Önsöz

Adige kişi adlarının eksikliğinden hareketle bu kitabı hazırlamayı gerekli gördüm. Mısırlı araştırmacı, Lhıap, Mahir M.,  bizzat Adigey'e giderek tarihi mezar taşlarında yaptığı araştırmalarla tespit edebildiklerini ''Kafkasya Kabilelerinin Alamat ve Ümaranın Bazı Hikayat ve Vakıaları'' adlı yapıtında damgaların sahipleriyle ilgili hikayelerle Kahire’de 1309 (1893) yılında yayınlamıştı.  Bu araştırmayı   sadece damgaları alarak Dr. Med. Vasfi Güsar Yeni Kafkasya, daha sonra da İzzet Aydemir'in yayınladığı Kuzey Kafkasya dergisinde yeniden yayınlanmıştı. İlginç olanı ise, Avrupa'dan Türkiye'ye gelen bilim adamları bir çok bilim dallarında olduğu gibi  Adıge damgalarını araştırırlarken, olayın içerisinde yaşayan hiç bir 'Adige aydını'  böyle bir araştırma yapma gereğini duymamıştır. Alman araştırmacı bayan Leonora Koswıg  Uzunyayla’da yaptığı araştırmalarını Oriens adlı derginin 23/24 sayısında 1973 yılında ''Eigentumszeichen (Mülkiyet Damgaları)'' adı altında yayınlamıştır.

Adige kişi adlarını içeren herhangi bir kitap ise, günümüze kadar diasporanın hiç bir ülkesinde yayınlanmamış ve gerekte görülmemiş. Hatta diyebiliriz ki, kültürümüzün hiç bir dalında olduğu gibi bu dalda da araştırma yapma gereği duyulmamıştır. Bu nedenle de pek çok Lhak'o ve kişi adları zaman içinde kayıp olarak bilenlerle birlikte mezarlara gömülmüştür. 

Okuyucularımdan ricam yörelerindeki Adigece kişi adlarını araştırarak, anlamlarıyla birlikte not etmelerini, yazdıkları yeni adları ya bu kitaba ekleyerek genişletmeleri, ya da bana göndermeleridir. Bana postayla gönderirlerken, bir örneklerinin kendilerinde kalmasını bilhassa tavsiye ediyorum. Çünkü geçmişte Wuppertal Derneği’nin bu tür çağrılarına, sonradan öğrendiğimize göre, olumlu yanıtlar verilmesine rağmen, her nedense gönderilen yazıların hiçbiri  elimize geçmemiştir.

Çocuklarımıza Adigece isimler vermek en doğal hakkımızdır. Bazı isimlerin söylenişi ve yazılışı zor ya da anlamı bilinmediği gerekçesiyle çocuklarımıza vermemek gibi bir hataya düşmemeliyiz. Bu düşüncede olanlar medeni cesareti olmayan, hatta diyebiliriz ki; aşağılık kompleksi  olan kişilerdir. Adigece, klasik en eski dillerden olduğundan, bir kelimenin bir kaç anlamı olabilmektedir. İşte bu özelliği dilimizi daha güzel daha kullanışlı yapmaktadır.

Türkçe literatüre ''soyadı ya da sülale adı'' olarak yanlış tercümeyle giren Lh'akho (=Ağup) isimleri de şahıs isimleri olarak da kullanılmıştır ve kullanılmaktadır.

Bazı kişiler, Müslüman isimleri verilmesinin daha sevap olacağını ve dini bir vecibe olduğuna inanmaktadırlar. Bu inanış kökten yanlış ve dinde de yeri yoktur. Öyle olsaydı İslamiyet’ten sonra tüm Arapların isimlerini değiştirmeleri gerekirdi. Çünkü İslamiyet’ten çok daha öncelerinden beri de Muhammed, Ali, Osman, Ebubekir, Ömer,  Fatma, Emine vs. gibi isimler vardı. Aynı zamanda Hıristiyan Araplarda da aynı şahıs isimlerin pek çoğunu kullanıldığını yazmakta yarar vardır.


Kişi adları hazırlanırken kullanılan  yöntemler şunlardır:

1) Adigelerle ilgili olarak okuduğum tarihi, mitolojik ve araştırma  eserlerinde geçen isimler alınmıştır. Adige olmayanlarca yazılan isimler aktarılırken yazarından kaynaklanan yazım hataları düzeltilmeye çalışılmıştır. Adige kıralı 'Fersache' gibi.
2) Diasporanın çeşitli ülkelerinde  yeni bulunan ya da türetilen çağdaş isimler. 'Şesıj' gibi.


Yapıtın hazırlanmasında  aşağıdaki  kaynaklardan da faydalanılmıştır;

1) Справочник личник имен народов РСФСР Moskova 1987
2) Хьэкъун Барэсбий, Адыгэ къэк1ыгъэц1эхэр. Nalçık 1992
3) Leonare Kosswig, Eigentumszeich-nungen in Anatolien. Leiden, 1974
4) К.Х. Меретуков, Адыгейский топонимический словар.   Майкоп, 1981

İsimlerin diğer Adige şivelerinde söylenişleri parantez içerisinde verilmiştir.

İsrail Adigelerinden, değerli büyüğümüz, Açmuz Ş'umaf gönderdiği kişi adlarıyla bu yapıta katkıda bulunmuştur. Kendisine teşekkür ederim.

Yapıt, iki yazı çeşidiyle; Kril ve Latin harfleriyle yazılmıştır. Latin harfleri ile yazılırken, Fahri Huvaj’ın Türkçe seslere uyarlayarak  hazırladığı alfabe kullanılmıştır ve bu alfabe de ekte verilmiştir.        

İletişim için e-mail adresi: Adigebatiray@aol.com

A
Абад,
Abad


Абант,
Abant


Абэдан,
Abedan


Абрэдж,
Abrec; Kuzey orta Kafkaslarda önce soylulara ve ağalara daha sonra Ruslara karşı savaşan çetelere verilen ad. İskit dilinden ''apartan = soymak'' geldiği sanılmaktadır.


Абыд,
Abıd


Абыу,
Abıw; Eyüp'ün adıgeleştrilmiş hali.


Абун,
Abun; tarihi Adığeyde toponomik bir ad.


Агин,
Agin


Агнэжъ,
Agnejh


Агуй,
Aguy; Kıyı boyunda bir Şapsığ yerleşim alanı.


Агуипс,
Aguyips; Adığey'in 19. yy’da diğer bir adı.


Агъур,
Ağur


Агыр,
Agır


Адажэ,
Adaje


Адам,
Adam; Ar. kökenlidir.


Адэмэжъ,
Ademejh


Адэмэй,
Ademey; Laba ile Kuban arasında yaşayan bir Adige kabilesi. Bu adı taşıyan bir Adığe köyü de vardır.


Адэхъун,
Adechun m


Адыгэ,
Adıge; Ulusumuzun beşinci yy. dan bu yana kendine takarak kullandığı addır.


Адмир,
Admir


Аднэй,
Adney


Азамэт,
Azamet


Азид,
Azid


Айтэч,
Ayteç


Акрэма,
Akrema


Албэч,
Albeç; Adığe ND larında bir kahraman. Nart Şevay'ın kızkardeşiyle evlidir. Nart Şevay karşısında kuvvetini denemek istese de kaybeder ve onunla dostlukları gelişir. Nart Şevay ona şu iki hayat felsefesini verir; a) Senden daha da kuvetlisinin olacağını unutma. b) Başkalarına kötülük edersen bir gün karşılığını muhakkak bulursun.


