|
|
|
| ................... |
|
|
| ................... |
|
ADİGABZE TXEN
-3 |
Şhalaxho
Ragıp
21
Ekim 2005 |
|
|
 |
| ................... |
|
|
|
................... |
Necdet Hatam
17.11.2005
Xewkhenığexer seğeterezıjı.
Khısfejüğeğu
şexhuı (şexhu)
szeriğatxhew (sızeriğatxhew)
szğatxhere (sızğatxhere)
zepezğewınep.(zepızğewınep)
Mar(Marı)
wızeceççe(wızéceççe)
Bitsu Anatole
Psalhe zakhuet,
Tırku şşınalhe,
Se widéj cınezışar.
Jeşi, maxui ce a psalher
Siguççe jız'ewre séşat.
Xexes...
A ttser zi axhulhexhuxem
Kuedre se zexest ya guığu.
Si lhepkheğume,
Zı ffeçç mıxhumi-
Saxuequenut lhağuınlhağu.
Awe apxueder we wi bet,
Axemççi si xekuır yıbet...
Slhağuın sine khızxuiççxem
Saxetaş eplleyşeççe
Mazer khihew seşxue khuanşew
Wafem -
şerxh yıxhuıhıjıxu.
"Xexes" psalhe jağuem khiççri
Zexesş!are zğevu pseççe
yesheççaş jeş kued yıwıjççi
Nepsxer wısem zeşşafıxu.
Ycı wi guığu sşşıwe şıtme,
tırku şşınalhe,
şşesşşır woş'e:
Si khueş ecew nobi şşetxerş
Si negu,
Yalheşşu ya neps.
Psalhe zakhue jıs'em khiççri
Se slheğuaş yı şşıb khıdetır.
Khızjedemıçç se ar dapşeşi
Si pser xemıtu maffes...
Baykaldı-H
17.11.2005
Fijeş
fı'we nıbjeğxer,
Adiğebzek'e ftxaxem psori seri soge awe fibzer
Shapsugh-abzehım nakh toxeri soge awe fu'we
gızgıruegım. Gışızırımgu'am, seri yegenır
pzowupş'ıj. Fibzer tte'qu guğs. Ftxıme nakh guğ
mekhuj.
Wuzınşew fkhane.
Gupseuh
17.11.2005
Tham fi
apso psori...
Welihi seri euwa si quepe huam adiğebze txeniri
yegeniri. Auwe kabardeyipze nemış semgef.
Kabardeyham soge: fı gauge psori. Diwğatxe,dewğage...
Fi pşahhe fi ğuhg.
Necdet Hatam
17.11.2005
Nıbjeğu
lhap'exe,
Khestxar ççıh dıdetekhım. yıççem nevğhesatem wıser
yıççi a wıse dexedıder zerıkheberdéyıbzer
khıvguırıuenut. Siguapeş cıri ze khıtévğezeju fécem.
Dyapeççi wısit' khestxawe şıta. Ce t'uımççi sıtxem
sffeff. Zıttequı fécem feri khıvguırıu şşidzenş.
Mis se t'uri khızguıroue, yıççi t'uımççi sırotxef...
Xhıe fémızeş lhıtevğeğequate nıbjeğuxe...
Wızınşu fışıt.
Müzeyyen Kip
17.11.2005
Merhabalar,
Sayın Baykaldı H. ve Sayın Gupseuh yazdıklarınızı
çok güzel anladım. Sayın Necdet Hatam ve Shalox'ın
yazdıklarını da böyle okuyup anlamak isterdim. Rica
etsek biraz daha Kabardeyce'ye yakın yazamazlar mı?
Saygıyla...
Aydın Tokmak
17.11.2005
Maf,
Sikoşha, sişupha, sinahıjha, sinahıcıa sıtfıhoda
psori? Mıde yıtham yınahıbam segefaım, sega mı
gızgurıaım. Awa ew sigapa has psori. Adıgebzege
tyanır mı harfka (latinke)guws. Kril alfabege nah
yekunus, awa s'uhhar latinge matyahar. Thar
gıfdaapuk.
Wuzınşaw.
Baykaldı-H
17.11.2005
Fipşahaşha f'ıwe Adığexer,
Khızet wi ne vağuit'ır,
Mo dığem sreptlınu,
Khızet wi şhatsığuit'r,
Wafem khırine yısş'enu.
Khızet.
Baykaldı-H
17.11.2005
Fipşahaşha f'ıwe Adığexer,
(F'IWE STLAĞU)
Khızet wi ne vağuit'ır,
Mo dığem sreptlınu,
Khızet wi şhatsığuit'ır,
Wafem khırine yısş'enu.
Khızet wi upe ptlaxer,
Se ğaş'em ba xuesş'ınu,
Khızet wi tlağunığer,
Stl'euxk'ezğapejınu.
