Ali İhsan Aksamaz

“Köyümüzde atışmalar şeklinde ve çoğu Lazca türküler söylenirdi!”

(Ön açıklama: Bugünkü misafirim Besim Özel; Lazcanın günümüzdeki üstatlarından. Besim Özel ile bir söyleşi yaptım. Hayat hikâyesi, Lazca şiir ve fıkraları ile “Meta/ Facebook”taki sayfasından konuştuk. 8 IV 2022/ Ali İhsan Aksamaz )

+

Ali İhsan Aksamaz: Önce bize hayat hikâyenizden bahsedin, lütfen! Nerede ve ne zaman doğdunuz? Sizin doğduğunuz yere ne ad veriyorlar? Eski ve yeni adı nedir? Hangi okullarda öğrenim gördünüz? Şimdi ne iş yapıyorsunuz? Günümüzde nerede yaşıyorsunuz? Evli misiniz? Çocuk ve torunlarınız var mı? Türkçe ve Lazca dışında hangi dilleri biliyorsunuz?

“Eski evlerin çoğu, dolma taş evler veya tahta evlerdi”

Besim Özel: Rize- (Viǯe) Fındıklı’da doğdum. Semtimizin ismi “Yeni mahalle”/ “Paçva”dır. İlkokulu orada bitirdim. Sonra Pazar Ortaokuluna, oradan da Konya Astsubay Hazırlama Okuluna gittim. Mesleğimde emekli olduktan sonra, İstanbul- Kartal’a yerleştim. Emlak Danışmanlığı işini yapıyorum. Her yıl Fındıklı’ya giderek, iki ay orada kalıyorum. Evliyim. Dört çocuğum ve altı torunum var. Okullarda önce Fransızca sonra İngilizce okudum. Kendi imkânlarımla biraz geliştirmek istedim ama mükemmel olduğu söylenemez. Hobi olarak Osmanlıca harfleri ile ilgili gruplar arasında yazışmalar yapıyorum.

Ali İhsan Aksamaz: Şimdi de bize çocukluğunuzdan bahsedin, lütfen! Çocukluğunuzda hayat nasıldı? Çocukluğunuzda köy hayatı nasıldı? Kent, kasaba hayatı nasıldı? O zamanlar nasıl yaşıyordunuz? İnsanlar ne ekip biçiyorlardı? Ne işler yapıyorlardı? O zamanlar hangi işlerden para kazanıyorlardı? Neler satarak para kazanıyordunuz? Neler satıyordunuz? Neler satın alıyordunuz? Çoğunlukla hangi yemekleri yiyordunuz, hangi içecekleri içiyordunuz? Çoğunlukla hangi destanları okuyordunuz? Hangi şarkıları söylüyordunuz? Köyünüzde eski ibadethane var mıydı? Fındıklı’da hayatınız nasıldı? Ne durumdaydınız o zamanlar?

Besim Özel: Çocukluğumda çok basit bir köy hayatı ve imkânsızlıklar vardı. Bir yere gitmek için vasıtalar çok azdı. Buna rağmen çok mutluyduk. Çay üretimi gelişmemişti. Para getiren tek ürün fındık idi. Gazyağı, tuz, sabun ve mevsiminde hamsi dışında çarşıdan pek bir şey alınmazdı. Halk mısır ve sebze ekerek, hayvan besleyerek geçimini sağlardı. Köyümüzde atışmalar şeklinde ve çoğu Lazca türküler söylenirdi.

Ali İhsan Aksamaz: Çocukluğunuzda hangi oyunları oynuyordunuz? Çocukluğunuzda hangi oyuncaklarınız vardı? Nine ve dedenizin masallarını hatırlıyor musunuz?

Besim Özel: Çocukluk yıllarındaki oyunlarımızdan bazıları şöyle: Poxuç̌i (Bir tür bowling. Uzağa dikilen bir taşı, iri bir taşla devirme). Ğecoyini ( Bir tür golf. Küçük bir kütük parçasını, sopalarla yere kazılan çukura düşürme). Ǯuǩap̌at̆i (Çelik, çomak). Topaç̌i (Topaç çevirme). Ťǩobina (Saklanbaç). Körebe, seksek, ip atlama, misket (mirasi) .

Ali İhsan Aksamaz: Çocukluğunuzdan hangi masalları hatırlıyorsunuz şimdi? Eski hayalet, cin masalları biliyor musunuz?

Besim Özel: Masallar: Pire ile tahtakurusu (Mǯǩiri do mǩoyida). Geyik ve ablası (Mskveri do da muşi). Ayı ile çakal ceviz ezmesi kurdular (Mtuti do mǩyapuk mʒxola gedges). Değirmendeki öcü (Karmat̆eşi ç̌inǩa).

Ali İhsan Aksamaz: Köyde Dandara geleneği var mıydı? Büyük ateşler yakıyor muydunuz? O ateşin üstünden atlıyor muydunuz? Dandara için ayrılmış günler var mıydı? O zamanlar böyle gelenekleriniz var mıydı?

“Çocukluğumda çok basit bir köy hayatı ve imkânsızlıklar vardı”

Besim Özel: Yeni yılda, sabah vaktinde, komşu evlerine giderek “Mǯǩiri p̌ǩvarum, ntxiri p̌ǩvarum” sözleri ile sopalarla kapılara vururduk. Ev sahipleri fındık, ceviz, demir elma, kış armudu gibi şeyler verirdi.

Ali İhsan Aksamaz: O zaman, çocukluğunuzda hangi meyveleriniz vardı? Ne çeşit meyveleriniz vardı? Armut pekmezi yapıyor muydunuz? Başka meyvelerin pekmezini yapıyor muydunuz? Kış için pekmezi nasıl saklıyordunuz? Nerede saklıyordunuz? Meyveleri kurutuyor muydunuz? Kuru meyveleri nerede saklıyordunuz? Hangi sebzeleri ekiyordunuz? Kış için nerede saklıyordunuz? Hayvanlarınız var mıydı? O zamanlar hangi hayvanlarınız vardı? Keçiniz var mıydı? Koyununuz var mıydı? İnek, tavuk, horozunuz var mıydı? O zamanlar hayat nasıldı?

Besim Özel: Evimizin etrafında elma, armut, dut, incir, muşmula, asma üzüm meyveleri vardı. Üzüm ve armuttan pekmez yaparlardı. Pekmezler toprak kaplarda saklanır, en çok termoni için kullanılırdı. İnce hurmalar kurutularak saklanırdı. Mısır başta olmak üzere lahana, kabak, salatalık, fasulye, soya fasulyesi (paxla) ekilirdi. Evlerde inek, koyun, keçi ve tavuk beslenirdi.

Ali İhsan Aksamaz: Siz de iyi biliyorsunuz, eski Laz evleri ortadan kalktı. Betoni, Laz evlerini yendi. Çocukluğunuzda eski evler nasıldı? Eski evlerin hangi bölümleri vardı? Ev inşası nasıl oluyordu? İmece oluyor muydu? Eski insanlar, hangi malzemelerle ev inşa ediyorlardı?

Bir zamanlar Fındıklı/ Viǯe

Besim Özel: Eski evlerin çoğu, dolma taş evleri veya tahta evlerdi. Üstleri kiremit veya tahta kiremit (xart̆uma) ile örtülürdü. Zemini toprak olan oturma bölümünde (oxomonduni) sürekli ateş yanardı.

Ali İhsan Aksamaz: Çocukluğunuzda köy hayatı çok zordu. Şimdiki gibi Fındıklı’da süper marketler yoktu, İstanbul’da da yoktu. İnsanlar köy mahsulüyle yaşıyordu. İnsanlarda para da yoktu. İnsanlar ekip biçiyor, topluyor ve yiyordu. Ben böyle biliyorum. İnsanlar, ekip biçmede hangi aletleri kullanıyordu? Hangi aletlerdi bunlar? Adları neydi? Bu aletleri çoğunlukla kimler yapıyordu? Bu aletlerden de bahsedebilir misiniz

Besim Özel: Tarım aletleri şöyle: kazma (bergi), kürek (xop̌e), bel (mbeli), tırmık (buʒxi), orak ( drep̌ani), balta (arguni), aybalta (burç̌uli), bıçkı (xerxi).

Ali İhsan Aksamaz: Sizin çok güzel Lazca şiir ve fıkralar yazdığınızı çok iyi biliyorum. Bütün Lazca şiir ve fıkralarınızı hep okudum, yine de okuyorum. Çünkü Lazca şiir ve fıkralarınızı çok etkili yazıyorsunuz. Lazca yazdıklarınız özel arşivimde. Lazca şiir ve fıkralar yazmaya ne zaman başladınız? Lazca şiir ve fıkra yazmaya sizi ne yöneltti? Yine sorayım, bu Lazca şiir ve fıkralarınızla bir kitap yapacak mısınız?

Besim Özel: Lazca şiirlere merağım, çocukluk yıllarında başladı. Emekli olduktan sonra daha çok vakit ayırdım. Tamamlanmak üzere olan “Lazona” isimli bir şiir, yarıdan fazlası yazılmış “Uça Nğalepe/   Kara Günler” isimli bir roman, “Lazuri Nenate Fikrapa/ Laz Dili İle Fıkralar” ve “Lazepeşi Gyarepe/ Laz Yemekleri” isimli çalışmalarım var. Tamamlanınca bastırmayı düşünüyorum.

Ali İhsan Aksamaz: “Meta/ Facebook”’da bir sayfanız var. Sayfanız “Gurişi Mosape/ Gönül Ağları” adını taşıyor. Lazca şiir ve fıkralarınızı “Gurişi Mosape”de yayınlıyorsunuz. Bu sayfayı, “Gurişi Mosape”yi ne zaman açtınız?

“Grubu dokuz yıl önce oluşturdum”

Besim Özel: “Gurişi Mosape/ Gönül Ağları” isimli grubu dokuz yıl önce oluşturdum.

Ali İhsan Aksamaz: Çarlık Rusyası topraklarına gidip çalışmış akrabalarınız var mıydı? Varsa, onlara ilişkin bilginiz var mı?

Besim Özel: Rusya’ya giden bir tanıdığım yok.

Ali İhsan Aksamaz: Aşağı yukarı üçüncü milenyuma kadar Lazca Türkiye’de sahipsizdi. Neden böyle olduğunu siz benden daha iyi biliyorsunuz. Lazca artık Türk okullarında seçmeli ders. Bu çok önemli. Bundan başka Türkiye’de kültür derneklerimiz var. Laz Enstitümüz var. Türkiye’de sizin gibi Lazca yazan insanlarımız var. Çok insan, Lazcayı yaşatmak için canla başla çalışıyor. Artık Lazcanın durumu öncekinden daha iyi. Çünkü bir dil yazarak, çizerek, internetten yayın yaparak yaşayabilir. Yarın Lazcanın durumu ne olacak? Siz ne düşünüyorsunuz?

Besim Özel: Lazca uzun bir süre, yetkililer tarafından engellendi. En büyük etken budur. İkincisi, eski zamanlarda Laz Alfabesinin olmamasıdır. Üçüncü etken Lazcanın gerekli olmadığı ve çocukların Türkçeyi iyi öğrenememe ihtimalı olduğu düşüncesidir. Bu sorunlar aşılmıştır. Gelecek nesiller az da olsa yazılı eserler bulacaklar ve ilgileneceklerdir. Okullarda ve Laz Enstitüsünde verimli çalışmalar yapılmaktadır.

Ali İhsan Aksamaz: Çocukluğunuzda çay tarımı yapılmıyordu. Çay tarımından önceki ve sonraki hayatı hayat nasıldı? Şimdi nasıl? Neler söyleyebilirsiniz?

“Çay tarımı, önemli katkılar sağlamıştır”

Besim Özel: Çay tarımı, Karadeniz Bölgesine önemli katkılar sağlamıştır. Çay satmayan kimse olmadığı gibi, fabrikalardan dolayı, işsiz kalan da yoktur

Ali İhsan Aksamaz: Biliyorum, Konya’da Küçük Zabit Mektebinde örgenim gördünüz? Konya’da öğrenim görmeye ne zaman başladınız? Hangi yıldı? Fındıklı’dan Konya’ya hangi yol ve hangi vasıtayla gidiyordunuz? Konya’dan Fındıklı’ya hangi yolla gidiyordunuz? Bugün Konya modern kentlerimizden biri. O zamanlar Konya’da hayat nasıldı? Benim de askerî okul tecrübem var, o sebeple soruyorum. Okulda disiplin nasıldı? Konya’daki çarşı izinlerinde neler yapıyordunuz? Anılarınız var mı?