Албора,
Albora


Алдау,
Aldaw


Алджэрий,
Alceriy


Алкъэс,
Alkhes t


Алмир,
Almir


Алшагъыр,
Alşağır tk


Алсит,
Alsit


Алэ,
Ale c


Алэбий,
Alebiy


Алэдж,
Alec; ND da yaşlılar kurultayının thamatesi. Çok uzun ömürlüdür. Çok iri yarı ve güçlüdür. Üç yüz yaşında olmasına karşın genç bir delikanlı gibi ata binebilmektedir.


Алэскэр,
Alesker k


Алы,
Alı c


Алхъас,
Alxhas


Алъхъо,
Alhxho k


Амзан,
Amzan


Амыд,
Amıd


Амырбэч,
Amırbeç


Амырбый,
Amırbıy;


Амырзан,
Amırzan


Амыщ,
Amış; ND kahraman, ve evcil hayvanların tanrısı.


Анай,
Anay; Sert bir ağaç türü.


Андок,
Andok


Андрыхъуай,
Andrıxuay; 2. dünya savaşında nazilere karşı Ukranya'da savaşarak yaşamını yitirerek şehid olan ozan ve kahraman.


Андэмыр,
Andemır; Adıge Halk kahramanı. Adına destanlar söylenmiştir.


Анзаур,
Anzawır; İri yarı kocaman ve korkusuz kişi.


Анзор-Андзор,
Anzor-Andzor


Антикъо,
Antikho; Antların oğlu.Ünlü tarihçimiz Ş. Nogume ye göre Antlar Adığelerin atalarıdır. Çağdaş tarihçiler ise Slav halkı olarak kabul etmektedirler.


Анфокъо,
Anfokho t


Анхъур,
Anxhur c


Анцокъу,
Ançokhu k


Апажъэ,
Apajhe


Апэжьыкъ,
Apejikh


Апэ1эс,
Ape'as; Eli sanaata yatkın, sanaatkar.


Арамбый,
Arambıy


Ардил,
Ardil c


Арим,
Arim


Арсэн,
Arsen


Арслам,
Arslam


Архъон,
Arxhon; ND mitolojik bir ad, ve motif.


Арэскъан,
Areskhan t


Асйокъ,
Asyokh; 1896-1935 yaşamış olan ve Çerkes teavün cemiyetinin aktif üyesidir. Moskova'da tıb okur ve tarihi Adığey'e yerleşir.


Аскъал,
Askhal t


Аскъэлэй,
Askheley; Adığey'de bir yerleşim alanı.


Аслъан,
Aslhan; Ar. kökenlidir.


Аслъанбый,
Aslhanbıy; Ar. ve tr. kökenlidir ve Aslan beyi anlamındadır.


Аслъанбэч,
Aslhanbeç t


Аслъанкэри,
Aslhankeri; Ar. ve Tatarca’dır.


Асран,
Asran m/d


Астемыр,
Astemır


Асхьэд,
Ashed; Ar. Esad'dan türetilerek adığeleştirilmiştir.


Атажъукъ,
Atajhukh; Adığe bey ve komutanlarından.


Атик,
Atik


Атикъуай,
Atikhuay


Ауэс,
Awes


Ауджэдж,
Awcec; Adığelerin, takriben mö. 5000’lerden kalma bir tanrıdır. Zaman süreci içinde, çeşitli kültürlerin üst üste yığılması ile anlam ve değerini yitirmiştir.


Аулэддин,
Awleddin;


Аулъэ,
Awılhe; k


Ацумыз,
Açumız; k


Ахуэмгъуэт,
Axomghot;


Ахын,
Axın; Adıgelerin büyük baş hayvanların tanrısı. Elindeki değneğine dayanarak ımaklardan ve tepelerden tepelere atlardı. İri yarı, güçlü kuvvetli biriydi. Bir hafta çalışır, diğer hafta boyu dinlenirdi. Axın bir kız sever. Kızın babası ise evliliğe karşıdır ve uyurken gizlice Axın'ın uzun değneğine kertikler atar. Axın yine Şache ırmağını aşmak isteyince değneği kırılarak ırmağa düşerek boğularak ölür.


Ахъмэтэч,
Axhmeteç; Ar. Ahmed isminin adığeleşmiş halidir.


Ашнэдж,
Aşnec t


Ашхьэмафэ,
Aşhemaf; İlk adığey edebiyatının ve yazı dilinin yaratıcıların-dan olan bilim adamımızdır.


Ашынэ,
Aşıne; A. Ulusal yazarımız.


Ащэмэз,
Aşemez; ND en ünlü ve korkusuz kahramanlarından birisi. Nartla-ra devamlı düşman olan devlerle mücadele ederek hepsini yok eder. Adığe ulusal müzük aletlerinden 'kamıl' ile 'Pcheç'ıç'ı' keşf ederek insanların istifadesine sunar. Bu aletlerle genç kızların gönlünü ancak diğer Nart erkeklerinin düşmalığını kazanır. Ancak kimse onunla savaşa cesaret edemez. Nart Khunıwıdı'yı kandırarak savaştırırlar ve ikili mücadelede her ikisi de yaşamlarını yitirirler.


Аюб,
Ayub; Ar. Eyüp'den gelmektedir.

B

Бабый,
Babıy


Бадж,
Bac; Diasporada adığe halkı için ilk sosyolojik eser bırakan kişi.


Байзэт,
Bayzet


Байслъан,
Bayslhan


Байтал,
Baytal


Балау,
Balay


Балэ,
Bale


Балил,
Balil


Бардэн,
Barden


Барыч,
Barıç; büyük olasılıkla rusça Boris’ten alınarak adığeceleştirilmiştir.


Бархъо,
Barxho


Барэс,
Bares


Барэсбий,
Baresbiy


Бат,
Bat


Батэ,
Bate


Батий,
Batiy


Батмэз,
Batmez


Батмэт,
Batmet t


Батмызэ,
Batmıze


Батшиз,
Batşız


Батызэ,
Batıze


Батыр,
Batır; Moğolca!dan gelme kahraman yiğit ve pehlivan anlamına gelir.


Батырай,
Batıray moğ.


Батырбэч,
Btırbeç moğ.


Батырбый,
Batırbıy moğ.


Бат1э,
Bat'e


Бахъсит,
Baxhsit


Бахъсэн,
Baxsen; Adığe feodal beylerinden birisi. 4. yy’da yaşayan Adığe beyi
Dawıy'ın oğludur. Gottlara karşı savaşır ve seksen savaşçısı ile birlikte hayatını yitirir.


Бахъу,
Baxhu; ND bir kahraman motifi.


Бац,
Batz


Бгъащъхъо,
Bğaşxho


Бенэкъу,
Benekhu


Беслъан,
Beslhan; Adığe feodal beyi. Bislhan şekliylede kullanılır.


Берыкъу,
Berıkhu t

Бет1ал,
Bet'al; Kaberdey Özerk Cumhuriyetini kuran ve ilk parti ve devlet başkanı.

Бибэрд,
Biberd

Биболэт,
Bibolet

Бидэ,
Bide

Билъэустэн,
Bilhewısten

Билъостэн,
Bilhosten

Биназ,
Binaz

Бирч,
Birç

Бжъэдыгъу,
Bjhedığu; Adığe kabilelerinden.

БланэшуI,
Blaneşu'

Бланэ,
Blane; yakışıklı, yiğit.

Блэнау,
Blenaw; Diasporada anadiliyle şiirlerini yazan ulusal şairimiz.

Блыхъу,
Blıxhu c

Бобэ,
Bobe

Бор,
Bor

Борэ,
Bore

Борэжь,
Borej; Halk sözlü anlatımlarında günümüze kadar aktarılarak gelen bir efsanevi kahramanımız.

