|
●Абы
бгым зышидзыжмэ,
уэ вийкlэ
увэну?
(Умыфыгъуэ,
умыижэ,
жыхуиlэщ.)●
●Адыгэ
мыгъуэ,
щыгъурэ
пастэрэ.●
●Адыгэм
хьэщlэ
и щlасэщ.●
●Адыгэ
нэмыс,
урыс насып.●
●Адрыщlым ущlэдэумэ,
мыдрыщlыр къыплъысынщ.●
●Акъыл зиlэм шыlэ иlэщ.●
●Акъыл зиlэр си щlыб ису къезухьэкl.●
●Акъылым уасэ иlэкъым,
гъэсэныгъэм гъунэ иlэкъым.●
●Акъылыр лэндыщэщ,
гъэсэныгъэр дыщэ жыгщ.
(Лэндыщэ
– дыщэ зэрылэ)●
●Анэм
«сипхъу закъуэ и псэ»
щыжиlэм,
пхъуми
«си псэ»
жиlэу хуежьащ.●
●Анэмэтым хъейрэт ухуэмыхъу.
(Дзыхь къыхуащlу къыпэщlалъхьэм уемынэцlыж,
жыхуиlэщ.
Хъейрэт
– епцlыжыныгъэ,
енэцlыжыныгъэ)●
●Ахъшэр шэ бжыгъуэщ.●
●Бажэм и кlэр пlыгъыу тепыхьэ.
(И кlэр зэрыпlыгъыу пlэщlэкlыжынкlэ хъунущ,
жыхуиlэщ.)●
●Бажэм сишх нэхърэ дыгъужьым срешх.●
●Банэ хуэдэ зэхэплъхьэр данэ хуэдэу зэхэпхыжынщи,
данэ хуэдэ зэхэплъхьэр банэ хуэдэу зэхэпхыжынщ.●
●Банэ хуэдэу къэщтэж,
данэ хуэдэу гъэтlылъыж.●
●Бэдж пэтрэ lэужь трах.●
●Бгъащхъуэ гущхуар,
жьындум жьэхэхуэри ишхащ.●
●Бгъэр куэдрэ уэмэ,
и дамэр мэкъутэ.●
●Бгъэям куэдрэ укlэлъымыгъыж.●
●Бгъуэ егъапщи зэ пыупщl.●
●Бжэщхьэlум нэмыс хьэдрыхэ иоlус.●
●Бжызоlэ,
сипхъу,
зэхэщlыкl,
си нысэ.●
●Бзаджэ къэзылъху и гуэн лъапэ щlетlэж.●
●Бзаджэ пщlауэ фlы ущымыгугъ.●
●Бзаджэм уи кlэ иубыдмэ,
уи анэ мыгъуэ хъунщ.●
●Бзылъхугъэ пшэрыхь хущанэ.●
●Бзуущхуэм бзу цlыкlур пэкlэцlыну щыхуежьэм
– зэlытхъащ.●
●Биижь умыгъэблагъи,
уи адэ и благъэжь умыбгынэ.●
●Бийм ущысхьмэ,
уlэгъэ ухъунщ.●
●Блэкlа хэбзэжьым укъемыкъуж.●
●Блэр
«пlыщlащ»
жыпlэу уи гуфlакlэм думыгъэтlысхьэ.●
●Быдэ и анэ гъыркъым.●
●Бысымыр хьэщlэм и lуэхутхьэбзащlэщ.●
●Гуащэ мыхъу жьантакlуэщ.●
●Гуащэр гъэрмэ,
мэзабзэ,
хъыджэбзыр дэсмэ,
мэутхъуэ.●
●Губгъуэм ущымыкъэрабгъэ,
унэм ущымылlыхъужь.●
●Гугъэ нэпцlыр щхьэгъэпцlэжщ.●
●Гужьеигъуафlэ
– унэхъугъуафlэщ.●
●Гузэвэхыр щlэх жьы мэхъу.●