Besim Özel: Konya’yı ve oradaki yaşantımı anlatmak, bu sayfaya sığmaz. Bunun için kitap yazmak gerek…

Ali İhsan Aksamaz: Sorularımı güzelce cevapladınız. Bu söyleşi için size teşekkür ederim. Şimdilik başka sorum yok. Ancak sizi başka söylemek istedikleriniz veya mesajlarınız varsa, lütfen onları da söyleyin. Sakalınız yere erişsin! Allah sizi her zaman sevindirsin!

Besim Özel: İlginiz için ben teşekkür ediyorum. Sağlıklı, mutlu ve huzurlu uzun bir ömür diliyorum.

Ali Osman Öziskender, Ali İhsan Aksamaz, İlhan Baykan, Besim Özel (Laz Enstitüsü, Kadıköy, 19 II 2017)

+

(Önerilen söyleşiler: Ali İhsan Aksamaz, “Laz Vakfı Girişim Komitesi’nden Yüksel Yılmaz İle Görüşme”, Ogni Kültür Dergisi, Sayı 1, İstanbul, 1993; Ali İhsan Aksamaz, “Şangulişi Skiri/ Şanguli’nin Evlâdı Faik Aksamaz”, Çıkrık Yayınları, İstanbul, 2020; Bayram Ali Özşahin: “Kapitalizm her şeyi aşındırıyor, öğütüyor, eritiyor, kaybediyor!”, 14 VIII 2019, circassiancenter.com.tr; Cemil Telci: “Çay Üreticileri de Özel Şirketlerin İnsafına Kaldı!”, 19 VI 2021, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Cihangir Bilgin: “Lazca Mücadelemize Devam Edeceğiz!”, 10 XII 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com.tr; Demir Akın: “Ne Kadar Çok Dil, O Kadar Çok Zenginlik!”, 30 XI 2018, circassiancenter.com.tr; Ergün Konakçı: “Vatandaşların Eğitim Ve Kültür İhtiyaçları İçin Çeşitli Faaliyetlerde Bulunmak Siyasî Bir Eylem Değildir!”, 24 VIII 2019, circassiancenter.com.tr; Fatma Başural: “Anadilimizi, Kültürümüzü, Geleneklerimizi Bilelim!”, 1 XII 2018, circassiancenter.com.tr; Gülcan Yüksel Asılyazıcı: “Dört Elle Lazca İçin Savaşan Biri Olup Çıktım!”, 29 III 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com.tr; Hasan Uzunhasanoğlu: “Lazca, Bir Dialekt (Ağız, Şive) Değil, Bir Dildir!”, 21 VIII 2019, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; İnci Derya Turna, “Anadilimiz Ve Köklü Güzel Kültürümüz Yok Olmasın!”, 11 IX 2019; circassiancenter.com.tr; Kemal Özbıyık: “Büyükler Bir Araya Gelmezsek Dilimiz De Ölecek!”, 30 XI 2018, circassiancenter.com.tr; Maksut Kesici: “Lazca Eğitim Görebilseydim, Türkçeyi Güzelce Öğrenebilseydim, Böyle Zor Bir Hayatım Olmayacaktı!”, 25 XI 2018, circassiancenter.com.tr; Mircan Kaya: “Çocuklara Ninnilerimizi Duyurmak İstiyorum!”, 11 V 2020, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Murat Karadeniz: “Gazete Noğa’yı Tamamen Lazca Yayınladık!”, 18 II 2022, sonhaber.ch/ circassiancenter.com; Musa Karaalioğlu: “Ağlamayana Süt Vermezler!”, 29 IV 2020, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Orhan Bayramin: “Laz Edebiyatı 1996’dan Fersah Fersah İleride!”, 15 III 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com/ simavakfi.org; Osman Şafak Büyüklü: “Lazlar, Çalışmalarını Büyük Bir Kolektif Ortamın İçinde Yapmalı!”, 21 VIII 2019, circassiancenter.com; Önder Acar: “Oçamçire’deki Laz Okulu’nda Da Öğrenim Görmüş Anneannem!”, 11 X 2019, circassiancenter.com/ gurcuhaber.com; Rıdvan Özkurt Anç̆aşi: “Çoğunlukla Aşk, Doğa, İnsana İlişkin Şiirler Yazıyorum!”, 04 II 2022, sonhaber.ch, circassiancenter.com.tr; Ruhan Odabaş, “Yitmek Üzere Olan Dilimizi Yaşatabilme Çabasındayım!”, 3 VII 2021, sonhaber.ch, circassiancenter.com.tr; Sabri Aslışen: “Yüksek Yerleşim Yerlerinde Saha Çalışması Yapmak Da İstiyorum!”, 9 VIII 2019, circassiancenter.com.tr /ardeseninsesi.com/ ardesenkulturdernegi.com.tr; Sami Fitoz, “Çocuklarımızın Anadilimizi Öğrenmesini İstiyorurum!”, 7 X 2019, circassiancenter.com; Selma Koçiva: “Son Aktif Yıllarımı Laz Edebiyatına Vermek İstiyorum!”, 24 II 2021; sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com/ turklaz.com/ avrupaforum4.org; Yılmaz Erdoğan: “Bizimkiler Sohum’a Yerleşmiş!”, 22 XI 2018, circassiancenter.com.tr)

+

“Oput̆eçkunis met̆rağuduşi ot̆rağudupe ikomt̆es!”

(Goʒ̆otkvala: Andğaneri musafiri çkimi ren Besim Ozeli; Lazuri nenaşi andğaneri umçanepeşen.   Besim Ozeli k̆ala ar int̆erviu dop̆i.   Skidala muşişen, Lazuri şiirepe do anek̆dot̆epe muşişen do muşi “Meta/ Facebook”-işi sayfaşen bğarğalit çkin. 8 IV 2022/ Ali İhsan Aksamazi )

+

Ali İhsan Aksamazi: İpti skidala tkvanişen m k̆uleşa molamişinit, mu iqven! So do mundes dibadit? Tkvani zenis, tkvani ra k̆anis, tkvani golas mu uʒ̆umelan? Entepes mcveşi do ağani coxoten mu uʒ̆umenan? Namu nʒ̆opulapes igurit? Aʒ̆i mu dulya ikipt? Andğaneri ndğas so skidut? Çileri reti? Berepe do motalepe giqonunani?

