KITIJ Cemil Biçer
Düello, Orta Çağ aristokratlarının haysiyetleri saldırıya uğradığında muhataplarıyla hesaplaşmak için başvurdukları bir bireysel kavga yöntemidir.
Onurunun zedelendiği hissine kapılan kişi, kendisine hakaret eden kişiyi herkesin önünde düelloya davet ederek bir anlamda onurunu kurtarır.
Onurunun zedelendiğini düşünen kişi, yanına iki tanık alarak rakibini düelloya çağırır. Rakibi de iki tanık bulur; bu tanıklar, düelloda uyulacak kuralları saptarlar.
Düelloya davet edilen kişinin bu daveti reddetmek gibi bir seçeneği yoktur. “Davete icabet mecburidir.”
Silah seçimini, düelloyu isteyen kişi yapar. Genelde kılıç ya da tabanca kullanılır. Tanıklar, düellonun yapılacağı alanın enini boyunu ölçer ve silahları denetler.
Düellocular kılıçla dövüşüyorlarsa, bu dövüşün belirlenmiş alan içinde gerçekleşmesi gerekir.
Düello için silah saptanmışsa, düelloya tutuşan kişiler, tanıkların belirlediği uzaklıktaki işaretli yerlerden ateş ederler.
Eğer çok ağır bir suçlama söz konusu değilse, karşılıklı birer el ateşle ya da hafif bir yaralanmayla düello sona erer.
Bu manada bakıldığında, düello eşit koşullarda yapıldığı için adil ve etik bir hesaplaşma yöntemidir.
Anadolu ve Orta Doğu coğrafyası kültüründe “düello” kültürü oluşmamıştır. Bunun temel nedeni, sosyolojik olarak “asiller” sınıfının olmamasıdır.
Bu coğrafya insanlarının oluşturduğu “göçebe” kültürde ise bu türden kişisel hesaplaşmalar “pusu” kurarak çözülür.
Göçebe toplumlarda pusu kurarak hasmından öç alan kişilere “puşt” denir.
Puştlar pusu kurarken organize hareket ederler.
Pusu kuranlar, hasmın en donanımsız, zayıf ve hazırlıksız anını kollarlar.
Bu manada, pusu hiçbir şekilde meşruiyeti olmayan, ne yerel ne de evrensel ahlaki değer içeren, ilkel bir hesaplaşma yöntemidir.
Elebaşı olan puşt, pusu kurdukları hasmına korku ve tedirginlik yaşatmak için fısıltı (dedikodu) dilini kullanarak haber iletir.
Pusu dilinin en klasik iletişim cümleleri şunlardır:
- “Gecenin şahidi yok.”
- “Bundan öte, kolla götü.”
Bu haberi alan hasım için artık tedirgin ve korku dolu günler başlamıştır. Geçen her saniye, her dakika, her gün, ölümden beter bir hâl alır.
Puşt hasımlarınız varsa, “götü kollayın.”
Hem düello hem pusu, eril hesaplaşma yöntemleridir. İnsanlık tarihinde kadınların böyle ilkel ve vahşi hesaplaşmaları olmamıştır.
Kadınlar, doğaları gereği sorunlarını konuşarak çözme becerisine sahiptirler.