...................
...................
ADİGABZE TXEN   -5
Şhalaxho Ragıp
21 Ekim 2005
                         
...................
 
...................
Mert Bıçkın
25.11.2005

АПЩИЙ ФАБЭ ОСЭХЪЫ(АСЭПЩЫ)СИФЫЩЫТЛЪАП ШЪХЬЭЛАКЪО
APSHİY FABE WESEXI (ASEPSHI) SİFISHITLHAP SS’HELAKHO
APŞİY FABE WESEXI(ASEPŞI) SİFIŞITLHAP ŞHALAKHO

Sayın Shalaxhue,

Sorularınız çok güzel, çok memnun oldum ve fakat konuya bakışımızda bir farklılık var ya da ben öyle algıladım. Yanlış anlamış isem sizde düzeltin. Benim anladığım kadarıyla siz Türkiye’deki konuşulan şiveleri yazmak istiyorsunuz. Tabi ki, yazarsınız bu alfabeyle çünkü bütün Adige-Abhaz dillerindeki sesleri karşılamaktadır. Fakat hazır kurulu iki alfabeyi birleştirmek varken, bir üçüncüsünün gerekli olduğunu düşünmüyorum. Buna örnek olarak da Tuapse civarı kıyı boyu Shapsughlarda yazışmalarda Adigey diyalekti C’emguy’u kullanıyorlar. Adıgabzege diyor yazmıyorlar. Bu söylediklerim; şiveleri yok edelim olarak algılanmasın lütfen. Hepsi çok güzeller ama C’emguy’u incelerseniz bizim yani Shapsughların tüm seslerini (dördüncü sesler hariç ‘’PH’’ gibi) içerdiğini diğer şivelerle ortak olarak da ‘’G’’ yerine ‘’sert Ç’’ ikame ettiğini görürsünüz.

Zaten konuyu araştırdıysanız bilirsiniz ki, Adigey yazın dilini ortaya koyan Aşhamaf Davut C’emguy’u seçmiştir. Kendisi bir Abzegh’tir. Abzegh, C’emguya göre daha basit olmasına rağmen bu şive üzerinde yazı dilini seçmiş olmasındaki temel neden; tüm şivelere yakın kapsayıcı nitelikte olmasıdır. Asıl Shapsugh ve Bjedugh şivelerinde Kabardey lehçesinin tüm şiveleri de dahil diğer hiçbir şivede olmayan dörtlü ses dizini olduğunu yazar ünlü dilbilimcimiz Ç’eraşe Zeynep. Aynı yazısında Bjedugh ve Shapsugh gramerinin de çok eski tarihi gramer izlerini taşıdığı öğrenimin bu iki lehçe ile yapılmasının çok zor olacağını yazmaktadır.Bende şivemin Shapsugh olduğu için tespitlerinin doğruluğunu biliyorum. Kaldı ki, Shapsugh şivesi bile alt ağızlara sahiptir. Bir kısmı siz derken Kabardey gibi ‘’FE’’ der. Biz ‘’ŞÖE’’ deriz. Bir kısmı diğer aşağı Adige şivelerin de olduğu gibi keskin, atak, çevik anlamında ÇEN (Kabatay JAN) derken biz GEN deriz. Bazı Shapsugh ağızlarında CEGU oturmuşken benimde dahili olduğum grup GEGU demektedir. Bunlar yanlış değildir, aslında Shapsugh budur hiçbiri için denilemez. Bunlar lehçe şive ağız kavramları ile alakalı konulardır ve yukarıda saydığım örnekler daha da çoğaltılabilir. C’emguy bir Abdzeh için de bazen zordur. Çünkü Abdzeh şivesinde de ‘’Ş’’ sesi ‘’S’’ olmaktadır. Zaman zaman ‘’Ç’’ sesi düşmektedir. Bence bu gün hepimiz biraz Aşhamaf Davut olmalıyız diye düşünüyorum. Yani şivelerimizi konuşalım ama C’emguy ve Kabardey alfabe ve yazı dilini de birleştirerek hep beraber yazalım istiyorum (Örnek C’emguy=Kabardey оред=уэрэд ikisi de iki şivede de şarkı demek bunu tek bir şekilde yazmak doğru değil mi?). Tıpkı Türkçe’de GELİYOR yazıp Karadenizlinin CELEYRU, Egelinin GELİYO, Doğulunun GELİYİ dediği gibi.

Sorularınıza gelince;

Cevap 1) Yazılı ya da basılı her hangi bir materyal yok ama internette yazışıyoruz arkadaşlarla.

Cevap2) Sorduğunuz şeyin anlamını yazmamışsınız. Sormuşsunuz ama bana hiçbir anlam ifade etmedi bol bol jimnastik yaptırdı. :) Dolayısıyla çözmek için yine edebiyat dilimizden yardım aldım YİSHAGH yerine ИСХЬАГЪ (içindeydi demek istediğinizi düşünüyorum) sizin tezinize göre bunu Türkçe karakterle yazdığınızda Ş ayrı harf olduğu için YİSHAĞ yazarım anlaşılır diyorsunuz. Fakat benim kullanabileceğimizi söylediğim alfabeyle bunu yazarken ‘’SH’’ yan yana gelir ‘’Ş’’ okunur demeye getirmişsiniz anladığım. Bu kolayca çözülebilecek bir sorundur; şayet içindeydi anlamında ИСХЬАГЪ yazmak istediyseniz. Konferansta kabul edilen harflerle bunu YİS’HAGH ya da YİS-HAGH ya da YIS’HAGH YADA YIS’HAGH yazabiliriz.

Cevap3) Zaten bende Kiril öğrenelim, Kiril yazalım, Kiril okuyalım; yazamadığımız yerde elektronik ortamlarda site açarken, e-mail alırken standart birde Latin harflerimiz olsun, tüm Adigeler tarafından bilinsin, kullanılsın istiyorum.Latin’i yazı dili yapalım demiyorum. Latin olarak aşağıdaki yazılımlardan konferans önerisi olan yazım uzun, anlaması Türkiye Adigeleri açısından internet kullanan İngilizce bilen için kolay diğerlerine öğretimi zor.

Necdet ağabeyimin önerdiği ise yazımı görüldüğü gibi kısa, anlaması ve öğretimi Türkiye Adigeleri açısından daha kolay. Elektronik ortamlarda (Site ismi ,e-mail adresi gibi) yukarıda yazdığım gibi kullanılma şansı şu anda tıpkı Türkçe’de olduğu gibi yok diyebiliriz.

Not: Belki öğrenmek istersiniz Rusya’da Şhalakolar soy isimlerini Rusça yazışmalarda СХАЛЯХО yazıyorlar ünlü edebiyatçımız Şhalako Abu Схаляхо Абубачир yazılıyor kusura bakmayın Adigece yazılımını bende bilmiyorum. ШЪХЬЭЛАКЪО (SS’HALAKO) olarak yazdım. Eşimin anne tarafı da Şhalako’dur anlamını bilmiyorum ama her halde baş boy ya da soy anlamı çıkarıyorum. Bu nedenle size akraba soy anlamında ‘’fışıt’’ diye hitap ettim.

Saygılarımla.
ХЪЯPКIЭ- TЬIЗЭPЭЛЪЭГЪУH TЬI ЗЭPЭШIЭГЪЬIP CЬIГУAПЭ ХЪУЭ (Resmi dil)

XHYARCH’E-TIZERELHEGHUN TIZERESH’EGHIR SIGUAPE XHUE (Konferansta önerilen.)

XHIYARÇÇE-TIZERELHEĞUN TIZEREŞŞEĞIR SIGUIAPE XHUE (Necdet ağabeyimizin önerisi.)



Mert Bıçkın
25.11.2005

СИАДЫГАБЗ
Сиадыгабзэу о сыбзэ лъапI
Дэхагъэу пхэлъыр АДЫГЭ нап
Дышъэзэрыблэу гъашIэм утиI
Ощ нахь лъапIэ сэркIэ щымыI
SİADIGABZ
Siadıgabzew we sıbze lhap
Dexaghew pxelhır ADIGE nap
Dıshezerıblew ghash’em wti
Wesh nah lhape serch’e shımı
SİADIGHABZ
Siadıghabzew we sıbıze lhap
Dexağew pxelhır ADIGE nap
Weş nah lhape serççe şımı
КОЩБЗЭ ПЩЫЬАФ

KOSHBZE PSHIMAF

KOŞBZE PŞIMAF



Necdet Hatam
26.11.2005

Sevgili Mert,

Alfabe, önce de yazdım, daha önce önerilenlerin bir bileşkesi diyebiliriz. Temelde Fahri Huvaj ile birlikte Çereşe Zeynab adına düzenlenen ilk konferansa sunduğumuz alfabe. Ancak sonradan Kirile daha bir vakıf olduktan sonra kimi değişikliklerin daha uygun olduğunu düşündüm.

Sevgili Mert,

"Necdet ağabeyimin önerdiği ise yazımı görüldüğü gibi kısa, anlaması ve öğretimi Türkiye Adigeleri açısından daha kolay. Elektronik ortamlarda (Site ismi ,e-mail adresi gibi) yukarıda yazdığım gibi kullanılma şansı şu anda tıpkı Türkçe’de olduğu gibi yok diyebiliriz" diyorsun.

Bu değerlendirmeye de çok sevindim. Ancak derim ki sadece site adı, e-mail adresi yazamadığımız için "yazımı kısa, anlaması ve öğretimi Türkiye'deki Adıgheler açısından daha kolay" bir alfabeden vaz geçmeyelim. Bir de inanın alfabe, Arap ülkelerinden dönüş yapmış Adıgheler, anavatandakilerden de geçer not aldı sadece Türkiyelilerden değil.

"Konferansta kabul edilen harflerle bunu YİS’HAGH ya da YİS-HAGH ya da YIS’HAGH YA DA YIS’HAGH yazabiliriz."

Örneğin bu yazılış şekli çok zorlama olur. Görünümü de pek hoş değil. İlke (') (-) gibi işaretleri mümkün olduğunca azaltmak olmalı. Son alfabenin bana göre üstün taraflarından biri (') işaretinin kullanımını olabildiğince azaltması. Bu işareti sadece sessiz bir harften sonra hece başlatan sesliden önce kullanıyoruz ve gerçek bir kesme işareti oluyor. Ve ye' - EI yazılımında olduğu gibi.

Şimdi izninizle biraz düzeltme yapayım:

ХЪЯPКIЭ- TЬIЗЭPЭЛЪЭГЪУH TЬI ЗЭPЭШIЭГЪЬIP CЬIГУAПЭ ХЪУЭ
ХЪЯРК1Э- ТЫЗЭРЭЛЪЭГЪУН ТЫЗЭРЭ ЗЭРЭШ1АГЪЭР СИГУАПЭ ХЪУГЪЭ.
ХУЭ DE DEMEK İSTEMİŞ OLABİLİRSİNİZ (Resmi dil)

XHYARCH’E-TIZERELHEGHUN TIZERESH’EGHIR SIGUAPE XHUE
TIZERE ZERESH'AGHER SİGUAPE XHUGHE
(Konferansta önerilen.)

XHIYARÇÇE-TIZERELHEĞUN TIZEREŞŞEĞIR SIGUIAPE XHUE
XHYARÇÇE- TIZERELHEĞUIN TIZERE ZEREŞ'AĞER SİGUAPE XHUIĞE
(Necdet ağabeyimizin önerisi.)

Şhalaxhue Sikhueş,

Ne iyi ettin de bu sayfayı açtın. Bu kadar dil severin, her alfabeyle yazan arkadaşların, bu kadar ilgi duyan arkadaşların yazılarını okumak gerçekten beni mutlu ediyor, geleceğe daha bir umutla bakıyorum artık. Benim klavyede (é) en üst sırada. Rakkamların olduğu sıranın en solunda. (") işareti ile birlikte aynı tuşta. Büyük harf tuşu ile birlikte yazılıyor.

.................................

Mert Bıçkın
25.11.2005 23:54:34
СИАДЫГАБЗ
Сиадыгабзэу о сыбзэ лъапI
Дэхагъэу пхэлъыр АДЫГЭ нап
Дышъэзэрыблэу гъашIэм утиI
Ощ нахь лъапIэ сэркIэ щымыI

SİADIGABZ
Siadıgabzew we sıbze lhap
Dexaghew pxelhır ADIGE nap (NEDEN ğ DEĞİL KURAL GEREKMEZ)
Dıshezerıblew ghash’em wti (DESHIĞ. götürülmüş ya da birlikte götürdüm gibi anlaşılabilir. Açıklama gerektiren harf sayısını olabildiğince azaltmak ilke olmalı)
Wesh nah lhape serch’e shımı (lhap'e, shımı')
SİADIGHABZ
Siadıghabzew we sıbıze lhap (lhap')
Dexağew pxelhır ADIGE nap (ADIGHE)
Weş nah lhape serççe şımı (LHAP'E, ŞIMI')


КОЩБЗЭ ПЩЫЬАФ КОЩБЭЕ ПЩЫМАФ

KOSHBZE PSHIMAF KOSHBEYE PSHIMAF

KOŞBZE PŞIMAF KUEŞBEYE PŞIMAF

Adıghéy Adıghecesinde tam o sesi yoktur.

"Мэгуш1о" yı çözümlersek Kirildeki revizyon ve birebir latine aktarımın ne kadar hatalı olduğu ortaya çıkacak

Saygıyla...



Jade Wumar
26.11.2005

Wo mac xhujinew tithamate mafe Şhalaxho,
Wo adığeghem yits'ıfı lhep'e Nejdet HATAM,

Yazıları zamanında takip edemediğim için çok özür diliyorum. Bir ay sonra inşaallah daha rahat yazabileceğimi ümit ediyorum.

Alfabe konusunda her zaman ve her yerde bir şeyler paylaşmaya ve yapmaya hazırım. Ama tekrar tekrar söylüyorum bu işte bize gerekli olan sonuçtur. O da maalesef erteleniyor. Çalışmalar devam ediyor falan filan...

Sayın NEJDET HATAM,

Bu sayfada yazılarımda kullandığım alfabeyi yansıtmayan bazı hatalar yapmış olabilirim. Sizin üzerinde durduklarınız da onlar olacak. ŞHALAXHO'nun dediği gibi alfabeyle ilgili konuları artık burda yazmasak iyi olucak bence de çünkü konu uzuyor. İnşaallah ilerde birgün karşılıklı gözden geçiririz.

Şhalaxho lhep'e tham yi'ome khızerep'oghexer dgheç'ejin...

Sitedeki alfabeye vaktim olmadığı için bakmadım mazur görün ilerde inşaallah...

ŞÜETXHEJ... (sizin için yazdım böyle Thamate Nejdet HATAM:)



Jade Wumar
26.11.2005

Adığe xekum tekhıtegeji
Adığe lhepkhım tegumeç'i
Adığe xeku nartıjj xeghegum
Tıpeçijew tigheşşe xek'i

Ayemi daxemi ar sesixeku
Bayemi thamışk'emi sesixeku
Tyanejji xeku wey tyatejji xeku
Sşşıghupşejinew 'amal yi'ep

Ar siwored ar siwored ar siwored ar..

DEGUMKHO ORHAN

Dinleyenler için söylüyorum bu wored'in sonuna dikkat eden oldu mu? "YAWASİYETXER TEJÜGHESEÇ'EJ" diye bitiyor. Tabi zexezışş'ık'iremge...

Sayın Thamade Nejdet, sözlerde yanlış varsa düzeltmenizi rica ederim.
Wori arı Şhalaxho...
ŞÜETXHEJ...



Mert Bıçkın
26.11.2005

ОСЭПЩЫ СЫТХЬАМАТЭ ЛЪАПI(WESEPŞI SITHAMATE LHAPP)

Nejdet ağabeyim değerli zamanınızı bizlere ayırıp güzeli, iyiyi bulmakta yardımcı olmanız, ben ve benim gibi düşünen binlerce insan açısından bir onur kaynağıdır.

Halkının üstün meziyet ve değerlerinden biri olan dilini yaşatmak, geliştirmek her Adığe’nin bilinci olamalıdır. Şahsınızda yeniden birlikte bir gelecek düşleyen tüm insanlarımıza selam olsun.

ТЪЫЗЭКЪОТМЭ Т Ы Л Ъ Э Ш(TIZEKHUETME TILHEŞ)

Değerli ağabeyim, öncelikle sorduğunuz sorulara cevap vermeye çalışayım daha sonra son yaptığınız düzeltmelere girelim ve çalışamamızı sistematikleştirmek için ne yapabiliriz bununla ilgilli görüşlerimi dile getirmek isterim.

Cevap1: МЭГУШIО=МЭ-ГУ-ШIО Olarak bence üç hece var. ШIО ayrı bir harf (ШIУ dan türev)

Cevap 2: МЭГУШIО=Э yani sadece bir sesli harf var.çünkü diğerleri ayrı birer sessiz harftir.

Cevap3:
IЭ demenin inceliği dilin okunduğu gibi yazılmasını; fonotiği hedeflemektedir. Normalde bildiğiniz üzere sesli harfler Adığece de uzun okunur bununla kısa okuma farkı verilmek istenmiş diye düşünüyorum. Gerekli olduğunu düşünmüyorum. Çünkü uzun okuması her hangi bir anlam ifade etmiyor.

Cevap4:
Kesinlikle iki kiril alfabesi, gramerler gözden geçirilmeli aynı anlamı veren aynı sözcükler aynı şekilde yazılmalı
(атакъэ=адакъэ=horoz, баджэ=бажэ=tilki,бзыу= бзу=kuş, гъогу=гъуэгу=yol,о=уэ=sen, орэд = уэрэд =şarkı gibi gereksiz ayrımlar ortadan kaldırılmalı), iki lehçe(Doğu ve Batı Adıge lehçeleri) ve bunların birer alt seçilmiş ve üzerlerine resmi edebiyat dilleri inşaa edilmiş şiveleri olan, Ç’emguy ve Büyük Kabartay şivesinin ve de diğer şivelerin içinde barındırdığı aynı anlama gelen farklı kelimeler bir Adıge sözlüğünde birleştirilmelidir.(mesela konuşmak=гушы1эн(Ç’emguy)= п с э л ъ э н(Kabartay) gibi)

Bu bize diğerinin kullandığı kelimeyi de anlama fırsatı sağlayacaktır. Kullanılan ortak kelime Kabardey ve Ç’emguy arasında şu anda %87 dir. Bunu %100 yaparsak tek bir Adıgece yakalanmış olur.

Ağabeyim, düzeltmelerle ilgili fikirlerim aşağıdadır.

Düzeltme1:
TЬI З Э PЭ Ш IЭ Г ЪЬIP= ТЫЗЭРЭ ЗЭРЭШIАГЪЭР Burada tanıştığımıza demek istedim.

(ЗЭPЭШIЭH=tanışmaktan türettim) yanlışlıkla Э yi A yapmadan çekimli kullandım bu hatayı kabul ettim. Fakat ТЫЗЭРЭ ЗЭРЭШIАГЪЭР bana anlamlı gelmedi eşimle de ayrıyeten tartıştık çözemedik açıklarsanız çok sevinirim.

Düzeltme2: ХЪУГЪЭ=XHUGHE yazmak istedim yanlış yazmışım.

