| |
|
|
A
Абидэт,
Abidet; Ürdün'de yaşayan ünü diasporaya yayılan, halk
şarkılarımızın unutulmaz akordionisti olan ünlü halk
sanaatkarımız.
Абэддзэх,
Abedzech; Adını bir abed-zech güzelinden alan ve bir
zamanlar en kalabalık olan ve en demokratik adığe kabilesi.
Soylulara karşı iki kez ayak-lanarak revolution yaparak
ikincisinde başarılı olarak soyluları topraklarından kovan ve
yok eden kabile
Адыгэ,
Adıge; Ulusumuzun 5. yy’dan sonra kendine verdiği ad.
Адыйыф
(Адыйыху),
Adıyıf (Adı-yıxu);
Nart Destanlarında ve aynı zamanda halk sözlü edebiyatımız da
güzelliği ve akıllılığıyla bilinen ve tanınan tanınan,
tanrısal özellikleri olan güneş ve ışık tanrıçası. Halk
anlatımlarına göre, kendisini seven deli-kanlı ile at üstünde
kaçarken, ormanın derinliklerinde birden bire uçan bir kuş
atını ürkütür. O anda boş bulunan deli-kanlının atından Adıyıf
aşağıya düşer ve hayata gözlerini yumar. Psetlıchosu onun
adına 'Adıyıf ' adlı ağıtını besteler.
Азидэ,
Azide
Азиет,
Aziyet
Азинэт,
Azinet
Айшэт,
Ayşet; Arapça Ayşe adının Adıgeceleşmiş halidir.
Акоз,
Akoz
Акуандэ,
Akuande;
Nart ölüm xase-sinin thamatesi Nart Alec'in akıllı ve
güzelliğiyle ünlü kızıdır. Evinin balkonundan kilometrelerce
uzaktan gelenlerin kim olduğunu seçebilen bir kadın. İlk defa
Nartların ölüm xasesine gelen Nart Sawsırıkho'nun gelişinden
niyetini anlar ve onu kadınsı silahlarını kullanarak
niyetinden alıkoymak istese de kandıramaz.
Алеп,
Alyep
Алжан,
Aljan
Алимет,
Alimet; Arapça Alim adının Adıgeceleşmiş halidir.
Алмэстин,
Almestin; Su perisi
Аминэт,
Aminet; Arapça Amine adının Adıgeceleşmiş
halidir.
Амсинэт,
Amsinet
Амуг,
Amug
Андэгурэ,
Andegure ç
Анджэс,
Ances
Анджырэф,
Ancıref ç
Анджыш,
Ancış ç
Ап,
Ap
АпэIэс,
Ape'as; Hünerli elleri ve parmakları olan.
Sanatkar.
Аружан,
Arujan
Асиет,
Asiyet
Асяд,
Asyad
Асидэ,
Aside
Асмэ,
Asme
Атикэ,
Atike;
Аулиян,
Awliyan
Аулият,
Awliyat
Ашуху,
Aşuxu
Аштрам,
Aştram ç
Аштым,
Aştım
Айщэт,
Ayşet
Ауей,
Awey ç
B
Баблинэ,
Babline
Бабинэ,
Babıne
Бабыхъу,
Babıxhu
Бабыцэ,
Babıtse
Бабышэ,
Babışe
Баринэ,
Barine;
Kıvırcık saçlı
БжашIо,
Bjaş'ö
Бжей,
Bjey
Бжъо,
Bjhö
Бзииху,
Bzıyıxu
Бзыу,
Bzıw; kuş.
Биб,
Bib
Бланэ,
Blane;
ceylan
Бланшэ,
Blanşe
Блэгын,
Bleğın
Блэч,
Bleç
Бысымгуащ,
Bısımguaş
Быхъо,
Bıxho
Быхуэ,
Bıxho
Быц,
Bıts
Быцэ,
Bıtse
Бычъэ,
Bıçe
Бышэ,
Bışe
Бэдах,
Bedax
Бэдэф (Бэдэху),
Bedef (Bedexu); ND kadın
kahramanı. Bilhassa Şapsığlarca çok sayılan ve
sevilen bir
kadın kahramandır.