Yıdcı mı f'ıwe tlağhem şhak'e Hax Zawurbi yitxa
user fezğagenus. Se soş'eri ar ew f'ıw fiug
yirihınus.Mı user SHALAXUE RAGIP tırkubzek'e
yıtxıjme siguape khuns.
WUIPSO.
Öner Demircan
18.11.2005
Wopsow
Adığexer!
Merhabalar. Kardeş türkülerin ''Setenay''
parçasının Agiğabze sözlerini yazabilecek biri
olursa çok mutlu olurum.
Zeçeci Tha' Şöğepsow...
Necdet Hatam
18.11.2005
Değerli
arkadaşlar,
Anadilin bu denli ilgi uyandırması sevindirici.
Ancak daha iyi anlaşabilmemiz ondan öte bu
çalışmalarımızın halkımıza da yararlı olabilmesi
için hem terminolojide, hem de alfabede ama daha
çok yaklaşımda kimi ortak ilkeler belirlenmesinde
yarar var.
Önce küçük bir sitem. Bu sayfada yazdıklarımı
topladığınızda göreceksiniz ki, yazdıklarımın
yarıya yakını belki fazlasının Kabardey Adigece'si
ile yazılmış olduğunu göreceksiniz. Ki, ben
Abzegh'im. 67 yılında Ankara'ya üniversiteye
gelinceye kadar Kabardey Adigece'si ile tek bir
sözcük duymamıştım. Buna karşın tümünün Kabardey
Adigece'si olması gibi bir ısrar var.
Halbuki her konuda birlikteliğin ilk adımının,
başkasının sadece bizim anladığımız gibi düşünmesi,
konuşması, yazmasını istemekten öte, onun
düşündüğünü, konuştuğunu, yazdığını anlamaya
çalışma çabası olduğunu sanıyorum
Peki dil konusundaki amacımız ne olmalıdır?
İlkelerimiz neler olmalıdır?
Bu amaca varabilmek için yöntemlerimiz, araçlarımız
neler olmalıdır.
Sanırım bu konuya, sizlere göre çok daha uzun süre
mesai verdiğim (66 yılından bu yana bir okur
yazarım, dilimize ilişkin dilcilerimizin doğru
bulduğu yayınlanmış makalelerim var. Dileyenlere
gönderebilirim. Anavatanda yaşıyorum) için, daha
büyük görev de bana düşüyor. Ancak bu konudaki
düşüncelerimi sıralamadan, belki yinelemeden önce
anadile gerçek sevgisi olanların "Anavatanda Anadil
Çalışmaları" başlığı ile bu sitede yayımlanmış
yazıları dikkatle okumalarını diliyorum. Çünkü her
konuda gerçek birliğin temeli amaç birliğidir. Amaç
da Adigeler olarak tek dilimizin olması, bunu
hepimizin anlar okur, yazar olmasıdır.
Ayrıntılar sonraki yazıya kalsın
We marc téjüğelej bzem We marje bzem dévğelej.
Sevgi ve saygı ile...
Şhalaxhue
18.11.2005
Kup
ziğedauerer kup awas...
Xet a kup ziğadauerer...
Ar thamate maf necdet...
Acixer wue kupeççereplhıx.aş wişşüeşş ğexhu...
SİNEBCEĞUXER PSEWRİ YECEX...
Baykaldı-H
18.11.2005
Çok Sayın
Rağıp bey,
Kabardeyce yazdığım şiirimi hala çevirmemişiniz.
Bakın böyle giderse sınıfta kalacaksınız. :))
Şiirimizin adı F'ıwe Sl'ağur (Sevgilim).
Takıldığınız yer olursa yazın lütfen. Bunu
çevirdikten sonra başka şiirler yazacağım.
Sevgiler.
Necdet Hatam
19.11.2005
Şhalaxhue
si khueş,
Nıbceğuır khelheuağeme yilhe'u febğetseççen fayeba?
Nıbjeğuır kholheuame yi lhe'u xuebğezeşşen xuéykha?
Yet'ani wısem xeş'ıçç zere fıwier, a wıse dexe
ttsıquır dexedew zebdzeççın zereplheççıştır mış
khatxew xeta zımış'erer.
Yet'ani, wısem xeş!ıçç zerexuier (zerıxepş'ıççır)
mıbı khyatxu zımış'er xet?
Arış a ttequır nıbceğuım febğetsaççeme teri guape
tşıxhuın, Adıghabze zımış'ere ti nıbceğuımi
zıxenıxere dexağer khaguırıuen, nıdelhfıbzem nah
ççexhuepsınıx.