●Гунэс ямыщl
саугъэт умыщl.●
●Гупсыси псалъэ,
зыплъыхи тlыс.●
●Гур кlуэдмэ,
лъэр щlэкыркъым.●
●Гур кlуэдмэ,
шыр жэркъым.●
●Гушхуэ тхьэшхуэ и жагъуэщ.●
●Гъэузи гъэхъуж.●
●Гъуэмылэпэм еlэзэ,
гъуэмылэкlэм езауэ.●
●Гъунэгъу бий ящlыркъым.●
●Гъусэ ямыщlынум блэкlрэ пэт йоджэ.●
●Дахэ и щlагъ дыщэ щlэлъщ.●
●Дахэр пагэмэ,
пуд мэхъу.●
●Дауэкlейм дэгу уещlри,
плъэкlейм нэф уещl.●
●Дэтхэнэ зы lуэхутхьэбзэми бзыпхъэ иlэщ.●
●Делэм сэ сыфlокl,
губзыгъэр езыр къысфlокl.●
●Дыгъуэм икlэр мыгъуэ мэхъу.●
●Дыгъужь мэлыхъуэ ящlрэ?●
●Джэд пасэрэ бын пасэрэ.●
●Джэджьей зеуалэ псывэ хоупlэ.●
●Джэду щысу шыпсэ умыlуатэ.●
●Дзей хуэщlэ фlыщlэ хэлъкъым.●
●Дзы зыфlэпщ дзы къыпфlещыж.●
●Дзыхьмыщlыр дзыхьщlыгъуэджэщ.●
●Е пщlауэ фlы ущымыгугъ,
фlы пщlами ущlэмыфыгъуж.●
●Е улlын,
е улlэн.●
●Егъэлей делагъэщ.●
●Еса сэгъейщ.●
●Еущий зы махуэщ,
хабзэ хьэху махуищщ.●
●Жэмрэ вырэ зэхуотэдж.●
●Жейрэ лlарэ зэхуэдэщ.●
●Жыжьэу бгъэтlылъыр благъэу къощтэж.●
●Жьэ лlыкlуэ нэхърэ щхьэ лlыкlуэ.●
●Жьэшхуэ тхьэшхуэ и жагъуэщ.●
●Зэрыпщlу мыхъумэ,
зэрыхъуу щlы.●
●Зэхуэгъафlэ зэфlэкlуэд къыхокl.●
●Зэщыгугъ мэунэхъу.●
●Зекlуэкlейм лъашэ уещlри дыхьэшхыкlейм lушэ уещl.●
●Зи бзэ lэф щынэр мэлитl
ящlоф.●
●Зи бзэ lэфlым блэр гъуэмбым къреш.●
●Зи бысым зыхъуэжым чыцlыхъу хуаукl.●
●Зи жьэ зэумыщlэм я гухэлъ зэрыщlэркъым.●
●Зи щхьэ мыузым уи щхьэуз хуумыlllуатэ.●
●Зи lыхьэ зыфlэмащlэм хьэм фlешх.●
●Зи lуэ ит нэхърэ зи щхьэ ит.●
●Зы жьэм жьэдыхьэр жьищэм жьэдохьэ.●
●Зы махуаем зумыгъэлl,
зы махуэлlым зумыгъашэ,
зы дзэшхуэм зумыгъэхь.●
●Зызыгъэгусэ lыхьэншэщ.●
●Зым ищlэр щэхущи,
тlум ящlэр нахуэщ.●
●Зыщытхъур къэгъани яубыр къашэ.●
●Зыщlэпхьым къыпщlехьыж.
(Пщlэ зыхуэпщlым къыпхуещlыж,
жыхуиlэщ.)●
●Зыlурыдзэ нэхърэ зыдэдзых.
(Бгъуэтыр зэуэ зыlурыбдзэ нэхърэ гъэтlылъыгъэ щlы,
жыхуиlэщ.)●
●Имылъ къолъэт.
