Halk danslarımız sözkonusu olduğunda ilk akla gelen isim Kul Amerbiy 75 nci yaşını doldurdu. Adıgey’in onurunun taşıyıcısı, Adıgey’in halk artisti, R.F. saygın artisti gibi değerli ünvanların sahibi sanatçı adına basında bu vesileyle haber ve programlar yeralmaya başladı.

28 yıldır Adıgey’de yaşayıp çalışmalarını yakından gördüğüm bu değerli sanat insanının kültür ve sanat yaşamımıza yaptığı katkılar, gösterileri ile bizlere yaşattığı mutluluklar nedeniyle bende kendisine müteşekkirim.

Kul Amerbiy üzerine aldığı her işi en iyi yapan biridir. Onun sanat yönetmeni olduğu yıllarda Halk Dansları Topluluğu Nalmes akademik ünvanı sahibi olmuştur. Onun Nalmes’i taşımış olduğu zirvenin üzerine ondan sonra kimse ulaşamamıştır. Nalmes’i Nalmes yapan odur. Onun organizatörlüğü ve rejisörlüğü ile kutlanan Vatana Dönenler Günü ve Eski Çerkes Yeni Yılı’nı kutlama törenleri anılarımızda unutulmaz bir yer bırakmıştır. Bu bayramların kutlanışında gösterdiği performansa ondan sonra ulaşabilen olmamıştır.

Kul Amerbiy Türkiye Çerkeslerine de büyük hizmeti olmuş, tleperüş dansını tüm dünyaya tanıtmıştır.

Şimdi birazda Hot Zamret’in sanat insanları kitabından çeşitli sanatçıların Kul Amerbiy hakkındaki sözlerine kulak verelim.

Kitabın yazarı Hot Zamret: Yıl 2007. Moskova’dayız Kremlin Sarayı’nın konser salonunda Devlet Akademik Halk Dansları Topluluğu NALMES densediyor. Mutlu bir şekilde izliyorum. Salonu dolduran altı bin seyircinin tepkilerini öğrenmeye çalışıyorum. Sağa sola bakan, yanındaki ile konuşan kimse yok. Dansın büyülediği topluluk gözlerini sahneye çevirmiş durumda. Тopluluk Kul Amerbiy’in boncuk taneleri gibi toplayıp oluşturduğu diaspora Çerkeslerinin dansını oynuyor.

Gözlerim Amerbiy’i arıyor. O rahat ve sesizce yerinde oturuyor. Zira onun artık Nalmes topluluğu ile bir alakası yok. Çalıştırmakta olduğu “Maykopçanka” adlı çocuk dans gurubunun gösterisi için orada bulunuyor. Kaberdey-Balkar, Karaçay-Çerkes ve Adıgey’de sanat toplulukları ulusal kültürümüzün başarılarını kremlinde gösteriyorlar. İzleyiciler arasında Rusya Başbakanı Viktor Zubkov, bakanlar, üç cumhuriyetin yöneticileri bulunuyor.

Kremlin’de yapılacak gösteride yer alacak dansları belirlemek üzere daha önce Kremlin Konser Salonu baş rejisörü Adıgey’e gelmiş, Nalmes’in icra ettiği diaspora Çerkeslerinin dansı Tleperüş ile çocuk dans gurubu Maykopçanka’nın icra ettiği “Amazonka” danslarını seçmiş. Bu iki dansında yapımcısı Çerkes dansının klasiği olmuş kareograf Kule Amerbiy’dir.

* * *

”Amerbiy danslarını görenler hayran kalıyorlar, bu danslar nasıl ortaya çıkıyor?” diye soruyorum. ”Halkıma duyduğum sevgi ile doğar danslarım. Derin bir sevgi duymadan ulusal danslarımızı kurgulayamazsın. Dansı oluşturma çalışmalarına başladığında her sorununu unutup tüm enerjini ona vermelisin. Bu şekilde ilham almaya başlarsın. Halk kendi dansını bilir, tanır, benimser. Kendinden olmayanı kabullenmez. Ilk dans topluluklarımız oluşturulurken sahne görselliği esas alınmıştı. Bunun anlamı Kafkas danslarında ünlü olmuş Alan, Şaratın, Kabardinka gibi toplulukların programlarını aynen uygulamak demekti. Bu topluluklarda dansları kuranlar Yahudi veya Rus kökenliydiler. Onlar köy düğünlerine gidip danslarımızı izlemiş, danslarımızın ruhunu anlamış değillerdi. Bu nedenle Kuzey Kafkasya’daki dans guruplarının hepsi biribirine benziyordu. Benim farkım Çerkes dans dili ile izleyiciyle konuşmamdan dolayı ortaya çıkmıştır. Halkımız dans bakımından zengindir. Zefako, Vuc, Zığetlat, Vuc- Huray… Folklörümüz darmadağınıktır. Toplanması gereken çok şey vardır.

