Çeviri ve Temin: LOH Dilek Burak, DAUR Soner Kocsav
“L’Invalide Russe” dergisinin 78 ve 90’ncı sayılarında, Tümgeneral Heymann’ın komutasındaki bir birliğin 19 Mart 1864’te Wubıhları bozguna uğrattığı ve bu topluluğa yıldırıcı bir darbe indirdiği bildirilmektedir. Şimdi okuyucularımıza, bu oluşumun ayrıntılarını da sunmak istiyoruz.
HR.SYS. 2876 3-3 1918 01 29 2
Brest-Litowsk müzakereleri kadim vatan toprakları Kafkasya’da, Hazar Denizi Astrahan ve Don Nehri, Azak Denizi Yenikale Boğazı, Karadeniz Poti, Kütayisi Aryal Geçidi ve Derbend Demirkapı Hazar denizi hudutları dahilinde Çerkeslerden başka ahali iskan edilmemesi ve bu topraklarda Hilafet’e bağlı Düvel-i Erbaa himayesinde olmak üzeri müstakil bir hükümet oluşturulmasını Çerkes soylularından Eskişehir’de oturan Lohzade Muhammed Emin tarafından Brest-Litowsk’da bulunan Sadrazam Talat Paşa vasıtasıyla Sulh Heyeti Başkanlığı’na sunulan belgedir.
BELGE
HR.SYS. 2876/3-3
Brest-Litovsk’da Sadrazam Talat Paşa Hazretleri vekili aracılığıyla ile Sulh Hey’et-i Celilesine:
İnsan alemi için ve medeniyete bela kesilen çarlık istibdadı nice ma’mure medeni milel ve akvamı mahvetti.
Bütün bunlara maruz kalmış olan Kafkasya’nın Çerkes halkı altı bin senedir mader vatanlarını bir gün lekelendirmeyerek muhafaza ettikleri halde (…) taarruz ve çoğunu imha edilen üç milyon nüfusu koruyacak,sığındıracak yer olan Osmanlı’ya hicret, diğer kısmıda milli hayatlarını mecalsiz heba etmek için envai çeşit zulüm ile dikenli zincir boyunduruğu altında ve şiddetli musibetlerle karşılaşmış ve kibirlenmiş (…) ve haince bir fikre devam-ı (…) vaziyet Çerkes ırkının irfansız, zürriyetsiz,güzel ahlaklı ve meali-i insaniyetlerinde (…) inkıraz haline getirmekde iken Cenab-ı Hakk’ın adalet-i kahiranesine uğrayarak ma’lum ve mağdur olan bu millete yardımcı olup milletlerin mukadderatını ta’yin ve tahkım selahiyetini vaz’eden düvel-i erba’ayı adile(Osmanlı) sayesinde ve yeni Rus Cumhuriyet-i, hakka inancından dolayı bunu adaletle muvafakat edeceği aşikar olduğundan cennet seviyeinde güzel olan muazzez vatanımız Çar ailesiyle nazırlar,vekiller (…) malikane edinmek ve yerleşmek için hariçten birçok müjikler edinip,kendilerine aldıkları ve iskan ettiklerinden (…) zalim olana yakışır şekilde vatanı kurtarmak ile beraber (…) doksan dokuz sene zarfında dönülüp,geri alınacak Çerkesya’ya iade edilmek üzere gizli bir nizamname dahi yapıldığı ma’lum olduğundan anavatanımızda Çerkeslerden başka Rus olarak ahali kabul olunmayarak vatanımıza karşı dahil olunan düvel-i erba’a himayesinde olmak üzere bağlanmış olarak aşağıda takdim edilen hududname (…) bir geçici hükümet teşkiliyle cins-i ebyad ırkının yokolmasının önüne geçilmesi için insaniyet ve medeniyet namına müstedğaları ferman istemi.