Борэн,
Boren

Болет,
Bolet t

Бот,
Bot

Брам,
Bram

Бракъокъ,
Brakhokh t

Буб,
Bub

Бубэрд,
Buberd

Бузар,
Buzar d

Быжъ,
Bıjh k

Былэ (Булэ),
Bıle (Bule)

Былау,
Bılaw

Бэбэч,
Bebeç

Бэгъушъэ,
Beğuşe

Бэдин,
Bedin; ND bir kahraman motivi.

Бэкмурза,
Bekmurza; ilk kez okumanın ve bilmin değer ve anlamını anlayarak St. Petersburg'a giderek devlet memuru olarak çalışan ve bu sıralarda adığe dili dilbilgisini ve tarihini yazan aydın kişi. Bkz. Noguma.

Бэкъузукъ,
Bekhuzukh

Бэкъан,
Bekhan

Бэлацэ,
Belatze; Saçı sakalı karışık anlamına gelmektedir.

Бэлэтыкъо,
Beletıkho

Бэлыкъо,
Belıkho t

Бэракъ,
Berakh

Бэрд,
Berd t

Бэрсэж,
Bersej u

Бэрсэк,
Bersek; 19 yy. bağımsızlık savaşı önderlerinden. u

Бэрокъуэ,
Berokhe t

Бэрсис,
Bersis; Spancada dünyaya geldi. 1950 İstanbul derneğinin kurucu üyesi ve derneğin yarı resmi dergisi 'Kafkas'ın sorumlu müdürlüğünü yapmıştır. t

Бэрсэй,
Bersey; 14.03. 1855 de Adığece Alfabe hazırlayarak Tiflis’te bastıran ulussever bir Adığe aydını.

Бэрэтарэ,
Beretare; çağdaş a. yazarlarından.

Бэрэсый,
Beresıy

Бэтэй,
Betey

Бэтмыт,
Betmıt

Бэтрэз,
Betrez; ND en önde gelen ve tanınan kahramanlarından.

БэукI,
Bewıç'; Kahramanlığın, sözü-nün eri ve namusun timsali olan Nart kahramanı.

Бэч,
Beç

Бэчкъан,
Beçkhan

Бэчмыз,
Beçmız

Бэчы,
Beçı

Бэзрыкъо,
Bezrıkho

Бэрд,
Berd; Çarlara karşı 20.yy’da savaşarak destanlaşan bir halk kahramanı.

Бэрзэдж,
Berzec; 20 yy bağımsızlık savaşı önderlerinden.

Бэрэкъэхь,
Berekheh; çok ve devamlı getiren.

Бэслъэн,
Beslhen

Бэсленэй,
Besleney; Dili yumuşak ve şiirimsi olan Adığe kabilesi.

Бэхьим,
Behim

Бэшъукъ,
Beşukh

Былыз,
Bılız

Бязрыкъу,
Byazrıkhu t

G

Гоблигъ,
Gobliğ


Гожьжъакъ,
Gojjhakh; HE bir kahraman motivi. Nart Bewıç'ın yakın arkadaşıdır.


Гонэпый,
Gonepıy


Горгон,
Gorgon; Nart Yergun'un bir diğer adıdır.


Горэф,
Goref


Гублан,
Gublan; Gönül/kalb kahramanı.


Гугъэжъужь,
Guğejhuj; kırılan onuru tekrar onaran. Gönül alan.


Гумзагъ,
Gumzağ; Gönlü rahat etmiyen.


Гусэр,
Guser; On yıla yakın kesintisiz Yeni Kafkasya dergisini İstanbul’da
yayınlayan büyüğümüz.


ГуIэтыжь,
Gu'atıj; Gönlü tekrar yaşa-tan, ayağa kaldıran veya yükselten.


Гущан (Гучан),
Guşan (Guçan); Çalışkan, hızlı kalbli.


Гушау,
Guşaw; Gönüllerde yaşayan erkek.


Гуфаб,
Gufab; Sıcak gönüllü.


Гэнар,
Genar


Гэнэт,
Genet


Гэрэф,
Geref


Гэтэгъаш,
Geteğaş; Kılıç sallayan.


Гъуазэ,
Ğuaze; Yol gösteren, önder.


Гъубжь,
Ğubj


Гъужьыгъ,
Ğujığ


Гъузыр,
Ğuzır


Гъузэр,
Ğuzer


ГъункIэ,
Ğunç'e; İstanbul'da Osmanlılar zamanında açılan Çerkes kız okulunun
müdüresi. İstiklal mahkemesinde bu görevinden dolayı vatana ihanet suçundan yargılanmıştır.


ГъукIэлъ,
Ğuç'elh


ГъукI,
Ğuç'


ГъукIыпс,
Ğuç'ıps


ГъукIэщау,
Ğuç'eşaw

D

Дадыхъу,
Dadıxhu

Дадыу,
Dadıw d

Дадэ,
Dade

Дахъо,
Daxho c/t

Дамыр,
Damır

Дамыш,
Damış

Дарыкъуэ,
Darıkho

Дат,
Dat

Датхъужь,
Datxhuj

Датхъум,
Datxhum

Дауи,
Dawiy; Dördüncü yüzyılda yaşamış olan Adığe feodal beyi.

Дауэ,
Dawe

Дигъ,
Diğ

Дидыу,
Didıw

Дижъ,
Dijh

Долэт,
Dolet; tat. Devlet ten türetilerek adıgeleştirilen isim.

Дохъущ,
Doxhuş t

Драб,
Drab

Дудар,
Dudar t

Дыдыхъу,
Dıdıxhu c

Дыгунэ,
Dıgune; Düzce Köprübaşı’ndandır. I928’de tarihi Adığey'e gönderilir ve orada okul açar. Devrimden sonra Düzce'ye geri döner. Hutbelerini Adığece verirdi. Bu nedenle de halk onu çok sever ve sayardı.

ДымыIу,
Dımı'u


Дыхъу,
Dıxhu


Дэбагъу,
Debağu


Дэбракъ,
Debrakh


Дэбэдж,
Debec; Adığelerde tarihin karanlık devirlerinde, Nart Lhepş'ın ustası da olan demir ve demirciler tanrısı.


Дэгумэ,
Degume


Дэгумыкъо,
Degumıkho; Bağımsızlık savaşı yılları kahramanlarından.


Дэдэр,
Deder f


Дэунэжь,
Dewnej


Дэус,
Dewıs


Дэхэкъаш,
Dexekhaş; Güzelle evlenen

C

Джамболэт,
Cambolet


Джамбор,
Cambor


Джамбот,
Cambot


Джамбэч,
Cambeç t


Джамырзэ,
Camırze t


Джантуз,
Cantuz t


Джантэмыр,
Cantemır


Джанкэт,
Canket


Джанчатэ,
Cançate


Джанхъот,
Canxhot t


Джарым,
Carım; Tarihte ilk demokratik Adığey Cumhuriyeti’ni kuran aynı zamanda halk iradesi ile seçilen ilk Cumhurbaşkanımız.


Джатэгэжъ,
Cateğejh; Kılıç çalan.


Джатэуэ (Чэтауэ - Кэтауэ),
Catewe (Çetave- Ketawe); Kılıçvuran.


Джумаз (Джумэз),
Cumaz (Cumez)


Джыгэт,
Cıget; Ubuh kabilelerindendir. Kahramanlıklarıyla bilinen bir kabile.


Джыгыт,
Cıgıt; Kahraman.


Джылахстэн,
Cılaxsten t


Джэдыгу,
Cedıgu t


Джэдж,
Cec t


Джэрый,
Cerıy; tat. Girey isminin Adıgeleştirilmiş halidir.


