KAFKAS HALK DANSLARININ GENEL YAPISI

GHUNEKHO Savsır Özbay

Kafkas halk danslarında beden dik bir duruşta tutulur. Bütün danslarda bu dikliliğin saklı tutulası ile sürdürülür. Kol ve ayak tartımı korur ve hareketliğin bozulmamasını sağlar. El kol hareketleri erkek ve kadına göre ayırım gösterir. Toplu oyunlarda erkek kollarını kartal gibi kullanır. Bu hareketiyle gelecek kötü şeylerden kadını koruyacağını ve kendi kendine güvenini de açıklamış olur. Tekli oyunlarda eller yumruk gibi sıkılıp, bilekten iç ve dışa eğik bir biçimde tutulurken kollar oynatılır. Toplu oyunlarda erkek kadını çoğu kez sağ kolunun içine alır ve bir aralıkta bırakarak kendisi sol dışta kalır. Sağ el ile gök yüzünü, sol el ise kadını gösterecek şekilde tutulur. Yani kadına dönüktür. Ayaklar sert ve ani dönüş gösterir. Bacaklar ani oluşan hareketle kullanılır. Kızlar ayaklarının baş ucunda buz pateninde olduğu gibi yürür. Erkeklerde diz üzerine ani ağırlık yıkılması ile dönmek ve atlamak, ani düşmek, saldırı hareketleri sanki bir savaş ve kavganın yansıtılması ve korkutma eylemlerini simgelercesine bir duygu yaratmaktadır.

Erkek ani dönüşler dışında kesinlikle kadına sırtını çevirmez. Kadınlarda kollar çok ağır ve yumuşak kullanılır. Bir heykel gibi durur ve hiç biçim değiştirmeden yürür. Adım atışları yok denecek kadar küçüktür. Parmak ve ellerde karteli oynamalar ve dönmeler görünüşü bozmayacak bir şekilde yapılmaktadır. Sıçrama, atlama ve koşma hareketleri kesinlikle yoktur.

Kafkas halk danslarında kadına gerçek değerin verildiği görülür. Kadının sözü ve isteği her şeyin üstünde tutulur. Toplu oyunlarda erkek kadınla el tutuşlarında, kadına güneşle kıyaslanabilecek bir değerin verildiği görülür. Yine oyunlarda kızın eşarbını atması, çekişme ve hırçınlıkların bulmasına, ayıp olmasına rağmen noktalanır. Bunda da kadına verilen değer açık olarak görülmektedir. Yani kadının istemediği bir şeyi sürdürmenin hiç bir değerinin olmadığı görülür. Erkeğin kadına verdiği değer oyunlarda kadına ayrı bir güzellik ve kişilik kazandırmaktadır.

Danslarda erkeğin kadını azıcık geriden uçar gibi izlemesi “Kartalın sülünü gökte kovalaması” biçiminde yorumlanır. Bundan başka oyunlarda güneşe tapma, ilk din kalıntılarındaki gibi kadına tapma gibi izler görülmektedir.

Kafkas halk danslarının bu özellikleri her oyuna göre bazı değişiklikler gösterse de temel olgu aynıdır. Bu anlamda bir atasözümüz: “Khashorxer xabzem khıxechı-Danslar adetlerin içinden çıkar.