Fi Kanun-i Sani 29, sene 1334
Çerkesya ahalisinden Barakay ve Şegerey ve Bağ kabilelerinin kadim Beylerinden Eskişehir’de meskun Loh-zade Muhammed Emin Burak
HR.SYS.
2876/3-3
HUDUDNAMEDİR(Memleket sınırlarını belirleyen vesika,rapor)
Adem oğullarının aziz evlatları olan cinsi ebyad Çerkeslerin ataları olan Hattiler yani Hititler Küçük Asya ve Irakı istila edip Mısır fıravunları ile olan muharebe ve anlaşmalar ve Tuna’ya kadar nüfuzları ulaşan kadim, yüksek kültürlü millet namıyla meşur harabeler, kaleler mezarların mevcudiyeti (…) tarihi hediyeleri, hizmetleri ile hükümleri açık olup milad-ı hazret-i İsa’dan sekiz yüz sene evvel Hattilere sonradan olan olaylar üzerine tamamen kadim vatanları olan Kafkasya’ya çekildikleri tarihen belli olduğundan evlad ve torunları bulunan Çerkesler (…) sınır kabul ettikleri :Hazar Denizi’nin Astrahan ve Don nehirleri; Azak denizi, Yenikale Boğazı, Karadeniz-Poti Kutaisi, Aryal Geçidi , Derbend, Demirkapı, Hazar Denizi hududuyla sınırlanmış olduğundan bu sınır dahilinde dahilinde Çerkes ırkından başka ahali iskan edilmemesi rica olunmuştur.
Lohzade Muhammed Emin Bin Burak 1329 (müh. tarih)
Fi 29 Kanun-ı Sani, sene 1334
Kısa Özgeçmişi
Mehmet (Muhammed) Emin Burak
Babası Abazin eşrafından Loh Burak, annesi Abzehlerin Davur sülalesinden.
1864 senesinden önce ailesiyle önce Osmanlı toprağı olan Balkanlara sonra Sakarya’ya yerleşiyor.6 oğlan kardeşi Kafkasya’da kalıyor, biri orada Başvezir , biri Kafkasya Müftüsü oluyor.
Mehmet Emin Bey, Ferik Ahmet Hamdi Paşa ile kardeş.
Mehmet Emin Bey Osmalı Bahriye Mektebinden mezundur.
Rus Harbinde Osmanlı’nın Çerkes Milis kuvvetlerinde subay oluyor.
Elinden ve belinden yaralanır, kambur kalır Jandarmaya nakledilir.
Birtakım bölücü olarak gösterilen olaylara karışır Trablus Kalesine sürülür.
Osmanlı karşıtı Genç Türk hareketlerinde yer almış, Çerkes Birliği örgütlenmesini kurmuştur, Kahire’de ünlü diğer Çerkesler ile birlikte ve Mısırlı Tarihçi Murat Bey ile İttihat Gazetesini çıkartmıştır.
Müşür Recep Paşa, Libya Komutanı, Mehmet Emin Beyi hapishane müdürü yapar.
Oradan kaçar.
Mehmet Emin Bey’in son vazifesi Eskişehir’de Muhacir ve İskan Müfettişliği’dir.
Ağabeyine yani Ferik Ahmet Hamdi Paşaya, Müşürlük rütbesi ve Beşiktaş-Yenimahallede Barbaros Yokuşu’nda bir konak verilir.
Abdülhamid’e yapılan Ermeni suikastında, Yaveri-Şehriyarı olduğu halde, Sarayda bulunmayıp Nakşibendi Tekkesine gitmiş olması nedeniyle Mekke Muhafızlığına sürülür. Sonra Yemen Kumandanı olur. Hürriyetçilere yakın diye Bekirağa bölüğüne sürülür. İlan-ı Hürriyet’de kurtulur.
1908 Çerkes İttihat ve Teavün Cemiyeti’ni kuranlardandır.
Alman Hastanesinde vefat eder. Ölmeden önce Mezar taşına Çerkes yazılmasını ister ve mezar taşına da aile damgası vurulur…
Allah rahmet eylesin.