ADİGE OLABİLMEK

Dr. YEDİC Batıray Özbek
04.03.2006

Kendi tabiri ile ‘uçuk’ düşünceleri olan bir dostum sohbet esnasında:
– Ben artık Çerkes değil Adige’yim. Amma,…. diyerek cümlesini yarıda kesmişti.

Ne demek istiyor acaba’, diye düşünürken bir soru sordu.
– Adige ne demek, ne anlama geliyor, açıklar mısın?

Uzun bir zaman düşünmeme, araştırmama rağmen ne  bilimsel, ne de başka türlü güvenilir tatmin edici herhangi bir ipucu bulamadım.

Adige sözcüğünün takriben 10. yy’da ilk defa ortaya çıktığını ve tek
dilli Adige ulusunun oluştuğunu biliyoruz. Biliyoruz da bu sözcük herhangi bir ”uçuk’un” düşünüp ortaya atıp hemen benimseyerek, dili ve kültürüyle bir ulus  tanımı olmuş olması imkansız.

Böyle olunca Adige isminin gerçekte var olmuş olduğu savı kuvvet
kazanıyor. Çünkü Adige tlepkhır, Adige xabze, Adigabze bugünden yarına oluşma olasılığı, gerçek dışı bir anlayış.
– Ama Adige olmak çok zor, hem de çok zor, diye devam etti dostum.
– Gerçekten mi zor? Niye zor? Açıklar mısın?

Dostum yine gülümsedi ve ”ne bileyim ben” dedi ve sustu.

Adige olmak, olabilmek çok kolaya benzemiyor. Kısaca Adige olabilmek herkesin  harcı değil. Kısaca aşağıda Adige olabilmenin özelliklerinde bazılarını, şimdiye kadar okuduğum kitap ve makale gibi yazılı kaynaklara dayanarak yazmaya çalışacağım; sağlam karakter, onurlu, namuslu, gösterişsiz, maddiyatı sevmeyen, korkusuz, liberal, cinsiyet ayrımı bilmeyen ve her türlü düşünce ve inanca saygılılık.

”Uçuk” düşünceleri olan dostum devamla;
– Adige olamadığımız için vatanımızdan kovulduk. Adige olamadığımız için, ilahi bir kuvvet bize orayı layık görmedi ve oradan kovdurdu, der.
– Nedir bu ilahi kuvvet, diye sorunca yine aynı cevabı verdi.
– Ne bileyim ben. Sen ara bul!

Bu sözleriyle bana taşıyamayacağım bir yük yüklemişti. Yıllardır altında ezilip duruyorum. Herhangi bir ip ucu da bulamıyorum.

Evet ‘Adige’ olamamak. Adige’yim diye Adige olamamak. Doğru mu yanlış mı?

Düşün düşünebildiğin kadar.

Osmanlı Devleti’nde Adigeleri düşündüm bu sabah, 3 Şubat günü yatağımdan kalkmadan. Bu konu aklıma takıldı. Nerden geldi niye takıldı ki?

Son zamanlarda ‘Adige’ sözcüğünü kullananlara karşı yapılan suçlamalar aklıma geldi. ‘Mikro milliyetçilik’. Evet arkadaş ben Adige’yim, mikro milliyetçiysem de,  diyenler diyebilenler çok az çıktı. Hemen hemen herkes suçluluk psikolojisine girerek ya sustular ya da mikro milliyetçi olmadıklarını kanıtlamaya çalıştılar.

Bu ‘uçuk’ dostumun uçukluklarından mı bilmem bende biraz uçuk düşünmeye başladım. Malum ‘kır atın yanında duran ya huyundan ya kılından’ derler.

Birden bire Osmanlı Devleti’nde kurulan Çerkes Teavün Derneği aklıma gelir. Neden  Adige Teavün Derneği değil?  İlahi güç acaba onların bilinçlerini -Adige olmadıklarından- etkiledi mi acaba?

Neden 1950’den sonra kurulan derneklerin adı Adige olmadı?

Neden 1962’lerden sonra kurulan derneklerin adı Adige olmadı?

Neden 1990’dan sonra kurulan derneklerin adı Adige olmadı?

Nedense 1990’dan sonra Abhaz, Çeçen, Alan dernekleri kuruldu kuruluyor da, adı Adige olan bir tek dernek kurulmuyor, kurulamıyor?

”Adige gibisi pek çok, gerçek Adige ise pek az” der Adige atasözü.

Herhalde bu ‘uçuk’ arkadaşın ‘uçuk düşüncelerinde’ bir doğruluk var.