Бэйлэк,
Beylek
Бэлла,
Bella
Бэтын,
Betın; ND da Nart Alec’in eşidir. Bu evliliğe
erkek kardeşleri karşıdır. Anne babasının evine Tışase'ye
götürülünce, çok hakaret görür. Bunun üzerine kocasından
kardeşlerini ve babasını yok etmesi ister ve o da hanımının
istekleri doğrultusunda hareket eder.
Бэшукъ,
Beşukh t
ДЖ / C
Джанкъулэ,
Cankhule
Джанпагу,
Canpagu
Джансур,
Cansur
Джантуз,
Cantuz
Джанфыжь,
Canfıj
Дзэхъан,
Dzechan
Дзыдзыу,
Dzıdzıw;
Güzelliğin sembolü
КI / Ç'
Къанэхъу,
Khanexhu
Къац,
Khats
Къацыу,
Khatsıw
Къудас,
Khudas
Къулэ,
Khule
Къутас,
Khutas
Къэдабэ,
Khedabe ç
КъэзмакънэпцI,
Khezmakhnepts'
ç
Къэлэр,
Kheler ç
Къэлэрдэгу,
Khelerdegu ç
Къэлэрдэш,
Khelerdeş ç
Къэлгъэн,
Khelğen ç
Къэмзакъ,
Khemazakh ç
Къэнан,
Khenan
Къэнтат,
Khentat
Къэрабэ,
Kherabe
Къудас,
Khudas ç
Къудэйнэтхь,
Khudeyneth
Ç
Чамлэт,
Çamlet
Чемсир,
Çemsir
Чопсин,
Çopsin c
Чэлэпсы,
Çelepsı c
Чэчэнай,
Çeçenaj c
D
Дабан,
Daban c/t
Дадусэ,
Daduse
Дадыху,
Dadıxu
Дамэ,
Dame; Omuz,
kanat..
Дамэрыс,
Damerıs; Omuzda
gezen.
Дан,
Dan f
Данэ,
ne; İpek.
Дарихъан,
Darixhan
Даус,
Dawıs
Дахэ,
Daxe; Güzel.
Дахэкупсэ,
Daxekupse;
Güzeller güzeli.
Дахэлынэ,
Daxelıne
Дахэуэс,
Daxewes
ДахэкIэс,
Daxeç'as; Güzel
seven.
Динэ,
Dine; Gözüm,
canım.
Динэмис,
Dinemyis; Gözde
olan.
Додэ,
Dode
Дунэ,
Dune
Дыгъэ,
Dığe; Güneş.
Дыгъэпс,
Dığeps; Güneş
huzmesi.
Дыгъэнэпс,
Dığeneps; Güneş
huzmesi suyu.
Дыжьын,
Dıjın; Gümüş
Дыжьыннэф,
Dıjınnef;
Aydınlık, parlak gümüş
Дыжыныпс,
Dıjınıps; Gümüş
suyu.
Дышъэ,
Dışe; Altın.
Дышъэбзыу,
Dışebzıw; Altın
kuş.
ДышъэкIы,
Dışeç'ı
Дышъэнэпс,
Dışeneps; Altın
gözyaşı.
Дышъэпс,
Dışeps; Altın
suyu.
Дышъэплъы,
Dışeplhı; Kızaran
altın
Дышъэф,
Dışef; Beyaz
altın.
ДышъэшIу,
Dışeş'ü; İyi
altın.
Дэнизэт,
Denizet
Дэнэгъу,
Deneğu
Дэнэдыш,
Denedış
Дэнэпс,
Deneps; İpek suyu.
Дэнэф,
Denef; Beyaz,
parlayan ipek.
ДэнэкъокI,
Denekhoç' f
Дэнэху,
Denexu; Beyaz,
parıldıyan ipek.
Дэпчэн,
Depçen k
Дэхэбаринэ,
Dexebarine
ДэхэкIас,
Dexeç'as
Дэхэнагъу,
Dexenağu;
Güzelliğin ve sevginin sembolüdür. Yere göğe ve hayvanlara
hüküm edebilme tanrısal özellikleri de vardır. Nart TIımıs ile
evlenir.
Дэхэнэф (Дэхэнэху),
Dexenef (Dexe-nexu);
Güzel ve uğurlu.
