...................
...................
ADİGABZE TXEN   -1
Şhalaxho Ragıp
21 Ekim 2005
                         
...................
...................
Konu hakkında yazan katılımcılarımız:  
(Alfabetik sıra ile)
 Abrek, Adige, Altud Muk Yağan, A. Esra Demiröz, Aşıwa, Aydın Tokmak, Baykaldı-H, Big Brother, Bülent Atcı, Çeloh, Dzepş, Dzıbe Osman, Ergun Yıldız, Fugo, Guğoj Sami, Gupseuh, Hukla, Jade Burak, Jade Wumar, Jajıy, Mehmet Can, Mert Bıçkın, Meşfeş'uı Pşerah, Mezağo Esen, Müzeyyen Kip, Necdet Hatam, Neris, Piy Peris, Shat Murat Karakuyu, Shokul İlhan,  Şhalaxhue Llıque, Öner Demircan, Semra Ademey, Ş. R. M., Şebat, Şebatnik, Tıghujjqo, Yegerey.



Nıbjoghuxer,

Tiç'ale şşırıt, ti pşşaşşe qodanxer,ti thamate 'uef zexexak'uexer te şuıqenagh?

Şüe'ureba tibze yighaye maxhe?

Şui thamak'ume ne'usexeme a bze daxem yithawsıxe a'ureba?

Ç'ınahıç'e lhap'e dzepş qyeblagh, adığabzem yithawsıxe şyedghetın. Wolexhua? lhepak'kue tirewti.

Guer zıgodırem şır reçejırep a'ueştıgh adığejjme. Tiguxer remk'uedıpew qyeblagh dzepş. Wi gupşıse adığededew adığexer,'orı'uatexer, txıdejjxer,adığe guşe'ejjxer qıtfetxıx.

YEMMAC Ç'INAHIÇ' LHEK'İ Tİ'EJEP.TIZEMNEK' WO...


 Dzepş
 22.10.2005

 WORAPSOW ADIĞEXER!!!

Wo! Adığeghem yithamate mafew, l'ıxhujjme yaliyew, zewap'em ziharem piyme yagu zıghek'odıjıre dzepşme yadzepşew Şhalaxhome yats'ıfı daxer;

Wo! Zıfede şim'axe Tyatejjı Lhep'exer, Tyanejjı gupsexer;

Wo! Tiç'ale blanexemre Tipşşaşşexe daxexer;

Wo! Tinartıjjxew; sosrukomre peterezımre tlepşımre.....

Wo! Adığe lhepkhır zewji zereşitew.

Tham sımagenıgher, deyıgher, guxeç'nıgher, guk'odıgher şüimıghelheghew; dexegher gupsefınıgher lheghunew şüi'er şşıdmi khıjüdexhu zepıtew şüiç'ale-jöaleme şüaxetı zepıtew Şüizereadığer zışımıgheghuşew şüızexemghek'iji zepıtew şöeyegheşşem ghaşşek'ahı mafem şüızedışereghe'e!!!

Yew mace xhujin! tzenek'inep. "yemzeşırer meş yişş'egh"
ya'uagh adıghejjme. Aşfeşşıge tyezeşı xhuştep.

Ga khızerep'oaghem fede tigu rek'odıştep. Tham yi'ome.
Mı Adığe şöelhırım yit mıfedıze Adığer tarı be khazgheghuneştır ziwushanme yapşew wo şhalaxho depşmafer?
Nepere adığeme yazxetır mıdeghu nah mışş'emi aş tfeğew
tfegumeç'ew tısişi xhuştep. Tyatejjme Tyanejjme Khızeryaxhul'eghexeme tyateghupşısen fay.

Nepe dunayim tet adığexer tede şi'emi tarı lhepkhım şişmi bemışşew tızerewghoyini tızede'epı'jın fay. Tızereghotijini tızewç'ijin fay. Tyegupşisen fay tızdışi'ak'eştır. Adıre eçıb lhepkhıme yaxabzem yaxeghoazere tixabze daxer tılejınfay, zetıhen fay. Ti wored daxexer dıgheç'ejin fay. Tixeghegow xeghegume yanah daxe ADIĞEYım yizxetım tpılhınfay.

