|
Jade Wumar
10.12.2005
Adige nıbceğuıme Necdet Hatamım firatxığ. ŞŞUIM
FAQUI Adige lhepkhım yişha ççıfınır Şıwewguışıpşı
xekuı xasem Nahışşuım feweğaque tiguıpşısexer
Xabzer şıwelejı miyekhuapem Adıghağem mamırnığe
xeplhhaw Wyapeuewççüe zawe ççeğestxem Ar zıguı
yilhır zedetipiyew Ne ayeççe taplhı te aşexem
Tiguıpşıse lhap'e Adige xekuır Zıfeğezağer değuı
şşuı mamır Bzençağer arı apeye tipiyır Khıtfeğesaçç
ve aş yiamalır. Khedau' we tizıwıshanır Zekhuşxem
aguıxer zıx Tibze tixabze şığe'enır Lhap'ededew ti
guıpşıse kuıwıx.
Meşfeş'uı Pşerah
10.12.2005
URIUPÇEXER
1) Mo çem şşuıttse nıbe ceşşue psıuşşuerıhar we
wizakhuew wi çem şşıttse ttsıw ceşşue
psıuşşuerıxhua?
2) Mı jjueğe bzığe şşuıttse ttsıw ttseşşuıtexır se
zesş'uejjuağe bzığe şşuıttse ttsıw ttseşşuıtexım
fedew we pş'uejjuağe bzığe şşuıttse ttseşşuıtexa?
3) Mı pttseş'ue şelheş'uır se zeresş'uepttseş'ue
şelheş'uım fedew we pş'uettsepş'ue şelheş'ua?
4) Mo jjukuı şşüeplhışşüe jjuağue şşüelıdttsıwır
waşşüe jjuekuı şşüeplhı jjuağue şşueplha?
5) Mo ttsıttsığe kuıttsı ttsıw ttsıdır şşui
ttsıttsığe ttsıdı ttsıw kuıttsa?
6) Mo pttsaşşuexhue şşüeşşuı şşuıttse şüelıdır şşue
şşui pttsaşşuxhue mıcaşşue pttsaşşuxhueşxhua?
Mert Bıçkın
10.12.2005
Maf Bıçkın,
Değerli hemşehrimiz,
Sayın Necdet Hatam’ın son
gelen yazısı Arşiv aynı başlıkta 9.sayfadadır.
Sizin son gönderdiğiniz yazı: ‘’Mert Bıçkın
08.12.2005 00:09:06 Değerli ağabeyim Necdet HATAM’a,
Sizin burada yıllardır üzerinde çalıştığınız,
birçok yönleriyle irdelediğiniz konularda
(özellikle ilgilendiğimiz dilimiz) bende dahil
yorumlar yapılıyor. Ben yorumlama (…) ‘’ olarak
başlayan yazınız olarak görülüyor. Eğer bunu
dışında bir yazı yolladıysanız, bu arşiv çalışması
için yaptığımız düzeltme anında yanlışlıkla
silinmiş olabilir. Eğer silmişsek şimdiden özür
dileriz.
Maxu Nıbjeghuxer
CircassianCanada
Şhalaxhue Llıque
10.12.2005
KHUECAH KHUCEŞXXER
1) Zıguıpeççe dıdı ttsıqu, zıçıuı tsıye şşuıttse,
zıççeğ çesey fıj. (Pttsaşxhue) 2) Yıtıkhın lıne,
yinepş'e beguı, guırmıze maçe, zeriharem şeççettsı,
zışıççettsırem şeğuelha, zışığuelhharem khıréşı,
yişırı ççepe ççaşşu,yışşui tahe teçç. (Thaçet)
3) ABRE MIJJUEM ZéĞAZE KUIPRAWZE KHIÇÇEÇÇI. (Şhalı)
4) Çeşıre mıguıpsef mafere ziççıp'ue yimıçç. (Çeşbzıw)
5) Çığ şhapem khırabzı werze nabzer yewğueyı. (Kuaxhue)
Mert Bıçkın
10.12.2005
MAF CC LEJAKKUE LHAPPEXER
Değindiğiniz gibi muhtemel nedenlerle ulaşmamış ya
da silinmiş bir cavabım vardı. Sizin özverili
çalışmalarınız sayesinde burada da çok önemli bir
konuda fikir bayan edebiliyoruz. Bunun için tüm CC
emekçilerine sonsuz teşekkürler.
Değerli büyüğüm,
Sayın Necdet HATAM’ın son gelen yazısı Arşiv aynı
başlıkta 9.sayfada değil 7. sayfadadır ya da ben 8
ve 9.sayfaları göremiyorum ama tüm yazılar
arşivlenmiş inceledim eksik yok. Ben ağabeyimin
gönderdiği son harflerin şekli ve okunuşunun özeti
yazısını (Necdet Hatam 09.12.2005) tıpkı Maf
Şhalaxhue’nun başlık yazısını ikinci forumada
başlık yapıldığı gibi mümkünse Maf Şhalakue’nın
başlık yazısının altına konmasının,
değerlendirmelerin tümünün bu alfabe üzerine ya da
bununla yapılması ve dilimizde yazmak isteyenlerin
bu alfabeyi kullanabilmesi için foruma hız katacağı
düşüncesindeyim. Bu konuda yardımlarınızı
esirgemezseniz biz dil ve alfabe ile ilgilenen hemşehrilerinizi mutlu edeceğiniz kanaatindeyim.
Saygılarımla
Mert Bıçkın
10.12.2005
TITHAMATE LHAPP MEŞFEŞÜI NECDETIM Mıkhezıtxırer
şheweşüı sıtsselıy Mert BIÇKIN. Internetimççe sıtse
şhıpkhım kestxıne sıfayep. Sıthamate lapp mır
internetimççe khızıdeptxıştır asuvara@gmail.com
Kısfeptxıme sıguape xhuşt.
ŞÜIÇÇE PEK DEĞERLİ
BÜYÜĞÜM NECDET HATAM’A
Ağabeyim son gönderdiğiniz
alfabe özetini okudum, çok kısa ve öz olarak
hazırlamışsınız, çok beğendim. Bizler için yapmış
olduğunuz çalışmalar ve ayırdığınız zaman inanın
boşa gitmiyor. Artık konuşmakla halledemeyeceğimiz
konularla siz değerli büyüğümün değerli zamanını
başka yönlere kanalize etmek istemiyorum. :)))
Bunun yerine hazırladığınız alfabeyi kullanabilmek,
kullanımında çıkan aksaklıklar daha ne
yapılabilinir konularında sizinle ve diğer
arkadaşlarımla yazışmak isterim. Şu noktadan
itibaren alfabe ile ilgili önerilerimi siz değerli
büyüğümle paylaşmak isterim.
Saygılarımla
Jade Wumar
10.12.2005
Khewjir şhalaxho seyi zaghorem sıkhıpç'ehen be!
Şöetxhej...
Jade Wumar
10.12.2005
Sayın Semra Ademey,
Yukarıdaki tekerleme ve
bilmece-bulmacaları önce Kabardeyce'ye ardından da
Türkçe'ye çevirirseniz sevinirim.
Saygılar...
Jade Wumar
10.12.2005
Sayın Necdet HATAM,
Ççenççe derken iki ç, llen derken iki l harfi
kullanıyorsunuz, peki niye t'ıpse, p'alhe derken bu
iki harf yazılımını kullanmıyorsunuz? Sizce de bir
çelişki yok mu burada? Ayrıca k harfi mevcut iken
qon fiilinde olduğu gibi k'o sesini niye ek bir
harf ekleyerek ifade ediyorsunuz? 'ane ve Adige
kelimelerindeki a sesleri aynı ses mi acaba?
Malumunuz üzere Arapçanın aslı harekesizdir ama
dili bilmeyen ve yeni öğrenenler için kolaylık
olsun diye harekelenmiştir. Bu bağlamda yeni
yapılacak alfabede (' kesme işareti pek tabii bir
çok yerde kullanıla bilir çünkü kesik sesler vardır
öyle olmasa Kril alfabesinde kullanılmazdı. Alfabe
yaygınlaştıktan sonra harekeler iptal edilebilir.
Alfabeyi açıklarken sadece ç'emguy ve Kabardey
lehçelerini baz alıyorsunuz. Shapsugh, Abzeh, Hatukoy...
diğer lehçelerle ilgili eklemelerde yapabilir
misiniz? Adigeceyi fonetik açıdan gerçekten iyi
incelediğinize inanıyor musunuz? Saygılar...
şöetxhej...
Jade Wumar
10.12.2005
Sayın Nejdet HATAM,
Anavatandaki dil çalışmalarının
arasında GRAMER ile ilgili çalışmalar mevcut mudur
acaba?
Saygılar... Şöetxhej...
Necdet Hatam
10.12.2005
Wimafe şşuı jader,
Siguape aş fedew wıkhızere
ççewıpççağer,
Önce neden Q harfini eklediğimiz
konusu. Q harfine yüklediğimiz görevi sizin de
belirttiğiniz gibi ya kk ya da k' ile karşılamamız
gerekiyordu. Her halükarda fazladan harf fazladan
tuş. Keşke klavyelerde daha fazla harf, tuş olsaydı
da ikili yazdıklarımız sesleri tek harfe
indirebilseydik. Bir de Q'ye verdiğimiz sese Türkçe
harfin adını söyleyişimize epeyce yakın. Dolayısı
ile kolay öğrenilir diye düşündük. Biliyorsunuz
başka birçok alfabede X sesi de kh harfleri ile
karşılandı. Ancak biz X tercih ettik. Kiril'de de
olduğu, tek tuş olduğu için. Gramer çalışmalarımız
da var.
Makalenin birini Şhalaxhue'ye gönderdim.
Kiril'i rahat okuyorsanız size de gönderebilirim.
Görüş belirtirseniz de sevinirim. I işaretine tam
dört fonksiyon yüklenmiş. Bunları daha önce
yazmıştım sanıyorum. Bu fonksiyonlardan ikisi biraz
karışıyor. En iyi bilmek ve yapmak eylemleri
örneğinde bu anlaşılır.
Bildiğiniz gibi; шIэн hem
bilmek hem de yapmak anlamına geliyor. Halbuki
bilmek ve yapmaktaki heceleme farklıdır. Bilmek te
kesme var yapmak da yoktur. İşte biz I işaretinin
sadece kendisinden önce gelen pekiştirme görevini,
Arapça'daki şedde görevini çift sesle kesme
görevini de (') gösteriyoruz. Yani yapmak şşen,
bilmek ş'en ve aynen I işaretinde olduğu gibi (')
işaretinin kendisinden sonra gelen sesliyi kesme ve
kendisinden önce gelen sesi de pekiştirme görevi
var. ''T'ıpse''yi virgülle yazmışsam hatalı burada
kesme yok. Aynen dediğiniz gibi iki harf ile yazmak
gerekiyor. Ttıpse gibi. Ancak ''p'alhe''de dikkat
ederseniz sıkıştırılmış p sesinden sonra
Türkçe'deki a sesine benzer bir ses çıkıyor, yeni
bir hece başlıyor gibi. Ppalhe'de kelime başındaki
a sesini çıkartamıyoruz. I işaretine ilişkin özel
makalemi adresinizi yazarsanız size gönderebilirim.
İlgi sürsün lütfen.
