TL’EHUSEJ Hacretbıy
Adige Mak Gazetesi, Ocak 2013
Çeviri: AÇUMIJ Hilmi
Önümüzdeki yılın 8 Mart‘ında Adige Cumhuriyeti’nin resmi gazetesi Adige Mak’ın ulusal tarihimize adım atışının doksanıncı yılı olacak.
Gazetemizde bu konuya ilişkin hazırlanan yazıları yayınlamaya başlıyoruz. Gazete yönetimi olarak eski gazete çalışanlarının, gazetemizin takipçilerinin, okuyucularının gazetemizin tarihine dair anılarını, bilgilerini bizlerle paylaşmalarını rica ediyoruz. Kıymetli dostlarımız, yazılarınızı bekliyoruz.
8 Mart 1923 tarihinde ‘Adige Mak’ ismi verilen, Arap harfleri esaslı alfabeyle yazılmış Çerkesce gazetenin ilk numarası yayınlandı. Günümüzdede bizi aydınlatmaya devam eden Adige ulusuna ait gazetenin ilk ışığı doğdu.
‘Adige Mak – Adige Sesi’ uzun yıllar sesini duyurmak isteyen ulusun sesi, böylesi hoş bir isimle ezanvari duyuldu. 500 adet basılan ilk nüshasını eline alan insanların, içine girdiği evlerdeki ailelerin yaşamına yeni bir güç kattı. ‘Kendi anadilimizle yazılı gazetenin yolu açıldı’ diyenlerin sayısı arttı.
Tarih dalında bilimadamı olan, ünlü yazın adamı, gazeteci, Adige gazetecilik tarihi hakkında pek çok esere sahip KHUAKO Zavur’un belirttiğine göre; ‘1923 yılında Adige Otonom Bölgesi Yönetim Kurulu tarafından Köy İdare Komiteleri!ne Adige dilinde yazılı gazete yayınlanmaya başlandığı ve bu gazetenin otonom bölge yaşayanı halka ulaştırılması yönündeki talimatı üzerine Adige köyleri çalkalandı.
HAHURATE Şıhançeri halka yönelik yayınladığı seslenişte şöyle söylüyordu: Çerkesce yazılı gazetenin ilk sayısı yayınlandı, ikinci sayısı da hazırlanıyor. Gazetenin yayınlanmasında halkında çalışması gerekiyor, gazetenin herkese ulaşması yerel yönetimlerin görevleri arasındadır. Ulusal dilimizde bir gazete yayınlanmasına dair Özerk Bölge Yürütme Kurulu’nun aldığı kararın üzerinden çok vakit geçirmeden gazetenin basılmış olması haberinin halka ulaştırılmasına ve görülen eksikliklerin gazeteye iletilmesine, bunun halka anlatılmasına, tüm işyerlerinin gazeteye abone olmasına, gazetenin ayda iki sayı olarak çıkmasına (…)
Belgelerin tanıklığına göre, gazetenin ilk sayısının basımında emeği geçenlerin bizlere, anılarının ışığında ilettiklerine, KHUAKO Zavur’unda çalışmalarında belirttiği gibi gazetenin ilk sayısının çıkması pek çok zorluk arasında mümkün olmuştu. Gazeteyi Arap harfleri esaslı Çerkesce basacak matbaanın olmaması sebebiyle el yazısı ile yazılmış nüshanın litografik olarak çoğaltılması suretiyle yayınlandığını görüyoruz. Bu yüzden ilk sayılarının basımı kolay değildi.
İlk Adige gazetesini hazırlayan ise o tarihlerde yazmaya yeni başlamış olan, daha sonra SSCB Devlet Ödülü sahibi olacak olan ünlü Adige yazarı ÇERAŞE Tembot’tu. ÇERAŞE anılarında; O tarihlerde Krasnodar’da bulunan Politeknik Enstitüsü’nde okuyordu, işte o zamanlarda ‘İnternasyonal’i Çerkesce’ye çevirdim, bunu öğrendiklerinde Özerk Bölge İdaresi’ne çağrıldım. HAHURATE Şıhançeri ve ÇUAMIKO İsa’nın ‘İnternasyonal’ hoşlarına gitmişti. Bana böylesi yazıların yer aldığı bir Adige gazetesi çıkartmanın gerekliliğini söylediler. Orada bu gazeteye ‘Adige Mak’ ismini vermeyi kararlaştırmıştık. Arap esaslı alfabe ile bu gazetede yayınlanacak olanların hazırlanması konusunda beni görevlendirdiler. Bende gereğini yerine getirdim. Köylere birer nüsha gönderilmesi doğru olmayacağı için litografik olarak çoğaltılması kararı aldık, şehrin dışında deri fabrikasının olduğu yere yakın bulunan ufak litografyada 500 nüsha bastırdım.’
Halkımızın sevdiği ulusal gazetemiz uzun yoluna böyle başlamıştı. Ona bu yeni yolun açılmasında Koşhableli, o tarihlerde öğrenci olan daha sonra Adige sanatsal literatürünün köklenmesini sağlayan ünlü yazar ÇERAŞE Tembot kılavuz oldu. Gazetenin ilk sayısındaki yazılar onun elyazısı ile yayınlandı, Ona MİŞURİYE Kazbek ve Sergey Mironenke yardımcı oldular.
Özerk bölge yaşayanları, Adige Mak gazetesinin ilk sayısında ÇERAŞE Tembot’un çevirisi ile yer alan İnternasyonali görünce çok sevindiler. Dünya Emekçilerinin Marşı, Rusya Sosyal Demokratlarının Parti Marşı, Sovyetler Birliği’nin ilk devlet marşının Çerkesce olarak gazetede yer alması ulusal gazetenin çağa uyduğunun göstergesiydi.
İlk Adige Mak gazetesi dört sayfa olarak 8 sayı yayınlandı. Bu gazetenin son sayısı 31 Temmuz 1923 yılında insanların eline ulaştı. İlk sayısında internasyonalin yanısıra Moskova’da yapılan Sovyetler Birliği Tarım sergisi ve Özerk bölge haberleri yer alıyordu.
Rusya Federasyonu Güney Bölgesi gazetesi ‘Sovyet Güneyi’ isimli yayında belirttildiğine göre Adige Mak gazetesinde her zaman ilginç haberler yer alıyordu.
Daha sonra ulusal gazeteciliğe temel olacak olan, yüzyıllar boyunca sürecek ‘Adige Mak’ gazetesi yoluna işte böyle çıkmıştı.