Araşi a ttequır nıbjeğuım xuebğezaşşem deri diguape
pşşınuş xhuınuş, Adıghabze zımış'ere ti nıbjeğuımi
zıxen dexağer nah khyaguırıuenş, anedelhxuıbzemi
naxh ççexhuepsınuıxeş.
Gulhıtew khısfepşşığem feşş thewéğepsew weseue.
Tham yıueme xekuım ze tışızeuplhenba?
Sxuepşşa guılhıtem şhaççi, them wéğepsew bjızoe.
Them jiem xekuım ze dışzeuplhenkha?
Wızınçew şüşıt...
Wızınşew fışıt...
Jade Wumar
19.11.2005
"Bere ziwunaşö pşş'ıghem şüime pewu" ya'uagh adığejjme.
selam fabe yafesexı yaperapşş'ew tithamatelhep'ome,
tyanegupsıme, tinibjeghu blaneme, tipşşaşşe daxeme
sıadığ 'ow dunayejjım tet adığeme...
Öncelikle Kabardeyce'nin, Adigece'yi kesinlikle
temsil edemeyeceğini söylüyorum büyüklerimin affına
sığınarak. Son zamanlarda Adigece'nin temsili
konusunda değişik yorumlar var. Kabardeyce,
Adigece'nin bir lehçesidir ve öyle kabul
edilmelidir. Bazı konularda duygusal
davranmamalıyız.
Ben de Shapsugh olduğum için Shapsugh
diyalektiğinin ortak dil olmasını isterim (ki Shapsughca anlaşılması
ve konuşması en kolay ve en açık vurgulu lehçedir)
ama bu mümkün değildir. Zaten Adigey'de konuşulan
ortak bir Adigece varken Kabardeyce'nin ortak dil
olmasının niye bu kadar istendiğini hala
anlayabilmiş değilim?
Alfabe konusunda da bana göre hala bir ilerleme
katedilememiştir nedense. Anavatandaki dil
çalışmaları daha henüz net bir çözüm getirememiştir
konuya.
Bence biz Adigeler biraz tembeliz. Hala asimilasyon
gerçeğinin farkına varmış değiliz. Bir an önce
alfabe işinin çözüme kavuşup yayına geçilmesi
gerekmektedir. Gün geçtikçe bir kelime bir deyim
bir ata sözü unutuluyor. Bunlar kayıt altına
alınmadan asimilasyona engel olamayız.
Dil konusunda düşüncelerim,bilgilerim,hayallerim
daha geniş olmasına rağmen şimdilik yorumlarım bu
kadar.
Başta yazdığım ata sözünü tüm forum konuları için
yazdım. Konular gittikçe uzuyor bilen bilmeyen
herkes
yorum yapıyor. Ortaya abuk sabuk şeyler çıkıyor. Bu
karışıklık giderilmelidir bir an önce.
"Wıadığeme wılheş" şötxhej adığexer...
Şöe adığe lhepkhım yits'ıfı daxexer
Zexeşüxıre be sipxeçiç maxher?
Şüılheghure be sikhaşö daxer?
Şüıç'ede'ure be sik'eraxho maxhem?
Şöede'ure be siwored daxem?
Şüışş'ere be sızereadığer?
Zı mafe gorem şüıkhızıslhıxhurem,
Zı bırulejjım sızeretesew,
Nartıjjmi siraghusew,
Sızdışi'eştır arı 'oşhamafer.
Wo wı xet şü'ew zızyejüghepperem,
Seri Adığexer JADE WUMAR...
Bülent Atcı
19.11.2005
Sayın
BAYKALDI-H,
Güzel şiirinizi umarım doğru çevirmişimdir.
SEVGİLİM
Ver iki göz bebeğini,
Şu güneşe bakmak için.
Ver sacından iki tel,
Gökyüzüne salıncak kurayım.
Ver dudaklarını,
Yaşama öpücük vereyim.
Verşu, sevgini, gördükçe gerçekleştirmek adına.
Sigoş xo mıxomi mıbhodiz sıhuzfekar. Fi mahor fı
yirekoginu sınoxox.
Jade Wumar
19.11.2005
"Guer
zık'odırem şer reççejirep"
"Wı adığeme wılheş"
"Deylem wız'uçerem wipa'o yeti blek'ij"
"Wighuse wışıgughew mışem wyemıben"
"Yemzeşirer meş yşş'egh"
"Jew khategirem şıç'e khıfrelhfı"
"Pç'edij haç'er şateşxı"
Thaplhe yatxınew, tılhıtenew mac xhujinew tithamate
mafexer Adığexer begheşşexew şitıghex. Tham
begheşşe khışüfeşş!!!
Değerli büyüklerim ve tüm değerli Adigeler,
Günümüzde konuşulmaya konuşulmaya unutulmaya yüz
tutmuş bildiğiniz veya bulabildiğiniz tüm Adige
atasözlerini burada Adigelerle paylaşırsanız
sevinirim ki, gerçekten önemli ve gerekli bir
konudur.