Marı be zeretşiç'agheştır. Adığexer? Amırme şşıd ar khızeretexhul'eştır?


Dzepş
 22.10.2005

 DZEPŞ

Wo adığe dzepş lhep'exer
Zexeşüxıre be sipxheç'iç maxher?
Şüılheghure be sikhaşö daxer?
Şüıkhıç'ede'ure be sik'eraxho maxem?
Şüıkhyede'ure be siwored daxem?
Şüışş'ere be sızereadığer?
Zı mafe gorem şüıkhızıslhıxhurem,
Zı pç'eghoalem sızeretesew,
Nartmi sıraghusew,
Sızdışı'eştır arı 'oşhamafer.
Wo wı xet şüıow zızyejüghepperem,
Serı adığeme ya dzepşer.


Semra Ademey
22.10.2005

 Wupsouha, (kabardeyge)

Tha razı gıfhuhğh, seri sıthınush.
Mı dıthaher dethene bıjegemi ari dıthıns. Apşığoe nağh deygefins. Sıt jıwere hun?

Abzehhem "c", Kaberdeyim "g" jey ır abı şıha dethene bızege mi ar dıtgath jızoır.

Şhalaxho daheuw yezugh. Selam yıtıgehar se sızuh ım. Het sıt jezanu sıjeım. Nigi se mıbdey fe dauwre selam festınu?

Oksij, fasapşh... dethener jız anu? Kae aharı dıwğath. Tham fiğapsou.

Wuzınşhu.


Şhalaxho
 22.10.2005

 Wui maxhue f'ı ademeyxeme ya daxe.

Adıyabze sikatxe yıwbleghum şu'ı fes lhap'e wesexı.
YAZIMIN BAŞINDA SİZE BİR MERHABA YA DA HOŞ GELDİNİZ DERİM, DİYORUM. İKİ ANLAMI DA YÜKLEYEN VAR.

şuı=iyi fes=ulaşma ,varma. İyi ulaşma ya da hoş geldin tam tercüme. Kırık manayı da yazdım.

FESAPŞ=EN YAYGIN OLANI. HOŞGELDİN. YANITI TAYGHOPSEWAPŞ.
ZAMAN UZUNLUĞU GÖRÜŞMEME AÇISINDAN VARSA KARŞI YANIT Wİ LHEXHUJ ŞU'I DIR.

KARŞINIZDAKİNE İLK KELAMI SİZ SÖYLEYECEKSENİZ. GÜNÜN SAATİ VAKİT ÖNEMLİ.

AKŞAM ŞUİ PÇIHA ŞUI- AKŞAMINIZ İYİ. Burada olsun yazmaz ama o anlam çıkar. Yanıt standarttır. Tham ŞUE WYWLHEGHU. Allah seni iyi görsün, sevsin.

Tarlada çalışana farklı hitaplar var. Bu iş karışık.
TARLADA EKİNLE UĞRAŞANA İLK HİTAP VAKİT NE OLURSA OLSUN
''Ghebeju weghotapş''tir. Yanıtta ''thayghopsewapş''tir.
Ayrıca fesıjapş var o da bellidir.

Ademey ''g''ler konusunda Shapsughlarda sizin gibi yazıyor.
Yukarıdaki yazılar Shapsugh diyalektine göre yazılmıştır. Buraya Adige yazı diliyle yazan olursa o da yanıt bulur.

Kabardeyce'nin yanıt bulması mümkün değildir.

Karşınızdaki başlayacağınız hitap çok önemli. Gelinlere, takılan bir çok güzel hitap var. Zivushanda bir hitabın parçasıdır. Daha niceleri...

Sayın Ademey sizi kuralsız yazdığınız şekliyle anlamamız mümkün değildir. Bunu genel için söylüyorum. İster ''g'' ister ''c'' ile yazın önemli olan bir belirli alfabe ile yazmanızdır.

Yukarıdaki yazılar zaten konuştuğumuz gibi yazıldı. Sizde buyurun konuştuğunuz gibi yazın. Öbür türlü hemen de yazamazsınız.