Джыракъ,
Cırakh t

Dz

Дзабл,
Dzabl


ДзыхьмыщI,
Dzıhmış' t


Дзудзэ,
Dzudze


Дзэгъашт,
Dzeğaşt; Ordu ürküten. Aynı zamanda Nart efsanelerinde bir kahraman motifi.


Дзэдзу,
Dzedzu


ДзэлI,
Dzelh'; Asker, er


Дзэпщ,
Dzepş; Ordu komutanı.


Дзэухъож,
Dzewxhoj;


ДзэшIу,
Dzeş'u; iyi ve insancıl ordu.


Дзэукъожь,
Dzewkhoj

YE

Ебрэм,
Yebrem t


Едыдж Зэлэскэри,
Yedıc Zeleskeri; I9. yy’da Adığe halk mahkemelerinin en son başkanı. Onun verdiği kararları kimse bozamazdı. Ünü Rus Çarı’na kadar ulaşmış bir halk filozofudur. Ecelinin yaklaştığını anlayınca, atına binerek, Adığey’in karanlık ormanlarına doğru atını sürer ve bir daha da kimse kendisini göremez. Nereye gittiği ve ne olduğunu kimse bilmemektedir. Halk filozofu bu davranışıyla öldükten sonra mezarının kutsallaştırılmasını önlemek istemiştir.


Edın,
Yedın


Еджэр,
Yecer


Елбэрд,
Yelberd


Елбыз,
Yelbız


Елбыщ,
Yelbış


Елдар,
Yeldar; Ossetince ' Aldar =Soylu sözcüğünden alınmadır. t


Елджэр,
Yelcer t


Еджэркъуай,
Yecerkuay; Adığe kabilesi.


Елкъан,
Yelkhan


Елмыз,
Yelmız t


Елмэс,
Yelmes


Елэр,
Yeler f


Елыхъу,
Yelıxhu


Емаф,
Yemaf


Емыпсых,
Yemıpsıx


Емызэщ,
Yemızeş; ND bir kahraman motivi.


Емыш,
Yemış; ND kahramanı ve tanrı adı.


Енэм,
Yenem; Adığey Cumhuriyeti’nde bir kasabanın adı.

Ергун,
Yergun; ND güçlü ve akıllı çobanı. Onsuz Nartlar başarı sağlayamamaktadırlar. Er meydanında ölen atını düşmana bırakmaz, omuzuna atarak vatanına geri getirir. Adığe geleneklerinin takipçisi, namuslu ve doğruluğu seven bir kahraman.

Ерыкъо,
Yerıkho


Ерыщэ,
Yerışe; ND bir kahraman motivi Nart Verzemecin babasıdır.


Есхъот,
Yesxot


Етэч,
Yeteç


ЕхулIэ,
Yexulh'e; Çağdaş Adığe yazarlarından biri.


Елъыхъу,
Yelhıxhu

J

Жэбагъ,
Jebağ; I7. yy’da Adığe Halk Mahkeme Başkanı, filozof ve sosyolog. Mezarı Nalçık kentindedir. Kendisi şeriat karşıtı ve geleneklere bağlı kalan aydınlardandır.


Жамбэч,
Jambeç


Жамбот,
Jambot t


Жамболэт,
Jambolet


Жан,
Jan


Жанболнpa,
Janbora


Жанбулат Болэт,
Janbulat Bolet; I830 yıllarında Ç'emguy Adığelerinin reisi olarak çarlara karşı başarılı savaşlar yürütmüştür.


ЖамыCзэ,
Jamırze


Жанэ,
Jane; Çağdaş Adığe yazarının adı ve Adığe kabilesi.


Жанкэт,
Janket


Жансэхъу,
Jansexhu


Жансит,
Jansit


Жантэмыр,
Jantemir


Жанти,
Janti


Жантыгъон,
Jantığon


Жантэи,
Jantei t


Жанхъот,
Janxhot t


Жаныкъо,
Janıkho


Жорэ,
Jore


Жунэд,
Juned


Жунид,
Junid


Жыкъо,
Jıkho


Жылэбый,
Jılebıy


Жылэгъот,
Jıleğot t


Жынар,
Jınar


Жынт,
Jınt t


Жырфаслъан,
Jırfaslhan


Жэмадыу,
Jemadıw; ND da, Nart Amış'ın erkek kardeşi.


Жэмборэ,
Jembore


Жэмбот,
Jembot


Жэндер,
Jender


Жэрыкъо,
Jerıkho

Z

Забл,
Zabl


Залымхъан,
Zalımxhan; tatarcadır.


Замудин,
Zamudin


Зан,
Zan


Занэ,
Zane


Заудин,
Zawıdin


Зауэ,
Zawe; Kavga


Заур,
Zawır


Заурбэч,
Zawırbeç


Заурбый,
Zawırbıy


Зауркъан,
Zawırkhan


Зезэрыхь,
Zezerıh d


Зул,
Zul


Зулкъар,
Zulkhar


Зулкъарнэй,
Zulkharney


Зураб,
Zurab


Зуфар,
Zufar


Зэзэрэхь,
Zezereh


Зэйф,
Zeyf; Sürgünde yetişen Adığe yazarı.


ЗэкIуэ(ЗэкIо),
Zek'o; Akıncı.


ЗэкIуэш,
Zek'oş


ЗэкIошыу,
Zek'oşıw


Зэрамыку,
Zeramıkhu


Зэфэс,
Zefes


ЗэхэкI,
Zexeç'


Зэчэрий,
Zeçeriy

Yİ

Идад,
Yidad


Идар,
Yidar (İdar); Adığe halk kahramanı ve krallarından birisi.


Идарыкъуэ,
Yidarıkho


Илэ,
Yile


Имысыс,
Yımısıs; ND kahraman motifi.


Инал,
Yınal; Adığe kralı. Korku nedir bilmediğinden 'Nef ' lakabı verilmiştir. Kabardey Adığeleri arasında efsaneleşmişdir ve Kaberdey sınırlarını genişleterek tüm Kafkas halklarınca tanınan ve saygı duyulan bir kral


Инармэс,
Yınarmes


Инармыс,
Yinarmıs t


Индар,
Yındar t


Иняе,
Yinyaye


Инясэ,
Yinyase


Инымыкъо,
Yınımıkho


Иныжь,
Yınıj; dev


Инэхъу,
Yınıxhu c


Ислам (Ислъам),
Yıslam (Yıslham) t


Исмэл,
Yısmel


Иснакъ,
Yıshakh

K

Кисса,
Kissa c


Коблы,
Koblı; Mart I856’da ileri Tuapse'de sözde Adığelere yardım için gelen İngiliz ve Osmanlı ajanı Polonyalı subay Th. Lapinski'ye yaptığı konuşmayla filozofik ders veren ve geleceği görebilen ender bir büyüğümüz.


Кончокъ,
Konçokh t


КIакIо,
Ç'ak'o f


КIокIо,
K'ok'o; Demokratik Kaberdey-Balkar Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı.


Кощбай,
Koşbay; Çağdaş Adığe yazarı.


Кощмэзыкъу,
Koşmezıkhu


Кудэй,
Kudey t


Курыжъо,
Kurıjö


Кудэй-Бэрд,
Kudey-Berd t


Курго (Кургъо),
Kurgo (Kurğo); ND larında bir motiv.


Куш,
Kuş


Кушбый,
Kuşbıy


Кушмэз,
Kuşmez


Кушыку,
Kuşıku


Кышу,
Kışu


Кэтэгъэш (Чэтэгъаш),
Keteğeş (Çeteğaş); Kılıçvuran.