Дэхэос,
Dexewes
ДэхэIуб,
Dexe'ub
F
Файзэт,
Fayzet
Фаризэт,
Farizet
Фатимэт (Фатимэ),
Fatimet (Fatime)
ФафIэгын,
Faf'eğın ç
Фыжь (Хужь),
Fıj (Xujh);
beyaz
Фэусэт,
Fewset; Çağdaş
ünlü şairimizin adı.
G
ГоAщсэхъу,
Goşsexhu d
ГощэлъапI,
Goşelhap'; Değerli prenses.
Гощэмыд,
Goşemıd
Гошэмаф,
Goşemaf; Uğurlu prenses.
ГощэмашIэ,
Goşemaş'e
Гощэнагъу,
Goşenağu; Mavi gözlü prenses.
ГощэнапцIэ,
Goşenapts'e
Гощэнай,
Goşenay; I6 yy da Kaberdey Adığe beyi
Temryuk'un kızıdır. Rus Çarı IV.
İvanla
politik evlenme yapmıştır. Bu evlilikten bir erkek çocuğu
olmasına rağmen, Rus boyarları Adıge kökenli bir prensin
ileride çar olmasını istemediklerinden anneyle kızını
zehirleyerek öldürürler.
Гощэнэф,
Goşenef; Aydınlık, uğurlu prenses.
Гощэф,
Goşef
Гощэфыжь,
Goşefıj; Beyaz prenses
Гуэщэнэху,
Goşenexhu;
Aydınlık, uğurlu prenses.
Гощэпакъ,
Goşepakh
Гощэпсын,
Goşepsın
Гощэсырм,
Goşesırm; Sırma gibi prenses.
Гошэсэхъу,
Goşesexu
Гуащ,
Guaşe; Prenses
Гуго,
Gugo
Гуфаб (Гухуаб),
Gufab (Guxuab) Sıcak kalpli
Гудах,
Gudax; Güzel gönüllü.
ГуIашIу,
Gu'aş'u; Tatlı gönlü olan.
Гукъабз,
Gukhabz; Temiz kalpli.
Гулэ,
Gule
Гулэз,
Gulez
Гулъэс,
Gulhes; Gönül alan
Гумаф (Гумаху),
Gumaf (Gumaxu); Aydınlık, açık
kalpli.
ГумашIу,
Gumaş'u; Kalbi yanan.
Гумзагъ,
Gumzağ; Gönlü rahat etmiyen.
Гумей,
Gumey
Гумэ,
Gume
Гунэ,
Gune; Gönlün gözü.
Гунэпс,
Guneps
Гунэс,
Gunes
Гунэф (Гунэху),
Gunef (Gunexu); Aydınlık gönüllü.
Gönül ışığı.
Гупсэ,
Gupse; Gönlün ruhu.
Гупежь,
Gupej
Гурыс,
Gurıs; Gönülde yeri olan. Gönülde oturan
Гушан,
Guşan; Çalışkan gönüllü.
ГушIуэ,
Guş'o; Gülümseyen sevinçli olan.
ГушIуэнэпс,
Guş'oneps;
Güleryüzlü.
Гуэщанэ,
Guşane; Çalışkan gönüllü
Гуэшэгъэгъ,
Guaşeğeğ; Prenses,
kayınvalide ağlatan.
Гуэщэдах,
Goşedax; Güzel prenses.
Гуэщэ,
Guaşe; Prenses. Kayın valide
ГуIашIу,
Gu'aş'u; Tatlı gönüllü.
ГъукIэ,
Ğuç'e
Гъулацый,
Ğulatzıy; Adıge masallarında cadılara karşı, aklı ve
zekası ile savaşarak kazanan çocuk.