Besim Ozeli: Rizenişi Viǯes (Fındıklı) dobibadi. Oput̆eçkunişi ncoxo Paçva (Yeni Mahalle) ren. İptineri nǯopula heko boçodini. Uǩule Pazarişi oşkenani nǯopulaşa, hekolen, Ǩonyaşi Askeruli Nǯopulaşa bigzali. Dulyaçkimis teǩaudi dobiyişkule Mp̌oli-Ǩartalis kodobiǩrexi. Emlaǩi Meǩitxalaşi dulya bikom. Ǩat̆a ǯanas Viǯeşa bulur do jur tutas heko dobdgitur. Çileri bore. Otxo bere do aşi mota komiyonun. Nǯopulapes ipti Fransuri uǩule İngilizuri dobiǩitxi. Na maxenu ǩonai galendoti komobunžini ala dido ǩai ren var itkven. Hobi şeni Osmanli boncapete çkuni grupepe ǩala nç̌aralobape bikom.

Ali İhsan Aksamazi: Aʒ̆iti beroba tkvanişen molamişinit! Beroba tkvanişi skidala muç̆o rt̆u tkvani zenis, tkvanis ra k̆anis, tkvani golas? Oput̆eşi skidala muço rt̆u tkvani beroba? Noğaşi skidala muç̆o rt̆u? Muten skidut̆ut emindros? K̆oçepek muepe orgapt̆es? Mu dulyape ikipt̆es? Namu dulyapeşen para mogapt̆it emindros? Mu gamaçamuten para mogapt̆it? Muepe gamaçapt̆it do muepe yeç̆opupt̆it? Didopeten mu oç̆ k̆omalepe imxort̆it, oşumonepe şupt̆it? Didopeten namu dest̆anepe ibirt̆it? Namu birabape ibirt̆it? Oput̆e tkvanis mcveşi oxvame kort̆ui? Beroba tkvanişi skidala muç̆o rt̆u Viʒ̆es? Mu xali giğutes emindros?

Besim Ozeli: Berobaçkimis, oput̆eçkunişi skidala dido ǩai vart̆u. Ar soti oxtimu şeni gexunonepe dido mʒika rt̆u. Xoloti dido xelineri bort̆it. Çayişi mzgudape va moyirdudort̆un. Para na moyiğams ar txiri rt̆u. Ǩazyaği, mcumu, sap̌oni do oramuşis kapçaşen met̆a, mutu var eyiç̌opinert̆u. Lazut̆i do lilve oxaçkute, pucepe oskedinute skidurt̆es. Oput̆eçkunis met̆rağuduşi ot̆rağudupe ikomt̆es.

Ali İhsan Aksamazi: Beroba tkvanis namu sterapape istert̆it? Namu osteralepe giğut̆es? P̆ap̆u do Nandidi tkvanişi p̆aramitepe aʒ̆i kokşunani?

Besim Ozeli: Berobaçkimişi sterobape: Poxuç̌i: Bowlingis nungams. Mele na dgin kvas, mçire kvate geçamu. Ğecoyini: Golfis nungams. Ǯut̆a do gomugvaleri dişkaşi mexerxe, bigapete let̆aşi eşantxorei t̆ap̌onis (çukuris) dolot̆ǩoçu. Ǯuǩap̌at̆i: Çelik çomak. Top̌aç̌i- Ťǩobina-Ťoǩi moǯaǩap̌inu-Mirasi.

Ali İhsan Aksamazi: Beroba tkvanişen namu p̆aramitepe kokşunan aʒ̆i? Mcveşuri ç̆ink̆aşi, dunduşi p̆aramitepe giçkinani? Mu p̆aramitepes usimint̆it nandidişen?

Besim Ozeli: P̌aramitepe: Mǯǩiri do Mǩoyida. Mskveri do damuşi. Mtuti do Mǩyapu. Karmat̆eşi Ç̌inǩa.

Ali İhsan Aksamazi: Dandaraşi adeti giğut̆esi oput̆es? Didi daçxiri ogzapt̆iti? Edo eya daçxiris mejoʒxont̆uti? Eya Dandaraşa meçkineri dğalepe kort̆ui? Am k̆ata adetepe giğut̆esi emindros?

Besim Ozeli: Ǯanaağnes, ç̌umanişi orapes ordoşe manžagerepeşi oxorepeşa bulurt̆it do
“Mǯǩiri p̌ǩvarum, ntxiri p̌ǩvarum” otkvalute neǩnape p̌ǩanǩumt̆it. Oxorişi mancepek, ntxiri, neži, ǩap̌et̆işi uşkuri, mç̌ǩvineri mç̌ipe xurma steri mutupe momçamt̆es.

Ali İhsan Aksamazi: Mu xilape giğut̆es emindros, beroba tkvanis? Mu ç̆eşidi xilape giğut̆es? Mʒxulişi p̆ek̆mezi ikipt̆iti? Majura xilapeşi p̆ek̆mezi ikipt̆iti? K̆işi şeni muç̆o şinaxupt̆it p̆ek̆mezi? So şinaxupt̆it? Xilape oxominapt̆iti? Xomula xilape so şinaxupt̆it? Mu mergyape orgapt̆it tkvan? Mu mergyape orgapt̆it do so şinaxupt̆it k̆işi şeni? Skindinape giqonut̆esi? Mu skindinape giqonut̆es emindros? Txa giqonut̆esi? Mçxuri giqonut̆esi? Puci, kotume, mamuli giqonut̆esi? Muç̆o rt̆u skidala emindros?

Besim Ozeli: Oxoriçkunişi gomtumanis, uşkuri, mʒxuli,mjoli, luği,ʒximunt̆i do urženepe miğurt̆es. Urženi do mʒxulişi p̌et̆mezi ikomt̆es. P̌et̆mezepe onçaxules eşinaxamt̆es do enni dido termonis uǩatamt̆es. Mç̌ipe kurmape nçxalumt̆es do ormes omç̌ǩvinamt̆es. Lazut̆i, lu, feli, şuǩa, xaci do paxla xaci dorgamt̆es. Oxoris puci, mçxuri,txa, kotume do mamuli oskedinamt̆es.

Ali İhsan Aksamazi: Tkvanti k̆aixeşa kogiçkinan, mcveşi Lazuri oxorepe didopeten gomindunes. Bet̆onik Lazuri oxorepesti geocginu. Mcveşi oxorepe muç̆o rt̆u beroba tkvanis? Mcveşi oxorepes mu burmepe uğut̆es? Oxorişi ok̆idu muç̆o iqvet̆u? Noderiş adeti iqvet̆ui? Mçveşepek namu malzemepeten oxorepe k̆idupt̆es?

