьэгъ.
" Сыхьэтэ тызэбгъэжьагъ" ы1оу
Гушы1э къысфидзыжьыгъ.
Инэ ш1уц1эхэр лыдэу,
Арап шэбзашэхэр къысфиут1ыпшыгъ,
Сыгур зэхиук1ыхьэу.
Адыгэ шэбзашэу шытыгъагъэхэмэ
Сы гуапэу фэсчэиныгъ
Ти лъэгъуныгъэр игъэдэхэнэу.
Хъурэ - къэ1уагъэхэр згъэш1эгъоу
Гъогу чыжьэм тыфэшэ.
Зэрэхабзэу гупшысэмэ гупшысэхэр къалъэсы,
Бэмэ бэмэ урагъэгупшысы.
Сыда мы къыпэгъок1ык1эр
Ы1оу ц1ыфыр рэгъэгупшысы.
Лъэгъуныгъэу къысфири1эм
Итасхъэ къык1имгъэшынэу ара ?
Ау аштэу шытмэ,
Ари ш1угъэм фэсэхьы.
Сэмэркъэуми фэсэхьыжьы.
Кур гъогум рэчэ,
Адыгэ орэдым зыкъэ1эты.
Хьак1ак1о Али иорэдхэм
Сы гур шабэ къаш1ы.
Гугъом зыкъырагъэ1эты.
Ау Гупсэм зи симыш1э фэдэу
Гъэш1эгъонэу зыкъысфэш1ы.
Слъэгъугъэхэр згъэш1эгъоу|,
Иьхьамык1агъом сэри сигъэтхьамык1эу
Бзэджагъэ зыш1эрэ к1алэ ц1ык1ухэр
Зэрэ зэрэхъуджэхэу
Сыгупшысэхэри мэхъуджэ, мэ апэ - лъапэ,
Сыгури къэгъэтхьамык1э
Лъэгъуныгъэр бзэджэш1агъэ-
С1оу сэгъэгупшысэ.
Апэу Ощтэны
Пысташъо унагъом тек1ол1агъ.
Ай тик1ый Брэмэны
Зэ1цк1ап1эм зэттыгъ.
Зы 1анэм тызэдэт1ысыгъ.
Гупсэр,
Абедзахэ шэк1ожьыр зэра1оу.
Шхэгъу лъэхъаныр зыфак1ом,
Германыемк1э зэрэхабзэу,
Щхыныхэр зэк1эм тэджи къахьыгъ,
Хэты зыфаер къыхихэу.
Гупсэри тэджи
Апсым тиз шхын къихьыгъ
Цэцит1уий игъусэу
Зыр абэдзэхэ шэк1ожьым фишэигъ
Адрэри ежьым ыштагъ.
Сэ ау сышыса сышымыса ымыгъапэу
Хьэм фэдэу сяплъэу сыкъы1уанагъ.
Хъугъэ - ш1агъэхэр згъэш1агъоу
Дорэтэр къысэупк1ыгъ
" Шхын къупфэсхьанэ " ы1уи,
Ц1ыфыгъый, адыгагъий къызхигъафи.
Орэпсэу адыгэ нысэр
Нэмыцэ нысэу Доретэ.
Згъаш1оу шхьашэ зыфэск1ыр
Ц1ыфыгъэ зхэлъыр
Шхын т1эк1у къупфэсхьанэ, и1уи.
Джадэдэм чыжьэу чыжьэу
Сы гупшысэхэр к1уагъэх.
Адыгагъэр сыда ?
Ц1ыфыгъэр сыда ? с1оу.
Сыгц къэз1этыжьыгъэр
Сыгу къэзгъэшэбэжьыгъэр.
Шыпкъэр п1ощтмэ
Сэжьагъэп хыны къысфихьэнык1эрэ
Ау сышыгугъугъ
Ц1ыфыгъэм зэрэхэлъэу
" Къэблагъ хэ1эб !" къыси1онэу,
Адыгэ хабзэ т1эк1уи къызхигъэфэнэу.