J
Жан,
Jan
Жангуаш,
Janguaş
Жанзилэ,
Janzile
Жаний,
Janiy
Жанпагуэ,
Janpago
Жъансэл,
Jansel
Жансурет,
Jansuret
Жансэрэй,
Janserey
Жансэт,
Janset
Жантин,
Jantin
Жануэс,
Janwes
Жанусэ,
Januse
Жанфыжь,
Janfıj
Жаншыр,
Janşır
Жанхужь,
Janxhuj
Жумар,
Jumar ç
Жэнэтэй,
Jenetey
Жьыху,
Jıxu ç
Жьынэс,
Jines
K
Калисэ,
Kalise
Камсир,
Kamsir
Кац,
Kats
Кацыу,
Katsıw
Колэс,
Koles
Куандэ,
Kuande b
Куаку,
Kuaku
Кубз,
Kubz
Кугъу,
Kuğu ç
Кугъуэ,
Kuğo ç
Куазэ,
Kuaze
Куацэ,
Kuatse
Куко,
Kuko
Кулац,
Kulats
Кунэ,
Kune
Курал,
Kural
Курашын,
Kuraşın
Курац,
Kurats
Курхьэ,
Kurhe b
Курэ,
Kure
Кутас,
Kutas
Кушан,
Kuşan
Куэз,
Koz
Кызмау,
Kızmaw
Кэзимэ,
Kezime
L
Лагъо,
Lağo; Adığe folklorunde kadın motifi. Feodal beyin
kızıdır. Ancak fakir bir delikanlıyı sever ve feodal beyi
evliliğe karşı olduğundan beraberce kaçarlar ve beraberce
öldürülürler.
Лалинэ,
Laline
Лалицэ,
Lalitse
Лалыхъу,
Lalıxhu
Ланэ,
Lane
Лауцэ,
Lawıtse
Лашин,
Laşın; Tatar hanı Ketay han Adığe ülkesine ordusuyla
gelir. Han kendi cengaverinin karşısına bir cengaver ister.
Galip gelen cengaver tarafının savaşı kazanacağını ve ordusunu
çekerek geri gideceğini söyler. Adığeler toplantı yaparlar ve
Laşine erkek elbisesi giydirerek karşısına çıkarırlar. Laşin,
cengaveri kaptığı gibi havaya kaldırır ve yakındaki kayalardan
aşağıya bağırarak atar. Tatar cengaveri son hamlede Laşin'in
başındaki miğferin ucunu yakalar ve beraberinde götürür. Ketay
han ise gördüklerine inanamaz. Miğferin altından beline kadar
saçlar dökülmektedir. ''Sizin bir kadınınız benim en güçlü
cengaverimi bir hamlede kaptığı gibi kayalardan atarsa,
erkeklerinizle hiçte baş edilmez'' diyerek ordusunu geri
çekerek ülkesine döner.
Лашинэ,
Laşıne
Лацэ,
Latse; Adığe folklorunda kadın motifi.
Луцэ,
Lutse
Лыфаф,
Lıfaf
Лыхуэ,
Lıxo
Лэухъан,
Lewchan
Лъэтэнай,
Lhetenay
M
Мадинэ,
Madine
Мадинэт,
Madinet
Мадзу,
Madzıw ç
МакI,
Maç'
Мамкъутей,
Mamkhutey b
Мамыр,
Mamır
Мардас,
Mardas
Мариет,
Mariyet
Марисса,
Marissa; Adığe
halklarında arıların tanrıçası.
Мац,
Mats
Мелеч,
Meleç
Мерем,
Merem
Мержан,
Merjan
Мержэнет,
Merjenet
Мерят,
Meryat
Мулиет,
Muliyet
Мэсирэт,
Mesiret
Мэзагъо,
Mezağo; Ay ışığı.
Мэзан,
Mezan
Мэзбзый,
Mezbzıy b
Мэзгуащ,
Mezguaş; Ormanlar
prensesi.
Мэзыдэ,
Mezıde b
Мэзэдах,
Mezedax; Dolunay.
Мэзэдыш,
Mezedış; Gümüş ay.
Мэзэгуащ,
Mezeguaş;
Ayprenses.
Мэзай,
Mezey
Мэзэнагъу,
Mezenağu; Gök ay.
Мэзэнэф (Мэзэнэху),
Mezenef (Me-zenexu);
Aydınlık, berrak ay.
Мэкъут,
Mekhut b
Мэрджэнат,
Merjenat
Мэрян,
Meryan
Мэтапкъэ,
Metapkhe
Мэшыкъу,
Meşıkhu c/d
Мызэ,
Mıze
Мырзият,
Mırzıyat
Мыслъымэт,
Mıslhımet
N
Нагъуэ,
Nağo
Назирэт,
Naziret
Накъо,
Nakho
Налкъут,
Nalkhut
Налмэс,
Nalmes; Zümrüt
taşı.