(Фочыр нэщlщ жыпlэу уримыджэгу,
узэдауэ къыщlэкlыу щlэщхъу къызэрыпщыщlын пщlэнукъым,
жыхуиlэщ.)●
●Ин жыlэ цlыкlу lуатэщ.●
●Иужь акъыл нэхърэ ипэ акъыл.●
●Кlуэд къыубжмэ,
уи тхьэмадэжь и цlэри къыхэхуэнщ.●
●Къакlуэ и lыхьэ lыхьэхэмыlуэщ.●
●Къан хуэщlэ фlыщlэ иlэкъым.●
●Къэмыс-нэмыс тlысыпlэщэкъущ.●
●Къоджэ нэхъыжьщ.●
●Къоуэм уемыуэжмэ,
lэ пфlэту укъищlэркъым.●
●Къыдыхьэр думыхуж,
дэкlыжыр умыубыд.●
●Къыпкlэлъымыкlуэм узыкlэлъигъэкlуэнукъым.●
●Къыпlтекlуэ лъэщщ.●
●Къыпlтекlуэр гугъущ.●
●Къуэфlми къуэ бзаджэми адэ щlэин ухуэмылъыхъуэ.●
●Къуэшрокъуэр пlащlэри унакъым.●
●Кlапсэр кlыхьмэ,
фlыщlи,
псалъэр кlэщlмэ,
нэхъыфlыжщ.●
●Кlэпlейкэр зымылъытэр кlэпlейкlэ и уасэкъым.●
●Лажьэ жьы хъуркъым.
(Лажьэ
– гукъеуэ,
нэщхъеягъуэ.)●
●Лъакъуэ псынщlэ вейхэпкlэщ.●
●Лъапэкlэ хыфlэбдзэр дзапэкlэ къощтэж.●
●Лlэным лlыгъэ хэлъщ.●
●Лlы здашэ щlэупщlэркъым.●
●Лlы и псалъэ епцlыжыркъым.●
●Лlы пхам лlы еуэркъым.●
●Лlы псори лlыкъыми фыз псори фызкъым.●
●Лlы хахуэр утыкум щощабэ,
лlы щабэр утыкум щокlий.●
●Лlым зигъэгусэркъым.●
●Лlыгъэр lыхьэмыгъуэшlщ.●
●Лlыкlуэ яукlыркъым.●
●Лlыфlыр бэ дыдэщи,
лlыфl
дыдэр зырызщ.●
●Лlыхъужь и лъэужь кlуэдыркъым.
(И цlэр,
игъэхъахэр къонэж,
жыхуиlэщ.)●
●Лlыхъур фыз дэубзэщи,
лlыбзыр фыз дэуейщ.●
●Мафlэ нэхур
«благъэщ»
жыпlэу умыкlуэ,
хьэ банэ макъыр
«жыжьэщ»
жыпlэу къыумыгъанэ.●
●Мащэм зэ ихуар набгъэщи,
тlэу ихуар нэфщ.●
●Мащэм зытезыгъэгусэм,
куэдри фlыщэ ищынкъым.●
●Мэзрэ мазэххэрэ уи щэху щумыlуатэ.●
●Мэкъу мащlи къыумыхь,
мэкъу бэхьи умыхъу.●
●Мыщафэ lэрымылъхьэм гуащэр щумыгъэгугъ,
гъусэ мыхъунум ущыгугъыу мыщэм уемыбэн.●
●Мыщащхьэ плъагъуу мыщэ лъэужь умылъыхъуэ.●
●Мыщэ жея къыумыгъэуш,
лlы мышынэ умыгъэгубжь.●
●Нэ зыдэщымыплъэрэ тхьэкlумэ зыщымыдаlуэрэ,
бэн зэвыр мыхъумэ,
щыlэкъым.●
●Нэгъуэщlым ишхамкlэ уэ укъэмыкъей.●
●Нэгъуэщlым и щытхъум уэ уримыкъей.