Maf
Baykaldı.H
10.12.2005
Necdet bey,
Yazmış olduğunuz bilmek ve yapmak
anlamına gelen şş'en de bilmekte kesme var yapmakta
yok yazmışınız. Kabardeyce hem bilmek (ŞŞ'EN) hem
de yapmak (ŞŞ'EN-ŞŞ'IN). Eğer kesme koymazsak ŞŞEN
(Satmak), ŞEN (Götürmek) anlamına geliyor.
Saygılar.
Necdet Hatam
10.12.2005
Sayın Baykaldı,
Değindiğiniz şey dilimizin çok
takıldığınız konu. Eylemlerimizin çok ilginç bir
yönü. Adigece'de yapmak anlamına gelen iki
eylemimiz var. Bunların biri щIэн diğeri щIын.
Bunların ilki geçişsiz eylemdir, nesne almaz.
Sadece dolaylı tümleç alır. Diğeri ise şşın
dediğimiz geçişlidir ve nesne alır. Tümce içinde
kullanırsak sıt yışşer dediğimizde birincisidir; Ne
yapıyor? Zéxuape; giyiniyor.
Ancak sıt yışşır diye
sorduğumuzda vereceğiniz yanıt cümlesinde mutlaka
nesne -düz tümleç- olması gerekir. Şent yeşş gibi.
Bir çok eylemimiz böyle çifttir zaten. Yecen-cın
txılhım (dolaylı tümleç) yoce. Txılhır (düz tümleç)
yec. Quen-quın Yecap'em maque (geçişsiz) Ğueguır
yequ yolu yürüyor geçişli Satmak anlamına gelen
''şen'' eylemini Kiril ile yazdığımızda Ş sesinden
sonra I işareti gerekmediğini göreceksiniz.
önerdiğimiz alfabenin en zayıf tarafı kalın, ince ş
seslerinin hepsini yalnız ş ile göstermemiz.
Gerekçe dili bilip kelimeyi bilenin tek de olsa
(ş)yi gerektiği gibi okuyabileceği, bilmeyen az
bilen yeni öğrenenlerin öğretmensiz bu sesi
ayıramayacakları. Dili öğrenir, bildiklerini
geliştirir ve Kiril'e geçmesi gerekirse aradaki
farkı farketmesi zor olmayacaktır.
Saygıyla...
Dzıbe Osman
11.12.2005Sayın
Necdet Bey
Eğer amaç; Kiril’i dışlayan diaspora
sakinlerine Latin temelli bir alfabe hazırlamak
ise, onlara dillerini unutturmamak babında bir
şeyler kazandırmak ise detaylarda boğulmanın ve
zaman kaybetmenin lüzumu olmadığı görüşündeyim.
Kiril Alfabesi’nde sıkıştırma ve keskinleştirme
işareti olarak I yer alıyorsa Latin Alfabesi’nde de
(') sembolü ile temsil edilsin.
Buna ne yeni
öğrenecek insanlar ne de Kiril’i bilen ve kullanan
insanlar karşı çıkacaktır.
Saygılarımla
dzibeosman@gmail.com
Sayın Necdet Bey,
E-mail adresinizi bilmediğimden
hem sizin hem de diğer arkadaşların görüşlerine
sunuyorum. En kısa zamanda yüz yüze görüşmek
ümidiyle... Saygılar а a aры arı evet, öyle Ia ‘a
Iaнэ ‘ane sofra б b бэ be çok в v вагон vagon vagon
г g гитар gitar gitar г g Адыгабзэ Adıgabze
Adigedili гу gu гу gu kalp го go гозын gozın kopmak
гъ ğ, gh гъатхэ ğatxe ilkbahar д d дахэ daxe güzel
дж c джэгу cegu oyun, düğün дз dz дзыо dzıwo çuval
е yé eжь yéj kendi e yé фаен fayén istemek e yé Iаe
‘ayé çirkin e é aдре adré diğer e é гуeуты guéwutı
koparıyor ж jj жэ jje ağız жь j жьы jı nefes, hava
жъ jh жъы jhı yaşlı жъу ju жъуагьо juağo yıldız жъо
jo жъон jon tarla sürmek з z зэхэт zexet birarada и
yi ины yinı büyük и yi хъоигъэ xhoyiğe bolluk и i
зи zi sıfır, hiç и i гуиутыгъ guiwutığ koparttı й y
бай bay zengin к k картоф kartof patates ку ku ку
ku araba ко ko коцы kotsı ekin къ kh къабзэ khabze
temiz къу khu къухьэ khuhe gemi къo kho къо kho
oğul кI ç’ кІалэ ç’ale çocuk кIy k’u къэкIуагъэp
khek’uağer gelen кIо k’o кIон k’on gitmek л l лы lı
et лъ lh лъы lhı kan лI l’ лıы l’ı adam м m машIо
maş’o ateş н n нэ ne göz o wo o wo sen o o къопс
khops sap o wo зaо zawo savaş п p пэ pe burun пI p’
пIэ p’e yatak р r yрам wuram cadde c s cэ se ben т
t тэ te biz тI t’ ятІэ yat’e toprak у wu yаtэ wuate
çekiç у u гъумы ğumı gebe у wu куу kuw(u) derin у
wu шъоу şow(u) bal у wu къэуцун khewuçun durmak у
wu oпсэу wopsew(u) sağolun ф f фабэ fabe sıcak х x
хабзэ xabze adet хъ xh пхъэ pxhe odun хь h хьa ha
köpek ц ts цэ tse diş цу çu цуакъэ çuakhe ayakkabı
цI ts’ цIэ ts’e isim, bit ч ç чэты çetı tavuk чъ çç
чъыгы ççıgı ağaç чI çç’ чIыгу çç’ıgu yer ш ş, š шы
şı at шъ şş шъэ şşe yüz (sayı) шъу şu шъузы şuzı
kadın шъo şo шъо şo siz шI ş’ шIын ş’ın yapmak шIу
ş’u шIу ş’u iyi шIo ş’o шIоéу ş’oyéw(u) kirli
olarak щ ş щы şı üç ы yı ылъэгъугъ yılheğuğ gördü ы
ı зы zı bir э e фэдэ fede gibi Iэ ‘e, ‘a
зэдэIэпыIэн zede’epı’en yardımlaşmak я ya ятIэ
yat’e toprak ю yu юсыф yusıf yusuf I işareti (‘):
Kendisinden önce gelen sessiz harfi keskin ve
sıkıştırılmış bir şekilde okunmasını sağlar; bunun
yanı sıra kelime başında veya sesli bir harften
sonra gelen Iи harfini Türkçe’deki i harfi gibi, Io
harfini o gibi, Iy harfini u gibi, Iы harfini ı
gibi okutur. Iи i Iихыгъ ixığ aldı Io o Іoф of iş
Iy u IyкIэн uç’en karşılaşmak Iы ı Іыгъын ığın
bulundurmak
Şhalaxhue
11.12.2005
Merhaba değerli katılımcılar,
Alfabe konusunda yapılan teatilerde yeni bir şey
yok. Sayın Baykaldı alfabenin en zayıf noktası
dediğiniz konuda; sayın Hatam’ın yazılarına iyice
baksaydınız konu daha iyi anlaşılırdı. Aynı konuyu
sayın Hatam’ın özeline yazmıştım. Sonrada sayın
Hatam’ın yazdıkların bakınca ş şş ayrımını tek ş
ile yazmadığını ş ve şş’yi kullandığını görürdünüz.