Нартей,
Nartey b
Нат,
Nat
Нау,
Naw
Нафэ,
Nafe; Gerçek
Нахъо,
Naxho
Нежан,
Nejan; Keskin
gözlü.
Нуриет,
Nuriyet
Норэ,
Nore
Ныкъагъ,
Nıkhağ; Çiçek.
Нэбзый,
Nebzıy; Işın
hüzmeleri.
Нэбзэ,
Nabze
Нэгуф,
Neguf
Нэгуащ,
Neguaş; Göz
prensesi.
Нэдах,
Nedax; Güzel göz.
Нэмэт,
Nemet
Нэрыс,
Nerıs; Gözde olan.
Нэфаб,
Nefab; Sıcak
gözlü.
Нэфсэт,
Nefset
Нэфисэт,
Nefiset
Нэфын,
Nefın; Işık.
Нэфыз,
Nefız; Küçük
gözlü.
Нэшан,
Neşan; Her şeyi
görebilen keskin gözlü.
НэшхыпцI,
Neşxıpts'; Güler
yüzlü.
Нэшхъо,
Neşxho
НэшъхъунтI,
Neşhxhunt'
НэшIуцI,
Neş'uts'; Kara
göz.
Нэхун,
Nexun; Işık
P
Пакъэ,
Pakhe; d
Пацэ,
Patse;
Псэ,
Pse; Ruh/can
Псэгубэ,
Psegube с
Псэйтук,
Pseytuk с
Псэнэф /Псэнэху,
Psenef / Psene-xu;
Gönlün ışığı.
Псэдах,
Psedax; Güzel
kalpli.
Псэдахэ,
Psedaxe b
Псэйшэху,
Pseyşexu b
Псэфит,
Psefit; Özgür
Псэтын,
Psetın; Nartların
akıllı bilge ve güzel kızı Setenay'ın kızkardeşidir..
Пцэлы,
Ptselı b
Пцэш,
Ptseşh b
Пчей,
Pçey b
ПсэIашIу / ПсэIэфI,
Pse'aş'u / Pse'af'ı; Tatlı gönüllü.
Псынэф,
Psınef; Berrak su.
Пухъу,
Puxhu; İstanbul,
Çerkes kız örnek okulu müdüresi. İstiklal Mahkemesi’nde
Çerkesce okul açtığından dolayı yargılanır.
Пырынэ,
Pırıne
Пыжынэ,
Pıjıne
R
Разыет,
Razıyet
Рампэс,
Rampes
Ридадэ,
Ridade; Kiev
prensi Mistislav'a karşı mücadelede yaşamını yitiren Adığe
kraliçesi.
Рэбихьат,
Rebihat
S
Сабихьэт,
Sabihat
Сайхьэт,
Sayhet
Сас,
Sas
Сасбук,
Sasbuk
Сасфыжь,
Sasfıj
Сасэ,
Sase
Саидэ,
Saide
Салимэт,
Salimet
Саримэ,
Sarime
Сарый,
Sarıy
Саудэт,
Sawdet
Синэмис(Синэмйыс),
Sinemis (Sinemyis)
; Gönüllere taht kuran.
Синэ,
Sine; Gözüm.
Синэф-Синэху,
Sinef- Sinechu
Синэжан,
Sinejan
Сим,
Sim
Сипсэ.
Sipse
Сонэ,
Sone
Сур,
Sur
Сурет,
Suret; Çok güzel,
СуIэнэт,
Suanet
Сырыф,
Sırıf; Sarışın
Сырым,
Sırım
Сэрмаун,
Sermawın
Сэтэнай,
Setenay; ND
güzelliğin, bilgeliğin sembolü olan ve kültür getiren kadın
motifi. Aynı zamanda güneşe hükmedebilen bir doğa
tanrıçasıdır.