(Уримыкъей
– уримыпагэ.)●
●Нэмыс здэщымыlэм насыпи щыlэкъым.●
●Нэмыс пщlымэ уи щхьэщ зыхуэпщlыжыр.●
●Нэмысыншэр насыпыншэщ.●
●Нэпсейр насыпыншэщ.●
●Нэрылъагъу щытхъур щlыбагъырыубщ.●
●Нэфlэгуфlэ и нэ дыщэ lуэнтlа щlэлъщ.●
●Нэхъыжь теlущlыкlыпlэщ.●
●Нэхъыжьым жьэ ет,
нэхъыщlэм гъуэгу ет.●
●Нэхъыщlитым яхэди я нэхъыфlыр къыхэх.●
●Ныбэ ей щыlэ мыхъумэ,
шхын ей щыlэкъым.●
●Ныбэм
«уи адэ жьакlэ къыпыупщlи къилъхьэ»
жеlэ.
(Ныбэм уедаlуэмэ,
емыкlу къыуигъэхьынущ,
жыхуиlэщ.)●
●Ныбэр фэ цlынэ-лы цlынэщи зэlуокl.
(Куэд иплъхьэ хъуну щхьэкlэ,
иумылъхьэ,
жыхуиlэщ.)●
●Ныбэрыдзэ нэхърэ щхьэдэдзых.
(Гъэтlылъыгъэ щlы,
жыхуиlэщ.)●
●Ныкъуэдыкъуэ нэхърэ уэдыкъуа.●
●Нысэ мыхъунур жьантажэ мэхъури,
мафlэ мыхъунур ищхьэм щолыд.●
●Пагэм и блыпкъ-блащхьэ къутэгъуафlэщ.●
●Пащlэгъэлыгъуэ джэгу хэлъкъым.●
●Псалъэ бзаджэ губзаджэщlщ,
гурыщхъуэ щlыныр хуэмыхугъэщ.●
●Псалъэ щабэ гущабэщlщ.●
●Псалъэ lэфlыр мэгущlэри,
псалъэ дыджыр мэщlытэ.●
●Псапэ куэд хъуркъым.●
●Псэр ящэри напэ къащэху.●
●Псы икlыгъуэм унэмысу уи кlэ умыlэт.●
●Псылъэншэу Къурей ихьэркъым.
(Къурей
– Кавказ лъапэм щыlэ губгъуэшхуэ гуэрым и цlэщ.)●
●Пфlэкlуэдам щхьэкlэ умыгъ,
къэбгъуэтам щхьэкlэ умыгуфlэ.●
●Пхуэмыдэ пэшэгъум мыгъуэ уохъулlэ.●
●Пхуэмыфащэ пэшэгъу пщlымэ,
уи анэ мыгъуэ ищlынщ.●
●Пхуэмыфащэ щауэгъу умыщl.●
●Пцlищэ нэхърэ зы пэж.●
●Пщащэр пагэмэ,
ябгынэж.●
●Сэлам лей хъуркъым.●
●Судым шыфэ псэу иплъхьэмэ,
вакъапхъэ къипхыжыркъым.●
●Уэшх блэкlам щlакlуэ кlэлъумыщтэж.●
●Удафэ и акъыл ирефыж.●
●Удын гуауэр мэгъущри,
псалъэ гуауэр гъущыжкъым.●
●Ужьмэ,
жьы хуэдэ щыти,
ущlэмэ,
щlэ хуэдэ щыт.●
●Узэпэгэкlыр къопэгэкlыж.●
●Узэралъагъуу уафlощl,
узэрафlэщlу уалъытэ.●
●Узрихьэлэ шхыныфlщ.●
●Узэрымыса бысым умыуб.●
●Узэрымытым зумыгъэфlыкl.●
●Узэчэнджэщын умыгъуэтмэ,
уи пыlэ гъэтlыси ечэнджэщыж.●
●Узэщэ нэхърэ узэтэ.●
●Узигъусэм и фэ къыуаплъ.●
●Узыгъэтlыс уиубыжыркъым.●
●Узыдэмыкlуэжын ущыщымыуэ.
(А зэм узэралъэгъуам хуэдэу ущыту уафlэщlынущ,
жыхуиlэщ.)●
●Узыдэмыхьэ къуэладжэ лы дэзщ.●
●Узытекlуэм пэкlум уахегъэн.