Mı Dunayejjır Şe'efe Adığaghi Adığebzi Şere'...
Saygılar...
Şötxhej...
Jade Wumar
19.11.2005
Wo
şhalxhome yats'ıfı mafew adığe lhep'o,
Yinijjxer Adığeyim khyek'ughex. Dzepş jade wumar
pç'eghoalem tesew yikati yi'ıghew yizekhoabzew
yinijjme yazawow zewap'em yit. Mı ghogu k'ahew khin
dedem dzepşişe tıxhew tızedıtehegheghe be?
Şhalaxhomre thaghuşşem yadejjuw maxher kha'ujirep.
Sipse xemk'iji rapşşew şüikhısç'ehej...
Tham tiwjipkher guxexho yereşş'.
Tızerelheghun...
Necdet Hatam
19.11.2005
Bu
sayfanın bu kadar ilgi uyandırması, her gün aramıza
bir kaç arkadaşın katılması gerçekten sevindirici.
Ortak dil konusunda, genelde her kesimde kabul
gören yaklaşımın, DÇB'nin yaklaşımının sözünü
edeyim biraz:
Bugün Adigece'nin iki yazı dili vardır. Adigey'de
yazın dili olanı ile, Kabardey ve Çerkessk'te yazın
dili olanı. Diğer diyalektler dilbilim materyali
olarak, folklor derlemelerinde, yazın ürünlerinde,
piyeslerde kimi kahramanların diyalekti olarak.
İlk aşama olarak alfabe birliğinin sağlanması
çalışmaları var. Her iki yazın dilinde aynı sesin
farklı harf ile yazılmasına son verilmesi gerektiği
konusunda görüş birliği var.
Dil birliği de düşlene arzu edilen bir gelişme
olmakla birlikte bunun yazın dillerinden birinin
unutulup diğerinin ortak yazın dili olarak
kabulünün mümkün olmadığının herkes bilincindedir.
Önemli olan her insanımızın kendi yazın dili ile
okuyup yazması konuşması diğerini de anlamaya
çalışmasıdır.
Halkımız daha sık görüşür, radyolarımız her
taraftan duyulur, Tv.lerimiz her taraftan görülür
olduğunda süreç neyin nasıl olacağını
gösterecektir. Halkın sağ duyusu neyi işaret ederse
o olacaktır.
Diasporaya düşen kendi lehçelerinde ısrar
etmemeleridir. Kabardey ve Besleneyler Kabardey
yazın dili ile, diğerleri Adigey yazın dili ile
yazmaya çalışmalıdır.
Bir de önerdiğimiz Latin alfabesinin kullanılmaya
başlasak derim. Hangi harfi niye kullandığımız
konusunda tartışmaya açığız.
Şimdi izni ile Jade (Adigey Eğitim-Bilim Bakanı Jade'dir) kardeşimizin metinlerini bu alfabe ile
yeniden yazayım. Kullanılan alfabede kimi gereksiz
işaretler olduğunu siz de göreceksiniz.
"Guer zık'odırem şer reççejirep"
Guer Shapsugh diyalekti ile doğru bir yazım. Ancak
yazın dilinde Guır diyoruz. zık'odırem- zıquedırem
şeklinde yazdığımızda birinci kazancımız k'
yazılımını tek bir harfle q ile karşılamış
oluyoruz. Adigey Adigece'sinde O sesi olmadığı
için O harfinin kirilde olduğu gibi UE karşılığı
olarak kullanılmasını temelden yanlış buluyorum.
Kabardeyce'de olmayan bu ve yanlış olan bu
yazılımdan Adigey Adigece'sinde de yakında
vazgeçileceği umudunu taşıyorum. Alfabemiz Türkçe
temelli olduğuna göre O'yu görenler ue çift
ünlüsünü Türkçe'deki o gibi okuyacaklardır. Zaten
Guer deki doğru yazılımın, aynı sesi verdiği halde
zık'odırem sözcüğünde o olması da ayrıca
karışıklığa neden olacaktır. Şer diyalekt, şır-
yazın dilinde. Reççejirep yerine reçejırep
yazılımının daha uygun olduğunu düşünüyorum. Kiril
deki чъ-nin çç ile gösterilmesi bir tercih. Biz çç
yi кI ve чI karşılığı kullanıyoruz. Ancak Türkçe’de
var olan I harfini kullanmayıp İ yazmayı ve İ_yi I
gibi okumayı anlamlı bulmuyoruz. Her iki harfi de
kendi sesi yerine kullanmanın daha uygun olacağını
düşünüyorum.
"Wı adığeme wılheş"
Adıghece'de çok daha sık geçtiği için yumuşak ge
yani Ğ, гъ kullanılmıştır.
"Deylem wız'uçerem wipa'o yeti blek'ij"
Délem wızıuıççerem wipaue yeti bleqıj (yazın
dilinde bleççıj
"Wighuse(wiğuıse)
Hece oluşturan u- dan sonra çıkan ı sesinin mutlaka
yazılması nı daha uygun olduğunu düşünüyorum
wışıgughew (wışıguığew) mışem wyemıben (Burada uzun
ve dar e sesi için ye harfleri kullanılmıştır.
Aslında sessiz harflerden sonra bu yazılım hem
güzel ve hem de alfabeye işleklik kazandırır. Ancak
bu uzun ve dar e sesinin bir de hece başında sözcük
başında olduğunu düşünün. Iехы-nın alıyor 'yexı
gibi сIехы-nın de s'yexı gibi yazılması gerekecek.
Takdir edesiniz ki bunun da seslendirmesi çok kolay
olmayacak. Bunun yerine bugün kullandığımız her
bilgisayar klavyesinde var olan é harfini
kullandığımızda sorun bütünü ile çözümlenmiş
olacaktır. éxı alıyor, s'éxı benden alıyor.
"Yemzeşirer meş yşş'egh"
Bunun anlamını çıkartamadım
"Jew khategirem şıç'e khıfrelhfı"
önce diyalekt. Jew khetegırem şıqe khıfıralhfı.
yazın dilinde Jew khetecırem şıççe kıfalhfı
"Pç'edij haç'er şateşxı"
Pçedıj haççer şeteşxı
Wızınşew, şüepsew şüetxhej
Müzeyyen Kip
20.11.2005
Merhabalar,
Ortak dilin Kabardeyce olması için Uzunyayla'nın
baz alındığını kabul edelim (varsayım) Uzunyayla da
ben Abazaca, Abzeghçe konuşana rastlamadım ama
sürekli konuşmasalar da hepsi Kabardeyce anlıyor.
Bunlara Kabardeyleri de eklersek en çok konuşulan
dil ve anlaşılan dil "ortak dil" olmasını hak
etmiyor mu?
Biraz Kabardey ve Kabardeyce fanatiği olsam da ben
böyle bir şeyi iddia etmiyorum, sadece
''Kabardeyce'nin, Adigece’yi kesinlikle temsil
edemeyeceğini ve Kabardeyce'nin ortak dil olmasının
niye bu kadar istendiğini hala anlayabilmiş
değilim'' diyenlere sadece bir örnek göstermek
istedim.
Saygıyla...
Jade Wumar
20.11.2005
Wo
thamate mafew tilhep'e Necdet HATAM,
Öncelikle belirtmek isterim ki kullandığım alfabe
yoğun bir emek harcanarak oluşturulmuş ve
uygulamaları yapılarak iyi sonuçlar getirmiş bir
alfabedir. Ben yeterli zamanım ve imkanım (geçici
bir süre için) olmadığı için harfler ve seslerle
ilgili ayrıntılara giremiyorum. Ben bu alfabeyle
günümüz bilgisayar ortamında ve cep telefonlarında
çok rahat yazışabiliyorum. Alfabeyle ilgili
yorumlarınızı saygıyla karşılıyorum. Ayrıca
alfabede harfler seslerin ağızdan çıktığı şekilde
orijinal olarak yansıtılmaya çalışılmıştır. Bazı
seslerde çift harf kullanılması şart olmamakla
beraber vurgu açısında gerekli olmaktadır.
ççen: koşmak
ççiyen: uyumak
Fiillerinin şimdiki zaman (gire lhexhen)
kullanımlarında,
meççe meççiye şeklinde yazılmaları ağızdan çıkan
sesin tamamen doğal yansımasıdır yazıya.
Fazla detaya giremiyorum şimdilik.
"Bere ziwınaşö pşş'ıghem şüme pewu" ya'uag
Adığejjme.
Bu ata sözünü yukarıda da yazdığım gibi bütün forum
konuları için yazdım. Bu konuya da bir değinirseniz
yani bazı konuların gereğinden fazla lüzumsuz
şeylerle meşgul edildiğini dile getirirseniz
sevinirim.
"Yemzeşirer meş yişş'egh" sözünden de bir anlam
çıkaramamanıza ihtimal vermiyorum.
Dil çalışmalarını her zaman takdirle karşılıyorum.
Fakat artık bu çalışmaların sonuçlandırılıp yazıya
geçilmesini düşünüyorum. Zira her geçen gün Adigece
için bir kayıptır.
Sayın Müzeyyen KİP,
Diasporada sadece Kabardeylerin yaşamadığını ve
Adigeliğin UZUNYAYLA'dan ibaret olmadığını
hatırlatmak isterim. Ortak dil ADİGECE'dir ve öyle
kalacaktır. Diğer lehçelerimizde de bence Adigece
süsleyen birer çiçektirler ve ne kadar çok
kullanılır ve yaşatılırlarsa Adigece de o kadar
uzun ömürlü olacaktır.
Tham tiwjipkher guxexho yeşş'ew tızereadığew
begheşşe khıtfeşş'.
Şöetxhej...
Necdet Hatam
20.11.2005
Wimafe
şşüı (Ş'üı) Khueş lhap'ew Wımar,
Değerli arkadaşlar,
Yazışmalarımızın dilin korunup geliştirilmesine
yararlı olması için üç noktada mutlaka anlaşmamız
gereğine
inanıyorum.
1- Bugün anavatanda kabul edilen her iki yazın
dilini yazın dili kabul etmek. Diyalektlerimizde
ısrar etmemek. Konuştuğumuz diyalekt hangi yazın
dilinin sınırları içinde ise onunla yazma çabası
içinde olmak.
2- Her birimiz diyalektimizi içeren yazın diliyle
yazarken, diğer yazın dili ile yazılmış olanı
anlamaya çalışmak.
3- Latin harfleri ile yazarken mutlaka hepimizin
evet diyebileceği tek bir alfabe seçmek.
İsteyenin istediği diyalektle istediği alfabe ile
yazdığı bir başka diyalektle yazılanları anlamaya
çalışmadığı bir ortamda birbirimizi anlamak,
birlik oluşturmak nasıl mümkün olabilir?
Sevgili Elif, tutumunuz anavatandaki Kabardey
kardeşlerimizin tutumunun aynısı. Ortak dile
gidilememesinin önündeki en büyük engel de bu
anlayış. Bu yaklaşım Kabardeyce Adigece'yi temsil
edemez tepkisini doğuruyor. Halbuki bilindiği hep
söylediğimiz gibi bugün anadilde üretim veren iki
yazın dilimiz var. DÇB olarak bizim önerimiz
anavatanda bütün okullarda her iki yazın dilinin
öğretilmesidir.
Yazın dillerini birbirine yaklaştıracak olan yöntem
budur. Eğer hepimiz tek bir cumhuriyette yaşıyor
olsa idik elbetteki sorun yoktu. Parlamentomuzun
seçeceği üzerinde anlaşacağı diyalekt hem resmi dil
hem de ortak dil olurdu. Benim düşünceme göre
dilini seven ve dil konusunda samimi olanların
diğer diyalektleri de anlamaya çalışması gerekir.
Bir başlanırsa dil bilen için bunun çok zor
olmadığı da görülecektir.
Gelelim tek alfabeye,
Wımar si khueş,
Kullandığınız alfabe mutlaka yoğun bir emek
harcanarak oluşturulmuştur. Bundan kuşkum yok.
Ancak eğer yazdıklarınızı alfabenize göre doğru
yazdıysanız, alfabenin kendi iç sisteminde
çelişkiler olduğunu, kimileyin fazladan işaretler
kullanıldığını düşünüyorum.
Zamanınız olduğu bir dönemde daha önce yazdıklarımı
ve şimdi yazdıklarımı bir irdeleyelim derim ama
lütfen benim uyarıldığım gibi olaya reaksiyoner
olarak yaklaşmayalım.
Gelelim örneklere.
Gire, şimdi derken çıkan ses sanırım Türkçe'deki I
sesine daha yakın ve bana göre I sesi yerine İ
harfinin kullanılması alfabenizin iç mantığına
uymaz. Eğer alfabenizde Türkçe karakterler
kullanılmasaydı bunun bir mantığı olabilirdi. Ancak
Türkçe karakterleri kullandığımıza göre I sesini I
ile ve İ sesini de İ ile göstermek daha uygun olsa
gerek. Ki zaman siz de böyle kullandınız ama uyumak
sözcüğünde yine I yerine İ kullandınız. Belki ben
Shapsugh diyalektine göre tam seslendiremiyor
olabilirim.
"Bere ziwınaşö pşş'ıghem şüme pewu" ya'uag
adığejjme. Bu cümlenin bizim önerdiğimiz imlası şu:
"Bere ziwınaşüe pşşığem şüıme pewı" yauağ Adıgejme.
Daha önce de belirtmiştim Adigey alfabesinde (О)
IУЕ, УЕ karşılığı ve hatalı olarak kullanılıyor
diye Latin alfabesine de bu hatayı taşımayı anlamlı
bulmuyorum. Hece oluşturan U ve Ü sesleri
Adıghabze'de mutlaka çift ünlü olarak gelir.
Dilbilimde buna Diftong denir. Adigey yazın
dilinde tam O ve tam ö sesimiz yoktur. Bunları
içeren sözcükler yabancı dilden gelmedir.
Pşş'ığem
ПШIЫГЪЭМ (ШI) karşılığı olarak (şş') kullandınız.
Aslında (ş') yazılımının yeterli olduğunu
düşündürüyorum. Burada(')- un sıkma, pekiştirme
özelliği var ve bu özelliğin benzer iki sesle de
verilebileceğini düşünüyorum. Bu bir tercihtir, üst
virgül sayısını azaltır. Cümlede de pşşığem'den çok
pşşırem söylemi daha uygun gibi.
Şüme'nin neden Şüıme yazılması gerektiğini yeniden
açıklamaya gerek yok sanırım. Çift ünlü konusu.
''Pewu" sözcüğünü anlamını bilmeyen birine
okutursanız sizin istediğiniz sesi
çıkartamayacağını düşünüyorum pewı olması gerekir.
Sanırım kullandığınız alfabeye göre de böyle
olmalı.
Ya'uag : Bakın bu da Kirildeki zorunluluğun Latin'e
taşınması hatası. Bu sözcük kirilde Я IУ А ГЪ olarak
yazılır. Latin alfabesinde (') ile karşıladığımız
(I) işareti Kirilde yazılmak zorundadır.
Yazılmadığı takdirde hem farklı okunacak hem de
anlamı değişecektir.
Sözcüğün dediler olan anlamı Я У А Г Ъ onlara vurdu
anlamını alacaktır. Bu Kiril alfabesinde
(У)harfinin biri sesli diğeri sessiz iki sesin
harfi olmasından kaynaklanmaktadır. (I) işareti
sesli (У) ile sessiz (У) yu ayırmaya yaramaktadır.
Halbuki Latin alfabesi bize sessiz (У) yu W ile
sesli (У) yu da U ile gösterme imkanı vermektedir.
Dolayısı ile kirildeki I işaretinin karşılığı olan
(') burada fazla gelmektedir. Sesli ile sessiz (У)
farklı harflerle gösterilmiştir.
Dediler anlamını veren sözcük Yauağ olarak
rahatlıkla yazılıp okunacaktır. Onlara vurdu
anlamındaki sözcük te yawağ olarak yazılır. Yani
(') eklenmediği takdirde yauağ sözcüğünün
karıştırılacağı başka bir sözcük yoktur.
Bunlar düzeltilmesi gerekli, zorunlu olan şeyler
koşuyorum. Maççe ya da maçhe olarak yazılması tercihe
bağlı. Ama biz h harfini bir nevi joker gibi
kullandı isek Kh de Lh de olduğu gibi bunun da Çh
olması daha sistemik olur derim...
"Yemzeşirer meş yişş'egh" cümlesinin son sözcüğünü
gerçekten anlamadım. Türkçesini yazarak yardımcı
olursanız sevinirim.
Diğer arkadaşlarımız da görüş belirtirse çala çala
bir hava tuttururuz her halde...
Saygıyla...
Şöetxhej den Şüetxhej daha uygun gibi...
Lütfen yorulmayalım, usanmayalım. İnanın İslamiyet
mi Adigelik mi tartışmasından daha önemli...
Sevgiyle.
Şhalaxhue
21.11.2005
Nıbceğu
lhap'e Jade Wumar.
Zyemğap maççeded khenağer.Tızeuççejıst.
Tişıççağeştme wuaşşueri khetıwtexışt. Thağuşşe
nıbceğumi yitetıuğ. Azığe xekuım şelaje.
ZimğUE guıpşısexeme syaxepşağ. Wipşşerilha uefır
meWxupet aşkhınewşı zıgurexem tyaguıpşıseşt. Xase
tetşşehInew aci wunaşüe ti'.
Yewwey şuıkhewış nıbceğuxer tsığuer ğuanem
khıteşuığeçç ziuağer wuerıba? Atakher maue
şuıkhewış nıbceğuxer ziuereri tetşışba?. Bler
zewağer ççapsem şeşıne auağemi te tizığeşıneşuışt
şıa? Pxheççıççimi tyeweşt aşexeri dğeğuağueşt.
Lheperüşüımi tikheşşeşt.
Şuı ziguıxelım daxece tıpeğueççışt. Deyır
zıtlheğuırem aşexer t'ejeşt. Apere tiuef ğeseççenır
mamırnığer arı. A khuace ççasem pşınej ççıfe
fitıeba?. A thamate zıfede şımaxeme apeşşha
tiwççueştba? Jade thameteşxuem guççeğu zıxel
yikhaplhe dğelhepeşt. Tşınahıççexeme tyafeğuezeşt.
Şıpxhu apeasexeme aşhaxer wuaşüe ççawew tşşıştba?
