Adige Mak
21 Mayıs 2006
Çeviri: HAPİ Cevdet Yıldız
Rusya Federasyonu’nun bağımsız bir birimi (öznesi) olan Adigey Cumhuriyeti’ni kesin olarak koruma amacıyla toplanmış olan Adige Halk Kongresi, aşağıdaki açıklama metni ile kararları almıştır: Rusya Federasyonu’nun bağımsız bir birimi (öznesi) olan Adigey Cumhuriyeti’ni kesin olarak koruma amacıyla toplanmış olan Adige Halk Kongresi, aşağıdaki açıklama metni ile kararları almıştır: Adigeler, Kuzeybatı Kafkasya’da yaşayan en eski halklardan biridir. Bu yerde kendi dili, tarihi ve kültürü ile birlikte binlerce yıldan beri varlığını sürdürmektedir. Yaşamı boyunca halkımızın en büyük özlemi kendi devletine kavuşmak idi. Bu özlem doğrultusunda, Adige halkı, değişik olanaklardan yararlanarak, komşu toplum ve devletlerle, bu arada Rusya ile de ilişkilerini geliştirmiştir.
Örneğin, 16. yüzyıl ortalarında, birkaç kez Moskova’ya giden Adige delegasyonu, 1557’de, Rusya ile kurulması arzulanan ilişkiler konusunda görüşmelerde bulundu. Bu ilişkilerin yararlı bir sonucu olarak, Rusya’nın devlet işlerinin görülmesinde, Adigeler de katkılarını sunmaya başladılar. Adigeler yüzyıllar boyunca Rusya’nın çıkarlarını desteklediler, Rusya ile birlikte birçok savaşa da katıldılar, bu arada Adigelerin içinden yetişmiş olan büyük komutan, devlet ve siyaset adamları, Rusya’nın güçlü bir devlet olması yönünde çabalarda bulundular. Böyle olmakla birlikte, 1760’lı yıllardan başlayarak 1860’lı yıllara değin, Rus çarları ile diğer büyük devletlerin çekişmeleri nedeniyle, Adigelerin başına peş peşe felaketler geldi. Uzun süren savaşlar boyunca, Adigeler, büyük kayıplar verdiler. Bu yüzden halkımızın çoğunluğu Anayurdunu terk ederek başka ülkelere gitmek ve oralara yerleşmek zorunda bırakıldı ve zor durumlara düşürüldü.
Bir zamanlar büyük bir Ulus olan Adigelerin kalıntıları için 1920’li yıllarda üç özerk oblast (sancak) ile bir ulusal rayon (ilçe) yönetimi (*) oluşturuldu. Bunlardan biri olan Adige Özerk Oblastı, ilkin doğrudan Rus Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti içinde, herhangi başka bir birime bağlı olmayan, bir bağımsız birim idi. Daha sonra yapılan düzenlemeler sonucu Adigey, değişik idari birimler içine alındı. En çok da 1937-1991 yılları arasında olmak üzere Krasnodar Kray’a bağlı tutuldu.
1980’li yıllarda, ülkede gerçekleşen politik iyileştirmeler sonucu, Adige toplulukları, özlemleri olan hedeflere ulaştılar ve kendi cumhuriyetlerine, devletlerine kavuştular (**). O dönemde, Adige Halk Kongresi, halkın iradesini dikkate alarak, cumhuriyet kurma kararı aldı, ardından Adige oblast (region) Parlamentosu da, olağanüstü oturumunda, Kongre kararını onayladı. Yeni devletin statüsü, Adigey Cumhuriyeti ile Federal merkez tarafından da onaylanarak kesinleştirildi. Bu arada bu yeni oluşum Rusya Federasyonu Anayasası ile de kalıcı bir statüye dönüştü.
Rusya Federasyonu içinde yer alan bir cumhuriyetlerinin bulunması, federal devletin organlarında da temsil edilmeleri, Adigeler için, halen bir gurur kaynağı oluşturmaktadır.
