Blog

ŞİMEZU HALİD LEMİ ATLI (1869-1945)

Halid Lemi Atlı 1869 yılında İstanbul’da, Üsküdar’ın Sultantepesi semtinde doğdu. Doğumundan bir hafta sonra annesini, iki yaşında iken babasını yitirdi, ablası tarafından büyütüldü. Ablası ile eniştesi, Lemi Atlı’nın iyi bir öğrenim görmesi için çok özen gösterdiler. İlkokuldan sonra önce Fatih, sonra Soğukçeşme Rüştiyesi’ni okudu. 1887 yılında burayı bitirerek “Mülkiye Mektebi”ne kaydoldu ise de bitiremedi. İskender Hoca’dan Arabça, Farsça;bir İtalyan bayan öğretmenden Fransızca dersleri aldı.

 

Yirmi yaşlarında”Dahiliye Nezareti Mektûbi Kalemi”nde memuriyete başladı. Bir yandan da “Resmî Gazete”de yazarlık yapıyordu. Bazı günlük gazetelerde yazarlık ve muhabirlik yapmıştır. Bir süre İzmir Deniz Ticaret Müdürlüğü’nde çalıştı. Bu yıllar içinde maddî ve manevî çok sıkıntılı bir hayat sürmüştür. “Sine-i sûzanıma âhım yeter”güfteli, Hicaz şarkısının bu yılların üzüntüsünü yansıttığı söylenir. Nihayet 1907 yılında ve otuz sekiz yaşında memuriyet hayatından çekilerek İstanbul’a yerleşti;kendini bütünüyle mûsıkî çaılşmalarına verdi. “Soyadı Kanunu”nun çıkışından sonra “Şizemu” sözcüğünün Türkçe anlamı olan “Atlı” soyadını aldı. Soyu bu sıfatı taşıyan Çerkes sülâlesinden gelmedir.
Eniştesi mûsıkî sever bir kimse olduğundan her on beş günde bir evinde “Küme Faslı” yaptırır;bu toplantılara Kanunî Fenerli Mike, Tanburî Garbis, Kanunî Solak Mihal, Giriftzen Rıza Bey, Santurî Edhem Efendi katılırdı.

 

Hanendeler ise Beylerbeyli Hakkı Bey, Domates Ahmed Bey, Beylikçi-zâde Sadık Bey, Hafız Yusuf idi. Lemi Atlı bu atmosfer içinde , daha küçük yaşlarında mûsıkî terbiyesi almağa başlamıştı. Bu gibi toplantılarda hazır bulunur, kulaktan öğrendiği eserleri okumağa çalışırdıÇocuktaki yeteneği gören Sadık Bey, ailesine Enderunî Vasıf Bey’den ders almasını tavsiye etti. Hâfız Yusuf konağa meşke gelir, meşkten sonra da o akşamki fasıl için konakta kalırdı. Bu hocasından daha sekiz yaşında iken ilk eser olarak “Taliim düşkün, gamım efzûn, kalbi yâreyim” güfteli Kürdili-Hicazkâr makamındaki bir şarkıyı meşk etti. Bu dersler dört yıl kadar sürmüştür. Böylece on iki yaşlarında mûsıkînin içine bizzat girmiş oldu. Daha sonra Dahiliye nazırı Reşid Mümtaz Paşa’nın aracılığı ile ünlü bestekâr ve hanende Hacı Ârif Bey’le tanıştırıldı. Kendi ifadesine göre Hacı Ârif Bey’in bulunduğu bir mûsıkî toplantısında, Santurî Edhem Efendi’nin eşliğinde

“Humarı yok bozulmaz meclis-i meyhâne-i aşkın”güfteli, Muhayyer makamındaki şarkıyı okurken , karar sırasında Hacı Ârif Bey:

-Aferin evlâdım! Bir ufak nağme ile tenvir etmişsin. İnşallah zamanın en büyük bestekârı olursun” demiş. Bundan sonra belli günlerde konağa gelen Hacı Ârif Bey, fasıldan önce dersini tamamlar sonra fasla başlardı. Bu çalışmalar Hacı Ârif Bey’in ölümüne kadar sürdü. Üstâdla tanışmasını kendisi şöyle anlatır:

“. . . Bir gece evimize şeref bahşeden büyük Hacı Ârif Bey, sesim ile gösterdiğim istidada meclûp olmuş, kendilerinin tâbiri ile sesimin meclûbu olmuş ve her on beş günde bir evimizi şereflendirmeğe ve âcize metodlu bir surette mûsıkî tedrisine başlamıştı. . . . ”

 

Daha sonra Hacı Faik Bey, Hanende Ali Bey, Bolahenk Nuri Bey, Püskülcü Osman Efendi, Hanende Nedim Bey, Hacı Kirami Efendi gibi mûsıkîşinaslardan hayli eser geçti.

 

 

Lemi Atlı’nın Eserleri

 

              
Makam Form Eserin Adı Usûl
Marş Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak
Acem Aşiran Şarkı Ben ezay–ı firkatinle dem–be–dem naliş–geri
Acem Aşiran Şarkı Gider mi piş–ı çeşmimden hayal–ı dağdarın Müsemmen
Acem Aşiran Şarkı Hala güzeldir nazlı yar
Acem Aşiran Şarkı Neden bir çift gözün derdiyle çeşmim girye Müsemmen
Acem Kürdi Şarkı Akşam güneşi kalkmadı saçlara güller takma Yürük Semai
Acem Kürdi Şarkı Ben eday–ı firkatinle dem–be–dem
Acem Kürdi Şarkı Gider mi piş–ı çeşmimden hayal–ı dağdarın Müsemmen
Acem Kürdi Şarkı Leyla mı nesin ruhumu mecnuna çevirdin Yürük Semai
Acem Kürdi Şarkı Ruya mı gördüm kalbim mi vurdu Semai
Bayati Şarkı Bilmem neye handeler saçarsın
Bayati Araban Şarkı Görmesem bir lahza ruyun sanki dünya dar
Bayati Araban Şarkı Kandı dil–ı biçare
Bayati Araban Şarkı Seni her dem rakible görmeden ey mah
Bayati Araban Şarkı Bekaasız hüsnün güvenme anına Düyek
Dilkeşhâverân Şarkı Demedim hicranımı ellere yarar diye Curcuna
Evc Şarkı Lerzan ediyor ruhumu çeşmindeki efsun Sengin Semai
Evcara Şarkı Ben esir–ı handenim üftadenim ey gültenim
Ferahfeza Şarkı Her güzel nağmeyle andım sevgini Semai
Ferahfeza Şarkı Dinlendi başım dün gece bir parça dizinde Yürük Semai
Ferahnak Şarkı Artık o siyah gözlerinin gölgesi kaldı Sengin Semai
Ferahnak Şarkı Aylarca bu sevdazedenin boynu büküldü
Ferahnak Şarkı Kan ağlar iken celb–ı terahhum emeliyle Sengin Semai
Gerdaniye–Bûselik Şarkı Karşıyaka’nın safası kaldı
Gülizâr Şarkı O gün ince bir şakrak
Hicaz Şarkı Acırım aşık olup da yanana Aksak
Hicaz Şarkı Çattım yaşıma bakmadan ol taze nihale
Hicaz Şarkı Ey şuh–ı sertab ey dürr–ı nayab
Hicaz Şarkı Genç iken güldürmedin
Hicaz Şarkı Gonca–ı nazende hal–ı gülşen–ı ikbal iken Ağır Aksak
Hicaz Şarkı Gönül bağ–ı elem içre dolandı
Hicaz Şarkı Kırılmış olsa da tar–ı hayatım
Hicaz Şarkı Mazideki hulyamı bütün öldüreceksin Sengin Semai
Hicaz Şarkı Neşem emelim ruh–ı hazinim zedelendi Sengin Semai
Hicaz Şarkı Nev–bahar–ı vuslatın bassın deyu ilk ayına Müsemmen
Hicaz Şarkı Sanma yalnız alem–u dünya için bir tanesin
Hicaz Şarkı Sesinde var letafet____
Hicaz Şarkı Sevmeden hali değil gönlüm seni hiç bir
Hicaz Şarkı Söyle ey tali ne lutfu var bana cevr etmenin
Hicaz Şarkı Sine–ı suzanıma ahım yeter Curcuna
Hicaz Şarkı Severim her güzeli senden eserdir diyerek Curcuna
Hicazkar Şarkı Dil doymuyor letafetine dide kanmıyor
Hicazkar Şarkı Gönlümü başka emellerle avutsaydım Müsemmen
Hicazkar Şarkı Sevdi gönlüm bir güzel
Hicazkar Şarkı Sevdim ey afet seni kurbanınım
Hicazkar Şarkı Tutmamışken kimseler daman–ı vaslından se
Hicazkar Şarkı Yine bir aşk–ı emel–suz ile giryan oldum Müsemmen
Hicazkar Şarkı Son aşkımı canlandıran en tatlı emelsin Sengin Semai
Hicazkar Şarkı Penbelikle imtizac etmiş tenin Ağır Aksak
Hümayun Şarkı Bir gonca–ı sevda gibi ah sendeki gözler
Hümayun Şarkı Hastayım yalnızım seni yanımda Semai
Hümayun Şarkı Sorulmasın bana yesim garik–ı hicranım Düyek
Hüseyni Şarkı Anadolu sen güzelsin çiçeksin Aksak
Hüseyni Şarkı Bir gonca–gülün revnakı parlar deheninde
Hüseyni Şarkı Dinlenir kalb–ı zar–ı mecruhum Aksak
Hüseyni Şarkı Gezer dolaşırsın
Hüseyni Şarkı Göster güzelim hücre–ı ezvak–ı visali Sengin Semai
Hüseyni Şarkı Kan ağlar iken celb–ı terahhum emeliyle Yürük Semai
Hüseyni Şarkı Şakrak sesinin yaktığı avare gönüller Sengin Semai
Hüseyni Şarkı Zaman olur ki anın hacle–ı visalinde Düyek
Hüseyni Şarkı O güzel gözlerle bakmasını bil Aksak
Hüzzam Şarkı Benden ey maşukam enzarın girizan olmasın Curcuna
Hüzzam Şarkı Bir gören yok bilmiyorlar nerdesin sen nerde Müsemmen
Hüzzam Şarkı Ey rahmi vefası olmayan yar Düyek
Hüzzam Şarkı Kalbimde hayalin o siyah tüller içinde Sengin Semai
Hüzzam Şarkı Leyl olur ki hüzn içinde her nefes bir ah olur Müsemmen
Hüzzam Şarkı Sineler aşık–ı şüridesidir didelerim Ağır Aksak
Hüzzam Şarkı Söyle bir kerre daha başın içün ey gonca–leb Ağır Aksak
Isfahan Şarkı Gördüğün reng–ı baharı sanma sen sabit du
Isfahan Şarkı Nar–ı aşkınla kül oldu beden ey lebleri mül Ağır Aksak
Isfahan Şarkı Sen bir melektin şekl–ı beşerde
Karcığar Şarkı Bir gölge ol beni peşinden koştur Semai
Karcığar Şarkı Güldürürse bahtımın encamı güldürsün beni Ağır Aksak
Karcığar Şarkı İhtirazlaa arz–ı hal eyler gönül Yürük Semai
Karcığar Şarkı Kesme terennümatı ruhum devaya muhtac
Karcığar Şarkı Yaz mevsimi geldi güzelim açtı çiçekler
Karcığar Şarkı Yeter hicran–ı nazın gül dudaktan müjdeler Müsemmen
Karcığar Şarkı Çeşmanı o mehveşin eladır Semai
Karcığar Şarkı Bir gonca–gülün revnakı parlar deheninde Sengin Semai
Karcığar Şarkı Hüsnüne etvar–ı nazın şan senin
Kürdilihicazkâr Şarkı Sengin Semai
Kürdilihicazkâr Şarkı Açmam açamam söyleyemem çünki derinde Semai
Kürdilihicazkâr Şarkı Aldatma ki aldanmış olursun emelinde Sengin Semai
Kürdilihicazkâr Şarkı Almaz bu büyük aşkımı göklerle zeminler
Kürdilihicazkâr Şarkı Bir gün göremezsem seni mecnuna dönerdi Sengin Semai
Kürdilihicazkâr Şarkı Çılgın gecenin nağmesi zann etme ki dindi
Kürdilihicazkâr Şarkı Derdin bana bir hatıra gurbet gecesinden
Kürdilihicazkâr Şarkı Dün oturdum bir zaman maziye baş vurdum
Kürdilihicazkâr Şarkı Eller seni iğfal eyler döndükçe sözünden
Kürdilihicazkâr Şarkı Esirindir benim gönlüm Müsemmen
Kürdilihicazkâr Şarkı Ey şuh–ı sertab ey dürr–ı nayab Semai
Kürdilihicazkâr Şarkı Gözlerim gözlerine hayrandır Aksak
Kürdilihicazkâr Şarkı Gül gibi dolaşırsın herkesin ellerinde
Kürdilihicazkâr Şarkı Manalı gözlerle bana baktın
Kürdilihicazkâr Şarkı Sevdim ey afet seni
Kürdilihicazkâr Şarkı Sineler aşkınla inler dideler mahmur olur Devr–i Hindi
Kürdilihicazkâr Şarkı Söyle Allaah aşkına ey nevcivan Aksak
Kürdilihicazkâr Şarkı Uslandı gönül vade bugün kanmıyor atrık
Kürdilihicazkâr Şarkı Bir kendi gibi zalimi sevmiş yanıyormuş Sengin Semai
Kürdilihicazkâr Şarkı Nazlandı bülbül güller sarardı Semai
Mahur Şarkı Aman sakıy lutfuna amadeyim Müsemmen
Mahur Şarkı Dilde binbir emel var hepsini ister gönül
Mahur Şarkı Suz–ı hicrin yare açtı sineme ey meh–likaa
Mahur Saz Semai Mahur Saz Semaisi Aksak Semai
Muhayyer Şarkı Akşam oluyor sükun içinde
Muhayyer Şarkı Aylar gibi doğdun da bu gönlümden Mualla Aksak
Muhayyer Şarkı Gözlerim gözlerini seyre dalsın Düyek
Muhayyer Şarkı Gezdim yürüdüm dün gece hicranımı yendi Sengin Semai
Muhayyer Kürdi Şarkı Bana gel bu yaz Ayşe Aksak
Muhayyer Kürdi Şarkı Benden kaçarak yaz günü erken
Muhayyer Kürdi Şarkı Bir melek–sima perisin ey güzeller peykeri
Müstear Şarkı Cilve–ı taliimi taliine bağlıyorum
Nihavend Şarkı Artıyor yesim baktıkça haline Semai
Nihavend Şarkı Bin gül çıkarırdım sana kalbimdeki külden Sengin Semai
Nihavend Şarkı Çaldırıp çalgıyı rakkaaseleri oynatalım Aksak
Nihavend Şarkı Nedir a sevdiğim söyle bu halin Semai
Nihavend Şarkı Zevkın ne ise söyle hicab eyleme benden Sengin Semai
Nikriz Şarkı Gül yanağını yarin aşkın ateşi sarmış Sofyan
Nişaburek Şarkı Varsın gönül aşkınla harab olsun efendim Türk Aksağı
Rast Şarkı İncindi biraz sözlerime münfail oldu Türk Aksağı
Rast Şarkı Saçlar dağınık sine küşa geldi sabahtan Türk Aksağı
Rast Şarkı Sanki gönül asude geçen demden usandı
Rast Şarkı Sazın gibi sinem dahi bir nağme–zenindir Sofyan
Rast Şarkı Yok mu cana aşıka hiç şefkatin Düyek
Rast Şarkı Bu zevk–u safa sahn–ı çemenzare de kalmaz Sengin Semai
