KRASNODAR

Mesut Demirkan

Rusya’nın güneyindeki bölgelerden birisi olan Krasnodar, batıda Azak (Azov) Denizi, güneyde Karadeniz ve güneydoğuda da Kafkas dağları ile çevrilidir. Yüzölçümü 76 bin kilometrekare olan bu bölge Moskova’ya 1.539 kilometre uzaklıktadır ve Rusya ile Orta Asya’yı Akdeniz’e ve Avrupa’ya bağlayan ulaşım hatları da bu bölgeden geçmektedir. 5.1 milyon nüfusu olan bölgenin başkenti Krasnodar, diğer önemli kentleri ise Soçi, Novorossiysk ve Armavir’dir. Bölgede yer alan önemli limanlar ise Novorossiysk, Tuapse, Temiruk, Yeysk ve Kavkaz’dır.

EKONOMİ

Krasnodar ekonomisi tarım, enerji, taşımacılık, turizm, makine imalat, ormancılık, mobilyacılık ve inşaat malzemeleri imalatı üzerine kuruludur. 2006 yılı itibariyle 498,7 milyar ruble olan bölge GSYİH’si, değerlendirmelere göre 2007 yılında 546,7 milyar ruble seviyesine yükselmiştir. GSYİH’nin dağılımına bakıldığında taşımacılık ve telekomünikasyonun yüzde 18,5’lik bir paya sahip olduğu, daha sonra ise sırasıyla sanayi (yüzde 17’den fazla), tarım  (yüzde 13.4), ticaret (yüzde 13) ve inşaatın (yüzde 11.3) geldiği görülmektedir. Krasnodar GSYİH seviyelerine göre Rusya Federasyonu’na dahil bölgeler içinde ön sıralarda yer almaktadır.

TARIM

Tarım, Krasnodar ekonomisindeki büyük sektörlerden biridir. Bölgede başta tahıl, ayçiçeği, şeker pancarı, sebze, küçükbaş hayvan, tavuk, süt ve yumurta olmak üzere 100’den fazla ürün yetiştirilmektedir. Sektör bölgedeki toplam istihdamın üçte birini sağlamaktadır. 2007 yılında bölgede tarımsal üretim hacmi bir önceki yıla göre yüzde 2,4 oranında azalarak, 138,9 milyar Ruble seviyesinde gerçekleşmiştir. Söz konusu azalmanın kötü hava koşullarından kaynaklandığı ifade edilmektedir.

Krasnodar, Rusya Federasyonu içerisinde gıda endüstrisi en fazla gelişmiş olan bölgelerden birisidir. Rusya’daki gıda üretiminin büyük bölümü Krasnodar’da yapılmaktadır.

TURİZM

Krasnodar bölgesi Kuzey İtalya ve Güney Fransa ile aynı coğrafi enlemde yer almaktadır. Sahilleri, yumuşak iklimi, mineral su kaynakları ve sıhhi çamur kaynakları ile Krasnodar, Rusya’nın önde gelen turizm merkezlerinden birisidir ve bu bölge “Rus Rivierası” olarak tanınmaktadır. 

Deniz kıyısındaki başlıca tatil yöreleri Soçi, Anapa, Gelencik, Tuapse ve Yesik olmakla birlikte Kafkasların eteklerinde yer alan Goryaçi Kilyuç, Hadicensk ve Apşeronsk’ta da sağlık turizmi merkezleri bulunmaktadır. Kafkas dağlarının sahile yakınlığı, turistlere değişik tatil türlerini aynı zamanda gerçekleştirme şansını vermektedir.

1,161 kilometrelik sahil şeridine sahip olan Krasnodar’da turizm alanında faaliyet gösteren bini aşkın işletme vardır. 2006 yılında bölgeye gelen turist sayısı 10,5 milyon iken, 2007 yılının Ocak-Ağustos döneminde bu rakam 12 milyona çıkmıştır.

Krasnodar’ın turizm sektöründe sağlık turizmi ön plana çıkmaktadır. Buradaki sağlık merkezlerini yılda 4 milyon civarında kişi ziyaret etmektedir. Karadeniz kıyısındaki Soçi kenti, bu alanda Krasnodar’ın önde gelen merkezidir. Resmi rakamlara göre, Soçi’ye 2007 yılında 4 milyondan fazla turist gelmiştir.

Krasnodar’da dünya standartlarında resort’ların kurulması fikri Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından desteklenmektedir. “Güney Rusya Kalkındırma Projesi” kapsamında bölgedeki turizm altyapısının geliştirilmesi için çalışmalar sürdürülmektedir.

SANAYİ

Krasnodar’da sanayi üretimi 2007 yılında yüzde 10 artış oranında artış göstermiştir.