Woo çınahıççe zıfede şımaxer acixer siguı
khebğeççığ. Weşfede nıbceğuxer, zie lhepkhır
reguımeççıştep.
Acixer siguı yilhıx kestxırağuew şhaççe cirece
yiğuep.
Mamırnığece wepsaw.şıenığem yikhinı nibji
zıkhıPferemğaz.
Yew nıbceğuer pşınem, kew nıbceğuer pxheççıççem,
kheşş nıbceğuer wicım, kafem, lheperüçuım keşş.
Mazem tığem zereşıte tızere adığer yereşş.
Şhalaxhue
21.11.2005
Sayın
Hatam,
Alfabe konusundaki teatileri özel iletişim yoluyla
yapsak daha iyi olmaz mı? Bu konuda sevgili
kardeşim Jade'ninde sizin özelinize yazmasına
müsaade buyurur musunuz?
Saygılarımla...
Yakında
Jade Wumar, yakında buluşuyoruz...
Şhalaxhue
21.11.2005
XEKUIM
PAYE
Wepsaw sipsew sixeku guetıp'er
WeşfeşşıC anahışxuew si ççexhuepsxer
Sinaşşe yiççirep a xeğeguı daxer
Serıce nıkhue guı wıkhemççıme tsıfığer
Psewri dexağem nahinah yıpşşew
zeptekhesi wıkhelhağue zıfed şımaxew
Tiuefxer zaxeççirep wutımguışıpsew
Wikherehaç Tham we nefıne çıuer şıefew
Withamatexer uef zexex zexaşşew
Witsıfıxer ttseerıuew llıxhujjxew
Winıbjıççexer adıghağem febanexew
Wilhepkh fede aue zi şımaxew
Tışınerep te zigi tixekuıce
Tittsıf arı ar khezığere daxere
Tixabze yeşşı txhaghuew tixekuı ççase
Werepsaw tilhepkh zewji zereşıte.
Şhalaxhue
21.11.2005
DZEPŞXER
Khequeşt mafeme khahışt uefxer
Şüewguşipsı şüe ti dzepşıxer
Daxem fequate ti mafexer
Ti Adığe ççale şşırıtxer
Tixabze tişıaççe daxem
Şüıfelaje yenne şüiğaşşem
Mıxhuıner deyır zışülheghurem
Aşexer şüeğeğuağue şüe zeççem
Şuiguıyilh şşüigupşise kuwxer
Axeme afeşüaş şüillığer
Weşüeguım riquere jjuaghoxer
Kheşüewtexı şşüe nıbceğuxer
Tixabze zexaşşüşşew şşüışıew
Şüıguı yilhır llıghem yiğueguew
Ttsıfıghem dexağe xeşşülhhaw
Şuşı' şüe tilhepkhı llıxhujjew
Carı ççınahıççe lhap'e jade wumar. Acixer sinaşşe
khihağ. Zerepuağededem fedekhabzew ci khınewjı
zehaççe tşşışt. Zemdeuıj khıtxemıfew ttsıfıme mıxer
ZIGUEREM FENIKHUEXA ATIMĞUAEW TİANATTE TIUTIŞT.
Adıghe zittser arep, Adighe şha zışşüeter dğelhpeşt.
Yikhuğ şüığe zıxemılh uefıme tizerapılhığer. Ci
nesıfe quedığem yiçetıwuı lale khihığ. Axer zıkhebı
yerexhuex. Yej zıfewpsejıre guığuı yemılhxer ci
khınewjı şharfaquex. Axeme wyape yeğexhuı at'ueşt.
Seş'e zağore wueri wuişha maşşüe rexı. Cirece zi
wuımıue.
Xekuımi tıqueşt. Xabzenççağemi ammal yetıtıştep.
Ci khınewjı xet mı adıghe şüelhırır khezğeğuıneştır
auew weuştep. Hawliye dzepş khuışüaua. Ade aş
yifeşüaşew şuızequeştba?
Ci pkkı kiwçüejjı lhexhan.wueri aş paşew wuıfexhuşt.aşıce
tsah khufişiı'.Aş zici syeguıpşıserep. Ci khınewJı
mışha mılhakhuexer yeregupşısex.
Cari tıkhızxenağer sizıwuıshan llıxhujjew wumar. Aş
wueri yepuelhendede şıep. Tezereğahışti şıep.
Tighuıpşısexer zefedex. A anaye çığım yiççeğıce
ciri tızeuıççeşt. Caşığuem kherabğexer khumelığe
yıwji yitxemi tyexherxhışeştep.
Sıdığue khuacem wyequıjıre guışealece khıseğaşş.
Dexağer, mamırnığer, tetığuer werıce ğoguıxhuısew
werexuı.
Wepsaw wetxej.
|
 |
|
sayfa
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