Semra Ademey
 22.10.2005

 Sayın Şhalaxho,

Çok teşekkür ederim. Bu şekilde ki notlar gerçekten yerini buluyor o yüzden bence çok çok önemli.

Haklısınız hiçbir kural olmadan yazdım. Ama ben en kısa sürede Kuba Şaban alfabesi ile yazmaya başlayacağım.

Lütfen bu yazıları devam ettirelim. Tham pısouri wuzınşhe fişh. Tham fiğapsou.

Dızırılağujınge.


Şhalaxho
 22.10.2005

 Sayın Ademey Semra,

Kurallı yazıp yazmamak önemli değil. Siz zaten anlaşıyorsunuz. Kurallı yazmayı yaygınlaştırmak önemli. Kuba Şaban Alfabesi üzerinde örneklerin yazılması gerek. Ayrıca Kabardeyce örnek var mı bakmak lazım.

Sayın Ademey Adigece yazında nasıl yazarsanız yazın.

Saygılar.


Necdet Hatam
 24.10.2005

 Şüi Mafe şşüı nıbceğhu lhap'exer!
Şhalaxhue Kardeşimin izniyle...

Nıbjoghuxer,
Nıbceğhuxer,

Tiç'ale şşırıt, ti pşşaşşe qodanxer,ti thamate 'uef zexexak'uexer te şuıqenagh?

Tiççele şırıt, ti pşeşe khuedanexer, ti thamate uef zexexaquexer te şüıkhenağh?

Şüe'ureba tibze yighaye maxhe?

Şüeureba tibze yığheye makhe?

Şui thamak'ume ne'usexeme a bze daxem yithawsıxe a'ureba?

Şüi thequıme neusme a bze daxem yi thawsıxe aureba?

Bu metinde sizin de kullandığınız alfabenin Quıbe Şaban alfabesinden daha kullanışlı olduğunu düşünüyorum. Birkaç güne kadar tüm alfabeyi açıklamaları ile iletebileceğimi sanıyorum.

İnanın sizlerle geleceğe daha güvenle bakıyorum..

Sevgilerle..

Mı txıgher khızereptxığhe txepkhılher Quıbe Şaban yitxepkhılhe nah arıfeğhuew khısşşüeşşı. Mefezawıleççe txepkhılher zerepsawew, khetxıhağhew khışülhızğheesınew seguığhe.

Şüişşüeşş jüığhexhuı si guığhe nah yını şüeşşı.

Şşüççe...

Ç'ınahıç'e lhap'e dzepş qyeblagh, adığabzem yithawsıxe şyedghetın. Wolexhua? lhepak'kue tirewti.

Guer zıgodırem şır reçejırep a'ueştıgh adığejjme. Tiguxer remk'uedıpew qyeblagh dzepş. Wi gupşıse adığededew adığexer,'orı'uatexer, txıdejjxer,adığe guşe'ejjxer qıtfetxıx.

YEMMAC Ç'INAHIÇ' LHEK'İ Tİ'EJEP.TIZEMNEK' WO...


Semra Ademey
24.10.2005

 Sayın Hatam,

Se nigi fe dawru selam feshınu sıjeım. Adiğebze socuğh jızahem seri sıhetzh. Arşa selam yetiğe sıjeım. Diğodazh. Sigür eyü meğute. Di jele-ğoleher nağhri diğur yauğgute.

Saygılarımla.


 Necdet Hatam
 24.10.2005
Ademeyxe yapxhu, Şıpxhu lhap'e,

Cı khışıbıtxıççe yı Tırkuıbzeri kheptxım, yı Adığebzem sıxeezıhejınu wızoğheguığher...

Nobe Ademey Hikmetre dızeğhuısa, wiselam yesxıja, Pşedey ar Nalçıç maquer...

Wızınşu fışıt...


Şhalaxho
 26.10.2005
Saygıdeğer büyüğüm Necdet Hatam

Zatı alinizin görüşleri tamamen doğrudur. Onlar hakkında yorum yapmam mümkünde değildir.