Makine imalat alanında Krasnodar’da ağaç işleme makineleri, otomasyon ekipmanı, zırai makineler, elektromotorlar, pompalar, petrol mühendisliği ile ilgili ekipman, kompresörler, demiryolu ekipmanı ve tüketici ürünleri üretilmektedir. Makine imalatı, Krasnodar, Armavir, Tikhoretsk, Novorossiysk ve Yeisk kentlerinde yoğunlaşmıştır.

Krasnodar’da kimya fabrikaları da bulunmaktadır. Ayrıca Novorossiysk’teki çimento fabrikası, alanında Rusya’nın en büyük üretim merkezlerinden birisidir. Krasnodar’da üretilen inşaat malzemeleri uluslararası standartlarda olup başta BDT ülkeleri olmak üzere birçok ülkeye ihraç edilmektedir.

YATIRIMLAR

Krasnodar, yatırımlar açısından Rusya Federasyonu’nda Moskova ve St.Petersburg’dan sonra 3. en cazip bölgedir. 2007 yılında Krasnodar bölgesinde gerçekleşen yatırımların bir önceki yıla göre yüzde 24,3 oranında artarak, 220,1 milyar Rubleye ulaştığı belirtilmektedir.

Bölgeye son 5 yıl içerisinde 14 Milyar Euro dolayında yatırım yapılmıştır. 2006 yılında bölgeye 751,6 milyon ABD Dolar’ı tutarında yabancı yatırım gerçekleştirilmiştir. Yabancı yatırımcıların tercih ettikleri alanlar : nakliyat ve haberleşme (%32,9), gıda dahil işleme sanayi (%24,1), toptan ve perakende ticaret (%20,2),sağlık ve sosyal hizmetler (%5,8) tarım (%4,5).  Önümüzdeki beş yıl içerisinde 35 Milyar Euro yatırım beklenmektedir.

Krasnodar Valiliği tarafından öncelikli yatırım projeleri aşağıdaki şekilde belirlenmiştir;

Krasnodar bölgesi karayolları ağı ve ücretli otobanların yapımı,

– 2014 yılı Kış Olimpiyat Oyunları’nın yapılacağı Soçi şehrinde Krasnaya Polyana sanatoryum ve “resort” kompleksi,

– Anapa şehri tatil ve dinlenme tesisleri kompleksinin inşaası, kıyı ve diğer turizm tesisi projelerinin yapımı.

Bölgede yatırımcıların prosedürel işlemlerine kolaylık getirilmesi amacıyla “tek pencerede hizmet” uygulaması başlatılmış olup, son 1 yıl içerisinde 2000 civarında girişimci bu hizmetten yararlanmıştır. Krasnodar Valiliği bölgeye uzun süreli doğrudan yatırımın akışını teşvik etmek amacıyla “Yatırım Fonu” kurmuştur.

Krasnodar’da halen 70’i aşkın ülkenin yatırımı bulunmaktadır. 2006 verilerine göre Krasnodar’da yabancı sermayeli 1000’den fazla işletme bulunmaktadır. Yabancı yatırımların dağılımı ise sırasıyla şu şekildedir; Lüksemburg (yüzde 25.8), Kazakistan (yüzde 20.0), Büyük Britanya (yüzde 14.4), Hollanda (yüzde 10.7), Fransa (yüzde 8.8), Almanya (yüzde 5.3), Kıbrıs Rum Kesimi (yüzde 4.5), ABD (yüzde 3).

Uygun coğrafi konumu, sahip olduğu 8 liman sayesinde uluslararası deniz hatlarına doğrudan erişimi olması, üç uluslararası havaalanı, Rusya’nın en iyi karayolu ağına sahip olması, verimli tarım toprakları, hammadde zenginliği, uygun iklim ve doğa şartları ve kalifiye işgücü sayesinde Krasnodar, yabancı yatırımcılara cazip bir ortam sağlamaktadır. Ayrıca yerel yönetim sağladığı vergi avantajları ve garantilerle yatırım ortamını daha elverişli bir hale getirmiştir.

20-23 Eylül 2007 tarihlerinde gerçekleştirilen Soçi – 2007 VI. Uluslararası Yatırım Forumu’nda toplam tutarı 17 milyar Dolar’ı bulan 132 yatırım anlaşması imzalanmıştır.

DIŞ EKONOMİK İLİŞKİLER

Uluslararası ticaret hatlarına olan yakınlığı nedeniyle Krasnodar’ın dış ekonomik ilişkileri bir hayli gelişmiş ve bölge, Güney Rusya’da dış ticaret hacmi en yüksek olan bölge konumuna gelmiştir.

Gümrük kurumu verilerine göre, 2007 yılında Krasnodar 6.151 milyon Dolarlık dış ticaret hacmi gerçekleştirmiş olup, bu rakam 2006 yılına göre yüzde 29,7 oranında bir artışı ifade etmektedir. Toplam ticaretin 3.575 milyon Dolar’ı ihracatın, 2.575 milyon ise ithalatın payına düşmektedir. En yüksek ihracat hacmi olan ülkeler sıralamasında %17,6 lık oranla Türkiye lider konumundadır,  onu  İtalya (13,5), Fransa (%9) ve Hollanda (%7) takip etmektedir.

