ANÇOKO İrin
Adıge Mak, 14 Mart 2024
14 Mart, Adıge eğitimci ve bilim insanı Bersey Vımar’ın, 171 yıl önce Tiflis’te Arap harfleriyle ilk Adıgece okuma kitabını yayımladığı gündür. O güne değin Adıgece sadece bir konuşma diliydi; kitap, Adıgece yazı yazma ve okuma sürecinin çıkış noktası oldu. Günümüzde Adıgece okuma ve yazma, yaşayan bir gerçek hâline gelmiştir. Artık oturmuş bir Adıge edebiyat dilimiz var. İlk Adıgece kitabın yayımlandığı dönemden çok daha ileri bir konumdayız.
Bugün Adıgece, cumhuriyetimizin resmî dili; anadilinde bir ulusal gazetemiz var, Adıgece radyo ve televizyon yayını yapılıyor, kitaplar yayımlanıyor ve okullarda okutuluyor.
Adıgece Öğrenimi ve Okul
Adıge Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı’nın son verilerine göre, ilk ve orta dereceli okullarda 32.971 öğrenci Adıgece dersi alıyor. Geçtiğimiz öğretim yılına göre sayı %12 arttı. 32.971 öğrenciden 18.374’ü Adıgeceyi anadili dersi olarak okuyor, 14.597 öğrenci ise resmî dil kategorisinde Adıgece dersi alıyor.
Adıgece Öğretmenleri
Cumhuriyetimiz artık Adıgece öğretmeni sıkıntısı çekmiyor. Toplam 296 Adıgece öğretmenimiz var ve okullarda ders veriyor. Bu sayıya, hazırlık sınıflarında Adıgece okutan öğretmenler de dahildir. Bu öğretmenler özel eğitimden geçmiş ve uzmanlık eğitimi almış kişilerdir.
Anadilini öğreten öğretmenlere destek olmak amacıyla devlet, “En İyi Anadili ve Edebiyat Öğretmeni” yarışmaları düzenliyor. Geçtiğimiz yıldan beri anadilinin öğretildiği anaokulu ve çocuk yuvalarının bakıcı ve eğitmenleri de bu yarışmalara katılma hakkı elde etmiş bulunuyor.
Adıgece Kitaplar
Bakanlık, Adıgece ders kitaplarını sürekli yeniliyor. Adıge Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı ile uzmanlık eğitimi veren enstitümüz, okul kitaplarının hazırlanması ve yenilenmesi konularında birlikte çalışıyor. Bu öğretim yılında, Adıgece dersi veren okullara yeni basılmış 14.664 kitap dağıtıldı.
Bunun yanı sıra, Kuban ilindeki Şhaşefıj köyü ile Tuapse ve Psışope rayonu öğrencilerine de ders kitapları gönderildi. Yeni Adıge edebiyatı ders kitapları da yazıldı ve geçtiğimiz yıl Rusya Eğitim Bakanlığı’na gönderildi. Kitaplar, federal ders kitapları listesine alınırsa basılacak ve okullara gönderilecek.
Adıgece Haftalık Ders Süreleri
Nüfus çoğunluğu Adıge olan yerleşim yerlerindeki okullarda (1–11. sınıflar) haftada 3 ders saati Adıgece okutuluyor. Ayrıca, okullarda Adıge edebiyatı dersinin yeterince işlenmesi için ek süreler de verilebiliyor.
Dilin Korunması ve Öğrenilmesi
Adıgelerin, Adıgeceyi daha az konuşmaya ve kullanmaya başlamış olmaları ciddi bir sorun ve endişe kaynağıdır. Adıge ailelerinde, tüm aile bireyleri Adıge olup da Adıgece konuşmayanlar var.
Soruna ilişkin çeşitli çözüm yolları öneriliyor. Bu bağlamda, örneğin Maykop’taki dört okulda pilot uygulama olarak bir proje yürütülüyor: Adıge Cumhuriyeti Gimnazyumu, No 5 Maykop Gimnazyumu, No 2 ve No 7 okulları. Bu dört okulda, programdaki Adıgece ders saatlerine ek olarak, ulusal örf, kültür ve Adıge adetlerini öğretmek için öğrencilere ek süreler sağlanıyor.
Bunun dışında, çocuk yuvalarında da Adıgece öğretiliyor. Adıge Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı’nın kararıyla 25 çocuk yuvasında Adıgece, pilot proje kapsamında öğretiliyor. Ancak sadece projeyle yetinilmemeli, Adıgece günlük yaşamda da kullanılmalıdır. Eksiklikleri gidermek ve çıkış yolları sunmak amacıyla çocuk yuvalarına kılavuz kitaplar da gönderilmiş bulunuyor.
Bunların yanı sıra, her yıl cumhuriyetimizde Adıgeceye destek amaçlı etkinlikler düzenleniyor. Adıgece ve Adıge Yazı Dili Günü, bütün Adıge okullarında bir ay boyunca kutlanıyor. “Dilim – Dünyam” ve “Güzel Dilim – Adıge Dili” adlı bilgi yarışmaları yapılıyor.