Besim Ozeli: Mcveşi oxorepeşi didope, dolopşeri kvaşi vana piʒarişi oxorepe rt̆u. Jindolemuşis ǩiemidi vana xart̆uma motfei rt̆u. Doxunoni oxomonduni nt̆ǩaberi let̆ate dorçeyi rt̆u. Heko p̌anda daçxuri iç̌vert̆u.

Ali İhsan Aksamazi: Tkvanis berobas oput̆eşi skidala dido meç̆ireli rt̆u. Aʒ̆ineri steri sup̆ermark̆et̆epe xvala Viʒ̆es var, İst̆anbolisti vart̆u. Milletik oput̆eşi monoçanepeten skidut̆es. Milletis parati vart̆u. Milletik xaçkupt̆u, orgapt̆u, ʒ̆ilupt̆u do imxort̆u. Ma aşo miçkin. Milletik namu alet̆epe ixmart̆u orgus- oxaçkus? Mu rt̆u eya alet̆epe? Mu coxont̆es? Didopeten miepek ikipt̆es eya alet̆epe? Eya alet̆epeşenti mologaşinenani!

Besim Ozeli: Mzgudapeşi aletepe: Bergi, xop̌e, mbeli, buʒxi, drep̌ani, arguni, burç̌uli, xerxi.

Ali İhsan Aksamazi: Tkvan dido mskva Lazuri şiirepe, anek̆dot̆epe ç̆arupt, aya k̆aixeşa komiçkin. Mteli Lazuri şiirepe do anek̆dot̆epe tkvani tişen k̆udelişa ʒ̆oxleşen vik̆itxi, xoloti vikitxup. Emuşeniki dido k̆ap̆et̆işa ç̆arupt Lazuri şiirepe do anek̆dot̆epe tkvani. Doxmeli arşivi çkimisti şinaxeri ren tkvani Lazuri noç̆arepe. Tkvan mundes geoç̆k̆it Lazuri Lazuri şiirepe do anek̆dot̆epeşi oç̆arus. Lazuri şiirepe do anek̆dot̆epeşi oç̆aruşa mu mot̆ivasyonik megintxes? Xolo gk̆itxat, eya Lazuri şiirepe do anek̆dot̆epe tkvaniten ketabi qvaginonani?

Besim Ozeli: Lazuri leksepes, ǯut̆alaşendoni mebozmont̆i. Teǩaudişkule dido orape mavu. Gamaçodinei “Lazona” ncoxote ar leksi, gverdi çodinei “Uça Ndğalepe” ncoxoni ar romani, “Lazuri Nenate Fikrape” do “Lazepeşi Gyarepe” ncoxoni xenapape komiğun. Gamiçodaşkule kitabi oxenu minon.

Ali İhsan Aksamazi: “Meta/ Facebook”-is ar sayfa kogiğunan. Aya sayfa tkvanis coxons “Gurişi Mosape”. Lazuri şiirepe do anek̆dot̆epe tkvani “Gurişi Mosape”-s gamoçkumert. Mundes gonʒ̆k̆it aya sayfa, “Gurişi Mosape”?

Besim Ozeli: Gurişi Mosape (Gönül Ağları) ncoxoni grup̌i na gomǯǩi nçxoro ǯana ren.

Ali İhsan Aksamazi: ʒarobaşi Rusyaşa namextu do naiçalişu mzaxalepe giqonut̆esi? Giqonunanna, entepeşen ambaepe giğunani?

Besim Ozeli: Rusiyaşa na idu, na biçinam miti va ren.

Ali İhsan Aksamazi: Eşo ptkvatna, ptkvatna, masumani milenyumişakis Lazuri nena umanceli rt̆u Turkiyes. Muşeni aşo rt̆u, aya çkimden k̆ai giçkinan. Mara açkva Lazuri nena umanceli va ren Turkiyes. Lazuri nena açkva menoʒxune dersi ren Turkuli nʒ̆opulapes. Aya dido beciti ren. Emuşen met̆a Lazuri k̆ult̆uruli derneğepe komiğunan Turkiyes. Lazuri Enst̆it̆usi komiğunan. Tkvani steri Lazuri naç̆arups k̆oçepe komiğunan Turkiyes. Dido k̆oçik Lazuri nenaşi oskedinu şeni şurdoguriten içalişept. Lazuri nenaşi xali ʒ̆oxleni orapeşen çkva dido k̆ai ren. Hemuşeniki ar nenas oç̆aruten, oğarğaluten, oç̆anduten askedinen. Tkvan mu izmont, mu iqvasunon Lazuri nenaşi xali ç̆umen?

Besim Ozeli: Lazuri nena dido oraşendoni timçxupek meğobes. Lazuri nenaşi enni didi meğapa haya rt̆u. Majurani, mcveşi orapes Lazuri Alboni na vart̆u şeni nç̌arei mutu va naşkves. Masumani meğapa, Lazuri nena na var uǩorems steri nenape do berepeşi Turkuli dogurapus nağasen steri tkvalape ren. Haǯi hantepe golit̆ǩoçu. Çkundeşkule na moxtanenpek, mʒika rt̆uǩoti nç̌arei ar mutupe ažiranen do iǩitxanen. Arti nǯopulapes do Lazi Enst̆it̆upes dido ǩai oçalişupe uğunan.

Ali İhsan Aksamaz: Beroba tkvanişi orapes çayişi ziraat̆i va ixvenet̆u. Çayişi ziraatişen ʒ̆oxleni do uk̆açxeneri ʒ̆anapes skidala muç̆o rt̆u? Aʒ̆i muç̆o ren? Muepe gatkvenan?

Besim Özel: Çayişi ziraat̆i Mzuğauçaşi ǩoçepes dido nantfalu. Çayi na var gamaçams miti na va ren steri, pavriǩape na gedgin şeni udulyeli miti va ren.

Ali İhsan Aksamazi: Komiçkin, tkvan Ç̆it̆a Zabitişi Nʒ̆opulas igurit noğa K̆onya? Mundes geoç̆k̆it ogurus? Namu ʒ̆anas rt̆u? Viʒ̆eşen namu gza do vasitapeten ulurt̆it K̆onyaşa. K̆onyaşen Viʒ̆eşa namu gza ulurt̆it? Aʒ̆i K̆onya ren modernuli noğape çkinişen arteri. Muç̆o rt̆u skidala K̆onyas emindros? Mati askeruli nʒ̆opulaşen tecrubepe komiğun, emuşeni gk̆itxup. Muç̆o rt̆u disip̆lini nʒ̆opulas. Muepe ikipt̆it çarşişi iznepes K̆onyas? Gonoşinepe giğunani?

Besim Ozeli: Ǩonya do hekoni gonoşinapeşi otkvalupe hakoni sayifes va dint̆ren. Haya şeni kitabi onç̌aru uǩorems.

Ali İhsan Aksamazi: K̆itxalepes mskvaşa nena gemiktirit. Aya int̆erviu şeni şukuri goğodapt. Çkva k̆itxala va miğun tkvanda aʒ̆i. Mara tkvan otkvaluşi çkva nena giğunanna vana mesajepe giğunanna, entepeti miʒ̆vit! Pimpili dixaşa! Allahik p̆anda goxelan!

Besim Ozeli: Na molomişini şeni didi mardi giǯumer. Ǩaoba do xelobate skidi dido opşa ǯanapeşa.

+

“ოფუტეჩქუნის მეტრაღუდუში ოტრაღუდუფე იქომტეს!”

(გოწოთქვალა: ანდღანერი მუსაჶირი ჩქიმი რენ ბესიმ ოზელი; ლაზური ნენაში ანდღანერი უმჩანეფეშენ. ბესიმ ოზელი კალა არ ინტერვიუ დოპი. სქიდალა მუშიშენ, ლაზური შიირეფე დო ანეკდოტეფე მუშიშენ დო მუში “მეთა/ ჶაჯებოოქ”-იში საჲჶაშენ ბღარღალით ჩქინ. 8 IV 2022/ ალი იჰსან აქსამაზი)

+

ალი იჰსან აქსამაზი: იფთი სქიდალა თქვანიშენ მკულეშა მოლამიშინით, მუ იყვენ! სო დო მუნდეს დიბადით? თქვანი ზენის, თქვანი რა კანის, თქვანი გოლას მუ უწუმელან? ენთეფეს მჯვეში დო აღანი ჯოხოთენ მუ უწუმენან? ნამუ ნწოფულაფეს იგურით? აწი მუ დულჲა იქიფთ? ანდღანერი ნდღას სო სქიდუთ? ჩილერი რეთი? ბერეფე დო მოთალეფე გიყონუნანი?

ბესიმ ოზელი: რიზენიში ვიწეს (ჶინდიქლის) დობიბადი. ოფუტეჩქუნიში ნჯოხო ფაჩვა (ჲენი მაჰალლე) რენ. იფთინერი ნწოფულა ჰექო ბოჩოდინი. უკულე ფაზარიში ოშქენანი ნწოფულაშა, ჰექოლენ, კონჲაში ასქერული ნწოფულაშა ბიგზალი. დულჲაჩქიმის თეკაუდი დობიჲიშქულე მპოლი- კართალის ქოდობიკრეხი. ემლაკი მეკითხალაში დულჲა ბიქომ. კატა წანას ვიწეშა ბულურ დო ჟურ თუთას ჰექო დობდგითურ. ჩილერი ბორე. ოთხო ბერე დო აში მოთა ქომიჲონუნ. ნწოფულაფეს იფთი ჶრანსური უკულე ინგილიზური დობიკითხი. ნა მახენუ კონაი გალენდოთი ქომობუნძინი ალა დიდო კაი რენ ვარ ითქვენ. ჰობი შენი ოსმანლი ბონჯაფეთე ჩქუნი გრუფეფე კალა ნჭარალობაფე ბიქომ.

ალი იჰსან აქსამაზი: აწითი ბერობა თქვანიშენ მოლამიშინით! ბერობა თქვანიში სქიდალა მუჭო რტუ თქვანი ზენის, თქვანის რა კანის, თქვანი გოლას? ოფუტეში სქიდალა მუჩო რტუ თქვანი ბერობა? ნოღაში სქიდალა მუჭო რტუ? მუთენ სქიდუტუთ ემინდროს? კოჩეფექ მუეფე ორგაფტეს? მუ დულჲაფე იქიფტეს? ნამუ დულჲაფეშენ ფარა მოგაფტით ემინდროს? მუ გამაჩამუთენ ფარა მოგაფტით? მუეფე გამაჩაფტით დო მუეფე ჲეჭოფუფტით? დიდოფეთენ მუ ოჭკომალეფე იმხორტით, ოშუმონეფე შუფტით? დიდოფეთენ ნამუ დესტანეფე იბირტით? ნამუ ბირაბაფე იბირტით? ოფუტე თქვანის მჯვეში ოხვამე ქორტუი? ბერობა თქვანიში სქიდალა მუჭო რტუ ვიწეს? მუ ხალი გიღუთეს ემინდროს?

ბესიმ ოზელი: ბერობაჩქიმის, ოფუტეჩქუნიში სქიდალა დიდო კაი ვარტუ. არ სოთი ოხთიმუ შენი გეხუნონეფე დიდო მციქა რტუ. ხოლოთი დიდო ხელინერი ბორტით. ჩაჲიში მზგუდაფე ვა მოჲირდუდორტუნ. ფარა ნა მოჲიღამს არ თხირი რტუ. კაზჲაღი, მჯუმუ, საპონი დო ორამუშის ქაფჩაშენ მეტა, მუთუ ვარ ეჲიჭოფინერტუ. ლაზუტი დო ლილვე ოხაჩქუთე, ფუჯეფე ოსქედინუთე სქიდურტეს. ოფუტეჩქუნის მეტრაღუდუში ოტრაღუდუფე იქომტეს.

ალი იჰსან აქსამაზი: ბერობა თქვანის ნამუ სთერაფაფე ისთერტით? ნამუ ოსთერალეფე გიღუტეს? პაპუ დო ნანდიდი თქვანიში პარამითეფე აწი ქოქშუნანი?

ბესიმ ოზელი: ბერობაჩქიმიში სთერობაფე: ფოხუჭი: ბოwლინგის ნუნგამს. მელე ნა დგინ ქვას, მჩირე ქვათე გეჩამუ. ღეჯოჲინი: გოლჶის ნუნგამს. წუტა დო გომუგვალერი დიშქაში მეხერხე, ბიგაფეთე ლეტაში ეშანთხორეი ტაპონის (ჩუქურის) დოლოტკოჩუ. წუკაპატი: ჩელიქ ჩომაქ. თოპაჭი- ტკობინა-ტოკი მოწაკაპინუ-მირასი.