K'ube Şaban alfabesini gündeme getirmemin amacıda CC’nin kesmesiz Türk Latin harfi içermemesi isteğidir.

Bizlerin yazdığı alfabe Shapsugh diyalektine uygun olmasına rağmen bir iki değişiklikle göz bebeğimiz Adige yazı dilini de yazabilmekteyiz. Biz diyalekt alfabesini kendi yakınımızda derleme yaparken ve dili öğrenenlerin yaşlılardan daha iyi müstefit olmaları için kullanıyoruz.
Ayrıntılandırmayı düşündüğünüz alfabeye bizler vakıfız ama önemli olan sizin gibi bir şahsiyetinin alfabeyi gündeme getirmesidir.

Sayın Hatam

K'ube Şaban alfabesini güncellemek aslında sizin eseriniz. Ben sadece yazdım. Vatan Düşüncesi kitabını bir yazınızda görünce aklıma hemen geldi. Yıllar önce Reyhanlı Derneği’nden almıştım o kitabı. Alfabe tartışmaları da varken tam isabet dedim ve o kitaptan aktardım.

O kitap 1967 basımlı. BEN EMİNİM Kİ, O KİTAP SAYIN HATAM’IN ELİ DEĞMEDEN REYHANLI’YA ULAŞMAMIŞTIR.

O kitap üzerine 13 yıl önce biraz çalışmıştım ama Kiril Adige alfabesi ile de asla kıyaslamamıştım.

Anavatandan yükselecek Meş'feş' Necdet’in sesi bizlere daha da güç verecektir.

Ağabey anadilin göz yaşları yok artık. Kurudu göz pınarları. Sadece donuk gözleri var anadilimizin.

Dilimize dair bir avuç genç uğraşıyor. Zaman tablosu, ön ekler, yapım ekleri, ses değişmeleri, sentakz ve benzeri, hatta diyalekt değişim tablosu diye ama o kadar.

Sonsuz sevgi ve saygılarımı arz ederim sayın Hatam.

Saygılarımla...


 Şhalaxho
 26.10.2005

 Wui mafe şuı thamate şxo Meş'feş' Necdet. Siqatxe yiwbleğum.

Tha şxom dexağer, mamırnığer wyadıjı yişşınce squpfyelhe'u.

Sayın büyüğüm ŞAHSINIZIN ÇERKES KÜLTÜRÜNÜ İLGİLENDİREN HER KONUDA BİR UZMAN OLDUĞUNUZUN BİLİNCİNDEYİM.

Kısa bir görüşümü de arz etmek istiyorum.saygılarımla…

Sizin yazdığınız alfabe ile bizim diyalekt alfabesi arasında çok az fark var. bunun sebebi de belli. Biz ‘’g’’ harfine kurallı okumaktan kurtarıp diyalektimizi yazalım diye ‘’g, ğ, gh’’ diye 3 adet g harfi versiyonu koyduk.arz ederim.

Kalın ‘’ş’’ harfini siz ‘’şş’’ şeklinde beyan buyurmuşsunuz tamamen doğrudur.

Kalın ‘’ş’’ harfinin ‘’u’’ ya da ‘’ü’’ ile yazılımında tek ‘’ş’’ ile yazılabileceği sayın Huvaj’ında katıldığı bir görüştür. Zira Kiril’de de olduğu gibi kalın ‘’ş’’, ‘’y’’ ile çok farklı bir sese dönüşmektedir.

Bir şey daha; Şhalaxhue yazarken baştaki kalın ‘’ş’’dir. Yani Şşhalaxho olarak yazılması lazım ama ‘’şş’’ harfi ‘’h’’ harfi ile bu şekliyle yan yana geldiğinde tek ‘’ş’’ yazılarak kalın ‘’ş’’ okunabilir. Dilin geneli düşünülürse bu düşünce mantıklıdır.