Ç'

КIэпсэкъ,
Ç'epsekh


КIэрашэ,
K'ereşe (Ç'eraşe) Adığey Adığece’si edebiyatı kurcusu ve Adığe Makh gazetesini ilk kez el yazısıyla yayınlayan ünlü yazarımız.


КIырахъу,
Ç'ıraxu h


КIышыкъу,
K'ışıkhu

Kh

Къабэрдэй,
Khaberdey; En tanınan, sayılan ve kalabalık Adığe kabilesi. Kaberdeyler bir feodal beyi etrafında toplanmışlar ve belirli bir vatan ve ulus kavramına kavuşmuşlardır. Bu nedenle de en az vatanlarını terk edenlerde bu Adığelerden olmuşlardır.


Къадырбэч,
Khadırbeç; Çağdaş edebiyatçı ve yazarımızın adı.


Къазбэч,
Khazbeç; Osetlerin ülkesinde Kafkasların ikinci en yüksek dağın adı.


Къаймэт,
Khaymet


Къамбот,
Khambot


Къамболэт (Къанбулэт),
Khambolet (Khanbulet)


Къанэ,
Khane


Къанкъылыщ,
Khankhılışç t


Къантэмыр,
Khantemır


Къаншау,
Khanşaw


Къаншаубий,
Khanşawbıy


Къаншокъуэ,
Khanşıkho


Къаныкъо,
Khanıkho t


Къарарул,
Khararul u


Къарбэч Хъут,
Kharbeç Xut; Çarlara karşı savaştan sonra o da Osmanlı’ya gider. Halife’nin ülkesinde Adığelerin başına gelen felaketleri görünce, aldatıldıklarının farkına varır ve anavatana geri döner. Adığelerin başına gelen felaketin sorumlusu olarak iki semavi dinin, yani hrıstiyan ve İslamiyet suçu olduğu inancıyla tekrar tabii çok tanrılı dine geri döner. Köy köy gezerek felaketi anlatır ve göçü az da olsa engeller.


Къардэн,
Kharden; Hristiyan dininden gelme bir addır. Kardinal anlamına gelir. t


Къаст,
Khast t


Къасэй,
Khesey


Къат,
Khat


Къашхъо,
Khaşxho


Къодэбэрд,
Khodeberd


Къодэс,
Khodes; Kıyıboyu Adığelerinde denizler tanrısı.


Къоджэбэрд,
Khoceberd; I9. yy bağımsızlık savaşı önderlerinden.


Къоджэшау,
Khoceşaw


Къожь,
Khoj


КъокIас,
Khoç'as; En sevilen erkek çocuk. hk/t


Къолэс(ыжь),
Kholes (ıj) :ND da kahraman motifi.


Къоркъо,
Khorkho t


Къошбай,
Khoşbay


Къохъужь,
Khoxuj


Къубан,
Khuban c


Къубатэ,
Khubate


Къубатый,
Khubatıy


Къубэ,
Khube t


Къултубгъу, (Кьортэхъу),
Khultubğu / Khortochu; N. Adıyıf'ın eşinin Besleney/Bjeduğ anlatımlarında adı.


Къулъышыкъо,
Khulışıkho t


Къундэт,
Khundet t


Къуныуд,
Khunıwıd; Nart Aşemezle yaptığı mücadelede yaşamını yitiren ve Aşemzi'de ağır yaralayarak ölümüne neden olan Nart.


Къунчыкъу,
Khunçıkhu t


Къуныжъ,
Khunujh


Къургъо,
Khurğo; ND kahraman motifi.


Къурго,
Khurgo


Къуэшкъан,
Koşkhan t


Къущыкъу,
Khuşukh


КъуIал,
Khu'al


Къуян,
Khuyan f


Къымчэри,
Khımçerıy f


Къынэсыжь,
Khınesıj


Къырмыз,
Khırmız


Къэлэубат,
Khelewıbat; I9. yy’da savaş yerine barışı öneren komutan. Osmanlı ve İngilizlerin kendi çıkarları için Adığeleri Çarlara karşı savaş için kışkırttıklarını, yalan söylediklerini ve yardım da etmeyeceklerini halk meclisinde açıkça söyleyerek uyaran ileri görüşlü büyüğümüz. Kale yıkan unvanını hakkıyla halkından almıştır.


Къэнэмэт,
Khenemet t


Къэрцыхь,
Khertzıh t


Къэрэбатыр,
Kherebatır


Къэто,
Kheto


Къэлэшъау,
Kheleşaw


Къэхъун,
Khexhun


Къэрбэч,
Kherbeç


Къэсболэт,
Khesbolet


Къэсбот,
Khesbot


Къэспэр,
Khesper


Къэсэй,
Khesey


Къэсын,
Khesın


Къэт,
Khet


Къэтбамбэт,
Khetbambet c


Къэйтыкъо,
Kheytıkho; Ünlü Adığe önderlerinden

M

Мадин,
Madin


Мадыу,
Madıv


Макъай,
Makhay


Малил,
Malil


Мамбэт,
Mambet t


Маму,
Mamu


Мамхар,
Mamxar


Мамсыр,
Mamsır


Мамый,
Mamıy


Мамыкъ,
Mamıkh


Мамыр,
Mamır; Barış


Мамыш,
Mamış; ND larında geleceği bilebilen falcı.


Мамыш,
Mamışe


Мамрыкъо,
Mamrıkho


Марыкъу (Марыхъу),
Marıkho (Ma-rıxho); ND kahraman motivi Xımış ve Çeçenay'ın babaları.


Махуэ (Мафэ),
Maxho (Mafe) Uğur, uğurlu.


Махъсид,
Maxhsid


Мац,
Mats


Маш,
Maş


Машэ,
Maşe


Машид,
Maşid


Мелэ,
Mele


Мзэт,
Mzet


Мос,
Mos


Мудар,
Mudar t


Музерин,
Muzerin


Музериф,
Muzerif


Музэчин,
Muzeçin


Мурадин,
Muradin d


Мусэрбий,
Muserbiy


МутIэ,
Mut'e


Мухьэб,
Muheb


Мухьэд,
Muhed


Мухьэдин,
Muhedin


Мухьэжь,
Muhej


Мухьэжид,
Muhejid


Мухьэз,
Muhez


Мухьэрбий,
Muherbiy


Муцал,
Mutsal


МуIэед,
Mu'ayed


Мыгу,
Mıgu


Мыд,
Mıd


Мыжъей,
Mıjhey


Мызэ,
Mıze


МыкIэкI,
Mıç'eç'


Мырзэбэч,
Mırzebeç


Мысост,
Mısost; tarihimize geçmiş ünlü Adığe soylularından biri.


Мыхьэмчэри Адил,
Mıhamçeri Adil; Ürdün doğumlu yaşamını Adığe halkına ve kültürüne adayarak, ne acı ki halkının çıkarcı bürokratlarınca işkence sonucunda böbrekleri yetersiz hale getirilerek ölüme mahkum edilen büyüğümüz. Avrupa’da ilk kez ulusal kimliğimizle dernek kurma medeni cesaretini gösteren kişidir.


Мышъэуэст,
Mışhewest


Мэд,
Med


Мэгу,
Megu; Şapsığ'da, Karadeniz'den çıkarak Şecheç'eye gelerek Adığelerden genç bir kızı kurban isteyen ejderhayla baş edilemeyince, Psıj yöresine haber gönderilir. Oradan gelen Megu adlı cengaver ejderhayla savaşır ve sonunda da galip gelerek öldürerek Adığe halkını bu beladan kurtarır.


Мэзан,
Mezan


Мэймэт,
Meymet


Мэкъэр,
Meker


Мэкъул,
Mekhul


Мэлахъу,
Melaxhu


Мэмэт (мамэт),
Mehmet; ar.


