|
Ses
bilgisi (Fonetik)
“к-k,
къ-kh,
х-x,
хъ-q”
ile başlayan aşağıda ki benzer
sözcüklerin ses ayrımına dikkat edelim.
|
кус |
kuş |
çalış |
|
|
|
|
|
къус |
khuş |
fincan
(kupa, kase) |
|
|
|
|
|
хус |
xuş |
kuru
|
|
|
|
|
|
хъус |
quş |
dinle
(kulak) |
Aşağıdaki harf
bileşenlerini okuyalım.
|
ка-ka |
къа-kha |
ха-xa |
хъа-qa |
ко-ko |
къо-kho |
|
хо-xo |
хъо-qo |
ку-ku |
къу-khu |
ху-xu |
хъу-qu |
Aşağıdaki sözcükleri
okuyalım ve ezber fişleri oluşturalım.
|
кард |
kard |
bıçak |
|
|
|
|
|
къах |
khax
|
ayak |
|
|
|
|
|
къух |
khux |
el
|
|
|
|
|
|
хур |
xur |
güneş |
|
|
|
|
|
хъæд |
qed |
orman
|
|
|
|
|
|
хъæу |
qæu |
köy
|
Aşağıdaki sözcükleri
okuyalım ve "к-k,
къ-kh,
х-x,
хъ-q"
harflerini sözcük ikilisinde
karşılaştıralım.
|
кус |
kuş |
çalış |
|
къусус |
khuş |
fincan(kupa) |
|
|
|
|
|
кæд |
kæd |
ne
zaman |
|
хъæд |
qæd |
orman |
|
|
|
|
|
хусу |
xuş |
kuru |
|
хъус |
quş |
kulak(dinle) |
|
|
|
|
|
куыд
|
kuıd |
nasıl |
|
хъуыд
|
quıd |
gerekli |
|
|
|
|
|
хæр |
xær |
ye |
|
хъæр |
qær |
ses(bağırtı) |
|
|
|
|
|
кæм |
kæm |
nerde |
|
къæм |
khæm |
kıl |
|
|
|
|
|
хуыр |
xuır |
güneş |
|
хъуыр |
quır |
boğaz |
|
|
|
|
|
ком |
kom |
vadi(boğaz) |
|
хъом |
qom |
açık |
Dil bilgisi
(Gramer)
Bir kısım fiiller
geçmiş zamanda ünsüz harf değişikliğine
uğrarlar. Aşağıdaki örneklere dikkat edelim.
“д-d,
т-t,
тт-tt,
нд-nd,
нт-nt” den “ст-şt”
ye değişim.
|
кæрд(ын) |
kærd(ın) |
biç(kes)(mek) |
|
карст |
karşt |
biçdi(kesdi,
dilimledi) |
|
|
|
|
|
æрвит(ын) |
ærvit(ın) |
gönder(mek) |
|
æрвыст |
ærvışt |
gönderdi
|
|
|
|
|
|
бæтт(ын) |
bætt(ın) |
bağla(mak) |
|
баст |
başt |
bağladı |
|
|
|
|
|
ссæнд(ын) |
şşænd(ın)
|
çiğne(mek) |
|
ссæст |
şşæşt
|
çiğnedi |
|
|
|
|
|
змæнт(ын) |
jmænt(ın) |
karıştır(mak) |
|
змæст |
jmæşt |
karıştırdı |
“дз-z,
ц-s,
ндз-nz, нц-ns”
den “
гъд-ğd”
ye değişim.
|
лидз(ын) |
liz(ın) |
kaç(mak) |
|
лыгъд |
lığd |
kaçtı(firar
etti) |
|
|
|
|
|
судз(ын) |
şuz(ın) |
yan(mak) |
|
сыгъд |
şığd |
yandı |
|
|
|
|
|
дуц(ын) |
dus(ın) |
sağ(mak) |
|
дыгъд |
dığd |
sağdı |
|
|
|
|
|
ауындз(ын) |
auınz(ın) |
as(mak) |
|
ауыгъд |
auığd |
astı |
|
|
|
|
|
хынц(ын) |
xıns(ın) |
hesap et(mek) |
|
хыгъд |
xığd |
hesap etti |
Bir kısım fiillerin
geçmiş zamanda sözcüğünün sonuna “-ст
–şt”
eki eklenir. Aşağıdaki örnekleri inceleyelim.
|
æмбар(ын) |
æmbar(ın) |
anla
(mak) |
|
æмбæрст |
æmbærşt
|
anladı |
|
|
|
|
|
æвзар(ын) |
ævjar(ın) |
seç(ayıkla)(mak) |
|
æвзæрст |
ævjærşt |
seçti
(ayıkladı)
|
|
|
|
|
|
бар(ын) |
bar(ın) |
ölç
(tart) (mak) |
|
барст |
barşt |
ölçtü
(tarttı) |
|
|
|
|
|
æндзар(ын) |
ænzar(ın) |
yak
(mak) |
|
æндзæрст |
ænzærşt |
yaktı
|
|
|
|
|
|
хой(ын) |
xoy(ın) |
vur
(mak) |
|
хост |
xoşt |
vurdu |
Bir kısım fiiller
geçmiş zamanda sözcüğünün sonuna “-ыд
-ıd”
eki alır. Aşağıdaki örnekleri inceleyelim.
|
каф(ын) |
kaf(ın)
|
dans
et(mek) |
|
кафыд |
kafıd |
dans
etti |
|
|
|
|
|
зар(ын) |
jar(ın) |
şarkı söyle(mek) |
|
зарыд |
jarıd |
şarkı söyledi |
|
|
|
|
|
лæуу(ын) |
læuu(ın) |
dur(mak) |
|
лæууыд |
læuuıd
|
durdu |
|
|
|
|
|
хъаз(ын)
|
qaj(ın) |
oyna(mak) |
|
хъазыд |
qajıd |
oynadı |
Bir kısım fiillerin geçmiş zamanda sözcüğün
sonunda ki “н-n,
м-m”
harfleri “-д -d”
harfine dönüşür. Aşağıdaki
örnekleri inceleyelim.
|
æвгæн(ын) |
ævgæn(ın) |
yükle(mek) |
|
æвгæд |
ævgæd |
yükledi |
|
|
|
|
|
æлхæн(ын) |
ælxæn(ın) |
satın al(mak) |
|
æлхæд |
ælxæd |
satın aldı
|
|
|
|
|
|
æхгæн(ын) |
æxgæn(ın)
|
kilitle(mek) |
|
æхгæд
|
æxgæd |
kilitledi |
|
|
|
|
|
нæм(ын) |
næm(ın) |
döv(dayak at)(mek) |
|
над |
nad |
dövdü(dayak
attı) |
|
|
|
|
|
уром(ын) |
urom(ın) |
durdur(mak) |
|
урæд |
uræd |
durdurdu |
|