Düzeltme3:
XHIYARÇÇE fonotik olsun diye yazmıştım eğer fonotik olacaksa I yı da yazmak gerekli değil mi? Sizin yazdığınızı kabul ediyorum.

Düzeltme4:
TIZERELHEĞUN yerine TIZERELHEĞUIN yazmalıydım yazımda yanlış yapmışım.

Düzeltme5:
XHUE yerine XHUIĞE yazmalıydım yazımda yanlış yapmışım.

Düzeltme6:
Sunulan alfabe ile yazdım Ğ olabilir.

Düzeltme7:
SHIMI yazdım sonuna kestirme bilerek koymadım gerekli görmedim.

Düzeltme8:
LHAP yazdım sonuna kestirme bilerek koymadım gerekli görmedim.

Düzeltme9:
LHAPE yerine LHAP’E yazmalıydım yazımda yanlış yapmışım.

Düzeltme10: КОЩБЭЕ=KOSHBEYE=KUEŞBEYE yerine КОЩБЗЭ=KOSHBZE=KOŞBZE olarak yazdığım büyük şairimizin soy ismini doğru yazmadığım için özür dilerim düzeltilen doğrudur.

Bu konuları sıraladıktan sonra sistemli çalışma için neler yapabiliriz bir çalışma grubu oluşturulabilir mi bunları konuşup bir karara bağlıyalım derim.

Teklif 1:
Yahoo ya da başka bir yerden bir ADIGHABZETXEN adlı bir grup kurmalıyız.

Teklif 2:
Dille ilgili tüm arkadaşlarımızı buraya davet edelim. İlgili herkes konuyla ilgili kendi şivesi açısından da fikirlerini söylemeli

Teklif3:
Şhalaxho sayesinde bir çok şey konuştuk tartıştık ne mutlu kendisine bizleri buluşturmaya vesile oldu böyle bir grubun kurulmasınada öncülük etmesini taleb ediyorum. Çünkü ben internet işlerinden pek anlamıyorum. Grup nasıl kurulur gibi.

Teklif4:
Bu grupta Nejdet ağabeyimizin liderliğinde son önerdiği alfabenin varsa handikapları tartışılıp karara bağlandıktan sonra hiç dilini bilmeyene bile öğretecek şekilde bir interaktif dil kursu açalım derim hem kiril temelli hem latin temelli.

Teklif5:
Kiril alfabelerin problemlrini ortaya koyup cumhuriyetlerin dil fakülteleri ve araştırma bölümlerinde tartışılmasını sağlamalıyız.

Teklif6:
Tek kiril alfabesi için teklif hazırlamalıyız.

Teklif7:
Aynı anlamlı,aynı sesleri içeren(атакъэ=адакъэ=horoz, баджэ=бажэ=tilki vb.) yazılımları tek yazma konusunda teklifler tartışmalıyız.

Grubun Thamadesi olarak Nejdet abimiz gerekli yerlerde grubun aldığı kararları açıklama, yayma konusunda anavatandaki sesimiz olsun.

Teklif8:
Amerika'daki derneğin sözlük çalışmasına katkıda bulunmalıyız.(İNG_RUS_ARB_TÜR_DOĞU AD_BATI AD) olarak hazırlanmış interaktif sözlük.

http://www.circassianfoundation.org/dictionary/
ХЪЯPКIЭ(XHYARÇÇE)



Mert Bıçkın
26.11.2005

Necdet ağabeyim,

Açıklama için çok teşekkürler, öncelikle sizin yazdığınız üç makale ve tüm burada yazdıklarınızı hangi konuyla ilgili olurlarsa olsunlar okudum, okumaya da zevkle devam ediyorum.

Benim yukarıdaki yazıyı hatırlatma gayem; sizin bu konuyu bilip bilmediğinizi ölçmek değil. Aksine bu konuyu çok yakından takip ettiğinizi iyi biliyorum. Fakat benim bu çalışma ile ilgili anlayamadığım ve üzüldüğüm konu; bir çalışma yapılıyor, sanki sadece yapılmış olmak için. Çünkü arkasından ne biri çıkıp bu olmadı geliştirelim, değiştirelim diyor ne de bununla yola devam edebiliriz diyor. Bizim gibi dilimiz konusunda yazalım, okuyalım diyenler de artık sabırla beklemek zorunda kalıyorlar. Aradan nerdeyse üç yıl geçiyor bir arkadaşımız yazmak (Adığabze Txen) diyor kulak kesiliyoruz, konusu açılsın derken artık bekleme, sor, cevabı bul, diyor içimden bir ses, bir bildikleri vardır öğren şunu diyor. Cevap sizden geliyor yazanların, uzlaşanların bile bunu beğenmediğini DÇB’ne sunmadıklarını öğreniyorum. Ancak diğer yurt dışında yaşayan Adigeler için bu alfabenin uygun olduğunu düşünüyorum (İsrail, Suriye; Ürdün’de yaygın Kube Şaban alfabesi kullanılıyor -internette-yazışmalarda).

Bazı handikapları var farkındayım, kestirmeler çok (tıpkı Fransızca gibi), bazı kelimeler anlam kayması yaşıyor gibi ama bunlar basit düzeltmelerle aşılabilir gibi geliyordu bana. Türk alfabesine sıcak bakmamamdaki ana ve tek sebep ise zaten Kiril’in yazılamayan bölgelerinde (internet gibi e-mail gibi) alternatif yaratacak standart bir alfabe olacaktıysa geçerli bilgisayar alfabesi kullanılmalıydı. Yazılan alfabede ‘’ı’’ harfi hariç bu durum gözetilmişti. Bu gerekçelerden dolayı güzel bir çalışma olduğunu düşünüyorum.

Dilimiz konusunda kişisel olarak epey çalıştım eşim İngilizce dilbilimi mezunu Abdzeh, ben Shapsugh’ım. Kabardey dahil tüm lehçe ve şive farklarına hakimiz diye düşünüyorum. Çünkü Adigelik denilince ilgilendiğimiz tek konu -beş senedir- Adige-Abhaz dil grubudur. Elimde Wubıhça ve Hattu dili de dahil olmak üzere; her üç dilin lehçe ve şiveleri ile ilgili birçok ses dosyası mevcuttur. İsteyene bunları gönderebilirim. Eğitim konusuna gelince eğitimin Türkiye’de de kesinlikle Kiril harfleri ile yapılması gerektiğini iki alfabenin en kısa zamanda birleştirilerek ve sadeleştirilerek tek alfabe üzerinden iki resmi edebiyat dilinin (КIэмыгуй,Къэбэртай) de öğretimine geçilmesinin gerekli olduğunu düşünüyorum. Dilimizin bütün seslerini yaşatmak anlamak kavramakla biz dilimizi yaşatmalıyız. Unutmamamız gereken dilimizin, dilbiliminde ayrı bir yerinin olduğudur. Konuya dair kısa görüşlerim.