ალი იჰსან აქსამაზი: ბერობა თქვანიშენ ნამუ პარამითეფე ქოქშუნან აწი? მჯვეშური ჭინკაში, დუნდუში პარამითეფე გიჩქინანი? მუ პარამითეფეს უსიმინტით ნანდიდიშენ?

ბესიმ ოზელი: პარამითეფე: მწკირი დო მკოჲიდა. მსქვერი დო დამუში. მთუთი დო მკჲაფუ. ქარმატეში ჭინკა.

ალი იჰსან აქსამაზი: დანდარაში ადეთი გიღუტესი ოფუტეს? დიდი დაჩხირი ოგზაფტითი? ედო ეჲა დაჩხირის მეჟოცხონტუთი? ეჲა დანდარაშა მეჩქინერი დღალეფე ქორტუი? ამ კათა ადეთეფე გიღუტესი ემინდროს?

ბესიმ ოზელი: წანააღნეს, ჭუმანიში ორაფეს ორდოშე მანძაგერეფეში ოხორეფეშა ბულურტით დო “მწკირი პკვარუმ, ნთხირი პკვარუმ” ოთქვალუთე ნეკნაფე პკანკუმტით. ოხორიში მანჯეფექ, ნთხირი, ნეძი, კაპეტიში უშქური, მჭკვინერი მჭიფე ხურმა სთერი მუთუფე მომჩამტეს.

ალი იჰსან აქსამაზი: მუ ხილაფე გიღუტეს ემინდროს, ბერობა თქვანის? მუ ჭეშიდი ხილაფე გიღუტეს? მცხულიში პეკმეზი იქიფტითი? მაჟურა ხილაფეში პეკმეზი იქიფტითი? კიში შენი მუჭო შინახუფტით პეკმეზი? სო შინახუფტით? ხილაფე ოხომინაფტითი? ხომულა ხილაფე სო შინახუფტით? მუ მერგჲაფე ორგაფტით თქვან? მუ მერგჲაფე ორგაფტით დო სო შინახუფტით კიში შენი? სქინდინაფე გიყონუტესი? მუ სქინდინაფე გიყონუტეს ემინდროს? თხა გიყონუტესი? მჩხური გიყონუტესი? ფუჯი, ქოთუმე, მამული გიყონუტესი? მუჭო რტუ სქიდალა ემინდროს?

ბესიმ ოზელი: ოხორიჩქუნიში გომთუმანის, უშქური, მცხული,მჟოლი, ლუღი, ცხიმუნტი დო ურძენეფე მიღურტეს. ურძენი დო მცხულიში პეტმეზი იქომტეს. პეტმეზეფე ონჩახულეს ეშინახამტეს დო ენნი დიდო თერმონის უკათამტეს. მჭიფე ქურმაფე ნჩხალუმტეს დო ორმეს ომჭკვინამტეს. ლაზუტი, ლუ, ჶელი, შუკა, ხაჯი დო ფახლა ხაჯი დორგამტეს. ოხორის ფუჯი, მჩხური,თხა, ქოთუმე დო მამული ოსქედინამტეს.

ალი იჰსან აქსამაზი: თქვანთი კაიხეშა ქოგიჩქინან, მჯვეში ლაზური ოხორეფე დიდოფეთენ გომინდუნეს. ბეტონიქ ლაზური ოხორეფესთი გეოჯგინუ. მჯვეში ოხორეფე მუჭო რტუ ბერობა თქვანის? მჯვეში ოხორეფეს მუ ბურმეფე უღუტეს? ოხორიში ოკიდუ მუჭო იყვეტუ? ნოდერიშ ადეთი იყვეტუი? მჩვეშეფექ ნამუ მალზემეფეთენ ოხორეფე კიდუფტეს?

ბესიმ ოზელი: მჯვეში ოხორეფეში დიდოფე, დოლოფშერი ქვაში ვანა ფიცარიში ოხორეფე რტუ. ჟინდოლემუშის კიემიდი ვანა ხარტუმა მოთჶეი რტუ. დოხუნონი ოხომონდუნი ნტკაბერი ლეტათე დორჩეჲი რტუ. ჰექო პანდა დაჩხური იჭვერტუ.

ალი იჰსან აქსამაზი: თქვანის ბერობას ოფუტეში სქიდალა დიდო მეჭირელი რტუ. აწინერი სთერი სუპერმარკეტეფე ხვალა ვიწეს ვარ, ისტანბოლისთი ვარტუ. მილლეთიქ ოფუტეში მონოჩანეფეთენ სქიდუტეს. მილლეთის ფარათი ვარტუ. მილლეთიქ ხაჩქუფტუ, ორგაფტუ, წილუფტუ დო იმხორტუ. მა აშო მიჩქინ. მილლეთიქ ნამუ ალეტეფე იხმარტუ ორგუს- ოხაჩქუს? მუ რტუ ეჲა ალეტეფე? მუ ჯოხონტეს? დიდოფეთენ მიეფექ იქიფტეს ეჲა ალეტეფე? ეჲა ალეტეფეშენთი მოლოგაშინენანი!

ბესიმ ოზელი: მზგუდაფეში ალეთეფე: ბერგი, ხოპე, მბელი, ბუცხი, დრეპანი, არგუნი, ბურჭული, ხერხი.

ალი იჰსან აქსამაზი: თქვან დიდო მსქვა ლაზური შიირეფე, ანეკდოტეფე ჭარუფთ, აჲა კაიხეშა ქომიჩქინ. მთელი ლაზური შიირეფე დო ანეკდოტეფე თქვანი თიშენ კუდელიშა წოხლეშენ ვიკითხი, ხოლოთი ვიქითხუფ. ემუშენიქი დიდო კაპეტიშა ჭარუფთ ლაზური შიირეფე დო ანეკდოტეფე თქვანი. დოხმელი არშივი ჩქიმისთი შინახერი რენ თქვანი ლაზური ნოჭარეფე. თქვან მუნდეს გეოჭკით ლაზური ლაზური შიირეფე დო ანეკდოტეფეში ოჭარუს. ლაზური შიირეფე დო ანეკდოტეფეში ოჭარუშა მუ მოტივასჲონიქ მეგინთხეს? ხოლო გკითხათ, ეჲა ლაზური შიირეფე დო ანეკდოტეფე თქვანითენ ქეთაბი ყვაგინონანი?