Bununla birlikte, bu son yıllarda, Adigey Cumhuriyeti’nde yaşayan farklı kökenden insanları çatıştırmaya, şovenist, faşist ve çeşitli ekstremist akımları diriltmeye çalışan şer odakları belirmeye başlamıştır. Böylece, toplumsal uzlaşma dinamitlenmeye, dinsel farklılıklar körüklenmeye ve tehlikeli bir oluşum yaratılmaya çalışılmaktadır. Bu tür kışkırtıcı faaliyetleri, Adigey’de, ilk kez başlatıp körükleyenler, Adigey’de yaşayan bazı Slavların kurduğu Slavlar Birliği Örgütü’nün yöneticileri olmuşlardır. 15 yılı aşkın bir süreden beri bu kişiler, durmaksızın Adigeler aleyhine ajitasyon ve propaganda çalışmaları yürütmekte, kendi öz toprağında yaşayan halkımızın ulusal haklarını yok etmeye, açıkça ve yasalara aykırı bir biçimde, cumhuriyetimizin statüsünü kaldırtmaya, bir etnik topluluğu başka bir etnik topluluğun üzerine sürmeye kalkışmaktadırlar. Büyük bir felaket sonucu kendi öz toprağında az sayıda kalmış olan ve bu nedenle toplumsal ve demokratik sorunlarını çözmekte güçlüklerle karşılaşmakta olan Adigelerin, henüz yeterince oturuşmamış olan bu genç cumhuriyetinin zayıf durumundan yararlanmak ve etnik gruplar arasında sürtüşmeler yaratmak isteyen Slavlar Birliği ile onlara arka çıkan daha başka çevreler ve belli politik görüşlere sahip bazı yüksek devlet bürokratları, Adigelerin oran olarak daha az sayıda olmalarına da güvenerek, referandum yoluyla Adige halkının devletini yok etme amaçlı ve çok yönlü uğraşlar başlatmış bulunmaktadırlar.
Kongre çalışanları, böylesine bir politikanın Rusya’daki devlet yapısını sağlaştırmayacağı, tam aksine, giderek bir dağılmaya yol açacağı kanısındadırlar.
Biz Adigeler, Rusya ile birleşme süreci içinde sayısız zorluklara göğüs germiş bir halk olarak, kendimizi çok uluslu Rusya Federasyonu’nun hak sahibi eşit bir öğesi olarak görüyoruz, ayrıca, biz, ayrı bir tarihi ve kültürü de bulunan çok eski bir halkız. Bütün bir Adige halkı olarak, egemenlik hakkı bulunan bir halk olarak, Rusya Federasyonu üyesi olarak kalmayı, bu sayede, gelecekte de dilimizi ve kültürümüzü yaşatmayı istiyoruz.
Adigey Cumhuriyeti, zorlu yolları aşıp bugünlere ulaşan Adige halkının seçimidir, kendi geleceğini bu yolla belirledi, ulusun kendine özgü özellikleri ve zenginlik kaynakları bu cumhuriyetle koruma altına alındı. Rusya’daki diğer halkların sahip bulunduğu olanaklara kavuşmamız bu cumhuriyetimiz sayesinde gerçekleşmiştir.
Kongre katılımcıları, Adigey Cumhuriyeti’nin devlet yapısını, ekonomik, sosyal ve kültürel kazanımlarını korumanın ve geliştirmenin, uzun yüzyıllardan beri Adigelerin komşuları olan Rus ve diğer halkların da yararına olduğunu bilmekte, Adige halkının henüz tamamlayamadığı gereksinmelerinin farkında olmalarını ve Adige halkının geleceği ile ilgilenmelerini, bu dostça ve içten tutumlarını sürdürmelerini büyük bir memnuniyetle karşılamaktadırlar.
Kongre, Rusya Federasyonu Devlet Başkanı V. V. Putin’in Rusya’nın federal düzenini ve devlet yapısını güçlendirme, yurttaşlığa dayanan demokratik bir toplum oluşturma yönündeki çabalarına destek verdiğini açıklar.
Kongre, Rusya ölçeğinde, illeri (“guberniya”ları) daha büyük birimler içine alma girişimlerini ve bunlara destek veren toplumsal ve politik güçleri dikkate alarak, Rusya Federasyonu ile Adigey Cumhuriyeti’nde, ulusal politikaya aykırı yürütülen faaliyetlerin tümünü kınayarak, Adige Ulusunun varlığını ve geleceğini korumak kaygısıyla, şu kararları alır:
1) Değişik köken ve inançta halkların bir arada yaşadığı Kuzey Kafkasya’da, illeri birleştirme politikası, kesinlikle zararlı sonuçlar doğuracaktır.
Rusya Federasyonu’nun egemen (bağımsız) bir öznesi (birimi) olan Adigey Cumhuriyeti’nin hukuksal devlet yapısının dayandığı, Rusya Federasyonu Anayasası ile Adigey Cumhuriyeti Anayasası tarafından güvence altına alınmış olan bu haklar, her yönüyle sonuna değin savunulacaktır.