1) Tanıtılan alfabe Kiril taklidi deniyor. Katılıyorum. Bu aynı zamanda resmi alfabeleri de öğrenmede kolaylıktır. Bilinçlice öyle planlandığını düşünüyorum. Karşılıkları tek tek tartışılabilir. Kestirmeler kullanılmayabilir ama Türkçe karakterlerin elektronik ortamda yazışmalarda sorun olacağını düşünmekteyim. Yapılacak alfabe aynı zamanda Kiril’inde elektronik ortamda alternatifi olmamalı mı?

2) Alfabe sizinde buyurduğunuz gibi eksik yazımlı tam fonetik değil (GU=GUI(ГъуIы gibi olabilirdi böyle de çok uzun oldu Aşhamaf Davut doğrusunu yapmış bence)hem Kiril’de hem de Latin’de düzeltilebilir. Tekliflerim aşağıdadır.

3) G’nin üç şekli ayrı birer harf olabilirdi. Bu atlanmış ya da harf yetersizliğinden kombine yapılmış (Tıpkı İngilizce’de olduğu gibi) konulabilir, tıpkı önerdiğiniz gibi.

4) G’leri fonetikleştirelim tamam, fonetikleştirme standart olacaksa; kolaylaştırmak adına kombine fonetik olan harflerimizi (Dört çeşit J (Ж), Dört çeşit H(Х), üç çeşit L (Л ), üç çeşit TS (Ц), üç çeşit Ç(Ч), altı çeşit Ş(Ш,Щ), kaybetmemeliyiz, korumalıyız kanaatindeyim!

5) DİLİMİZ KİMLİĞİMİZDİR!

6) SKHALIAKHO Abubachir Adyshesovich

Г г/GH gh karşılığı Kiril’de de sistematik olsun (paralel değişim). Teklifimdir; Г yerine ГЬ (ince g) yazalım

ГУ гу/GU gu
ГО го/GO go
ГЪ гъ/Ğ ğ

7) Shalaxhue sıfışıtlhap wesepshı Apşiy fabe wesexı sıkoş mı kızıtıxırer Mert

c1
TEKLİF
АПЩИЙ ФАБЭ ОСЭХЪЫ(АСЭПЩЫ)СИФЫЩЫТЛЪАП ШЪХЬЭЛАКЪО(АДЫГАБЗЭКIЭ)
APSHİY FABE WESEXI (ASEPSHI) SİFISHITLHAP SS’HELAKHO (ADIGABZECH’E)
APŞİY FABE WESEXI(ASEPŞI) SİFIŞITLHAP ŞHALAKHO (ADIGHABZEÇÇE)

Sayın Shalaxhue sorularınız çok güzel, çok memnun oldum ve fakat konuya bakışımızda bir farklılık var ya da ben öyle algıladım. Yanlış anlamış isem sizde düzeltin. Benim anladığım kadarıyla siz Türkiye’deki konuşulan şiveleri yazmak istiyorsunuz. Tabi ki yazarsınız bu alfabeyle çünkü, bütün Adige-Abhaz dillerindeki sesleri karşılamaktadır. Fakat hazır kurulu iki alfabeyi birleştirmek varken bir üçüncüsünün gerekli olduğunu düşünmüyorum. Buna örnek olarak da Tuapse civarı kıyı boyu Shapsughlar yazışmalarda Adigey diyalekti C’emguy’u kullanıyorlar, Adigabzege diyor yazmıyorlar. Bu söylediklerim şiveleri yok edelim algılanmasın lütfen. Hepsi çok güzeller ama C’emguy’u incelerseniz bizim yani Shapsughların tüm seslerini (dördüncü sesler hariç PH gibi) içerdiğini diğer şivelerle ortak olarak G yerine sert Ç ikame ettiğini görürsünüz. Zaten konuyu araştırdıysanız bilirsiniz ki, Adigey yazın dilini ortaya koyan Aşhamaf Davut C’emguy’u seçmiştir. Kendisi bir Abzegh'tir. Abzegh, C’emguy'a göre daha basit olmasına rağmen bu şive üzerinde yazı dilini seçmiş olmasındaki temel neden tüm şivelere yakın kapsayıcı nitelikte olmasıdır. Asıl Shapsugh ve Bjedugh şivelerinde Kabardey lehçesinin tüm şiveleri de dahil diğer hiçbir şivede olmayan dörtlü ses dizini olduğunu yazar ünlü dilbilimcimiz Ç’eraşe Zeynep.

Aynı yazısında Bjedugh ve Shapsugh gramerinin de çok eski tarihi gramer izlerini taşıdığı öğrenimin bu iki lehçe ile yapılmasının çok zor olacağını yazmaktadır. Bende şivemin Shapsugh olduğu için tespitlerinin doğruluğunu biliyorum. Kaldı ki, Shapsugh şivesi bile alt ağızlara sahiptir. Bir kısmı siz derken Kabardey gibi ‘’FE’’ der. Biz ‘’ŞÖE’’ deriz. Bir kısmı diğer aşağı Adige şivelerin de olduğu gibi keskin, atak, çevik anlamında ‘’ÇEN’’ (Kabardey JAN) derken biz GEN deriz. Bazı Shapsugh ağızlarında CEGU oturmuşken benimde dahili olduğum grup GEGU demektedir. Bunlar yanlış değildir aslında Shapsugh budur hiçbiri için denilemez. Bunlar lehçe, şive, ağız kavramları ile lakalı konulardır ve yukarıda saydığım örnekler daha da çoğaltılabilir. C’emguy bir Abzegh için de bazen zordur. Çünkü Abzegh şivesinde de ‘’Ş’’ sesi ‘’S’’ olmaktadır. Zaman zaman ‘’Ç’’ sesi düşmektedir. Bence bu gün hepimiz biraz Aşhamaf Davut olmalıyız diye düşünüyorum. Yani şivelerimizi konuşalım ama C’emguy ve Kabardey alfabe ve yazı dilini de birleştirerek hep beraber yazalım istiyorum (Örnek C’emguy=Kabardey оред=уэрэд ikisi de iki şivede de şarkı demek bunu tek bir şekilde yazmak doğru değil mi?). Tıpkı Türkçe’de GELİYOR yazıp Karadenizlinin CELEYRU, Egelinin GELİYO, Doğulunun GELİYİ dediği gibi.