Diasporada bir çok Latin alfabe çalışması var. Biz diyalekt alfabemizi bu güne kadar Kiril alfabesi öncesi yardımcı olarak kullandık. Adige yazı dili içinde sıkıntımız yok. Az sayıda da olsak BİZLER CEP MESAJLARIMIZI, MAİLLERİMİZİ, GEREKTİĞİNDE DE MEKTUPLARIMIZI BİRBİRİMİZE KENDİ DİLİMİZLE YAZIYORUZ. HİÇ BİLMEYEN YA DA AZ BİLENLERİ DE BELLİ İFADELERDE ADIĞABZE YAZMALAR YÖNÜNDE MOTİVE EDİYORUZ. Zamanla bir ilerleme oluyor. Hava üflemeli ses, harf diye alfabe yazılarınızda muhteşem bir tanım yaptınız. Bu tanımın önemini bilen bilir.

’’yi’’, ‘’yı’’ sesinin neden diasporada tutunduğu Adigey’de ‘’a’’ ve ‘’ı’’ üflemesi çok net açıklığa kavuştu. Teşekkürler ağabey sağ olasın, varolasın.

Alfabeye dair sayın Huvaj’ın alfabeler kitabını didik didik ettim. Telefon ve faks yoluyla da sayın Huvaj büyüğümüzle defalarca bazı konularda bilgi edindim ama genel geçer bir alfabede diaspora düşünülecekse önce bir dayatmadan öte konuştuğumuzu kısmen yazabilmeliyiz. Arızi ses ya da üflemelerden bahsetmiyorum. Mesela ‘’h’’ yani Türkçe’deki ‘’h’’ bir diyalektte sadece üfleme olarak bir kaç kelime ve onun kullanımlarında var. Bu hiç dikkate alınmamalıdır.

Kiril’deki (k') nin kurallı okunmasının Latin’de olamayacağını sayın Huvaj’ın alfabeleri göstermektedir. Yani (Ç') ve (k') nin kurallı ‘’y’’ ve ‘’o’’ dışındaki okunuşu tek (Ç') altında olabilir..

Sayın Hatam silinen alfabelerde bu yönde alfabe de vardı ama ÖNEMLİ OLAN SİZ VE SİZİN GİBİLERİN DÜŞÜNCELERİ. BEN KENDİ DİYALEKTİMİM TEMEL BAZDA YAZILACAĞI BİR LATİN ALFABESİNİ FAYDALI BULURUM. Aynı şey Kabardey ve Besleneyler içinde geçerli.

Ağabey şahsi kaygım yok. Hiç bir alfabe fark etmez ama önemli olan yayılabilmesi. Çokta arızi kabile diyalekt seslerine gerek yok. Bizdeki (s') harfi ile ‘’s’’ ve ‘’şş’’ yan yana geldiğinde oluşan (c') harfleri gereksiz ama Kabardeylerin de bizim gibi ‘’g’’ harfini diasporada kullanmaları hoşuma gidiyor.

Sayın Hatam,

Maksadımı aşan beyanlarım olmuşsa karar sizin. Gereğini de yapacağıma emin olunuz.

Saygılarımla...


Şhalaxhue
 26.10.2005
SAYIN NECDET AĞABEY,

Maxhe ve makhe? Dialekt farkı yazılımdır. Her ikisini de anlarız.

Nıbjoghuxer, Nıbceğhuxer burada da aynı.

Sayın Hatam alfabeyi yazmanızı sabırsızlıkla bekliyorum.

''Şşuı'' nın ''şuı'' yazılabileceği düşüncemi arz etmiştim.

Ağabey bir şey çok önemli; ''Şüeureba'' bu yazı size ait ben bunu ''şüe'ureba'' diye yazardım. ''u'' harfini kesmeden ya da bütün harfleri kesmeden kurtarmak çok önemli. Pedagojik olarak çok önemli.

Saygılarımla...


Necdet Hatam
 26.10.2005
Şhalaxhue'nin şahsında ilgi duyan tüm arkadaşlara,

Değerli kardeşim övgülerinizi inşallah hak ediyorumdur. Teşekkür ederim.

Ama inanın her gün yeni dalgaya olan inancımı daha bir pekiştiriyorsunuz ki, özellikle bu beni çok mutlu ediyor. Dün yazamayışımın nedeni Yahoo'daki arıza idi.