(Фащэм,
щыгъыным щысхьын хуейщ,
иужькlи цlыхум уарихыхьэн щхьэкlэ,
жыхуиlэщ.)●
●Узытелlэ нэхърэ къыптелlэ.●
●Узыхэдэн щымыlэмэ,
щыlэр къыхэх.●
●Узыхэтым уаймыкlумэ,
уи унэ умыкlуэж.●
●Узыхэфыжыну псым ухэмыубжьытхэ.●
●Узыщымыгугъын ущыгугъмэ,
пхъащэ гъуэгу урижэнщ.
(Гугъу уехьынщ,
жыхуиlэщ.)●
●Узыщымысхьри уимыlэххэри зэхуэдэщ.●
●Уи адэ-анэ яхуэпщl
нэмысыр уи бынми къыпхуащlыжынщ.●
●Уи анэ зыуб уи щхьэ дэгъэсыс.
(Пэж жызыlэм дыжыlэ,
жыхуиlэщ.)●
●Уи анэ къобэнми зромыгъэуд.●
●Уи гуащэ еплъи уи лъэ гъэбакъуэ.●
●Уи гур зыхуеlэм уи lэр лъоlэс.●
●Уи гъунэгъур бзаджэмэ,
щlы хущынэ.●
●Уи ин жиlэнщ,
уи цlыкlу иlуэтэжынщ.●
●Уи мыгъусэ уи лъатэпс иумыгъапхэ.●
●Уи мыщауэгъу гъусэ умыщl.●
●Уи напщlэ темылъ тумылъхьэ.●
●Уи нэ гъаплъи уи лъэ гъэув.●
●Уи псалъэ гъэlэси,
уи нэмыс гъэбыдэ.●
●Уи тепlэн еплъи,
уи лъэ укъуэдий.●
●Уи фlым иумытыр мафlэм уфlес.●
●Уи шхын нэхърэ уи нэщхъ.●
●Уи шым ижынур пщlэжын хуейщ.●
●Уи щхьэ мыузу боз иумышэкl.●
●Уи щхьэ хуэпщlыжыр уи нэмысщ.●
●Уи щхьэ хъумэ,
си хъыджэбз.●
●Уи lыхьэ зыlэрыгъэхьи,
итlанэ зыгъэгусэ.●
●Укъызэрашэ уи шыбэщ,
узэралъагъу уи гъуэгущ.
(Япэ
зэрызыбгъэлъагъуэщ,
жыхуиlэщ.)●
●Укъыщалъхум псори гуфlащ,
ущылъэжкlэ
зыхуэбгъагъыжыфмэ.●
●Умыгъэтlылъ къэпщтэжыркъым.●
●Умыщlэм ущlэупщlэныр емыкlукъым.●
●Унэм зыщыгъаси хасэм яхыхьэ.●
●Упащlэмэ,
уогувэ.●
●Упщlэ щlэщхъуркъым,
щlэщхъу щlэнэркъым.●
●Упщlэ lупщlэ хэлъкъым.●
●Ущакlуэ хэхърэ утакъуэ.
(Имыуасэкlэ пуду пщэ нэхърэ,
птымэ нэхъыфlщ,
жыхуиlэщ.)●
●Ущымытхъущэ
–
пхуэубыдыжынкъым.●
●Фадэм текlуа щыlэкъым.●
●Фlы зыщlэ упщlэжрэ?●
●Фlыр умыцlыхумэ,
нэхъ лъапlэр къыхэх.●
●Хабзэ лъэlукъыми,
lумахуэ lуэхутхьэбзэкъым.●
●Хабзэм къемызэгъыр и бийщ.●
●Хабзэмыщlэ емыкlухьщ.●
●Хабзэмыщlэ щыкlейщ.●
●Хабзэр убзэ зыфlэщlым хуэпщlэнум и ныкъуэр къегъанэ.●
●Хабзэр убзэнкъым,
къалэныр lулъхьэнкъым.●
●Хэдэ мэдакъуэри хэпхъуэ lыхьэфlэщ.●
●Хэдэ мэдакъуэри хэплъэ мэплъакъуэ.●
●Хэдэ мэдэхъу.●
●Хэплъыхь lыхьэншэщ.●
●Хъуэхъукlэ узэхыхьэу,
хъуэнкlэ узэхэмыкlыж.●
●Хьэ хей умыукl,
фыз хей иумыгъэкlыж.●
●Хьэдэр куэдрэ зепхьэмэ,
мэ щоу,
lуэхур куэдрэ зепхьэмэ,
мэлъахъэ.●
●Хьэджафэ банэркъым,
лъхукъуэщо хъуанэркъым.●
●Хьэфl
дэплъейр хьэфl
мэхъури,
шыфl
дэплъейр шыфl
мэхъу.●
●Хьэху хьэху тыж умыщl.●
●Хьэху яхь щыlэщи,
хьэху хьыж щыlэкъым.●
●Хьэхурэ щыхуэрэ зэlахыу хабзэжьщ.●
●Хьэщlапэрынэр емыкlущ.●
●Хьэщlэ гъунэгъу нэхърэ хьэщlэ жыжьэ нэхъ лъапlэщ.●
●Хьэщlэ къашэ щыlэщи хьэщlэ ишыж щыlэкъым.●
●Хьэщlэ лей щыlэкъым.●
●Хьэщlэ щlалэ щыlэкъым.●
●Цlыхум и цlэр езым зыфlещыж.
