MEGRELCE DERGİ ÇIKTI: “SKANI”

Ali İhsan Aksamaz 

Megrelce ve Lazca birbirine yakın iki dil. Megrelce, Lazca, Svanca ve Gürcüce ile birlikte “Güney Kafkasya Dil Ailesi”ni oluşturuyor. Literatürde bu dillere ქართველური ნენაფე / “Kartveluri nenape”/ Kartvelgillerin Dilleri” de deniyor.

Eskiden Gürcü resmi ideolojisinin söylemiyle; Megrelce, Lazca ve Svanca Gürcücenin yalnızca lehçeleri / diyalektleri sayılıyordu. Böyle olunca da Gürcistan’da akademik çalışmaların dışında Megrelce ve Lazca yayın yapmak bölücülük sayılıyordu. Bu resmi ideolojinin Türkiye’deki temsilcisi kimi “Çveneburi” / “Gürcü” Aydınları da kendi anadillerini yaşatma mücadelesi vermek yerine, canhıraş bir şekilde Gürcü resmi ideolojisinin propagandistliğine soyunmuşlardı ve “Lazca, Gürcücenin lehçesidir / diyalektiğidir” diyorlardı da başka bir şey demiyorlardı.

Ancak günümüzde, Gürcistan’da Megrelce, Lazca ve Svanca da artık büyük ölçüde ve doğru olduğu şekilde dil sayılıyor. Gel gör ki, Megrelce Gürcistan’da yasal güvence altında değil. Geçtiğimiz günlerde Gürcistan’da tarihi olaylardan biri yaşandı ve yeni dönemde Megrelce bir dergi yayınlandı: “სქანი”/ “Skani / “Senin/ki.”

GİVİ G. KARÇAVA, KAZIM KOYUNCU’YU ANMASINDA KONUŞMA YAPARKEN

Givi G. Karçava’yı Türkiye’deki hemen hemen bütün Laz Aydınları tanıyor. Kendisi Lazcaya çoğu Laz Aydınından çok fazla hakim. Laz Aydınlarının Türkiye’de yayınlanan dergilerinde de Lazca makaleleri yayınlandı.
Gürcistan’ın Sarp Köyünde bulunduğum sıralarda, Ak saçlı Lazların, Givi G. Karçava’dan sitayişle bahsettiklerini kulaklarımla da duymuştum.

“ლაზისთანიში მაფშალია / Lazistanişi Mapşalia / Lazistan’ın Bülbülü: Kazım Koyuncu” adlı belgesel filmin çekilmesinde büyük katkıları da var kendisinin. Givi G. Karçava’yı, Kazım Koyuncu’nun ölüm yıldönümlerinde პანჭოლი / Yeşilköy’deki mezarı başında Lazca olarak yaptığı duygu yüklü konuşmalarıyla da tanıyoruz.

Türkiye’de Lazlarla ilgili çeşitli konularda yapılan toplantılara da katkı verdi Givi G. Karçava. Antoine de Saint-Exupery’nin ünlü eseri “Küçük Prens”i de Megrelce’ye tercüme etti: “ჭიჭე მაფასქირი”. Bu kitap, 2013’de Laz Kültür Derneği Yayınları tarafından İstanbul’da yayınlanmıştı.

GİVİ G. KARÇAVA’NIN MEGRELCE “KÜÇÜK PRENS”İ

“სქანი”/ “Skani”nin baş redaktörü გივი გ. ქარჩავა / Givi G. Karçava ile yeni dergileri ile ilgili kısa bir söyleşi yaptım.

– Givi Bey, Gürcü internet medyasından duydum, “სქანი”/”Skani” adlı bir dergi Gürcistan’da yayınlandı. Siz de bu derginin baş redaktörüsünüz. “Skani” siyasi bir dergi mi? “Skani” hangi sebeple yayınlandı?

– Ali İhsan Bey,  sizleri selamlıyorum. Dergimize ilişkin soruyorsunuz, teşekkür etmeliyiz.
“Skani”, siyasi bir dergi değil. Kültür, bilim ve edebiyat dergisi. “Skani” neden yayınlandı?”ya gelince, bu tür şeyleri son bugünlerde çok kişi sormuştu. Nasıl diyeyim… dünyada bir dil varsa, bu dil konuşuluyorsa, dergisi niçin olmasın? Bu konuya ilişkin ilk fikir bu. İkincisi de; Megrelce ölen, yok olma noktasındaki bir dil. İnsan ölürken ilaç vereceksin. Vereceğin ilaçla, ölen kişi bir gün içinde iyileşmez. Hiç iyileşemeyenler de var tabi fakat sen yine de ilacını vereceksin, her gün yavaş yavaş. Bir yandan ilaç vereceksin, bir yandan da yarının ümidini vereceksin.
Ben düşünüyorum ki bu dergi de bizim için öyle bir işleve sahip. Şunu söyleyebilirim ki bu ümittir; ilaç mı, değil mi? Bunu bize gelecek günler gösterecek.

– Derginiz “Skani” hangi periyotlarla yayınlanacak?
– “Skani”yi üç ayda bir yayınlayacağız.

– “Skani”nin birinci sayısında hangi makaleler yayınlandı?
– Birinci sayıda çok çeşitli makaleler yer alıyor. Etnografya konusunda makalelerimiz var, mesela biri eski სამარგალო / Samargalo / Megrelya’daki kadınların sosyal durumuna ilişkin yazıldı. Tarihe ilişkin makaleler de var; kuşlara ilişkin mesleki bir sözlük de var. Bunun yanı sıra dil problemlerine ilişkin yazıyoruz. Şiirler, hikayeler, tercüme yazılar da var. Bir Laz ile yaptığımız bir de söyleşimiz var.

DERGİ SKANİ / სქანი

– “Skani”, “Megrel Dil Derneği”nin yayın organı, öyle biliyorum. Biraz da bize bu dernekten bahsedin, lütfen!
– Derneği oluşturmak için uzun zamandan beri düşünüyorduk. Dernek olmadığı zamanda da bu sahada yine bir şeyler yapıyorduk ancak böyle kültürel işler için, dilsel çalışmalar için organize bir yapı gerekiyor. Dernek bir şemsiye gibi olacak, altında da Megrel Dili için yüreği yanıp tutuşan ve iş yapabilen insanlar olarak toplanacağız.

– Teşekkür ederim.

Söyleşimizin Lazcası :

MEGRELCEYİ ÇOCUKLAR YAŞATACAK

მარგალური ჟურნალი: “სქანი”

– გივიბეგი, ქართულიინტერნეტ- მედჲაშენქოვოგნი, “სქანი” ჯოხონი მეგრული ჟურნალი გამიჩქვინუ გურჯისთანის. ედო თქვანთი აჲა ჟურნალიში დუდრედაქტორი რეთ. “სქანი” პოლიტიკური ჟურნალი რენი? მუშენი გამაჩქვინუ “სქანი”?
– ალი იჰსან ბეგი, სელამი გიწომერთ. აჩქვა, ჟურნალი ჩქუნი შენი ნა მიკითხომთ, შუქური ოთქვალუში ბორეთ.
„სქანი“ პოლიტიკური ჟურნალი ვა რენ. სქანი კულტურაში, მჩქინაჯობაში დო მჭარალობაში ჟურნალი რენ. მუშენი გამიშქვინუ სქანი – ჰაშო ონდი ჰანდღალეფეზ დიდოფექ იკითხეზ დორენ. მუჭო გიწვათ, დუნჲაზ არ ნენა ქოსქიდუნ ნა, ჰამ ნენა ისინაფინენ ნა, ჟურნალი მოთ ვა უღუტასენ? მაართანი იდეა მუში ჰაჲა რენ. მაჟურანითი – მარგალური ნა ღურუნ, ნა გამიჩოდენ არ ნენა რენ. კოჩი ღურუტაში, ჭამი მეჩარე. ნა მეჩარე ჭამითენ ნა ღურუნ კოჩი არ ნდღაში ვა იკარენ. ჩქარ ნა ვარ იკარენფეთი ქორენ, მორო. ამა, სი ხოლოთი მეჩარე, თამო-თამო, ირი ნდღაზ. არკელე ჭამი მეჩარე, არკელეთი ჭუმანდელი ნდღაში მედი. მა ბიდუშუნამ ქი, ჟურნალი ჩქინიშენი ჰაშო დომათქვენან – ჰეჲა მედი რენ, ჭამი რენი, ვა რენი, ნა მოხთასენ ნდღალეფექ მოძირანორენ.

-მუ პერიჲოდითენ გამიჩქვინასუნონ ჟურნალი თქვანი, “სქანი”?
-ჟურნალი „სქანი“ სუმ თუთაშენ არ ჶარა გამაბოშქვათენ.

– მუ სტატიეფე გამიჩქვინუ “სქანი”ში მაართანი ნომერის?
– მაართანი ნომერის რენ სტატიაფეში ჭეშიდი. ეთნოგრაფია შენი სტატიაფე  მიღუნან, მჯვეში სამარგალოს ოხორჯაში ხალი შენი დიჭარუ, ტარიხური სტატიაფე  ქორენ, კინჩეფეში პროფესიული  ლექსიკონი  ქორენ, ნენაში პრობლემეფე შენი პჭარუმთ, ლექსეფე, ჰექაჲეფე, თარგმანეფე  ქორენ, არ ლაზი კოჩიკალა ინტერვიუთი ქომიღუნან.

– “სქანი” რენ “მეგრული ნენაში ასოციაციაში” ორგანო; ეშო მიჩქინ. ამციქათი აჲა ასოციაციაშენ მოლამიშინით, მუიყვენ!
– ასოციაციაში დოდგალუ შენი დიდო ორაშენდონი ბიდუშუნით. ასოციაცია ვა რტუშაქის, ხოლო მუთხანეფე ბიქომტით, ამა ჰაშო კულტურული დულჲაფეზ, ნენაში ოჩალიშუფეზ ორგანიზაციული  სტრუქტურა უკორემზ. ასოციაცია  არ შემსიე სთერი ივასენ, თუდე მუშითი მარგალური  ნენაშენი  გური ნა მემაჭვენან დო დულჲაფე ნა მახენენან კოჩეფექ ოკობიბღათორენ.

– შუქური გიწუმერთ.

Ali İhsan Aksamaz

Faydalı olabilecek bazı linkler:
-Givi G. Karçava, Kazım Koyuncu’yu anma konuşması:
https://www.youtube.com/watch?v=qRJaL2un6pU

-Givi G. Karçava’ nın Laz Kültür Derneği Konferansındaki konuşması:
https://www.youtube.com/watch?v=DJE8HYsPMXY