Мэнсур,
Mensur; Bağımsızlık savaşının ünlü kahraman ve önderlerinden.


Мэрзан,
Merzan


Мэршэу,
Merşev


Мэсхьаб,
Meshab


Мэт,
Met; Diasporada ilk kez Adığe tarihini yazan bir büyüğümüz.


Мэтджэрий,
Metceriy


Мэу,
Mew t


Мэфашкъа,
Mefaşkha


МэшбашIэ,
Meşbaş'e; Çağdaş Adığe yazarımız.


МэщфэшIу,
Meşfeş'u


Мэщыкъуэ,
Meşıkho f


МэшIодз,
Meş'odz t


Мэхъош,
Mexhoş; Adığe kabilelerinden biri.

N

Нагъо,
Nağo; Avrupa'da yıllarca Adığelerle ilgili yayınlarını satarak, kazancı derneklere vererek Adığe halkına hizmet eden kişi.


Нажъугъу,
Nejhuğu; meth eden örnek kişi.


Накъэ,
Nakhe; Lağo'ya aşkıyla ve onu kaçırarak aşkını hayatıyla ödeyerek halka mal olmuş efsaneleşmiş kişi.


Налбый,
Nalbıy


Налкъут,
Nalkhut


Налы,
Nalı


Налый,
Nalıy


Наныу,
Nanıw


НапцIэ,
Napts'e


Нарт ( Нат ),
Nart (Nat); En az 5000 senelik Adığe kahramanlık efsanelerinin adı.


Нартбий,
Nartbiy


Нартшыу,
Nartşıw; Nart atlısı.


Нартшауэ,
Nartşawe; Nart delikanlısı.


Нарыч,
Narıç


Натбий,
Natbıy; Nart'ın Natıhuac diyalektinde söyleniş şekli.


Натрыб,
Natrıb


Натхъо,
Natxho; ünlü, çağdaş Adığey komponistinin adı.


Натый,
Natıy


Натыкъу,
Natıkhu


Наурыз,
Nawrız


Нахъуэ,
Naxho


Начыу,
Naçıw


Нащ,
Naş


Нашир,
Naşir


Наштыу,
Naştıw


Нашхуэ,
Naşxo


Нурбый,
Nurbıy


Нухь,
Nuh


Нэдыгъэ,
Nedığe


Нэдж,
Nec


Нэджэшъу,
Neceşu t


Нэзан,
Nezan


НэпIытI,
Nep'ıt'


Нэрзан,
Nerzan c


Нэрыт,
Nerıt; Gözde olan.


Нэтырб,
Netırb


Нэнай,
Nenay


Нэсрэн( Нэсырэн),
Nesren (Nesıren); ND larında Nartlara ateşi getirmeye gidince tanrı Pako tarafından cezalandırılarak Oşha Mafe'ye zincirlere vurulan kahraman. Prometheus.


Нэсыжь,
Nesıj; Ulaş, vatanına dön.


НэтIай,
Net'ay


Нэтыкъу,
Netıkhu


Нэтыхъуадж,
Netıxhuac; Taman yarımadasında ve I835’lerde İngiliz casuslarının yanlış stratejisi ile tarihi yerleşim sahalarından ayrılarak, diğer Adığe kabileleri arasına yerleşerek onlara karışmış olan Adığe kabilesi.


Нэтхъо,
Netxho


НэхъуэтIэ,
Nexhuet'e


Нэхъупщ,
Nexhupş


Нэхъуш,
Nexhuş t


Нэшурдин,
Neşurdin


Нэцыу,
Netsıw; Parlak gözlü.


Нэхъу,
Nexhu; Aydınlık, ışık.


Нэхъуф,
Nexhuf

We

Олыгъэй,
Welığey


Орзэмэс (Орзэмэдж),
Werzemes (Werzemec); Nart kahramanlarından. Efsanelerimizin ana merkezini teşkil eder. Nart Setenay'ın eşi.


Ордан,
Werdan; Karadeniz kıyısında Ubuhların yerleşim alanı.


Ордэ,
Werde; Mitolojimizde iri yarı, haşmetli anlamına gelir. Diğer bir varianta göre de Gott'lara verilen addır.


Ордэшау,
Werdeşaw; Werde'nin oğlu.


Осмэн,
Wesmen; ar. Osman’dan gelmedir.


ОсылI,
Wesılh'ı; Kar adamı


ОкIэпщ,
Weç'epş c

P

Паго ( Пако),
Pago (Pako); ND, Nartların düşmanı olan göğe ve afetlere hükm ederek, Nartlara kuraklık getiren zaman içinde çeşitli kültür tabakalarının üst üste yığılımıyla anlamını yitiren bir gök tanrısı.


Понэжь,
Ponej


Псыбланэ,
Psıblane; İki anlamı vardır; sular kahramanı ve suların ceylanı.


Псыжь,
Psıj; Tarihi Çerkesya'da Oşha Mafe dağından kaynak alarak batıya yönelerek Taman yarımdadasında denize dökülen ırmak.


Псэбыдэ,
Psebıde; Sağlam ruhlu.


Псэфит (Псэпыт),
Psefit (Psepıt); Kendi başına buyruk, sağlam ruhlu.


Пчэнэшэ,
Pçeneşe


Пшад,
Pşad c


Пшэдужэ,
Pşeduje c


Пщыби,
Pşıbi


Пщымаф (Пщымаху),
Pşımaf (Pşı-maxo); Uğurlu, iyi pşı. Pşımaxo


Пщымыд,
Pşımıd; Pşı soylu kabul etmeyen.


Пщыпий,
Pşıpiy; Pşı soylu düşmanı.


Пщызэ,
Pşıze c


Пщызэби,
Pşızebi


Пщыкъан,
Pşıkhan Pşının evlatlığı.


ПщыкIуй,
Pşık'uy; I9. yy. özgürlük savaşının kahramanlarından.


Пщыхъыжъ,
Pşıxhıjh


Пыджэ,
Pıce; ND bir kahraman motifi.


Пызыгъэш,
Pızığeş; ND bir kahraman motifi.


Пырам,
Pıram    b


Пэбгъо,
Pebğo


Пэдыс,
Pedıs


Пэдысый,
Pedısıy; Hatıkuay soylularından biri.


Пэзад,
Pezad; Gururlu, burnu kalkık.


Пэншэ,
Penşe


Пэран,
Peran


Пэрыт,
Perıt; Önder


Пэтуаш,
Petuaş; Çağdaş Adığey ressamımız.


Пэтэрэз,
Peterez; Nart Xımışın oğlu olarak bilinen ünlü Nart efsane kahramanlarından biri. Ondan diğer Nart kahramanları korkuyor ve çekiniyorlardı. Tanrı Pako Nartlardan ateşi çalar. Nart Nesren Jaç'e ateşi geri getirmeye gitse de tanrı onu yakalayarak dağlara zencire vurur. Peterez giderek, Pako'yu öldürür ateşi ve Nesreni’de geriye getirir.


Пэшъуай,
Peşhuay


Пэхъу,
Pexhu


ПIатхъужъ,
P'atxhujh


ПIатIыхъу,
P'atıxhu


ПIокIын,
P'oç'ın   t


ПIатI,
P'at'


ПIытIыу,
P'ıt'ıw



R

Раидэ,
Raide


Рассу,
Rassu; I9. yy özgürlük savaşı önderlerinden.


Резуан,
Rezvan


Ридад (Рэдадэ),
Ridad (Redade); Kiev prensi Mistislav'a karşı ikili mücadele vererek savaşan prensimiz.