(Цlыхум и дуней тетыкlэм хуэдафэ къраплъ,
жыхуиlэщ.)●
●Цlыхуфl
и тхьэкlумэ
дэгущ.●
●Чэнджащэ щыуэркъым.●
●Шэрэ
лъырэ зэхакlэркъым.●
●Шэхур
хуабэу яхуз, фызыр щlалэу
ягъасэ.●
●Шу хьэщlэр
ягъэшэсыж, лъэс хьэщlэр
пщlантlэм
дашыж.●
●Шхын
нэхърэ шхалъэ.●
●Шыгъупlастэм
уемылъэпауэ.●
●Шыдыр
удафэмэ, тало мэхъу.●
●Шым еуи
дыхьэ, елъэдэкъауи къыдэкlыж.●
●Шыр
птымэ, шхуэри дэщlыгъу.●
●Шыуаным
илъыр зымышхыжынур гуэным илъым тогужьеикl.●
●Шыцуэс
къесу узэрысым уимыкl.●
●Щакlуэ
кlуэгъуэм
хьэв япlыркъым,
гузэвэгъуэм къан къахьыркъым.●
●Щауэр
зыгъэщауэр гуащэщи, гуащэр зэрыгуащэр и щэнщ.●
●Щхьэкlуэ
зышх щхьэшхыгъуэ йохуэ.●
●Щхьэр
къэхь, жаlэмэ,
пыlэр
къахь.●
●Щхьэр
псэумэ, пыlэ
шыщlэркъым.●
●Щыгъынибгъу нэхърэ теубгъуэн. (Щыгъын куэд уиlэ
нэхърэ тепlэнщlэлъын,
жыхуиlэщ.)●
●Щыжаlэм
щыпаупщlыркъым.●
●Щыкlыр
икlэ
мэхъу.●
●Щымыуэ
и щыуагъэ яшхыркъым.●
●Щытхъукlей
нэхърэ убыкlафlэ.●
●Щыщlэ
нэхърэ мащlэшх.●
●Щlакlуэ
нэхърэ уэшх нэхъ благъэщ.●
●Щlалlэгъуэр
щхьэгъэрытщ. (Ущlалэху
уlуэхутхьэбзащlэщ,
жыхуиlэщ.)●
●Щlэ
ягъэущ щхьэкlэ,
жьы яущиижрэ?●
●Щlэм
дежьи жьым дэшхэ.●
●Ямыгъэпсэлъэлl
яукlыркъым.●
●Япэ
джэлам ущlэмынакlэ.●
●Япэ лlар
япэ ирах.●
●Япэ лlэм
джэбыныр ейщ.●
●lэщми
псэ lутщ.
(Гущlэгъу
хуэщl,
жыхуиlэщ.)●
●lуэхухутэ
ялlыркъым,
лlыкlуэ
яукlыркъым.●
●lуэхутхьэбзэри
щlыхуэщ.● |