Beşşağe, yişşejığ, zaşşıjınew, bunlar sayın
Hatam’ın yazılarından alıntı ve şş’nin tek ş ile
yazılmasının sayın Hatam çok üst düzeyde dil
kullananlar için mümkün olabileceğini de beyan
etmişti.
Bu anlamda ş' harfi kullanımı da alfabede
mevcut. şş harfinin u ile kullanımı yani Kiril’deki
шъу шъo harflerini şş ile değil ş ile
yazılabileceğini sayın Hatam’a beyan etmiştim. Zira
aynı görüş sayın Huvaj’ın da vurguladığı bir nokta
ş' ile aynı kullanım diyalektleri için zaten
sıkıntı yok. Ancak şşuı yazımında tek ş ifadesi
Kabardey diyalekti için sıkıntı yaratır. Bunun
içinde yazım uygunsa anlaşılabiliyorsa ‘’şu’’ ya da
‘’şşu’’ ile yazılabilir. Sayın Baykaldı’nın ve
diasporanın Kiril ve Kiril’e dayalı Latin
alfabelerdeki en büyük sıkıntısı çok farklı bir
nokta olmalıdır. Özellikle g ve k' harfinin kurallı
dizaynı Shapsugh, Besleney ve Kabardey diyalektlerini
Türkiye’de konuşulduğu şekilde yazılamaz hale
getirmektedir. Sayın Çelikkıran’ın sözlüğündeki 65
kelime artı g ve onun versiyonu K'e ekleri bu
diyalektlerde ç ve ç'e ye dönüşmekte bu şekliyle
okunma zarureti ortaya konmaktadır. Kısaca
yıllardır konuştuğu diyalekt ç ce çç ye boğulan
fert ayrıca bu konuşmanın yakın çevresinde
yadırganması ve alayı ile karşılaşmaktadır. Bu
durumu bizzat yaşayan benim. Bunu da Türkiye’de
alfabe çalışması yapan şahsiyetlere ilettim.
Sayın Dzıbe Osman Kiril’deki кI ve чI yazılımlarının
kullanımını nasıl ayırt edersiniz? Mevcut
sözlüklere bakın aynı anlamı veren ekin her iki
şekliyle de yazıldığını ve bir kural olmadığını
göreceksiniz. жь ve ж harflerini anca anlama dayalı
olarak kelimeleri oturup ezberlerseniz doğru
yazabilirsiniz. Bu iki harfin tek j ile
yazılamayacağını söylemeyen hiç bir dil
çalışmacısına rastlamadım. Önemli olan kullanım
kolaylığı ve anlaşılabilir net bir alfabe olması
onun içinde 3 adet j harfini Latince ihdas etmenin
bir anlamı yok.ayrıca Kiril’deki hece başında
okunuş gibi kuralları ihdas ederseniz Latin
alfabesi içinden çıkılmaz bir hal alır. Kesme
işaretinde etkinin her iki harfe de etki ettiğini
gözden kaçırıyoruz.
Bu dediğim etkilenecek harfler
içindir. Ş'u burda kesme etkisi her iki harfe de
aynen etki eder. чъ harfinin ihdas edilmesi
konusunda bütün mevcut alfabelerde ç ile ifade
edilebileceği görüşü ortaktır. Yazılabilir
diyenlerde var. ч ve чъ tek yazılacak.
Sayın Hatam’ın alfabesinde t t' ve tt gibi 3 t versiyonu
var. Bu Kiril’de de yok. Ben kesmeyi sevmediğim
için tt ve t yeterli diye düşündüm. t' harfinde
sonraki harf ( ' ) işaretinden etkilenen bir harfse
sıkıntı yok etkilenmiyorsa zaten okunuş belli. Bu
noktayı hep göz ardı ediyoruz. Kiril’de bile
olmayan bu 3 harfe ben sadece saygı duydum.