TÜRKİYE-KRASNODAR EYALETİ İLİŞKİLERİ

Türkiye-Rusya ticaret ve ekonomik işbirliği son yıllarda hızla gelişmektedir. Rusya Federasyonu’nun toplam emtia ticaretinde Türkiye 14. sıradadır. Türkiye, Güney Rusya, özelikle de Krasnodar ile işbirliğini son yıllarda kayda değer bir şekilde arttırmış olup, Krasnodar bölgesinin ana ve kalıcı ticaret ortaklarından biri haline gelmiştir.

2004 yılında Türkiye ve Krasnodar arasındaki ticaret hacmi 361.5 milyon Dolar hacminde gerçekleşmiştir. Türkiye bu dönemde en büyük hurda demir ithalatçısı (198.4 Milyon ABD Dolar’ı) konumunda olmuştur. Buna karşılık Krasnodar Türkiye’den tahıl, şeker ve türevleri, gübre, kereste ve ürünleri, demir metali ve ekipman ithal etmiştir (162.9 ABD Dolar’ı Milyon).

Krasnodar bölgesi Türkiye’den meyve, kuruyemiş, çikolata, kakaolu ve diğer gıda ürünleri, pamuk kumaş, ekipman, mobilya, oyuncaklar, oyunlar ve spor ekipmanları ithal eder.

2005 yılındaki ticaret hacmi ise 644.64 milyon ABD Dolar’ı olarak gerçekleşmiş, neredeyse bir önceki senenin rakamlarını ikiye katlamıştır. Krasnodar ithalatı 341.76 milyon ABD Dolar’ı olarak gerçekleşmiştir. Demir-çelik hurda ve diğer metaller (147.55 milyon ABD Dolar’ı), petrol ve petrol ürünleri (127.22 milyon ABD Dolar’ı), ham kereste (40.53 millyon ABD Dolar’ı), mineral veya kimyasal gübre (11.52 milyon ABD Dolar’ı), ayçiçeği yağı (3.97 milyon ABD Dolar’ı) bu ithalatın dağılımını oluşturmaktadır. Türkiye’nin bölgeye ihracatı ise 2005 yılı için 302.87 milyon ABD Dolar’ı olarak gerçekleşmiştir (gıda-170.23 milyon ABD Dolar’ı, mineral ve kimyasal ürünler-29.41 milyon ABD Dolar’ı, tekstil-10.4 milyon ABD Dolar’ı).

2006 yılında Krasnodar bölgesinden Türkiye’ye yapılan ihracatın hacmi 497,6 milyon Dolar, bölgenin Türkiye’den yaptığı ithalat ise 412,1 milyon Dolar olmuştur. 2007 yılının ilk yarısını kapsayan verilere göre ise ikili ticaret hacmi 694 milyon Dolar olarak gerçekleşmiş olup, bunun 364 milyon Dolarlık kısmını Krasnodar’ın Türkiye’ye yaptığı ihracat oluşturmaktadır. Belirtilen dönemde bölgenin Türkiye’den yaptığı ithalat 330 milyon Dolar’da kalmıştır.

Krasnodar bölgesinde 50’yi aşkın Türk-Rus ortak firması bulunmaktadır. Bu firmaların faaliyet alanları  endüstri ve tarım ürünleri imalatı, gıda ve içecek ürünleri üretim, satınalma, ithalat ve ihracatı,  tüketici ürünleri üretim ve satışı, nakliyat, turist hizmetleri, otel, sosyal, kültürel ve konut restorasyonu ve inşaatı, inşaat malzemeleri imalatı, kereste işleme ve kereste ürünleridir. 

SOÇİ

1896 yılında kurulmuş olan Soçi, Rusya’nın en gözde tatil merkezlerinden birisidir. 390 bin nüfuslu Soçi’nin Karadeniz’e 145 kilometre uzunluğunda bir sahili bulunmaktadır. Soçi’nin yumuşak iklimi, turistler için Rusya’nın diğer bölgelerinde bulunamayan bir ortam sağlamaktadır. Kışın hava sıcaklığı ortalaması 8-10 derece civarında seyretmekte, yazın ise sıcaklık 30 dereceyi geçmemektedir.

Turizm ve buna bağlı faaliyetler Soçi ekonomisinin temelini oluşturmaktadır. Gerek yaz, gerek kış, gerekse sağlık turizmi açısından büyük potansiyele sahip olan kent, Sovyet döneminde büyük ölçüde yatırım almış, ancak daha sonra yatırımların yavaşlaması nedeniyle altyapının modernizasyonu mümkün olmamıştır. Bu nedenle 2014 Kış Olimpiyatları’nın yapılacağı Soçi’de turizm yatırımcıları için  büyük imkanlar mevcuttur.