Ц1ыфыгъэр адыгагъэр тэдэ къэнагъ ?
Джары лъэхъаным уэжьэмэ
Ц1ыфым ит1асхъэхэр къык1игъэшышт, зыфа1орэр.
Арэу шытми лъэгъуныгъэу фиси1эр
Нахь мак1э хъугъэп.
Ау лъытэныгъэу фиси1эр
Сыгум тирилъэсык1ыгъ.
Адыгэр тэдэ к1оми адыгэ
Адыгагъэ т1эк1у хэлъыжьэу шытмэ
Псэлъыхъоныр хабзэ
Къэш1эныри къэбэк1эу
Сэмэркъэу тхъагъом тэтхъэк1эу.
Зэрэ хабзэу пшашэ дахэм
Псэлъэхъуабэ къыфэк1о
Зэрэхабзэу пшъашъэ дэгъум
Ипсэлъыхъохэр иунэм шызэблэк1ы.
Анэм тыпэсыгъ тызэпсэлъыхъоу
Зы псалъэм адрэр ч1элъык1оу,
Зым гущы1эхэр къысфидзэу
Адрэми сигъаш1оу.
Гупсэм инэхэр лыдэу,
Нэфшагъо жъуагъоу къысфэпсы.
Ыгу ихъык1ырэр къысимыгъаш1э ыш1оигъоу
Сы наплъэм ишхьэ диригъэзэк1эу
Сэ хьаумэ аштэу сэш1ош1а ?
Хъугъэ ш1агъэхэм,
Хъурэу слъэгъухэрэм
Сыгур къи1онт1агъ.
Хэбзэнчэу ызэк1уакэм
Сыгур къиук1ыгъ.
Ау ныбджэгъуш1цхэр къысфэк1о
" Фэсапшым" ыужь фэсапшыр итэу,
Гу у1агъэр къыда1этыжьэу.
Орэпсэух ныбджгъу хьэлэлхэр
Сыгур сыпсэр зыфэстыштхэр.
Унагъок1и сахэхьэу, къысхэхьэхэу
Сызгъаш1оу згъаш1охэрэр,
Ахэмэ я1анэ сафэк1уагъ,
Фэсапшы асхынэу.
Ти гухэр зэшытфэнэу.
Янэмэ ш1угъэр адыгагъэр къак1эшы.
Гуш1опсы непсэу къыспэгъок1ых.
Тэ оршэры узтэгушы1эштыр бэдэд,
Гу фэбэныгъэм и чэчъэ макъэхэу.
Сык1эплъы зысымышы1эжьыу Гупсэмк1э
Гулъэсытэ шхъуагъоу къызэраплъэрэр.
Сызэрэплъэу ышхьэ рэгъэк1ок1ы
Илъэгъуныгъэм ит1асхъэ
Къысимыгъэлъэгъунэ ыгу хэлъэу.
Ау ар сыдэу тхьамык1агъу,
Гупшысэ пхыгъэмэ узэрашэныр,
Угур угу хэлъхэмк1э зыупхыжьыныр.
К1энэу сыфай ыгу илъыхэр
Ихъык1ыхэрэр игу ц1ык1ум.
Ау ар пш1эшъуна
" Абэдзахэ хъужьыгъэ " гум
Зыкъэбгъэ1этыныр тынша ?
Ау сыгугъорэп ай зэри1оу
Абэдзахэ хъужьыгъэу.
Пчыхьэ зэхэхьэри зэрэхабзэу
Ш1ук1э къанэм ш1ук1э къанэр к1элъык1оу
Зэхэк1ыжьы купыр фэмыяхэхэу.
" Адыгэр зэхэпшэныр къин,
Зэхэпшыжьыныри нахь къин " а1о,
Нычхьапи мэшыпкъэжьы.