Sorularınıza gelince

Cevap 1) Yazılı ya da basılı her hangi bir materyal yok ama internette yazışıyoruz arkadaşlarla.

Cevap 2) Sorduğunuz şeyin anlamını yazmamışsınız, sormuşsunuz bana hiçbir anlam ifade etmedi bol bol jimnastik yaptırdı) dolayısıyla çözmek için yine edebiyat dilimizden yardım aldım YİSHAGH yerine ИСХЬАГЪ (içindeydi demek istediğinizi düşünüyorum) sizin tezinize göre bunu Türkçe karakterle yazdığınızda ‘’Ş’’ ayrı harf olduğu için YİSHAĞ yazarım anlaşılır diyorsunuz. Fakat benim kullanabileceğimizi söylediğim alfabeyle bunu yazarken SH yan yana gelir Ş okunur demeye getirmişsiniz anladığım.Bu kolayca çözüle bilecek bir sorundur; şayet içindeydi anlamında ИСХЬАГЪ yazmak istediyseniz; Konferansta kabul edilen harflerle bunu YİS’HAGH YADA YİS-HAGH YA DA YIS’HAGH YADA YIS’HAGH yazabiliriz.

Cevap 3) Zaten bende Kiril öğrenelim Kiril yazalım Kiril okuyalım, yazamadığımız yerde elektronik ortamlarda site açarken, e-mail alırken standart birde Latin harflerimiz olsun tüm Adigeler tarafından bilinsin kullanılsın istiyorum.Latin’i yazı dili yapalım demiyorum. Latin olarak aşağıdaki yazılımlardan konferans önerisi olan yazlım uzun, anlaması Türkiye Adigeleri açısından internet kullanan İngilizce bilen için kolay diğerlerine öğretimi zor.

Necdet ağabeyimin önerdiği ise yazımı görüldüğü gibi kısa, anlaması ve öğretimi Türkiye Adigeleri açısından daha kolay elektronik ortamlarda (site ismi, e-mail adresi gibi) yukarıda yazdığım gibi kullanılma şansı şuanda tıpkı Türkçe’de olduğu gibi yok diyebiliriz.

Not: Belki öğrenmek istersiniz; Rusya’da Şhalakolar soy isimlerini Rusça yazışmalarda СХАЛЯХО yazıyorlar ünlü edebiyatçımız Şhalako Abu Схаляхо Абубачир yazılıyor kusura bakmayın Adigece yazılımını bende bilmiyorum. ШЪХЬЭЛАКЪО (SS’HALAKO) olarak yazdım. Eşimin anne tarafı da Şhalako’dur anlamını bilmiyorum ama her halde baş boy ya da soy anlamı çıkarıyorum bu n edenle size akraba soy anlamında fışıt diye hitap ettim.

Saygılarımla.

ХЪЯPКIЭ- TЬIЗЭPЭЛЪЭГЪУH TЬI ЗЭPЭШIЭГЪЬIP CЬIГУAПЭ ХЪУЭ (Resmi dil)

XHYARCH’E-TIZERELHEGHUN TIZERESH’EGHIR SIGUAPE XHUE (Konferansta önerilen)

XHIYARÇÇE-TIZERELHEĞUN TIZEREŞŞEĞIR SIGUIAPE XHUE (Necdet ağabeyimizin önerisi)

СИАДЫГАБЗ
Сиадыгабзэу о сыбзэ лъапI
Дэхагъэу пхэлъыр АДЫГЭ нап
Дышъэзэрыблэу гъашIэм утиI
Ощ нахь лъапIэ сэркIэ щымыI
SİADIGABZ
Siadıgabzew we sıbze lhap
Dexaghew pxelhır ADIGE nap
Dıshezerıblew ghash’em wti
Wesh nah lhape serch’e shımı
SİADIGHABZ
Siadıghabzew we sıbıze lhap
Dexağew pxelhır ADIGE nap
Dışezerıblew ghash’em wıti
Weş nah lhape serççe şımı
КОЩБЗЭ ПЩЫЬАФ
KOSHBZE PSHIMAF
KOŞBZE PŞIMAF


ОСЭПЩЫ СЫТХЬАМАТЭ ЛЪАПI (WESEPŞI SITHAMATE LHAPP)

(Necdet ağabey oradan önerdiğiniz bu alfabeyle yazılmış bir yazınızı dün indirdim.)

ADİGEY CUMHURİYETİ RESMİ SİTESİ (http://www.adygheya.ru)
ADİGEY DEVLET ÜNİVERSİTESİ (http://www.adygnet.ru)
KABARDEY-BALAKAR DEVLET ÜNİVERSİTESİ (http://www.kbsu.ru)

Sitelerinin Adigece yayın yapmaları sağlanmalıdır. Bunun için yazışama yapılabilir. Bu siteler yurt dışındaki Adigeler tarafından da gezilmektedir.

ADİGHE MAKH gazetesi ve Adige Cumhuriyeti siteleri Adigece yayın yapan ve tarafımızdan sürekli takip edilen sitelerdir. Fakat zamanında güncelleme yapılmamaktadır. Necdet ağabey bu konularda da bir girişiminiz olabilirse ya da bildiğiniz başka Adigece site varsa bunları da burada yazarsanız memnun oluruz.

ХЪЯPКIЭ (XHYARÇÇE)



Jade Wumar
26.11.2005

Sayın Mert BIÇKIN,

Gerçekten çok iyi bir yere değindiniz. Yavaş yavaş sonuca ulaştıracak fikirler sundunuz.

Şu anda diaspora ve anavatan arasında dil açısından bir birlik yok anladığım kadarıyla. Alfabe bilmecesi de bir örnek teşkil etmektedir. Bana göre yeni bir alfabeye geçilecekse bunun öncelikle Adigey’de yapılması ve tüm diasporaya aktarılması gerekmektedir. Alfabe konusunda bitmeyen yorumlar geliyor. Kesinlikle ortak yazı dilinin kullanıldığı bir alfabe olmalı ve şu an anavatanda konuşulan Ç'emguy lehçesi ortak dil olmalıdır. Ayrıca kullanılan alfabe bütün alt lehçelere hitap edebilmeli ve onların kendilerine özel seslerinin de bir harfle karşıtlığı olmalıdır. Fakat bunun biran önce uygulamaya konulması gerekmektedir. Bence de şu anki alfabe karmaşasından daha iyidir Kiril alfabesi. Ancak tek bir Latin alfabesi de dediğim özellikleri karşılamak şartıyla işi çözer.

