YEMUZ Nevzat Tarakçı

“Çerkes” kime denir, “Çerkes” sözcüğü nasıl yazılır, sorularına doğru cevap aramaktan bitap düşmüş bir halkız.

Kavram kargaşası dilimizde, zihnimizde yuva yapmış.

“Çerkes” sözcüğünün kapsamı nedir ve nasıl yazılmalı, sorusunun mantıklı bir cevabı mutlak olmalı.

Anlaşılan, kavramları kullanmada çok şanslı sayılmayız.

Bu konuda çok rahatsız olanlardan biri olarak “Çerkes” sözcüğünün doğru yazımında Çerkesler mi “Türk Dil Kurumu” mu haklı, diye TDK’ye sordum.

Çekesler haklıysa TDK imlâ kılavuzundaki ÇerkeZ sözcüğünün yazımı yeni baskıda belki düzeltilir, düşüncesini taşıyordum…

İşte başvuru metni ve işte kurumun cevabı!

Başvuru Sayısı 2401254288

Başvuru Metni:

HANGİSİ DOĞRU?
Bu yazışmayla dünyanın dört bir yanında yaşayan milyonlarca Çerkes’in çok merak ettiği, anlamadığı, cevabını bulamadığı bir soruyu konu edineceğim.
Çerkes halkı, kendisine “Çerkes” derken neden Türk Dil Kurumu “ÇerkeZ” diyor?
Yoksa milyonlarca Çerkes, kendi adını yanlış mı biliyor?
TDK’nin bu ÇerkeZ ısrarı neden?
Var mı acaba bu durumun bilimsel bir açıklaması?

Bu sorunun cevabı milyonlarca Çerkes’in merakını giderecek, beni de ziyadesiyle mutlu edecektir.
Durumu bilgilerinize sunar, gereğini arz ederim.
Nevzat TARAKÇI /Eğitimci- Yazar (Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni)

Cevap Metni:

Sayın NEVZAT TARAKÇI,

T.C. Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER)’ne yapmış olduğunuz 2401254288 sayılı başvurunuz 24.04.2024 tarihinde cevaplanmıştır*

Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER) tarafından alınarak Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanlığına gönderilmiş olan başvurunuz Bilgi Edinme Hakkı Kanunu çerçevesinde Türk Dil Kurumu tarafından incelenmiş olup aşağıdaki şekilde cevaplandırılmıştır:

“Boğumlanma yerleri aynı veya birbirine yakın seslerin peş peşe gelmesiyle ortaya çıkan söyleyiş zorluklarına bağlı olarak kimi sözlerin ilgili sesleri daha kolay bir söyleyiş için zamanla konuşurlar tarafından değiştirilebilmektedir. Dilimizde uzun dönemdir kullanılan “Çerkes” adı da aynı eğilim gereği geçmişte daha çok “Çerkez” biçiminde telaffuz edilmiş görülmektedir. Bu dönüşümde kelimenin kişi ve yer adı olarak yaygın kullanılması, başka kelimelerle yeni yapılar kurması ve Çerkesiz, Çerkesim, Çerkesçe, Çerkesistan gibi ekleşmelerde söyleyiş zorluğu yaşanması gibi etkenlerin de payı yüksek olmalıdır.

Ortak bir yazı dilinin hâkim olmadığı, ağız ve lehçe özelliklerinin farklı bölgelerde yazılan eserlere yansıdığı geçmiş dönemlerde yaşanan bu tür dönüşümler, ikili yazılışlara da yol açabilmektedir. Söz gelimi bazı geçmiş dönem metinlerinde adın “Çerkes” biçimi de görülmekte birlikte Seyahatname gibi kimi eserlerde her iki biçim de yer alabilmektedir.

Türkiye Türkçesinin yazı dili sözlüğü olan Türkçe Sözlük’ün ilk baskısına (1945) ise kelime daha yaygın kullanılan “Çerkez” biçimiyle alınarak ikili yazılışa son verilmiş ve bu yazılış bugüne kadarki baskılarda korunmuştur. Bu kararda kelimenin söz varlığımızın farklı alanlarında da (Çerkezköy, Çerkez Ethem, Çerkez peyniri vb.) sıklıkla kullanılan biçimleriyle aykırı düşmeme, ikili yazılışlara yer vermeme amacı da etkili olmuştur.

İyi dileklerimizle.

* Başvurunuz ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU BAŞKANLIĞI tarafından cevaplanmış olup cevap içeriğine ilişkin hukuki sorumluluk cevap veren kuruma aittir. CİMER’in işleyişine dair tüm bilgiler için tıklayınız.

Yorumsuz…

Umarım yorumu, yetkililerle birlikte duyarlı kesim yapar.

EKLER: