OSET ANTİK KULOBA KABI

Jale Kuşhan

Oset toprakları tarihi eserler yönünden oldukça zengindir. Bizim amacımız XIV-XVIII yüzyıllarda yapılan bütün mimari eserler değil sadece mezarlar hakkında bilgi vermektir. Sizlere Kuzey Kafkasya Bölgesinin Kuzey Oset topraklarında yer alan Kız Dağı’ndaki tarihin gizemli sığınağı Ölüm Evleri’nden bahsetmek istiyoruz. Yuvarlak kenarlı kehribar bir kadeh, daha alt kısmı tipik Greek süslemeleri ile süslenir, daha üst kısmı ise art arda gelen kesin bir hikayeyi temsil eden bir çember içine yerleştirilmiş figürlerle kaplıdır. Kadehin üstünde 7 tane erkek İskit figürleri var. Bunlardan 6 tanesi 3 parça olarak yerleştirilmiştir, bir tanesinin ise kemerine yay bağlanmış, yaya tel takan ayrı olarak yerleştirilmiştir. Onun bu özel pozisyonu onu merkezi figür yapar. Genellikle İskit silahları bir tane yaydan meydana gelirken, ikinci bir yayın fonksiyonun ne olduğu bir sorudur.

Antik tarihle ilgili olarak okul metinlerinin çoğunluğunda verilen Kuloba Kabının resimleri 50-60’lı yıllarda, yazıtlar da İskit yaşamından görünümler olarak yayınlanır. Bir diş çekme sahnesi daima özel bir ilgi çekmiştir. Hatta bu sahneyi  bilimsel görüşe göre açıklama girişimleri oldu. 30-35 yaşlarında Kul-Oba Kurganında gömülmüş Asil bir İskit’in alt çenesi korunmuş halde durmaktadır. İki dişindeki hasarın neden olduğu ve kısmen patlamamış (püskürmemiş) ön azı dişinin iltihaplanmasının sonuçları açıkça görülür. Meşhur rontgenologist ve pathologist Prof. D.G. Rokhling’e göre bu iki diş çok fazla acımış olmalı. Gerçek, D.G.Rokhlin ağrının çenenin sağ tarafında olduğundan resimde sol tarafın tedavi edildiğinden bahsetti. Ancak bu sanatçıların fantezisi olarak açıklandı, İskit tarihçileri mümkün olabilirliğini düşündü ve hatta tüm sahne içinde gömülmüş adamın yaşamından biyografik bölümler bulmayı denediler.

1970 de meşhur Moskovalı İskit uzmanı, İskit mitolojisi üzerinde bazı kitapları bulunan Prof. D.S.Raevsky Kul-Oba Tasının üzerine tamamen yeni bir yorum önerdi. Muhafaza edilmiş kırık Yunan (Greek) ve Latin textleri ile  farklı bakış açıları ile İskit soyuna ait efsane üzerine kapsamlı bir çalışma yaptı. İskit efsanesini takip eden anahtar konu bu çeşitlilikler üzerine şekillendirildi. Her insanın mitolojisinde
genellikle Kral olan bir ilk atası vardır. Cennet ve dünyanın evliliğinden (Bütün Hint-Avrupa diline ait insanlarda tipik bir mitolojik tema) doğan Targitai, İskitlerin ilk atası oldu.

Onun 3 tane oğlu vardı (popüler bir konu daha, peri masalı misali). Koloksai, Lipoksai ve Arpoksai. D.S.Raevskynin kıta ve makalelerinde tanımlanan daha ayrıntılara girmeden, en önemli noktaya dönelim. O ihtiyarladığını hissedince varisi hakkında düşünmeye başladı.

Targitai çocuklarının önüne bazı koşullar serdi; kim yayına tel takıp ve onu zırhlı-zincir Kral kemerine koyarsa o krallığa yükselecekti. Yaşlı oğlu yayı takmaya başladı, fakat yay kırıldı ve çenesine çarptı. Ele avuca sığmaz yay ikinci oğlunun da incik kemiğini yaraladı ve sadece en genç oğlu görevi tamamlayabildi ve Kral oldu.