Рубжъо,
Rubjho


Рурф,
Rurf


Руслан,
Ruslan


Рустэм,
Rustem


Рэтмир,
Retmir


Рэшид,
Reşid; ar.

S

Салбий,
Salbiy


Самый,
Samıy


Сасыкъ,
Sasıkh


Сау,
Saw t


Саусэрыкъу (Сосрукъо),
Sawserıkho (Sosrıkho);Nart Destanlarının korkusuz ve devrimci kahramanıdır. Nartlara, Tanrıların kendileri için sakladıkları ateşi, darıyı ve üzümü getirir. Buna rağmen kendisi Nartlar tarafından sevilmiyor ve yaşamına da son verilir.


Саусыр,
Sawsır; Ateş gibi yanan delikanlı.


Саусэрэз,
Sawserez; Sular ve denizler tanrısı.Çok çeşitli söyleniş şekilleri vardır;
Sosreş, Sosrej, Seosereş vs.


Саптэ,
Sapte


Сасыкъ,
Sasıkh


Симург,
Simurg; Oşhamafe dağının insan ayağı basmamış tepelerinde yaşayan, bir gözüyle geçmişi, diğeriyle de geleceği görebilen bir kuş. Uçmaya başlayınca yeryüzü sallanır, fırtınalar oluşur ve denizler kabarırdı.


Состмэн,
Sostmen t


Судин,
Sudin t


Сул,
Sul


Сулла,
Sulla; Çarlara karşı I9.yy’da savaşan komutan.


Суанбэч,
Suanbeç


Суфэ,
Sufe


Суфян,
Sufyan


Сурбэч,
Surbeç t


Суркъай,
Surkhay t


Сэмзэр,
Semzer


Сэнджэлэй,
Senceley


Сэпэр,
Seper t


Сэрал,
Seral


Сэрэбий(Сэрбий),
Serebiy (Serbiy) t


Сэрэждин,
Serejdin


Сэрэйда,
Serejda


Сэт,
Set; Nart destanlarında motiftir. Günümüzde halen Nart Set'ın gömülü olduğuna inanılan kurganlara, kuraklık olunca gidilir ve yağmur yağması için dini törenler düzenlenir.


Сэусэрэш,
Sewsereş; Adığe denizler ve sular tanrısı.


Сэфар,
Sefar; I9. yy Adığe önderlerinden.


Сэфарбий,
Sefarbiy


СэфрэIил,
Sefre'il


Сэф,
Sef


Сырыху (Сырыф),
Sırıxu (sırıf); Sarışın.


Сыджыхь(Сыгыхь),
Sıcıh (Sıgıh)


Сысналъ,
Sısnalh


Сыхьаткэри,
Sıhatkeri

T

Тазрэт,
Tazret t


Талустэн,
Talusten


Талый,
Talıy


Талыу,
Talıw


Тамбый,
Tambıy


Тамукъ,
Tamukh t


Такуу,
Takuw


Такъ,
Takh


Татэм,
Tatem; Nart efsanesi motifi.


Татрух,
Tatruxu d


Татыу,
Tatıv


Таукъан,
Tawkhan


Таумыз,
Tawmız


Таутэч,
Tawteç


Тафыжь,
Tafıj


Темболэт,
Tembolet


Темборэ,
Tembore


Тембот,
Tembot; Çağdaş Adığe yazarı. Adığe dilini en güzel ve temiz kullanan yazarımızdır.


Темзэкъу,
Temzekhu


Темрукъу,
Temrukhu; I6 yy’da yaşayan Kaberdey Adığelerinin kralıdır. Ülke ve ulusunu Tatar ve Dağıstan halklarının şerrinden korumak için Rus çarına kızını vererek akraba olmuştur.


Темкъуай,
Temkhuay


Темыр,
Temır


Темырбэч,
Temırbeç


Темырбулэт,
Temırbulet t


Темыржан,
Temırjan


Темыркъан,
Temırkhan


Тепсыр,
Tepsır


Тепч,
Tepç


Терч,
Terç


Тэон,
Teon


ТеурыкIу,
Tewrık'u


Теуцеж,
Tewçöj; Adığe halk ozanının adı.


Тобил,
Tobil t


Токъо,
Tokho


Толбий,
Tolbiy


Толъэстэн,
Tolhesten t


Томэш,
Tomeş; Polonyaca’dan gelmektedir.


Тотрэщ,
Totreş; Nart efsanelerimizde bir kahraman motifi.


Тохъхэ,
Toxhxe


Трам,
Tram; Halk destanlarında bir kahramanımız.


Тулмэ,
Tulme m/t


Тумэр,
Tumer t


Тутарыш,
Tutarış; Nart efsanelerinde kahraman.


Тфые,
Tfıye b


Тхьагъэлыдж,
Thağelıc; Nart efsaneleri kahramanı ve çiftçiler tanrısı.


Тхьагъэпс,
Thağeps


Тхьабысым,
Thabısım; Tanrı dostu.


Тхьагъушэ,
Thağuşe


Тхьаичатэ,
Thaiçate


Тхьаишъау,
Thaişaw


Тхьулмэ,
Thulme; Adığelerin efsanevi kahraman ve krallarından birisidir. Efsaneye göre uzun yıllardır kadınlardan oluşan Emmeçlere savaşan Thulme ile efsanevi kadın Emmeç kraliçesi ile barış imzalayarak evlenir ve bu evlilikten de günümüzdeki Adige halkı türemiş olduğu söylenir.


Тхьэжъ-гъошIу,
Thejh-ghoş'u


Тхьэмишау,
Themişaw


Тхьэмэкъо,
Themakho


Тхьэухъу,
Thewıchu


Тымжьэ,
Tımje


Тымыжь,
Tımıj


Тыгъу,
Tığu


Тыгъуж,
Tığuj; Kurt.


Тыркубый,
Tırkubıy; Türk beyi.


Тыркупий,
Tırkupiy; Türk düşmanı


Тырышау,
Tırışaw; Nart destanlarında kahraman.


Тырыхъу,
Tırıxhu d


Тыу,
Tıw


Тэймэз,
Teymez


Тэмэр,
Temer t


Тэмыргой,
Temırgoy; Adığe kabilelerinden biri.


Тэзрэт,
Tezret


Тэтым,
Tetım


Тэуцожь,
Tewçoj; Adıge halk ozanının ön adı.


Тэхъутэмыхъу,
Texhutemıxhu


Тэшъау,
Teşaw; d


ТIабышэ,
T'abışe


ТIалбий,
T'albiy


ТIахъу,
T'axhu


ТIымыс,
T'ımıs; Nart destanlarında bir kahraman. Nart Dexenağu yaptığı ikili mücadelede mağlup ederek, onunla evlenir.


ТIыргу,
T'ırgu


ТIытIыхь,
T'ıt'ıh


ТIыхъу,
T'ıxhu


ТIэлэ,
T'ale


ТIэмэ,
T'ame


ТIэмашэ,
T'amaşe


ТIэуэ,
T'awe


ТIутIу,
T'ut'u


ТIытIыхъу,
T'ıt'ıxhu

Wı

Уджыхъу,
Wıcıxhu


Умар,
Wımar


Унэрыуэ,
Wınerıwe


Усэрэжь,
Wserej; Danışılan kişi, ermiş kimse.


Уцужъыкъу,
Wıçujıkhu; t


Ушъуашъо,
Wışhaşhö t


Уэзрэдж,
Wezrec t


Уэзрокъуэ,
Wezrekho t


Уэзтэмыр,
Weztemır


Уэзырмэдж (Уэзырмэс),
Wezırmec (Wezırmes); Nart efsanelerinde ünlü bir Nart kahramanının adı.