Kiril’de t ve t' var. ANCAK SAYIN HATAM’IN BİR ÇOK
KONUYA ÇÖZÜM GETİREN ÜFLEMELİ DOKU YAPISI İYİ
ANLAŞILIRSA; ÇİFT TEKRARLAR YAZIMDA KENDİLİĞİNDEN
ÇÖZÜLÜYOR. SAYIN HATAM BU İFADENİZ BİZLERİN BİR ÇOK
SORUSUNA YANIT OLMUŞTUR. Diasporadaki ‘’y’’
ihdasını da anlayamazsak ya da sayın Hatam’ın
üflemeli harfini iyi kavrayamazsak alfabelerin
anlamı olmaz. Bu durumda sert ‘’a’’ ile yumuşak
‘’a’’yı ayrı harfle yazmaya çalışırız.
Sevgili Jade
Wumar’a gelirsek oda konuşulanın yazılamamasından
kaynaklanan bir şikayete sahip. Yanıtta hep aynı
oldu efendim dil birliği edebiyat dil gibi. Bu
ifadeler kimseyi bağlamaz. Tabii olarak sorun Ömer
Jade’nin kendi yazıştıkları ile sınırlı kalacaktır.
Diyalekt yazımı kısıtlı kalacaktır. Diasporada
Ç'emguy diyalektini anlayacağız, ona bağlı
yazacağız diyorsak; Latin’le falan uğraşmayalım,
Kiril’i öğrenelim. Kiril’in dizaynı amaçlıdır. Bu
amaç pedagojik kaygılardan öte tek diyalekti hakim
kılma gayretidir. Abzeghler mevcut alfabe ile
yazabilirler. Sıkıntıları da olabilir ama
anavatandaki Kabardey alfabesi ile ve Adigey’de ki
alfabe ile Türkiye’de Shapsugh, Besleney ve
Kabardeylerin konuştukları gibi yazamayacaklardır.
Bu durum yüksek ideallerle açıklanmakta ise de beni
de memnun etmemiştir ama bağımlı olmamız nedeniyle
elimizdeki neyse onu da öğrendim. Gerekirse de
onları kendi diyalektime çeviriyorum.
Sonuçta Wumar
bey çevresindeki dili terk etmek ya da ona uygun
bir alfabe yapmak zorunda kaldı. O da doğal olanı
yaptı ve şimdi kendi diyalekti ile yazıyor. Sonraki
adım bu alfabe ile kaynak bulmak. O anlamda Latin
kökenli bütün alfabelerden çok, çeviriye sahip
diyebilirim. Sayın Hatam’ın alfabesi isteyenlerin
rahatlıkla kullanabileceği bir alfabedir. Burada
herkes kendi alfabesini yapabilir. Başlangıçta da
öyle oldu. Sayın Hatam devreye girdi o alfabe ile
de yazmaya çalışıyorum.
Burada ayrıntılara
takılmayalım. ‘’o, u, u, ü’’ yazılımını sert
kalıplara koymayalım. Sayın Hatam’ın deklaresi
belli. Birbirimizi anladığımız sürece ‘’u’’ ya da
‘’ü’’, ‘’o’’ ya da ‘’ue’’ yazılımını bir zaaf
değil, kullanım genişliği ve derinlik olarak
değerlendirelim. Sayın Dzıbe, щ ve ш yazılım
farkını kelimeleri ezberleyerek ayırırsınız, tek ş
yeterli. Kiril’i birebir taklit edemeyeceğimiz
ortada. Ancak sayın Dzıbe Latin’den isteyenlerin
Kiril’e geçmesi gerektiğini nihai amacın Kiril
olduğunu söylüyorsa Kiril ve Latin yazılım
benzerliği düşünülebilir.kesme işareti ona göre
düşünülebilir. Yazılarımızda katı kurallı olursak
sonuç çıkmaz. Ben bugüne kadar ‘’ş’’ ve ‘’şş’’ gibi
ş versiyonu olarak sadece 2 ş ile konuşmaya
alışkınım. 4 ya da 5 ‘’ş’’ versiyonu ile yazmam
istenirse; bırakın ben nasıl istersem öyle yazayım.
Daha iyi anlamanızı sağlayacak yazım benim sorunum
olsun. Bu bir örnek ancak bir çok kelimenin farklı
kullanımını da farklı diyalekte göre
yazamayabilirim, bilemeyebilirim. Bu anlamda
zorlamanın anlamı yok.
Sayın Hatam başarılı bir
çalışma ortaya koydu buyurun hep beraber onunla
yazmaya çalışalım. Farklı yazımlarda saygındır.
Bunu farklı alfabe anlamında söylemiyorum. Diyalekt
anlamında söylüyorum. Bu da zenginliğimiz olsun.
Toplumsal bir dilsel mühendislik karşımıza bir
dayatma olarak çıkarılmasın. Sitede alfabe bolluğu
var. Bunun sona ermesi lazım. Yapılacak olanda
belli.
Saygılarımla.
Fuğo
11.12.2005
Öncelikle bütün katılımcılar elinize yüreğinize
sağlık. Buna rağmen görüldüğü kadarıyla ısrarlı bir
benim bildiğim ya da bende biliyorum tavrı üzüntü
vericidir. Çok değerli bir bayan katılımcıda başka
bir konu başlığında kendi alfabesini ilan etti.
Bunu da yadırgadım. Dilin önemi ve ona duyulan özlem
sizlerle sınırlı değil sayın katılımcılar. Lütfen
bunu dikkate alın. Bir uzlaşıyı acele saptayın ki
bu konu başlığının gerçek amacı olması gereken az
bilen ya da hiç bilmeyenlere yönelik çalışmalara
geçin. Bu arada Kabardey ve Adige dilinin aynı
başlıkta karışık yazılması işleri Arap saçına
döndürdü. Kısaca şimdilik birbirinize yazıp
okuyorsunuz.
Bu ne zaman sona erecek?
Jade Wumar
11.12.2005
Wo tithamate lhep'ew Necdet HATAM,
Ghukessawo@hotmail.com adresim. Gelişmeler
konusunda beni bilgilendirirseniz memnun kalacağım.
Yazıların Kiril alfabesiyle olması fark etmez.
Kiril daha kolay bence yani, en azından tek Kiril
var. :) Ayrıca anavatandaki Jadelerle de sizin
aracılığınızla iletişim kurmak isterim. Kendilerine
iletirseniz sevinirim. Alfabe konusunda gördüğüm
kadarıyla anlaşamıyoruz. Sizin ve Şhalaxho’nun da
belirttiği üzere bu sitede sizin alfabenizin
kullanılmasını desteklemekle beraber kafamdaki soru
işaretleri daha aydınlanmamıştır. 2006’nın ilk
günlerinden itibaren artık daha rahat yazışma
imkanımız olacak. O zaman inşallah sorunlar
hallolur.
Benim alfabe konusunda en ufak bir kaygım
yok. Benim için herhangi bir alfabe önemli değil
ama belirttiğim özellikleri şuan hiçbir alfabede
göremiyorum. Her zaman yeni öğrenenleri ve
öğrenecekleri düşünmemiz ve bütün lehçelerin
özelliklerini yansıtmalıyız eserlerimize... Sayın Dzıbe OSMAN'ın alfabesi de aynı şekilde soru
işaretleri ile dolu bunun sebebi hep tek lehçe
düşünülerek yapılan çalışmalardır. Adigece bütün
lehçeleriyle bir bütündür. Sayın Şhalaxho ve sayın
Necdet HATAM, Artık bu sitede bu alfabeyle yazılan
ayrı bir forum açmanızı öneriyorum ve sadece
Adigece olmalı. Ayrıca bilmeyenler içinde ayrı bir
forum oluşturulmalı. Şimdilik bu kadar. Aslında
imkanlarım kısıtlı olduğu için düşündüklerimin
10’da birini bile yazamıyorum. Artık bir şeyler
kazandırılsın Adigece’ye ve emeklerin karşılığı
alınsın...
Saygı ve sevgilerimle...
Şöetxhej
tithamate lhep'exer... Werapsow Adigelepkhır zewji
zereşitew...
Jade Wumar
11.12.2005
E-mail Adresi:
ghukessawo@hotmail.com
Şhalaxhue
11.12.2005
Değerli katılımcılar Bir konuda yanlış anlamayı
gidereyim. ‘’şş’’nun ‘’u’’ ve ‘’ü’’ ile yazılımında
‘’jj’’, ‘’çç’’ yazılımları daha problemsizdir. Bunu
yazayım. Yakın ‘’j’’lerin yazımında kelimeleri
ezber yerine eylemleri temel olarak öğrenirsek
basitçe yazımı ayrıştırırız. Sonuçta yeni bir konu
başlığı açmaya gerek olup olmadığını hatta
atasözleri ile bu konunun bütünleştirilip arşive
alınmasını site ve sayın Hatam kararlaştırsın. Eğer
alfabe tartışması sona erdiyse; ki, bence erdi yeni
bir başlangıçla sayın Fuğo’nunda dikkat çektiği
konu önemine binaen gereğini yapalım. Saygılarımla.
Dzıbe Osman
11.12.2005
Sayın Jade Wumar,
Forum geneline göndermiş olduğum alfabe çalışması
için kullandığınız "soru işaretleri dolu" ifadesi
ile kastettiğiniz soruları aşağıda tekrar vereceğim
e-mail adresime yazarsanız bulduğum ilk fırsatta bu
konuda size yardımcı olacağıma söz veriyorum.
Saygılarımla
dzibeosman@gmail.com
Mert Bıçkın
11.12.2005
СИТХЬЭРКЪО ФЫЖЬ Ситхьэркъо фыжьэу сибзыу нэфыр,
Пщэфым унэсэу огум ущесы. Си къэслъэIэсы, сыгум
къынэсы ШIулъэгъу закъом ыпсэ гонэсыр ШIулъэгъум
ыпсэ згъашIоу зесэты, ШIулъэгъу тамэм лъагэу
сеIэты, Тхьэркъо жэгъуфыр, о сыкъыпфихьэу, Насып
къысфихьэу, гугъэр сэгъоты Сэ синасыпэу тыгъэпсы
бзыур, ГушIогъо жъыур сыгу зыфилъыр, ГукIэгъу
зыхэлъэу пчэдыжь нэфылъым Ихъырахъишъа непэ сIэ
илъыр? Гугъэу згъотыгъэр сфэзыгъэIэшIоу, ЗигушIо
лъагъо оры силъапIэр, Тыгъэпсы фабэр, гъэтхэжьы
шъабэр Къысфэзыхьыгъэр оры зыIаплIыр.
Şhalaxhue
12.12.2005
Merhabalar,
Dil, alfabe derken biz bu konuda yazanlar hepimiz
birbirimizi tanıyoruz ve bir şekilde yazabiliyoruz.
Dile ilgisi olan arkadaşlara yönelik sadece burada
bir şeyler yeterli olmayacak. Farklı materyaller
kullanılmalı. Bu da özel gayret gerektiriyor. Sayın
Yedic Batıray'ın dil öğretim seti içeriği hakkında
geniş bilgi sahibi olunamaz mı? Eğer gerçekten dil
konusunda gayret edecekler varsa onlara yönelik
görsel ve işitsel dokümanlarda gerekli. Burada
yapılacak başlangıç sadece gerisi ilgi ve
samimiyete kalmış...
Sayın Ademey,
Kabardeyce-İngilizce
yazdığınız mükalemeleri güncelleyerek ve Adige-Türkçe
olarak yeniden yazarsanız faydalı olur.
Sayın Baykaldı,
Sizde bu konuda önemli katkılar
sağlayabilirsiniz. Kendini tanıtma, misafir
karşılama önemli fiiller güncel diyaloglar
yazabilirsiniz. Sadece bir teklif bu.
