PENEŞU Asker
Adıge Cumhuriyeti Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü çalışanı
Adıge Mak, 26 Temmuz 2024
Çerkes (Adıge) Özerk Bölgesi’nin adı, bundan 96 yıl önce, 1928’de Adıge Özerk Bölgesi olarak değiştirildi. Bu yazı ile ben, Adıge Özerk Bölgesi’nin kuruluşu ve gelişmesi sürecinde aktif çalışmalarda bulunan Hahurate Şıhançerıye ile Siyugh Seferbıy’ı tanıtmak istiyorum.
SİYUGH SEFERBIY
Bir Adıge ülkesi oluşumu için etkili çalışmalarda bulunanlardan biri de büyük bir toplum insanı olan Siyugh Seferbıy’dır. Seferbıy çok akıllı biriydi, iyi bir eğitim almıştı; ulusu için canını dişine takıp çalışanlardan biriydi. Seferbıy, kendi döneminin zorlu koşullarına aldırmadan Adıge ulusunu özerklik yoluna sevk etmek için yorulmak bilmeyen bir çalışma yürütmüştür.
Siyugh Seferbıy, 1887 yılında Bğuaşehable köyünde doğdu. Medrese eğitimi aldı; ardından Maykop’taki Dağlı Okulu ile Kuban ili İlahiyat Okulu’nu bitirdi. 1911–1914 yıllarında öğretmenlik yaptı.
Siyugh Seferbıy, Sovyet iktidarı kurulduğunda Adıge ülkesinde yaşayan ilk öğretmenlerden biriydi. Ancak Seferbıy, öğrencilere ders vermekle yetinmiyordu. Aldığı eğitim sonucu, kendini sıradan bir Adıge öğretmen-eğitimci olarak değil, büyük bir bilim insanı olarak da kanıtladı. Siyugh, değişik iş yerlerinde çalışmasının yanında, birkaç işi birlikte yaptığı durumlar da oldu.
1921 yılından itibaren Adıge Bölge Yürütme Komitesi (bölge hükümeti) Halk Eğitimi Yürütme Komitesi’nin başkan yardımcılığını yaptı. 1927’de Rostov Sınır Bölgesi müfettişi oldu. 1928–1929 yıllarında Maykop Pedagoji Koleji müdürlüğünü yaptı. Bu denli ağır işlerin yanında çok sayıda toplumsal sorunu da çözüyordu. Ayrıca kültür, halk eğitimi, tarih, etnografya, yerel tarih, ulusal gelenek ve görenekler gibi konularda da yazılar yazıyordu.
Siyugh’un dünya görüşü (ideolojisi), Kuban İlahiyat Okulu’nda öğrenci iken olgunlaştı. Seferbıy, klasik yazarlar A. S. Puşkin, M. Y. Lermontov, İ. A. Krılov, T. F. Şevçenko ve K. L. Hetagurov’un yazılarını aralıksız okuyordu. Bu yazılardaki bilimsel görüşler, gelişmesinde etkili oldu. Tarih konusunda krokiler çiziyor, gazete makaleleri yazıyordu.
Seferbıy, yazılarında Adıge ulusunun yaşam biçimini, dünya görüşünü ve dünyayı algılama şeklini ayrıntılı biçimde ortaya koyuyordu.
Siyugh, toplum eğitimi konusunda makaleler yazdı. Yazılarının ana konusu, Adıge ulusunun diğer uluslar arasında yitip gitmemesi için gerekli bilim ve becerileri Adıgelere de kazandırma ve eksiklikleri giderme konusuydu.
Sovyet iktidarı döneminde Adıgelerin durumunun daha iyi olduğu, Seferbıy’ın yazılarında açık biçimde anlatılıyordu. Okul eğitiminde anadile yer verilmeliydi. Ulusu bilimsel yola yönlendirmek için çözdüğü değişik sorunlar arasında Rusça ve Adıgece yazdığı okuma kitapları da yer alıyordu. Bunlara ek olarak yardımcı edebiyat ders kitapları da hazırlıyordu. Adıgece alfabeye (harflere) biçim verme konusunda büyük bir başarı gösterdi. Bunların dışında öğretmen eğitimi konulu kurslar da düzenliyordu.
Kuban ilinde 1921’de kurulan Dağlılar Yürütme Komitesi başkanlığına Siyugh Seferbıy getirildi. Siyugh, bütün meclislerin toplantılarında aktif olarak yer aldı. Aralık 1922’de Hakurınehable köyünde düzenlenen toplantının düzenleyicilerinden biri de Siyugh Seferbıy idi. Siyugh, Adıge Özerk Bölgesi’nin kuruluşuna tüm gücüyle katıldı. Adıgelere özerklik verilmesi gerektiğine dair kısa bir rapor yazarak, ulusal sorunlarla ilgilenen Halk Komiserliği (bakanlık) temsilcisi Klinger’e sundu. Özerk bölge kurulması isteğiyle Siyugh Seferbıy, Stalin’in yanına da gitmişti.
1922’de Siyugh Seferbıy, Adıge Bölgesi Yürütme Komitesi Başkan Yardımcısı olarak çalışmaya başladı. Her zaman için Seferbıy’ın en çok üzerinde durduğu konu, eğitim ve öğretim meselesiydi. 1925’te öğretmen kolejinin açılmasına öncülük eden kişi de Siyugh idi.
1925–1926 yıllarında Seferbıy, ünlü bilim insanları N. F. Yakovlev ve A. N. Genko ile birlikte Adıge yazı sisteminin (alfabe) kurulması çalışmalarına katıldı. Siyugh, tüm Adıgeler için ortak kullanılacak bir alfabenin hazırlanmasını istiyordu. Çalışmalara Aşhamafe Davut da katılmak istedi. Seferbıy’ın çok istediği başka bir şey de Moskova’daki yüksek okullardan birinde Adıge kültürünün işleneceği ve öğretileceği bir kürsünün açılmasıydı. Adıge alfabesinin düzenlenmesi konusunda Siyugh, Profesör A. N. Genko’ya bir mektup yazdı. Ayrıca Siyugh, Neğume Şore ve Bersey Vımar’a ait yazıların bulunup Adıgey’e verilmesini istiyordu. Bu konuda Seferbıy, Leningrad’da (Bıtırbıf) okuyan Kube Şaban’a ricada bulunmuştu.
Eylül 1930’da Siyugh Seferbıy, haksız yere suçlanıp tutuklandı. Hüküm giydi, Beyaz Deniz Kanalı inşaatında çalıştırıldı; Volga-Don ve Moskova kanal inşaatlarında da çalıştırıldı. 1956’da Krasnodar kentine döndü. Seferbıy, 11 Haziran 1960’ta aklandı. 1966 yılında da yaşama veda etti.
HAHURATE Şıhançerıye ve SİYUGH Seferbıy, aynı dönemde yaşadılar. Her ikisi de Adıge ulusu için canlarını esirgemeden çalıştı. Onların ulus için yaptıkları çalışmaların sonu yoktur.