ბესიმ ოზელი: ლაზური ლექსეფეს, წუტალაშენდონი მებოზმონტი. თეკაუდიშქულე დიდო ორაფე მავუ. გამაჩოდინეი “ლაზონა” ნჯოხოთე არ ლექსი, გვერდი ჩოდინეი “უჩა ნდღალეფე” ნჯოხონი არ რომანი, “ლაზური ნენათე ჶიქრაფე” დო “ლაზეფეში გჲარეფე” ნჯოხონი ხენაფაფე ქომიღუნ. გამიჩოდაშქულე ქითაბი ოხენუ მინონ.

ალი იჰსან აქსამაზი: “მეთა/ ჶაჯებოოქ”-ის არ საჲჶა ქოგიღუნან. აჲა საჲჶა თქვანის ჯოხონს “გურიში მოსაფე”. ლაზური შიირეფე დო ანეკდოტეფე თქვანი “გურიში მოსაფე”-ს გამოჩქუმერთ. მუნდეს გონწკით აჲა საჲჶა, “გურიში მოსაფე”?

ბესიმ ოზელი: გურიში მოსაფე (გონულ აღლარი) ნჯოხონი გრუპი ნა გომწკი ნჩხორო წანა რენ.

ალი იჰსან აქსამაზი: ცარობაში რუსჲაშა ნამეხთუ დო ნაიჩალიშუ მზახალეფე გიყონუტესი? გიყონუნანნა, ენთეფეშენ ამბაეფე გიღუნანი?

ბესიმ ოზელი: რუსიჲაშა ნა იდუ, ნა ბიჩინამ მითი ვა რენ.

ალი იჰსან აქსამაზი: ეშო ფთქვათნა, ფთქვათნა, მასუმანი მილენჲუმიშაქის ლაზური ნენა უმანჯელი რტუ თურქიჲეს. მუშენი აშო რტუ, აჲა ჩქიმდენ კაი გიჩქინან. მარა აჩქვა ლაზური ნენა უმანჯელი ვა რენ თურქიჲეს. ლაზური ნენა აჩქვა მენოცხუნე დერსი რენ თურქული ნწოფულაფეს. აჲა დიდო ბეჯითი რენ. ემუშენ მეტა ლაზური კულტურული დერნეღეფე ქომიღუნან თურქიჲეს. ლაზური ენსტიტუსი ქომიღუნან. თქვანი სთერი ლაზური ნაჭარუფს კოჩეფე ქომიღუნან თურქიჲეს. დიდო კოჩიქ ლაზური ნენაში ოსქედინუ შენი შურდოგურითენ იჩალიშეფთ. ლაზური ნენაში ხალი წოხლენი ორაფეშენ ჩქვა დიდო კაი რენ. ჰემუშენიქი არ ნენას ოჭარუთენ, ოღარღალუთენ, ოჭანდუთენ ასქედინენ. თქვან მუ იზმონთ, მუ იყვასუნონ ლაზური ნენაში ხალი ჭუმენ?

ბესიმ ოზელი: ლაზური ნენა დიდო ორაშენდონი თიმჩხუფექ მეღობეს. ლაზური ნენაში ენნი დიდი მეღაფა ჰაჲა რტუ. მაჟურანი, მჯვეში ორაფეს ლაზური ალბონი ნა ვარტუ შენი ნჭარეი მუთუ ვა ნაშქვეს. მასუმანი მეღაფა, ლაზური ნენა ნა ვარ უკორემს სთერი ნენაფე დო ბერეფეში თურქული დოგურაფუს ნაღასენ სთერი თქვალაფე რენ. ჰაწი ჰანთეფე გოლიტკოჩუ. ჩქუნდეშქულე ნა მოხთანენფექ, მციქა რტუკოთი ნჭარეი არ მუთუფე აძირანენ დო იკითხანენ. ართი ნწოფულაფეს დო ლაზი ენსტიტუფეს დიდო კაი ოჩალიშუფე უღუნან.

ალი იჰსან აქსამაზი: ბერობა თქვანიში ორაფეს ჩაჲიში ზირაათი ვა იხვენეტუ. ჩაჲიში ზირაატიშენ წოხლენი დო უკაჩხენერი წანაფეს სქიდალა მუჭო რტუ? აწი მუჭო რენ? მუეფე გათქვენან?

ბესიმ ოზელ: ჩაჲიში ზირაატი მზუღაუჩაში კოჩეფეს დიდო ნანთჶალუ. ჩაჲი ნა ვარ გამაჩამს მითი ნა ვა რენ სთერი, ფავრიკაფე ნა გედგინ შენი უდულჲელი მითი ვა რენ.

ალი იჰსან აქსამაზი: ქომიჩქინ, თქვან ჭიტა ზაბითიში ნწოფულას იგურით ნოღა კონჲა? მუნდეს გეოჭკით ოგურუს? ნამუ წანას რტუ? ვიწეშენ ნამუ გზა დო ვასითაფეთენ ულურტით კონჲაშა. კონჲაშენ ვიწეშა ნამუ გზა ულურტით? აწი კონჲა რენ მოდერნული ნოღაფე ჩქინიშენ ართერი. მუჭო რტუ სქიდალა კონჲას ემინდროს? მათი ასქერული ნწოფულაშენ თეჯრუბეფე ქომიღუნ, ემუშენი გკითხუფ. მუჭო რტუ დისიპლინი ნწოფულას. მუეფე იქიფტით ჩარშიში იზნეფეს კონჲას? გონოშინეფე გიღუნანი?

ბესიმ ოზელი: კონჲა დო ჰექონი გონოშინაფეში ოთქვალუფე ჰაქონი საჲიჶეს ვა დინტრენ. ჰაჲა შენი ქითაბი ონჭარუ უკორემს.

ალი იჰსან აქსამაზი: კითხალეფეს მსქვაშა ნენა გემიქთირით. აჲა ინტერვიუ შენი შუქური გოღოდაფთ. ჩქვა კითხალა ვა მიღუნ თქვანდა აწი. მარა თქვან ოთქვალუში ჩქვა ნენა გიღუნანნა ვანა მესაჟეფე გიღუნანნა, ენთეფეთი მიწვით! ფიმფილი დიხაშა! ალლაჰიქ პანდა გოხელან!

ბესიმ ოზელი: ნა მოლომიშინი შენი დიდი მარდი გიწუმერ. კაობა დო ხელობათე სქიდი დიდო ოფშა წანაფეშა.