Sayın Hatam,
Anavatan uygulamalarından bizleri müstefit
kılacaktır. Ancak burada yapılabilecek olanlar
kısıtlı. Buna rağmen yapabileceklerimizi bizler
yapalım gerisi xetti yej yişhac. Dil öğrenmek
isteyenlerden de bir kaç tepki ya da teklif gelse
iyi olurdu.
Jade Wumar
17.12.2005
Sayın Nejdet HATAM,
Gramer çalışmaları ile ilgili bilgiler elime
ulaşmadı Şüetxhej...
Necdet Hatam
17.12.2005
Wımar si khueş,
Diftong txığer yat'uenerew khyaseğehı wadıy
khesırep, Qıhe dedeş mışi khesıtxınır khézğequırep.
Khıteritxerer mırı: This is an automatically
generated Delivery Status Notification. Delivery to
the following recipients failed. ghukessawo@hotmail.com
Şhalaxhumi fazğehağağ.
Şüızepeğuıneğuıme zeğuısew şüıxeplhen şüılheqışt.
Wepsew, wetxhej.
Adige
19.12.2005
Herkese selam.
Ben bir şeye merak salarsam kökü kurur. Ne oldu
konu kapandı mı şimdi?
Necdet Hatam
19.12.2005
Sayın Adige,
Kopsirgen arkadaşım demek ki, önerdiğimiz alfabeyi
iyi incelememiş. Eğer inceleseydi inanıyorum ki
bana hak verecekti. Çünkü Adige yazımını Türkçe
bilenin bildiğimiz sesleri verebilmesi için (i) nin
(ı) gibi okunduğu (tabi o zaman i sesini nasıl
yazabileceğimiz de belirtilmeli) G harfinin de U
harfi önünde Türkçe'deki G sesini verdiği, diğer
harfler önünde Ğ sesini verdiği kuralını bilmesi
gerekiyor. Bize göre Adige yazımını seslendirmek
daha kolay. Ğ harfini dilimizde çok daha fazla
kullanılan ğe-yıl daki ses yerine kullanışımız,
zamandan, yerden tasarruf kaygısı iledir ki, önemli
olduğunu düşünüyorum. Bu kez, şeytanın bacağını
kıracaksınız gibi görünüyor. Merak sardığınız halde
sayfamızın kökünü kurutmamaya çalışacağız. Ancak
ilgilenenlerin eğilimini karşılayan bir sayfa olsun
diye biraz beklemeye çekilmiştim. Günlük konuşma mı
verelim, şiir mi, hikaye, romanlarımızdan bölümler
mi, her birinden örnekler mi? Dil bilenlere
okuyabilecekleri metin sunmaya mı öncelik verelim,
bilmeyenlere öğretmeye mi çalışalım?
Siz hangi
gruptasınız? Sayfanın gelişerek sürmesi konusunda
çaba gösterme kararlılığımı bilmenizi istedim.
Saygıyla...
A. Esra Demiröz
20.12.2005
Worapsaw Adigexer! Worapsaw Nibjowxer!
Saygıdeğer büyüğüm sayın Necdet Hatam,
Bu sayfanın
gelişerek devam etmesi konusunda; "öğrenci
rolüm"
ve yüksek müsaadeleriniz eşliğinde elimden
geldiğince tüm varlığımla desteklemeye, akabinde
öğrendiklerimle dil konusundaki susuzluğumu tabiri
caizse dindirmeye gayret edeceğim. Bu noktada hem
saygıdeğer bir büyüğümün ilgisinin (şahsım adına)
üzerimde olduğunu bilmenin mutluluğunun yanı sıra
hem de kendi kültürüme ait "dil"im ve kendi
duygularımı seslendirecek olmamın heyecanı ileyim.
Buna inanıyor, gerçekleşmesini sonsuz kere
arzuluyorum. Metninizde sunduğunuz tüm önerilerin
bu platformda olgunlaşmasını ve yayınlanmasını
elbetteki isterim. Ancak bu lisana vakıf
olamayanlardan biri olarak acizane derim ki
öncelikle "günlük konuşma" cümleleri ile başlayalım
ve bilmeyenlere yol açalım. Gönül ister ki bu
mısralardan öğreneceğimiz şarkıları, hikayeleri,
efsaneleri, atasözlerini vs. yi günlük yaşantımızın
içine alalım ve dil ile ilgili hasretimize son
verelim. Yeryüzünde son Adige kalasıya... Dilimizi
yaşatmak adına...
Lütfen sonsuz saygılarımı kabul
edin...
Necdet Hatam
21.12.2005
Teşekkür ediyor, şöyle bir başlayalım diyorum. Soru
eleştiri, düzeltmeler gelirse sevineceğimi ve
birbirimizin yanlışını düzelterek, çalışmalara
katkıda bulunarak öğrenmeye çalışalım derim.
Karşılıklı iletişim içinde olursak, kuşkusuz sayfa
daha yararlı olacaktır.
Sevgiyle...
Ev wıne Oda peş
Pencere şhanğuıpş Çatı wınaşhe Açık uıxığ – uıxaş
Kapalı feşşığ – xueşşaş Iyi değuı –değue Iyi şşuı –
ffı Kötü deyı – dey Büyük yını – yın Küçük ttsıquı
– ttsıqu Genç nıbjıçç – nıbjışşe Yaşlı jı- nahıj –
naxhıj Kırmızı plhıjı – plhıj Beyaz fıjı – xuıj
Siyah şşuıttse – ffıttse Adam llı Adamlar llıxer
Kadın şüızı – fız Bzlhfığ – bzılhxuığe - ttsıxuıbz
Ayak lhakhue Ayaklar lhakhuexer Diş tse - dze
Dişler tsexer – dzexer Fare tsığue – dzığue Fareler
tsığuexer – dzığuexer Öküz çü – vı Öküzler çüxer –
vıxer Hayat ğaşşe Hayatlar ğaşşexer Demir serttir
ğuıççır pıte – ğuışşır bıdeş Süt beyazdır şer fıjı
– şer xuıjş Diş beyazdır tser fıjı – dzer xuıjş
Dişler beyazdır tsexer fıjı – dzexer xuıjş Adigece
ile Türkçe sözcük dizilişinde benzerdir. Hem
Adigece hem Türkçe’de dizilim özne tümleç yüklem
şeklindedir. Batı dilleri ve Rusça’da ise dizilim
özne yüklem tümleç şeklindedir. Yumuşak ekmek
halığu şab – şşakhue şabe… Sıcak ekmek halığu fab.