* * *

Adığe Cumhuriyeti halk artisti Nemıteko Aslan: “(…) Akşam saat 18.00’de Amerbiy bizi salonda topluyor, gece boyu dans çalıstırıyordu. Sürekli gözü üzerimizdeydi. Çalışma esnasında bize hiç acımadığı gibi kendisine de acımazdı.Bizi yedi ay çalıştırıp dans topluluğu Nalmes’e gönderdi. Beni solist olarak aldılar. Amerbiy benim nezdimde Tanrı gibidir. Genç yaşımda hocam oldu, beni eğitti, yetiştirdi, zirveye çıkardı. Aklımı düşüncemı olgunlaştırdı, dansı sevdirdi canımın bir parçası haline getirdi.Bana yiğit olmayı öğretti. Göğsümde oluşan bir iltihap acı veriyor,vücudumu döndüremiyordum. Bu halde gösteriye çıkamayacağımı söyleyince: “Be canı sağolasıca, bir Adığe genci olarak iltihap nedeniyle nasıl dans edemeyeceğim dersin? Atalarımız ağır yaraları oldugü halde savaşmaktan geri durmadılar” deyince ben de dansetmek zorunda kalmıştım.

Adığe Cumhuriyeti saygın artisti Tharkuaho Vçeslav: “Antremanda iyi çalışırsanız konserde rahat olursunuz derdi. Bir dans için çalışırken kıyafetlerimiz terden ıslanır ve üç kez kıyafet değiştirirdik. Yaman bir hocaydı. Her bir insanın özel yeteneğini iyi anlardı. Benim mizahı sevdiğimi bilip artisizim yeteneğimi gördüğü için “ot biçenler” adlı oyunda solist yapmıştı. Amerbiy’e teşekkür borçluyum. Beni Askalay köyünden alıp dansçı yaptı. Onunla çalıştığım yıllarda duydugum sanatsal hazzın değerini hiçbir şeyle mukayese edemem. Aynı yaşam yolunu tekrar yürüyecek olsam yine Amerbiy ile birlikte olmak isterim.

* * *

Parti Ülke Komitesi Sekreteri ve Kültür İşlerinden Sorumlu Kuşu Asiyet: “(…) Türkiye’deki Çerkes dernekleri halk dansları topluluğu Nalmes’i davet etmişlerdi. Bende gurubun başında Türkiye’ye gittim. Çeşitli güçlükleri aşarak Türkiye’ye ulaşabildik. Türkiye Çerkeslerinin sevinçlerini dile getirmek zor. Konserlerimizi yirmi bin kişilik stadyumlarda verdiğimiz oluyordu. Gittiğimiz şehirlerde düğünlerle danslarla karşılanıyorduk. Türkiye Çerkesleri’nin Tleperüş dansı Amerbiy’in dikkatini çekmişti. Dansı hemen programına almak istiyordu. “Yeni bir dans yolda kurulur mu? Kıyafet lazım, müzik lazım” dedim. “Ben kurarım” deyip işe koyuldu. Konser öncesi dansçılara hazırlık çalışması yaptırırken teype kayıtlı müzik eşliğinde Tleperüş de çalıştırıyordu. Çalışmalarını ilgiyle izliyordum. Yıllardır topluluğa getirdiğimiz baletmaysterlerin yapamadıklarını Amerbiy yolda yapmıştı. Amerbiy eşi benzeri bulunmayan bir baletmaysterdir. Çerkes dansının güzellik ve zenginliğini diaspora Çerkeslerine ilk gösteren o olmuştur. Kendisi de bu Türkiye turnesinden eli boş dönmemiş, oradan getirdiği Tleperüş dansını programına koymuştur.”
.