Ses bilgisi (Fonetik)

Oset dilindeki bütün seslerin toplamı 35 adettir. Bunların 7’si Sesli, 2’si Yarı Sesli ve 26’sı Sessizdir.

Sesliler, dil pozisyonuna göre (ön, arka ve orta), dil yüksekliğine göre (alçak, orta ve yüksek), dil ilişkisine göre (dişin dudağa değmesiyle ve değmemesiyle çıkan sesler), ağız genişliğine ve dil açılımına göre (açık ve kapalı) ve süreklilik ve niceliğine göre de (kısa ve uzun) olarak ayırt edilir.

Buna göre Oset dili iki ön sesliye “е-ye, и-i” üç orta sesliye “а, æ, ы-ı” ve iki arka sesliye “о, у-u” sahiptir. En son ikisi dil yuvarlağına ve dişin dudağa değmesiyle çıkan seslere eklenerek kişileşmiştir.

Sesliler ağzın açıklığına göre ayrılmıştır. Onlar şu harflerden farklıdır. “a” açık “æ” (“a” ve “e” arasındaki orta çıkış), “е, ы-ı, о” daha kapalıdır ve son olarak “и-i, у-u” gelir.

İzleyen harfler bireysel, tek başına sesliler olarak kabul edilir. Rusça sözcükler nedeniyle Oset alfabesinde kullanılan Rusça ses ve harfler şunlardır:

Harfler incelendiğinde:

Alçak orta sesli; Rusça’daki kapalı “а” vurgu altında ağzın daha arkasından çıkan arka seslidir. Tam olarak Türkçe’de ki “a” karşılığı sestir.

Aşağıdaki harf bileşimlerini okuyalım.

Aşağıdaki sözcükleri inceleyelim ve ezber fişleri oluşturalım

AРТ - aрт	art	ateş
МАД - мад	mad	anne
КАРД - кард	kard	bıçak
ХЪАМА - хъама	khama	kama
БАЛ - бал	bal	kiraz
ГАРАЖ - гараж	garaj	garaj
АВАНС - аванс	avanş	avans
АРВ - арв	arv	gök
АРМ - арм	arm	avuç

Dar, orta sesli. Rusça’daki “e” den daha kapalı.
 

Aşağıdaki harf bileşimlerini okuyalım ve ünsüzden sonra gelen “e” daha yumuşak ve yuvarlayarak “ye” sesi gibi çıksın.

Aşağıdaki sözcükleri inceleyelim ve ezber fişleri oluşturalım

БЕЛ - бел	byel	bel
ТЕЛ - тел	tyel	tel (kablo)
АФТЕК - афтек	aftyek	eczane

Dar, yüksek sesli. Rusça’daki “и” den daha kapalı.

Aşağıdaki harf bileşimlerini okuyalım ve ünsüzden sonra yumuşatıcı olmasına dikkat edelim. Tam olarak Türkçe’de ki “i” karşılığı sestir.

Aşağıdaki sözcükleri inceleyelim ve ezber fişleri oluşturalım

ИВЫН   ивын	ivın	değiştirmek
ИХ   их	ix	buz
МИГЪ   мигъ	miğ	bulut
ХИД   хид	xid	köprü
ИРД   ирд	ird	temiz (açık)
МИТ   мит	mit	kar

Dar, orta sesli. Daha kapalı ve Rusça’daki “o” ya göre daha fazla iki dudak arasından çıkar. Tam olarak Türkçe’de ki “o” karşılığı sestir.

Aşağıdaki harf bileşimlerini okuyalım.

Aşağıdaki sözcükleri inceleyelim ve ezber fişleri oluşturalım

БОН - бон	bon	gün
НОМ - ном	nom	isim(ad)
ХОС - хос	xoş	ilaç
ЗОКЪО - зокъо	jokho	mantar
КОМ - ком	kom	vadi (boğaz)
ИХДОН - ихдон	ixdon	buzhane

Rusça’daki “ы” ya özdeş değildir. Daha renkli bir seslidir. Dudak ve dilin hareketsiz durumuyla seslendirilir. Akıcı ve düzenlidir. "æ" gibi orta seslilere aittir fakat daha kapalıdır. Tam olarak Türkçe’de ki “ı” karşılığı sestir.

Aşağıdaki harf bileşimlerini okuyalım.

Aşağıdaki sözcükleri inceleyelim ve ezber fişleri oluşturalım

ФЫД - фыд	fıd	baba
ФЫРТ - фырт	fırt	oğul, erkek çocuk
МЫД - мыд	mıd	bal
УЫНЫН - уынын	wının - uının	görmek
БЫН - бын	bın	dip
НЫВ - ныв	nıv	fotograf (resim)
РЫГ - рыг	rıg	toz
МЫР - мыр	mır	ses
БЫЛ - был	bıl	dudak (kenar)

ALIŞTIRMALAR

Lütfen boşlukları dolduralım