İşin teknik kısmına gelince;
Bizim önerdiğimiz alfabede de aynen bu üç g harfi var. Sayın Huvaj ile birlikte çalışırken alışılmış olduğu şekli ile g'yi Türkçe'deki g gibi bıraktık. Aslında Ğ'de (yumuşak G) Türkçe'de olduğu gibi yumuşak G olarak bırakılabilir ve ağlamak- meghı şeklinde yazılabilirdi. Bu belki de daha sistemik olurdu. Ancak dilimizde Arapça'daki ğayn sesinin yumuşak G sesine göre çok daha fazla olması ğayn sesi için Ğ (tek harf) ve yumuşak G için de gh'yi tercih etmemize neden oldu.

Diyasporada kullanılacak alfabe için kalın ş ile ince ş'eyi ayırmıyoruz. Dili çok iyi bilenlerin ş harfinin yer aldığı sözcüğe göre bunu kalın ya da ince okuyabileceğini düşünüyoruz. Dil bilmeyenleri bu nüansın ayrımında olmasını sağlamak inanın deveye hendek atlatmaktan daha zor. Örneğin ben buraya geldiğimde dili biliyordum. Teorik olarak dilbilimcilerin önemsediği yaklaşımlarım da var. Ancak hala sesleri yeterince ayıramıyor, yazarken çok imla yanlışı yapıyor, okurken iyi bilenlerin hala uyarısına maruz kalıyorum

Çift şş ile gösterdiğimiz ş kalın olanı değil diğer çift harflerle gösterdiğimiz ve I kesme işareti yardımı ile iki işaretle gösterilen sesler. Yani sesin pekiştirilmiş olanı. Şeddeli olanı yani şşuı_ш1у karşılığıdır.

Dolayısıyla, bizim şşuı ile gösterdiğimiz şuı olarak değil ancak ş'uı olarak yazılabilir. Ancak ben Kiril'deki kesme işaretinin pekiştirme ve kesme görevlerinin hem yazmayı çok rahatlattığını ve görünümü de çok sayıdaki apostroftan kurtaracağını düşünüyorum.

Şueureba şüe'ureba yazılımları. Alfabenin en can alıcı noktalarından biri. Bu imkanı bize veren Kiril'deki y harfinin sessiz olanını w ile ve sesli olanını u ile gösterebilmemizdir. Eğer Quıbe Şeban alfabesinde olduğu gibi U harfini hem sessiz hem de sesli yarine kullansaydık sizin yazdığınız gibi yazmak zorunda kalacaktık. Bir düşünün bu yazılımın metni kaç tane apostroftan kurtardığını, kazancımızı.

Size bu yazdıklarım dışında Edebiyat Bölümü'müze yayınlanması için ünlü yazarlarımızdan Khuyekhue Nalbiy'ın bir çok beğeneceğinizi umduğum bir eserini gönderiyorum.

Sizlerden en büyük dileğim; politikayla daha az bilimle, anavatan ilişkileri ile daha çok ilgilenmeniz. İnanın bugün Kafkasya'daki olaylar bizim hele diasporanın hiç etkileyemeyeceği, ulaşamayacağı noktalarda planlanıyor. Üstesinden gelebilecek tek güç de iç dinamiklerdir. Bize göre diasporanın önceliği anavatanda yaşayan çoğunluk halkın kararlarına saygı göstermek, bu kararları gücü oranında desteklemektir.

Sevgilerimle...


Necdet Hatam
 27.10.2005
Değerli kardeşim Şhalaxhue,

İletinizde gözümden kaçan bir şey oldu. Önerilen alfabeye göre maxhe махъэ örgü, örmekten örüyor demektir, makhe ise макъэ ses demektir. Ancak maxhe'nin ses olarak yakın olduğu sözcük maxue'dır ki, gün şans anlamlarına gelir

Sevgiyle...


CircassianCanada
 27.10.2005
Sayın katılımcılarımız,

Değerli büyüğümüz sayın Necdet Hatam'ın gönderdiği makale okumak isterseniz aşağıdaki başlığı lütfen tıklayınız.