Artık bu konuda uzman kişiler sanal alemde değil reel hayatta bir takım girişimler yapmalı, birliktelik oluşturmalı ve Adigece bir dil kurumu gibi bir kuruluşla işi çözmelidir.

Son zamanlarda diasporada özellikle Türkiye’de daha öncede ısrarla söylediğim gibi Adigece yayınlarında Kabardey lehçesi kullanılmaktadır. Bu gibi yanlışlıklar bir an önce düzeltilmelidir ve bugün Adigey’de konuşulan dil kullanılmalıdır. Yapılanları Adigelere aktaracak ve bilmeyenlere öğrenim sağlayacak bilenlerin kendini geliştirmesini sağlayacak kurlar açılmalı. Tüm Adigeler bu çalışmalardan haberdar edilmeli.

Sayın Necdet HATAM ve Şhalaxho öncülüğünde bu konular bence de çözüm bulacaktır.

Şöetxhej...



Baykaldı.H
26.11.2005

Sayın Necdet Hatam,

Önce harflerdeki gerçekçi düzeltmeleriniz için teşekkürler. Hepside oldukça yerli yerinde kullanılmış. Yalnız benim hala kafamı kurcalayan ses TL (bana göre ptle-bak) size göre LH (Plhe). Bu seslerin olduğu kelimeleri sürekli tekrarlayarak ayrıca aileme de tekrarlatarak dilin ağız içindeki çarpımı ya da dudaktan çıkan sesi ayırt etmeye çalıştım. Her seferinde TL sesinin çıktığını işitiyorum. Bu konuya biraz daha değinir misiniz? Bir diğeri ‘’o’’ ve ‘’u’’nun kullanılmadığı konusuydu. Kısmen doğru biz ‘’o’’ veya ‘’u’’ gibi okurken aslında aradan bir sesi tam olarak vurgulamadığımızı anlayabiliyoruz. Mesela Sojey yerine SOUJEY (uyuyorum) ya da Sogupşşıs yerine SOUGUIPŞŞIS gibi. Ancak bir iki kelime var bunlara uyduramadığım ,GUI-Araba uyuyor, GU-Öküz uymuyor, KU-Derin uymuyor. Aklıma gelenler bunlar. Buna da bir açıklık getirirseniz sevinirim. Bana Çerkesce’nin hangi dil grubuna girdiğini soruyorsunuz. Benim yaptığım araştırmalar ne URAL-ALTAY, ne SAMİ, ne HİNT-AVRUPA ne de tek sesli Uzak Doğu grubuna giriyor. Bende pek çok dilbilimci gibi Çerkesce’yi kendine has KAFKAS dil grubuna sokuyorum. Ne formolojik olarak, ne semantik olarak ne de kelime olarak başka dillere benziyor. Aslına bakılırsa yukarıdaki dil gruplarının hepsinden ayrı ayrı benzer yanları var. Ancak kesin bu dil grubundandır da diyemiyorsunuz. Çünkü bu dil grupları çok yavan kalıyor.

Örneklerle açıklarsak Çerkesce’de şahıs ekleri fiilden önce gelmektedir. Daha da ilginci, bir kelimede prefix ve suffix kullanılarak, bunun yanında hem şahıs ekini hem de zaman ekinin kullanılması sadece bizim dilde diye biliyorum. DIKHAĞAFEFINUXEGIM-Onlar bizi oynatamayacaklar. They will not be able to have us play. Aniy nipamagayt igrayt naş-Rusça bira yanlış sanırım epeydir kullanmadığım için, ettirgenlik fiilini unuttum, düzeltirseniz sevinirim. Benim burada vurgulamak istediğim Çerkesce koca bir cümleyi tek bir seferde bağlantılı olarak söylerken, diğer dillerde muhakkak özne fiil yüklemleri kullanmanız gerek. Yukarıdaki kelimeyi irdelersek DIKHAĞAFEFINUXEGIM- DI= biz, KHAFEN= Oynamak, ilginç olan ettirgenlik fiilimiz ĞA’nın KHAFEN’nin arasına girmiş. KHAĞAFEN olmuş FI= ebilirlik, NU= Gelecek zaman eki, XE= çoğul eki GIM= Olumsuzluk eki. Yedi tane önek son ek, zaman eki çoğul eki, ettirgenik, fiil,vs bir arada bir cümlenin tek bir kelimeyle ifadesine başka bir dilde rastlamadım. Bir başka cümlede ŞENT TINŞİFİT' Öğelerin dizilişine bakıyoruz. Önce İSİM sonra SIFAT+SIFAT+SIFAT= İki tane rahat ve iyi sandalye derken İngilizce Two good and comfortable chairs. Rusça’da Dva kharaşo i udobnik stuli-sanırım böyle. Hepsinde de isim sıfattan sonra gelmiş ama Çerkesce’de önce isim sonra sıfat gelmiş. Önemli bir ayrıntı daha var burada, sayı sıfatı İKİ burada hepsinde de ayrı ve isimden önce kullanılmış, Çerkesce’de ise sona gelmiş. DEXİŞŞ,MEXUİŞŞ, WUINİBL, WUINE WUIDZIFİT' vs gibi. Çerkesce’de olan pek çok ses diğer dillerde zaten yok. Birinde bir sesimiz varsa öteki yok. TL, DZ, ŞŞ, JJ, TS vs. gibi.

Sayın Necdet bey bu örnekler o kadar çoğaltılabilir ki. Çerkesce dili bana göre bir derya. Aslında benim ilgi alanım formolojiden ziyade Çerkesce’nin etimolojisi. Benin inancım ve gözlemlerim, araştırmalarım Çerkesce kelimelerin etimolojisine inildiğinde; bırakın sadece dili, dünya tarihine,insanlık tarihine ışık tutabilecek bir zenginliğe sahip. Verilen her kelime gerçek içerdiği anlamıyla verilmiş, diğer dillerdeki gibi bu olsun diye anlamsız bir mana yüklenmemiş. Özellikle önemli kelimelerde. Sayın Hatam bu konu üzerinde umarım yoğunlaşırız.

Saygılar.



Baykaldı.H
26.11.2005

Selam Guape,

Değerli arkadaşlar birazda bilmece-bulmaca soralım.

1) Maxuew pltlawgım Khemıhew. Yeşş'ır,maxue- Maxue jey. Jeş zerıukhu, Khetletıh. Yine janım Zegğeptlıh!   .............? .........................

