Marje Dergisi
Ağustos 1992

Kuzey Kafkasya Çerkes halklarının eski çağlarda yazı diline sahip olduklarını ve gelişmiş bir medeniyeti yaşadıklarını, Kafkasya’da yapılan yer altı kazılarından elde edilen bulgulardan anlamaktayız.

Ancak halkımızın, dünya aydınlanma ve bilinç çağındayken, yazısız ve karanlıklara gömülü olarak kaldığı ve bu yüzden de ulusal gelişmesini sağlayamadığı bir gerçektir. Yazı dilimizin olmayışı, 19. yüzyılda yetişen az sayıdaki aydınımızı derinden etkilemiş, onları ulusal dillerine ve alfabe arama çalışmalarına yöneltmiştir. Aydınlarımızın yaptığı bu çalışmalar, bazı yobaz çevrelerce, “Kuran alfabesi dışında alfabe yapmanın, Arapça varken anadille okuyup yazmanın büyük günah olduğu” gibisinden suçlamalarla karşılaşmış, bu çalışmaları yapan aydınlar eziyetlere uğramış ve hatta kimileri canından dahi olmuştur.

Gelişmiş dünya ulusları feodalizm çağını kapatarak, kapitalist düzene geçip, ulus olma süreçlerini tamamladıklarında Çerkesler 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başlarında feodal çağda kalmışlar ve uluslaşamamışlardır.

1917 Ekim Devrimi’yle ülkede meydana gelen yeni değişimlerin etkisiyle, Çerkes aydınlarının bir asırdır özlemini duydukları yazı dillerine kavuşma imkanları doğmuştur.

Kuzey Kafkasya Çerkes Cumhuriyetlerinde yazı ve edebiyat dillerinin kurulmasında büyük Rus dilbilimcisi Nikolay Yakovlev’in yapmış olduğu çalışmaların önemi çok büyüktür.

Nikolay Yakovlev, 22 Mayıs 1892 tarihinde Moskova’da doğmuştur. 1916’da Moskova Üniversitesinin Tarih ve Filoloji Fakültesini bitirmiş, üniversitenin dilbilimcilerinden dilbilimin teori ve pratiği üzerine dersler almıştır. Dünyaca ünlü Moskova Dil Derneği’nin kurucuları arasında yer almış ve 1922-1924 yılları arasında, aynı kurumda başkan yardımcılığı görevinde bulunmuştur.

Bilimsel çalışmalarına etnograf olarak başlamışsa da, akademisyen Şahmatov’un teşviki ile Kafkasya Dilleri ile ilgilenmeye başlamış, 1920 yılında Kuzey Kafkasya İlim Araştırma Enstitüsü’nün Abhaz-Adige Dilleri Bölüm Başkanı olmuştur. 1920 yılından itibaren Adigey, Kabardey, Çeçen-İnguş, Dağıstan ve Abhazya’ya bilimsel araştırma gezileri düzenlemiştir.

Yakovlev’in, yazısı olmayan dillere matematiksel formüllerle az sayıda harflerden oluşan alfabe yapılması üzerine geliştirdiği teori esas alınarak, yazısı bulunmayan Kuzey Kafkasya dilleri için alfabe düzenlenmiştir.