Saygılarımızla

Abdzaxeme Yan (Dil Üzerine Bir Makale) >>>


Şhalaxue
 27.10.2005

 Teşekkürler Necdet ağabey.

Maxhe'yi biz ses olarak kullanıyoruz. Örgü de doğrudur.


Şhalaxho
 27.10.2005

 Sayın Hatam,

Hikaye nefis. Psım Yihığe Oşşha kitabından. Sondaki dörtlüğü size yazmayı düşünmüştüm. Genel hatları ile hikayeyi hep anlatırım. İki yıl önce Latin'e bende çevirmiştim.

Ağabey, asıl önemlisi bunu etkili Türkçe ile çevirebilmek.


 Şhalaxhue
 27.10.2005

 Sayın Hatam,

Çok çok teşekkürler. Ufkumuzu aştınız. Alfabe dizaynınız benim için hemen şimdi yazmaya başlayacak kadar güzel.

Bu alfabe ile bir iki yazı deneyip arkadaşlarıma göndereceğim.

Sayın Hatam,

Dil bilenlerin aslında çokta alfabe sıkıntısı yok. Ancak onlarda bir standart koymak zorunda. Müsait vaktimde deneyeceğim. Farklı yazacak kardeşlerimi de hoş göreceğinizi de umarım.

Mmaxhe ses olarak bizim diyalektimizde var böyle kullanıyoruz. Aynı kelimenin örgü anlamına geldiği doğrudur. Dil bu örtüşmeyi kullanımda ayrıştırıyor. Yexhı kullanımı gibi. Kabardeyce ‘’bje’’ kaç anlama gelir siz çok iyi vakıfsınızdır. Bizler mevcut Adige yazı dili edebiyatını çok önemsiyoruz.

Sayın Hatam, siz Hadaghalhe Asker, Şhalaxhue Abu, Meşbaşe İshak, Koşbeye Pşımaf, Kuyeque Nalbiy, Xhureşe Sultan, Kump'ıl Kadırbeç, Lepşerişe İsmail ve birçokları, ile aynı havayı soluyorsunuz. Yanınızda Yenemuque Mevlut gibiler var ya da Xatqo Ahmet, Jane Qırımız manevi olarak sizlerle beraber. Lhewsten Yusuf belki de çok sık görüştüğünüz bir isim bilemiyorum. Kabardey’e hiç uzanmıyorum ama o Quyeque Nalbiy var ya Necdet ağabey apayrı bence. Onu izleyebildiğim bir kaç güldürüsü, okuyabildiğim romanı. Beçqan atını anlatan hikayesi. Senaryosunu yazdığı film her şeyiyle müthiş. Ne mutlu size sayın Hatam, ne mutlu. Diğer sanat dallarına hiç değinmiyorum.

Maxue kelimesi Kabardeyce gün diye düşünüyorum. Harf değişimleri belli, ses değişimleri de. Şans ‘’maf’’ diye biliyorum. Tabi biz anavatanda değiliz ağabey. 140 yıl önce ne geldiyse onunla başladık. Bunların önemi yok. Alfaben pedagojik olarak kesmelerden falan arınmış bu önemli.

Hayırlı olsun ağabey.

AĞABEY SEN VAKİT AYIRDIN YAZDIN. BAKALIM BİZLER İLGİLENMEYE VAKİT AYIRACAK MIYIZ? MUTABAKAT SAĞLANSIN ARAP HARFLERİ DAHİL BÜTÜN ALFABELERLE YARIN YAZMAYA HAZIRIM.

Saygılarımla.


Müzeyyen Kip
 27.10.2005

 Merhaba Sayın Şhalaxho,

En son mesajınızdan anladım ki Sayın N. HATAM'ın Adigece yazdığı hikayeyi siz de anladınız. Rica etsem aşağıya Türkçe'sini yazdığım ilk satırını inceler misiniz? Çözmeye okumaya çalıştım. Doğru tercüme etmiş miyim? Yardımcı olursanız sevinirim.

Yastığın bire ulaştığı

Sabaha doğru savaşa başlamak için fxhulfıgew (?) oturanların hepsi yanındaydı.