Сэтэнэ,
Setene
Сэфят,
Sefyat
Сэху,
Sexu ç
Сэхуран,
Sexuran ç
СэIимэт,
Seimet
Ş
Шурэ,
Şure
Шэныз,
Şenız
Шэризэт,
Şerizet
Шэулэхъу,
Şewlexhu
ШэIимэт,
Şeimet
Шыгъотыжь,
Şığotıj
Щагъдэт,
Şağdet
Щайдэт,
Şaydet
Щамсэт,
Şamset
Щыгъотыж,
Şhığotıj
Щэмисэт,
Şemiset
Щащ,
Şaş
Щэт,
Şet
T
Тамэ,
Tame; Omuz / Kanat
Тамэрыс,
Tamerıs; Omuzda
gezen
Ташын,
Taşın ç
Тезадэ,
Tezade
Тхынэ,
Txıne f
Тхьэгъурым,
Theğurum ç
ТхьэгъуцIацIэ,
Theğuts'ats'e ç
Тхъуй,
Txuy ç
Тыгъэ,
Tığe
Тыгъэпс,
Tığeps; Güneş
suyu.
Тыгъэнэбзый,
Tığenebzıy; Güneş
huzmesi.
Тыжьын,
Tıjın; Gümüş.
Тыжьыныпс,
Tıjınıps; Gümüş
suyu.
Тыргъотау,
Tırğotaw; Bosfor
İmpara-torluğunu yenilgiye uğratan,ve ülkesinin sınırlarını
genişleterek her tarafta saydıran Meot kent devleti kraliçesi.
Тырэхъум,
Tırexhum ç
Тэмарэ,
Temare; Gürcüstan
kraliçesi.
Тэужан,
Tewjan
Ts
Цац,
Tsats
Цацбук,
Tsatsbuk
Цацунэ,
Tsatsune
Цацыф,
Tsatsıf
Цуц,
Tsuts
Цызагъу,
Tsızağhu
Цырау,
Tsıraw
Цыу,
Tsıw
Цыцмэ,
Tsıtsme
Цыцыу,
Tsıtsıw
ЦIыу,
Ts'ıw
We
Ос,
Wes; Kar
Оснэф, (Уэснэху)
Wesnef (Wesnexu)
Осэпс,
Weseps; Kırağı
Ошъадэ,
Weşade d
Wı
Ужъэ,
Wıjhe
Усэс,
Wıses; yaprak
sesleri
Уцэ,
Wıtse
Уэне,
Wenye t
Уэс,
Wes
Уэсэпс,
Weseps
X
Хужьпаго,
Xujpago
Хускэ,
Xuske
Хъаный,
Xhanıy
Хъымсад,
Xhımsad d
Хъарэт,
Xharet
Хэшай,
Xeşay
X-H
Хьабиб,
Habib
Хьабидэт,
Habidet
Хьазаз,
Hazaz
ХьакуаIц,
Hakua'ts
ХьакIаш,
Haç'aş
Хьалимет,
Halimet
ХьамкIуац,
Hamku'ats d
Хьаниф,
Hanif
ХьункIэ,
Hunç'e;
İstanbul'da Çerkes Örnek Okulu müdüresinin soyadı.
Хьаореж,
Haverej d
ХьэкIуэн,
Hekun
ХьэкIукI,
Heku'ç'
Хьэмар,
Hamar c/t
Хьэсас,
Hesas
Хьэнифэ,
Henife
Хьэнифэт,
Henifet
Хьэцац,
Hetsats d
ХьэIишэт,
He'işet
Ye
Елмыс,
Yelmıs
Елмысгуэщ,
Yelmısguaş
Енэб,
Yeneb ç
Енэп,
Yenep ç
Епэр,
Yeper ç
Yi
Инбыр,
Yinbır
Z
Зае,
Zaye b
Залинэ,
Zaline
Залихьэ,
Zalihe
Залы,
Zalı t
Замир,
Zamir
Замирэ,
Zamire
Заримэ,
Zarime
Зарэ,
Zare
Захъирэт,
Zachiret
Зишан,
Zişan
Зое,
Zoye
Зуз,
Zuz
Зул,
Zul
Зулий,
Zuliy
Зулижан,
Zulıjan
Зулимэ,
Zulime
Зулихь,
Zulih
Зыфэт,
Zıfet
Зэзэры,
Zezerı d
Зэмилэн,
Zemilen
Зэрджай,
Zercay b
Зэхьфиран,
Zehfiran ç
|
|
|
|