– şşakhue xhuabe… Görüldüğü gibi sıfatlar Türkçe’de
nitelediği isimden önce gelirken Adigece’de
çoğunlukla önce isim sonra da sıfat gelmektedir.
Yumuşak ekmekler sofradadır Halığu şabexer anem tél
– Şşakhue şabexer anem télş Sıcak ekmekler
sofradadır Halığu fabexer anem télh – Şşakhue
xuabexer anem télş Yukarıda da görüldüğü gibi çoğul
halinde Türkçe’de isim çoğul eki almakta sıfat
değişmemektedir. Adigece'de ise çoğul ekini alan
sıfattır.
Big Brother
22.12.2005
Sayın yazarlar,
Aynı yerde hem Adigece hem Kabardeyce yazmanın
anlamı ne? Bunlar zaten ayrı ayrı gelişim göstermiş.
Bilmeyenlerin kafası zaten yeterince karışık.
Bunları ayırsanız olmaz mı?
Saygılar ve başarılar.
Tıghujjqo
22.12.2005
Merhabalar üstatlarım,
Dilsiz ulus ölüdür. Bu kadar basit. Gel de anlat
anlatabilirsen. Her gün sadece anadilinde 1 kelime
öğrenmeye vakit ayırmayanlara mı yanalım ya da dili
bildiği halde bir kaç saatini verip alfabesini
öğrenmeyenlere mi yanalım.
Fesapşı: Merhaba
Wipçedıj şşuı: İyi sabahlar.
Wimafe şşuı: İyi
günler.
Wipçıha şşuı: İyi akşamlar.
Khéblağ:
Buyurun.
Sıdeuw wuşıta, tewşıt: Nasılsın?
Thawéğepseuw, değuı: Allah razı olsun iyi.
We
tewşıt: Sen nasılsın?
Thawéğepsew sıpsaw: Sağ ol,
sağlıklıyım.
Wopsew, seri de sıdeğu: Sağ ol,
iyiyim.
Neuase tızefehxun: Tanışalım.
Xhun: Olur.
Xeta wyaşış wilhakho sıd: Kimlerdensin, aile adın
ne?
Ne'uase tızerezefexhuğer siguape: Tanıştığımıza
memnun oldum.
Bue daxe: Çok güzel.
Seri siguape
xuğe: Bende memnun oldum.
Ğogu maf: İyi
yolculuklar.
We kup ey: Toplum, topluluk.
Nıbceğuır:
Yaşıtım.
Nıbceğuxer: Yaşıtlarım, arkadaşlarım.
Sinıbceğu lhap': Kıymetli, değerli arkadaşım.
Sinıbceğu lhap'exer: Kıymetli arkadaşlarım.
Thamate
mafe: Sayın büyüğüm, liderim.
Xhun: Olur.
Xhunep:
Olmaz.
Değu: İyi.
Arı: Evet o.
Hau': Hayır.
Değu,
xhun: İyi olur (tamam).
Adıghabzeççe weguşıa: Adigece konuşabiliyor musun?
Sıd yiğue: Ne zaman?
Nefşşağue: Tan vakti
Népe: Bugün
Pçedıj: Sabah
Şecağue: Öğlen
Pçıha: Akşam
Çeşı: Gece
Tığuase: Dün
Newşı: Yarın GÜNLER
Blıpe: Pazartesi
Ğubc: Salı
Bereskejjıy: Çarşamba
Mefekuı: Perşembe
Bereskeşxue:
Cuma
Mefezakhu: Cumartesi
Thauwmaf: Hafta
Zı
thawmaf: Bir hafta SORU KALIPLARI
Xet: Kim?
Sıd:
Ne?
Tıde Teşıa: Nerde?
Sıd yiğue: Ne zaman?
Sıd
pay, Sıde: Ne için?
Tarı: Hangisi?
Thapş, Sıd
fediz: Kaç, ne kadar?
Sıd mır: Bu nedir?
Tıde:
Nereye?
Xet mır: Bu kim?
Sıd xhuğe: Ne oldu?
Tıs:
Otur.
Şşut'ı: Oturunuz.
Sayın üstatlar, benden bu
kadar. Nasıl uygun görürseniz öyle yazın eksik ve
yanlışlar muhakkak vardır. Gereğini yapabilirsiniz.
Yetersizse yayından da kaldırabilirsiniz.
Hayırlı
olsun.
Necdet Hatam
22.12.2005
Sayın Big Brother,
Bir kez aynı yerde yazılan iki ayrı dil değil. Biri
Adigey Adighabze’si, diğeri de Kabardey
Adighabze’sidir. Adighabze’nin yazın dili olmuş iki
diyalektinin birlikte verilmesi, dilin gerçekten
tek olduğunu kanıtlar. Birini bilenlere diğerini de
öğrenme kolaylığını getirir diye düşünüldü.
Birinden biri verilirse diğerleri üzülür diye
korkuldu. Hem yalnız birini okumak isteyenler için
de ayırmanın çok zahmetli olduğunu sanmıyorum.
Belirli bir düzen içinde verilmeye çalışılıyor...
Saygıyla...
|
