Ç’ARE Fatim
Adige Mak, 27 Ocak 2009
Çeviri: ACHUMIJ Hilmi
20. yüzyılda yaşamız çığır açıcı Adige aydınları ile alakalı olarak düzenlenen ‘Aydınlığa Atılan Adımlar’ isimli sergi Adige Cumhuriyeti Ulusal Müzesi’nde 26 Ocak’ta sergilenmeğe başladı.
Serginin düzenleyicisi KHUDAYE Marıyet’in belirttiğine göre, Bu organizasyonun düzenlemesinde 19. yüzyılın sonlarından 20. yüzyılın 30’lu yıllarına kadar Adigelerin eğitim ve öğretim alanında kaydettikleri yolu göz önüne sermek amacı vardı. Kafkasya’daki savaşların Adigelere pek çok konuda zararı dokundu. En büyük sorun olarak Adige milletinin dilini kültürünü kaybetmekle yüz yüze gelmesi idi. O dönemde yaşayan ilk Adige aydınlarımız bu çıkmazdan kurtulmanın yöntemlerinin peşinde idiler. Yazın dilinin oluşturulması, ulusal tarihin öğrenilmesi ile ilgili olarak canla başla çalıştılar.
İlk Adige aydınları ile alakalı 200 parça eşyayı bu sergide görmek mümkün. Bunları görüp hakkında bilgi sahibi olmak isteyen pek çok kişi müzedeki sergiyi gezdi. Bunların arasında biliminsanları, öğretmenler, Türkiye’den gelmiş olan soydaşlarımız, ilk Adige aydınlarının akrabaları ve diğerleri vardı.
Adige Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı adına, bakan baş müşaviri Anfisa Vasilyeva iyi dilekler temennisinde bulundu. Konuşmasında Adige kültürünün gelişim sürecinde yetişmiş , böylesi ün sahibi insanların gelecek nesillere tanıtılmasında bu tip sergilerin önemli olduğunu belirtti. Yapılması gerekenleri uygun bir şekilde gerçekleştiren müze yetkililerine de teşekkür etti.
Serginin düzenleyicisi KHUDAYE Marıyet ‘ Bu sergiyi ünlü aydınımız Hanceri’nin 200. doğum yılı anısına düzenledik. En belirgin olarak anlattığımız konu ise Sovyet yönetiminin yerleştirildiği dönemde Türkiye’den gelip burada okullar açan aydın ve öğretmenlerimiz. O dönemde okullarda okutulan kitapları görmeniz mümkün. Bir dönem Arap harfleri esaslı, ardından Latin harfleri esaslı Adigebze yazılmış kitaplar. Bunları göstermek için farklı farklı kitapları sergiliyoruz. Bu sergide Adigelerin bilimsel gelişmesi yönünde çalışanların hepsinden bahsetmeği gönül isterdi ama bu mümkün değil. Çünkü onların hakkında bildiklerimiz, bir araya getirebildiklerimiz, azlar. Fakat, gelecekte ulaşamadıklarımızı, eksiklerimizi gidermeği arzuluyoruz.’ dedi.
Marıyet, serginin bir bölümünün ilk kadın aydınlara ayrıldığını belirtti. İlk Adige kadın dramaturgumız NATHO Dolethan ve Adige kültürünün korunmasında büyük emeği geçen AZEMATE Minkutase.
Aynı zamanda biliminsanı MAMİY Ruslan ve Türkiye’den gelen soydaşlarımızdan MEŞFEŞ’U Necdet ve başkaları da konuştular. Her konuşmacının üzerinde durarak belirttikleri şey Adigeler ne kadar bela ile karşılaşmışlarsa da dillerini kültürlerini korumaya muvaffak oldukları üzerineydi. Bununla gururlanmamak imkansız. Ünlü aydınlarımızın bu konudaki çabalarını da unutmak mümkün değil. En önemlisi de onlarla ilgili bilgilerin gelecek nesillere yeterince öğretilmesi ve bu konuda daha geniş çalışmalar yapılması üzerineydi.