2) Adigey Cumhuriyeti Devlet Başkanı Hazret Ş’ovmen’in (Шъэумэн Хьазрэт) cumhuriyetin devlet yapısını güçlendirme ve halkın yaşam düzeyini yükseltme doğrultusundaki çabaları desteklenecektir.
Ayrıca değişik kökenli yurttaşlardan oluşma Adigey Cumhuriyeti halkına ilişkin Kongre duyurusu da desteklenecektir.
3) Kongre, Adige halkının geleceğini belirlemesi sonucu oluşan Adigey Cumhuriyeti’nin var olduğuna, halkların eşit haklara ve kendi geleceklerini düzenleme haklarına sahip bulunduklarına ilişkin Rusya Federasyonu Anayasası’nda (5. madde, 3. paragraf); OON kararnamesinde (1. madde, 3. paragraf; 55. madde;73. madde); ekonomik, sosyal ve kültürel haklara ilişkin Dünya Sözleşmesi (1. madde);yurttaşlık ve politik haklara ilişkin Dünya Sözleşmesi (1. madde);İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (29. madde) esaslarını dikkate alarak, Adigey Cumhuriyeti’nin hukuksal devlet sistemini değiştirme yetkisinin (hakkının) sadece Adige (Çerkes) halkının kendi iradesiyle sınırlı bir hak olduğunu kabul eder. Adigey Cumhuriyeti’nin hukuksal devlet yapısının değiştirilmesi konusundaki bir karar, Adigey Cumhuriyeti’nin (kendi öz toprağında yaşayan) Adige kökenli halkının bir referandum kararı ile alınabilir.
4) Cumhuriyetin statüsünü kaldırma içerikli ve Adigey Cumhuriyeti’nde yaşayan herkesin (her kökenden kişinin) katılacağı bir referandum düzenlenmesi halinde, Adige halkının bu türden bir referanduma katılmayacağını açıklar.
5) Kongre, Adigey Cumhuriyeti Devlet Parlamentosu Khase’yi (Хасэ/Meclis), Adigey Cumhuriyeti’nin hukuksal devlet örgütlenişine ilişkin düzenlemeleri, yasalara uygun olarak, yeniden ele alıp düzeltmeye, referanduma karar verme yetkisinin sadece Adige halkına ait olduğunu yasal bir temele oturtmaya ve soruna Adige halkının varlığını korumaya yönelik demokratik bir çözüm getirmeye çağırır.
6) Maykop Belediye Meclisi ile yönetimini, Maykop kentinin meydanları ile cadde ve sokaklarına Cumhuriyetin yapısına uygun isimler vermeye çağırır.
7) Adige Halk Kongresi, gerektiğinde toplanmak üzere, geçici olarak çalışmalarına ara verir. Ulusun ve cumhuriyetin geleceği için gerektiğinde, Kongre, yeniden toplanacak ve çalışmalarını sürdürecektir. Kongre toplanmadığı sürece, Kongre adına gerekecek çalışmaları yürütmeye ve açıklamalarda bulunmaya, Kongre yürütme komitesi yetkilidir.
8) Adige Halk Kongresi kararlarının kitlelere ve medyaya ulaştırılması için, karar metninin, Rusya Federasyonu Başkanlığına ve hükümetine, RF Devlet Duması’na (Halk Meclisi), Federasyon Konseyi’ne, RF Başkanı’nın Güney Federal Okrugu (Genel Valilik) yetkili temsilcisine, Adigey Cumhuriyeti Başkanına, Adigey Cumhuriyeti Devlet Meclisi- Khase’ye, Kuzey Kafkasya halklarının ulusal ve toplumsal örgüt ve hareketlerine, Dünya Adige Birliği’ne, Avrupa Konseyi’ne, OBSE’ye ve OON’a gönderilmesine karar verilmiştir.
Dipnot: Bu duyuru Jineps gazetesi Eylül Ek-1’de de yayınlanmıştır. HCY
(*) Üç özerk oblast:Adigey, Karaçay-Çerkesya ve Kabardey-Balkarya, ulusal rayon da Karadeniz kıyısındaki Shapsughya idi. -HCY.
(**) Bugün için Adigey, Karaçay-Çerkesya ve Kabardey-Balkarya cumhuriyetleri vardır. -HCY.