İkinci günü akşama gece birisi dönebildi. Diğerlerinden ne haber evine dönemeyenlerden. Savaşın ucunda öyle bir ağıt ağlama sesleri vardı ki, ağlama sesleri duyuluyordu.

Vallahi çok anlamsız bir tercüme oldu, kusura bakmayın anca. Kabardeyce çok iyi konuşuyorum ama yazıp-okuma çok zayıf.

İlk dörtlüğü Türkçe yazarsanız sevinirim. Şimdiden teşekkür ediyorum.

Saygıyla...

Müzeyyen


Şhalaxhue
 27.10.2005

 Olay çok zaman önce oldu.

Tan vakti köyde savaşmaya muktedir bütün erkekler köyü terk etti. Ertesi gün onlardan biri köye geri döndü. Hiç kimse ona gidenlerin halinden haberinden bir şey sormadı. Savaş bitmediğinden ağlama (ağıt) sesleri de henüz köyden yükselmiyordu.

Savaş alanından gelen kişi bir yaşlı ve henüz bıyıkları terlemiş bir genci yanına alarak köyü (halkı) gezdi. Uğradıkları her evden gencin ya da yaşlının akranlarından biri evden çıktı. Silahı olan kuşandı. At sahibi olan süvari oldu. Atı ya da silahı olmayan dirgen ya da bir kazık alarak yaya olarak onlara katıldı. (Onlarla hareketlendi)

Amdehan’ın eşi ve 6 oğlu önce gidenler arasında idi. 17 yaşına yeni başmış 7nci oğlunu kendisi ile bırakmıştı...


Merhaba sayın Kip,

ASIL ÇARPICI OLAN BUNDAN SONRASI.

Amdehan’ın eşi ve bütün oğulları şehit olur. Her biri olağan üstü kahramanlık göstermiş ve biri birlerinin ölümlerine tanıklık etmişlerdir. Savaş dönüşü cenazeler adet olduğu üzere direkt mezarlığa götürülür. Amdehan büyük bir metanetle olayı karşılar. Hatta cenazeleri son defa görmek için adet olmadığı üzere mezarlığa gitmesinin yadırganmamasını ister. Mezarlığa yola çıktığında sipsiyah olan saçları mezarlığa vardığında artık beyazdır. Her bir naaşın başında onlara adeta sağmışçasına hitap eder. Onların özelliklerini huylarını sayar.

(Bu ifadeler beni her zaman göz yaşlarına boğmuştur.)

Ardından tepelerde batmakta olan güneşe eşlik ederek Amdehan gider. Bir daha da görülmez.
Hikayenin sonunda şöyle biter.

Gece yarısı köyün misafirhanesinden bir wored sesi yükselir. Abzeghlerin annesi batmakta olan güneşi uğurlamakta. Onun Ahiret’e uğurladıkları ona göz kapaklarını kaldırmadan, onun ardından bakmakta. Aramızda olmayanlara yiğitlik türküsünü söyleyin. Onlardan kimin adını söylerseniz söyleyin onu doğuran Abzegh’tir...

Sayın Kip ve sayın katılımcılar,

Girişi elimden geldiği kadar sonraki bölümleri kısaca aktarmaya çalıştım. Yaklaşık anlam vermeye çalıştım. Anında yapılan çeviri sıkıntıları bende de olabilir. Affınızı rica ederim.

Bu hikaye benimle beraber bir çok arkadaşımı ve kardeşimi her okuyuşumuzda duygu seline boğar. Arz ederim.

Asıl önemli olan mezarlıktaki Amdehan’ın hikayesini istesem de çeviremem. Öyle çarpıcı ifadeler var ki, dengem bozuluyor sağlıklı düşünemiyorum.

Hikayeyi 2 yıl önce Türkçe’ye çevirip bir kardeşime göndermiştim. Ulaşabileceğimi sanmıyorum. Bu hikaye mutlaka çevrilmeli. Bana Adigece’si yeter. Arz ederim.

Sayın Hatam, bizi can evimizden vurdunuz. Böyle vuruluşa da can kurban olsun.

Saygılarımla.
 
sayfa  1    2    3    4    5    6    7    8    9    10