2) Maxuem uaxır Uatlhe- uaxır, Uatlhe-uaxır- Uax-xuaşş'ıj. Jeşk'e yıpsem Zegğapsexuır, Jeşk'e yipser Metınşıj!   ................? .........................

3) Ghoq'ue-sıq'uem, Sıq'em-ghok'e, Det'ur dızerogğepej. Dızegğusew, Denek'ey douq'ue, Dızegğusew dıghok'uej!  ............? ..........................................................................

Şimdide bir tane tekerleme.

TSIJJBANE Tsı top aar se Si guıgğa, Si guıgğa. Sışşe'usem Sigğegğa Sigğegğa. Mis, si 'abem Ghıxewa, Ghıxewa. Aar tsıjjbanew Ghışş'ek'a, Ghışş'ek'a. Se a ts'ıq'uım Semıwa Semıwa. Se'usenghım Afek'a, Afek'a.



Mert Bıçkın
26.11.2005

DİLLE İLGİLİ NOTLAR:

Kaynaklarına Göre Dil Aileleri;

1) Hint-Avrupa (İdo Germen) Dil Ailesi;
a. Avrupa'da Grubu;
aa) Germen Dili; Almanca, İngilizce
ab) Baltık Slav dilleri; Rusça, Lehçe, Çekçe, Bulgarca, Hırvatça, Litvanya dili, Letçe
ac) Helen; Yunanca
ad) Latin Dilleri (İtalca); Fransızca, İtalyanca, İspanyolca, Portekizce, Katalanca, Rumence
ae) Keltçe; İrlanda dili, İskoçça, Galce, Bretonca
af) Arnavutça
b. Asya’da konuşulanlar; Hintçe, Farsça (İran dili, Ermenice)

2) Ural-Altay Dil Ailesi;
a. Ural;
aa) Fin-Ugor Dilleri; Fince, Macarca, Ugorca
ab) Samoyed Dilleri
b. Altay; Türkçe, Moğolca, Mançu-Tunguzca,
c. Japonca, Korece (Bu grupta olup olmadığı hala tartışmalı)

3) Hami-Sami Dil ailesi;
a. Sami; Kenan Dilleri (İsrail), Aramca, Arapça, Akkadça
b. Eski Mısır, Koptça
c. Libya,Berber
d. Kuşi

4) Çin-Tibet Dilleri;
a. Tibet-Burma
b. Tay-Çin

5) Kafkas-İber Dil Ailesi;
a. İber Grubu; Bask dili (Bu grupta olduğu tartışmalı)
b. Güney Kafkas Dil Grubu (Kartvel);
1 Gürcü
2 Megrel
3 Laz
4 Svan
c. Kuzey Doğu Kafkas Dil Grubu (Nakh-Waynakh);
1. Nakh; Avar-Andi-Dido, Dargi-Lak, Lezgi
2. Waynakh; Çeçen, İnguş, Batsu
d. Kuzey Batı Kafkas Dil Grubu (Adige-Abhaz);
1. Abhaz Dili; Abhaz, Eski Aşuva dili (Antik Anadolu Site Devleti)
2. Adıge Dili; Adıge, Eski Hattu Dili (Antik Hitit Uygarlığı)
3. Ubıh Dili

Yapılarına Göre Diller;

1) Yalınlayan Diller; Ek almazlar, büküme yani yapı bakımından değişikliğe uğramazlar, en tipik örneği Çince’dir.

2) Bağlantılı ve Kaynaştıran Diller; Sözlük köklerinin değişmeyerek ulanan eklerle yeni anlam ve görev kazandığı dillerdir.

3) Bükümlü Diller; Çekim sırasında sözcük köklerinin değişikliğe uğradığı dillerdir. Adige-Abhaz dilleri her ikisi de hem Bağlantılı ve kaynaştıran dil grubuna girmeli hem de bükümlü diller grubuna girmeli diye düşünüyorum.

Saygılarımla

Adigece Fiiller Kitabı (BER Hikmet)

Genel olarak bu dil tek ses köklü, kökü, ön eki ve son eki ile birlikte tam ekli, tam dizgili göreceli olarak çok sesten oluşan ve telaffuz zenginliği olan -dolayısıyla güçlü olan- bir dildir. Kök, önek, sonek durumları, aynı seslerin yer değiştirmeceli olarak üstlendikleri roller olup, bu sesler dilin alfabesini oluşturan seslerdir. Alfabedeki seslerin çaprazlanması ve eklemlenmesi dilin ihtiyacı olan sözcükleri meydana getirmektedir. Bu her bir ses bir anlam imidir ve bu anlam eylemseldir. Neredeyse her bir ses bir fiildir, yarı fiildir veya yardımcı fiildir. Başka bir deyişle bu dil, tek sesli göstergelerden oluşur ve göstergelerin dizisel eklemlenmesi başka göstergeleri oluşturur. Böyle bir eklemleme olanağı, çok geniş bir gösterge-sözcük kapasitesini dilin hizmetine sunar. Bu tek seslerin kök olması ve bununla bir fiil bir eylem olması, bunların bir ilk ses -ya da ilk sesin devamı- olduğu düşüncesini çağrıştırır. Ancak burada, bu seslerin çıkarılmış ilk sesler olduğu iddiası değildir söz konusu olan; nitekim bu dil lehçeleri olan bir dildir. Dil değişir. Ne var ki, bu dilin orijinal bir dil olduğu kendi kuralları içerisinde gelişim olanağı gösterdiği ve bu olanağa bu gün de sahip olduğu düşünüle bilinir.

Bu dilde yazılmış orfografik-dizisel bir sözlük, 90 bin maddeli ve yaklaşık 300 bin kelime kapasitesindedir. Bu kelimelerin anlamlarının ifade edilmesi halindeki anlam çoğunluğunu düşününüz. Bu dili konuşan toplumun, kendi sosyal yaşamında tüm her şeyi anlamlandırarak bir göstergeler imparatorluğu yaratmış olmasının alt yapısı kendi dili olsa gerektir.

Bu dil, 1800'lerin başına kadar gelişmiş olduğu şekilde kalmış olan bir dildir. O tarihten sonra geçen 200 yıl özellikle son yüzyıl üretimin, anlam çoğalmasının, dilin gelişiminin ve modernizasyonla birlikte dilsel gösterge üretmenin yaşandığı bir dönem olmuştur. Bu dil, bu gelişmelerden nasibini almamıştır.
 
sayfa  1    2    3    4    5    6    7    8    9    10