Segah Şarkı Kalbimin görmek dilersen bir dem–ı mesudu
Sultaniyegah Şarkı Gönlüm sevdi şimdi bir yar Türk Aksağı
Sultaniyegah Şarkı Şen gözlü güzel gözlü fakat pek afacansın
Sultaniyegah Şarkı Andıkça geçen günleri hasretle derinden Sofyan
Suz–i Dil Şarkı Manalı gözlerle sen bana baktın
Suz–i Dil Şarkı Mest oldu bu yaz teşne gönül gül–bedeninde
Suz–i Dil Şarkı Tar–ı kalbim inliyor vurdukça mızrabı nigar Semai
Suz–i Dil Şarkı Yadgar olsun zamana halet–ı mestanamiz Sengin Semai
Suzinak Şarkı Aguuşuma aldım o gece neşeli kuştun
Suzinak Şarkı Bir dil ki esir–ı gam olur neşever olmaz
Suzinak Şarkı Düşmüş amma aşka ızhar etmiyor
Suzinak Şarkı Nev–bahardan yemyeşil sahn–ı çemen
Suzinak Şarkı Nihal–ı gülşen–ı hüsn–ı ezelsin
Suzinak Şarkı Öldürse de gamzen geçemem ben deheninde
Suzinak Şarkı Sevdiceğim sevdim seni ben saklamam
Suzinak Şarkı Yeter hicranlı sözler geçtim ümmid–ı visalin Aksak
Şedd–i Araban Şarkı Amade iken bade ile dopdolu bir cam Sengin Semai
Şedd–i Araban Şarkı Bir şeb sana ben kalbimin alamını açsam
Şedd–i Araban Şarkı Iydini tebrik içün ey gülizar Ağır Aksak
Şehnaz Şarkı Saçlar sarı dişler beyaz rengi al
Şevk–Efza Şarkı Dün kahkahalar yükseliyorken evinizden Yürük Semai
Şevk–Efza Şarkı Şakrak sesinin_____.
Şevk–Efza Şarkı Şikayet etme cananım bu hicrana sebeb sensi
Tahir–Buselik Şarkı Her subh–u mesa inlese sinende kemanım Sengin Semai
Uşşak Şarkı Akşam güneşi penbeliği vardı yüzünde Curcuna
Uşşak Şarkı Bir çift göz olup gönlüme bir hamlede aktın Sengin Semai
Uşşak Şarkı Bir handene meftun olan aşıkları kandır Yürük Semai
Uşşak Şarkı Coşkun arzular emeller daima senden gelir
Uşşak Şarkı Çamlarda dolaşsak yine hulyalara dalsak
Uşşak Türkü Ey onbeşli onbeşli
Uşşak Şarkı Geldi canan deseler canımı alsa veririm
Uşşak Şarkı Gidene derd söyledim
Uşşak Şarkı Gönlüm aradı kendine dil–cu Türk Aksağı
Uşşak Şarkı Gül–zara salın mevsimidir geşt–u güzarın
Uşşak Şarkı Günler geçiyor gönlümün ezvakı tükendi Aksak
Uşşak Şarkı Hala duruyor leblerinin ateşi lebde Türk Aksağı
Uşşak Şarkı Ruhunda buldum vecd–ı visali Türk Aksağı
Uşşak Şarkı Saklayıp kalb–ı mükedderde seni Aksak
Uşşak Şarkı Seni arzu eder bu didelerim Aksak
Uşşak Şarkı Ümidi söndü artık sevmeyen bir kalb için Aksak
Uşşak Şarkı Var mıdır takrire hacet derd–ı mafilbalimi Ağır Aksak
Uşşak Şarkı Yaşamıştım ne güzel bezminde hayalinle sen Aksak
Uşşak Şarkı Neler çektim neler canan elinden Müsemmen
Uşşak Şarkı Siyah ebrulerin duruben çatma Aksak
Uşşak Şarkı Bu imtidad–ı cevre kim bahrın şitabı var Düyek
Yegâh Şarkı Leyla diye feryad ile