Уэнэ,
Wene


Уэсмэн,
Wesmen; Osman'ın Adıgeceleştirilmiş halidir.


Уэтэй,
Wetey

X-H

Худемиж,
Xudemij; d


Хьабыт,
Habıt


Хьагъэндэкъо,
Hağendekho; t


Хьаджмурат,
Hacmurat; t


Хьаджумар,
Hacwımar


Хьаджмос,
Hacmos


Хьаджэмэз,
Hacemez


Хьакуратэ,
Hakurate; I883- I935 yılları arasında yaşamıştır. Adığey Özerk Bölgesi’ni 27 Temmuz I922’de kuran ve başkanlığını yapan büyüğümüz. Bu bölge günümüzdeki ilk demokratik Adığey Cumhuriyeti’ne temel olmuştur.


Хьамау,
Hamaw


Хьамед,
Hamed; ar. t


Хьамзэт,
Hamzet; ar.


Хьамзый,
Hamzıy


Хьамос,
Hamos


Хьамтау,
Hamtaw


Хьамту,
Hamtu; I9. yy bağımsızlık savaşı komutanlarından.


Хьамтэхъу,
Hamtexhu


Хьанащ,
Hanaş


Хьанэшъу,
Haneşu; t


Хьапакъэ,
Hapakhe; d


Хьаратэ,
Harate


ХьатIан,
Hat'an


ХьатIун,
Hat'un


Хьатит,
Hatit


Хьатугъ,
Hatuğ


Хьатыкъ,
Hatıkh t


Хьатыж,
Hatıj


Хьатыу,
Hatıw


Хьатыш,
Hatış


Хьауд,
Hawıd


Хьаудыхъо,
Hawdıxho; I9. yy bağımsızlık savaşı önderlerinden.


Хьахъуратэ,
Haxhurate; bkz. Hakurate.


Хьащыр Киллар,
Haşır Killar; Ünlü alpinist. Oşhemafe dağının en yüksek tepesine II Temmuz I829’da ayak basabilen ilk İnsan.


Хьит,
Hit


Хьызэл,
Hızel t


Хьэбалэ,
Hebale


Хьэбас,
Hebas


Хьэбашэ,
Hebaşe


Хьэбэд,
Hebed


Хьэбэхъу,
Hebexhu


Хьэбэч,
Hebeç


Хьэбдин,
Hebdin


Хьэбид,
Hebid


Хьэбий,
Hebiy


ХьэбтIыхъу,
Habt'ıxhu


Хьэбыж,
Hebıj


Хьэгуцырэ,
Hegutsıre


Хьэджэмаф,
Hacemaf


Хьэжбарэ,
Hejbare


Хьэжбат,
Hejbat'


Хьэжбэч,
Hejbeç


Хьэжбэчыр,
Hejbeçır


Хьэждаут,
Hejdawıt


Хьэжмудар,
Hejmudar


Хьэжмурад,
Hejmurad


Хьэжмос,
Hejmos


Хьэжмухьэмэд,
Hejmuhamed


Хьэжъощ,
Hejhoş


Хьэжпаго,
Hejpago


Хьэжсуф,
Hejsuf


Хьэжумар,
Hejwımar


Хьэжэбий,
Hejbiy


Хьэзджэри,
Hezceriy


Хьэзешэ,
Hezeşe


Хьэзрит,
Hezrit


Хьэктош,
Hektoş


ХьэкIашэ,
Heç'aşe


ХьэкIотей,
Hek'otey; M.Ö. 433-388 arasında yaşamış olan Adığe kralı. Edebiyata, güzel sanata önem vermiş, kanunlar çıkarmış ve kendi adına para da bastırmıştır.


ХьэкIэиф,
Haç'eyif


Хьэлым,
Helım


ХьэматI,
Hemat'


ХьэматIэ,
Hemat'e


Хьэмац,
Hemats


Хьэмаш,
Hemaş


Хьэмашэ,
Hemaşe


Хьэмзэт,
Hemzet


Хьэмид,
Hemıd


Хьэмтыу,
Hemtıw t


ХьэмтIыкъу,
Hemt'ıkhu


Хьэмуц,
Hemuts t


Хьэмырзэ,
Hemırze t


ХьэмытIэ,
Hemıt'e


Хьэмышэ,
Hemışe d


Хьэнахъуэ,
Henachu


ХьэнашIэ,
Henaş'e


Хьэнашхуэ,
Henaşxho



Хьэнтэхъу,
Hentexhu; I9. yy Adığe bağımsızlık savaşı önderlerinden.


Хьэниф,
Henif


Хьэнэхъу,
Hanexhu


Хьэнэщ,
Haneş


Хьэпажъэ,
Hapajhe


Хьэпащу,
Haneşu


Хьэпых,
Hepıx t


Хьэтау,
Hetaw


ХьэтIан,
Het'an


Хьэтэжьыкуэ,
Hetejıko


Хьэтэлый,
Hetelıy


Хьэтджэри,
Hetcerij


Хьэту,
Hetu t


Хьэтх,
Hetx; I9. yy adına destanlar söylen sevilen sayılan önderlerden.


Хьэтщыкуэ,
Hetşıkho


Хьэтызэ,
Hetıze


Хьэтыкъуай,
Hetıkhuay k


Хьэтыкъэ,
Hetıkhe


Хьэтыкъуэ,
Hetıkho


Хьэтыкъужыкъо,
Hetıkhujıkho


ХьэтIал,
Het'al


ХьэтIохъущыкъуэ,
Het'oxhuşıkho; Adığe önderlerinden.


ХьэтIутIэ,
Het'ut'e


Хьэтыгъу,
Hetığu t


Хьэтыхъу,
Hetıxhu


Хьэтыу,
Hetıw


Хьэтуз,
Hetuz


Хьэутий,
Hewtiy


Хьэуд,
Hewıd


Хьэудэкъо,
Hewdekho; Bağımsızlık savaşının önde gelen önderlerinden.


Хьэфал,
Hefal


Хьэфыжь,
Hefıj


Хьэцу,
Hetsu


Хьэцы,
Hetsı


Хьэцыкъэ,
Hetsıkho


Хьэшорэ,
Heşore


Хьэшыр,
Heşır


Хьэшауэ,
Heşawe


Хьумар,
Humar


Хъабацу,
Xhabatsu


Хъабракъ,
Xhabrakh


Хъанджэрий,
Xhancerij


Хъуд,
Xhud


Хъудырыпщ,
Xhudırıpş


Хъумыщ,
Xhumış


Хъун,
Xhun


Хъурыхъу,
Xhurıxhu


ХъутIат,
Xhutat


ХъуатIэ,
Xhuat'e


Хъуэт (Хъот),
Xhot


Хъусен,
Xhusen


Хъусин,
Xhusin


Хъушт,
Xhuşt


ХъутIыжъ,
Xhut'ıjh


ХъутIэ,
Xhut'e


Хъымыш,
Xhımış; Nart kahramanlık efsanelerinde Nart Marıkho'nun Xhımış ve Çeçenay adlı iki çocuğundan birisidir. Babalarıyla anlaşamazlar ve her ikisini de evden kovar ve hıncından korktuklarından saklanırlar. Marıkho sonradan pişman olur ve çocuklarını eve geri çağırsa da her ikisi de geri gelmezler.


Хъымышэй,
Xhımışey; Bjeduğların yerleşim bölgesinin bir kısmına verilen ad.


Хъырыц,
Xhırıts


Хъэлид,
Xhelid; Arapça Halid'den türetilmedir.


Хъэрдин,
Xherdin; Halid'in Adığeceleşmiş şekli