Арэу шытми тызэхэк1ыжьыгъ.
Бысым лъап1эм иунэ тэк1ужьыгъ,
Сыгур у1агъэу
Сыгур тхьамык1эу
Непэ слъэгъугъэхэу
Шхьэ къыфик1уагъэмэ
Сы гур раутыгъ хьадагъэм сыхашэу.
Лъэгъуныгъэм
Адыгагъэм и бэн сыдалъхьэжьыгъэу
Зысэлъэгъужьы машинэм сисэу
Мафэр к1эу ежьагъ.
Тэшы Накъэр, тэшы Лагъор,
Тэйы Адыиф и лъэмыджыр ?
Лъэмыджыр къэзгъэнэфыр.
Бысым лъап1эм тихьак1агъ,
Гупсэм и хьалыжъор тышхэу.
Ай ш1угъэр дэхагъэр дэтгъак1оу.
Сызэрэхэукъуагъэр зыхэсымыш1эу
Шхьак1о зыфэсымыш1ыжьэу
Сэр сэрэу сызшыутык1эжьыгъ.
Сы гупщысэхэр зэхэхьагъ,
Гупшысак1эр чъгъупщагъ.
Ощтэн сыкъэнэныр тэсыубытагъэу,
Зэрэхъугъэр къызгурымы1оу
Хьанноверы и гъогу
Хьэ епхыгъэм фэдэу
Машинэм сисэу сытэхьагъ.
Сыфэмыяхэу садэк1ожьынэу.
Сыгу мыгъом ихъык1ырэм,
Лъэгъуныгъэм сихигъэукъуагъ.
Гъогу к1ыхьэм тымыуцоу
Ты оршэрыгъ нэбгыришэу
Сыгум къыздыримыгъащтэу.
Гупсэр иунэ нэтшэсыжьыгъ
Сэй немык1ы зэк1эми
Ябэуэу " ш1ук1э " арихыгъ,
Умари ай дигъак1оу.
Ц1ыфыгъэ ш1угъэ арихыгъ.
Сэри и1э чы1э къысфишэйый
" Егъэзыгъэ немаз
Наибы нэмаз " зэра1оу,
Ш1ук1э къыси1уагъ.
Сыгур къигъэушы1угъ
Маш1о т1эк1оу илъыжыри ыгъэк1осагъ.
Мы пчыхьэм Адыыф
Инэфынэ шык1осагъ сыгум.
Ау лъэгъуныгъэм имаш1о
Нахт къарыуэу зэк1энагъ
Ау гупсэм
И адыгагъэм и ц1ыфыгъэм
Ымаш1ор к1осэжьыгъ.
Гупсэм имаш1уи
Адрэ лъэгъуныгъэмэ адиригъаштэу
Гум и къэхалъ
э к1эстэжьыгъ.
Къэ нэт1эпкъым сы усэм и псалъэхэр
Сыгу тхьамык1эм итхьэусхэу
Тыразгъэтхэжьыгъ.
" Лъэгъуныгъэ маш1ом игъэтхапэ ощх."
60.
Bir kadın istiyorum,
Nefesini,
Bakışını
Doya doya
İçime çekmeye...
Bir kadın istiyorum,
Bir ürperti,
Bir nefes gibi,
Bir ışık ki,
İçimde hep yansın...
Bir kadın istiyorum,
Gecem gündüzüm,
Onun olsun.
Kucağında yatayım,
Kollarında uyuyayım...
Bir kadın istiyorum,
Bir kadın istiyorum,
İçi sevgi,
İnsanlık
Ve mutluluk dolu olsun...
Bir kadın istiyorum,
Şen şakrak olsun.
Bir kadın istiyorum,
El ele tutuşup
Göz göze bakışarak
Mutluluğa koşan... |
 |
|
1. Bölüm
2. Bölüm
3.
Bölüm
4.
Bölüm
5.
Bölüm
6.
Bölüm
7.
Bölüm |
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
