TAM AKRABAMI BULDUM DERKEN!

TLETSERUK Nahit Serbes
14.05.2010

Ben Abzegh’im ama bizim sülale adımızdan hem Shapsugh olanlar, hem de Abaza olanlar var. Acaba onlar bizim akrabalarımız mı, diye soru soranlara sıkça rastlıyoruz. İzmit’in Uzuntarla Beldesi’ndeki akrabalar günlerinden birinde bir akrabamla karşılaşmıştım. Kendisi avukatmış, ikimiz de Tletseruk sülalesinden olduğumuz için akrabamı buldum diye çok sevinmiştim. Tam akrabamı buldum derken, yeni akrabam benim Shapsugh kabilesinden olduğumu öğrenince kendisinin Abzegh olduğunu, yani açıkça söylemese de akraba olmadığımızı ima ederek yanımdan uzaklaşmıştı.


Avukat TLETSERUK Yaşar Beyefendi ile Akrabalar Günü’nde

Çerkeslerin geleneksel aile yapısını ortak atalarından gelen ve aynı soyadını taşıyan aileler “K’oş” (kardeş), “Wunek’oş” (aile kardeşi), “Şıuph” (Kız kardeş), toplulukları oluşturur. (Yeminli wunek’oş grubu hariç.) Aynı soyadı olan her Çerkes birbirini yakın akraba sayar.

Bu aile soylarının oluşturdukları kabilelere de Abzegh, Shapsugh, Bjedugh, Natukuay, Cemguy, Kabardey, Besleney, Hatukuay gibi denmektedir. Bu kabileler adlarını coğrafi bölgelerinden veya prenslerinin adlarından aldılar. Daha eskiden var olan birçok küçük kabile de bu kabilelere karışmış ve o eski kabilelerin çoğunun isimleri günümüzde unutulmuştur.

Yukarıda adı geçen bütün kabileler soydaş (Ihepk) sayılır, Adigeliği yani Çerkesliği oluştururlar. Bu geleneksel yapı eskisi kadar olmasa da varlığını hala sürdürmektedir. Bugün de hemen her Çerkes hangi “Wunek’oş” aileden ve kabileden geldiğini bilir.

Karadeniz sahilinde yasayan Shapsughlar, Abzeghler ve Natukuaylar 14 Temmuz 1791 ve sonrasında beylerini tasfiye ettiler ve yaşlıların önderlik ettiği halk meclisleriyle yönetilmeye başladılar. Feodal yapısını koruyan diğer Çerkes topluluklarından gelen ailelere sığınma hakkı sağladılar. Bu nedenle sürgünden önceki dönemlerde özellikle Shapsughların nüfusu oldukça artmıştı.

Aslında akrabalıkta önemli olan ortak atadan gelen “Wunek’oş’’luktur. Shapsughluk, Abzeghlik veya Kabardeylik, Ankaralı, İstanbullu, İzmirli gibidir. Çünkü o zamanki beylerin tutumlarından ve daha başka birçok sebepten, hemen yukarıda değindiğimiz gibi önemli ölçüde kabileler arası göçler olmuştur.

Buna bir örnek daha vermek gerekirse bugünkü Kabardeyler bir zamanlar Kuban bölgesindeki kardeşleriyle beraber yaşıyorlardı. Kabardeyler bugün 505 bin kişilik nüfuslarıyla, Kafkasya’daki, en kalabalık Çerkes grubunu oluşturuyorlar. Gerçek kökleri Kuban bölgesi olan Kabardeyler, Altınordu Hanları’nın baskıları sonucu, 1237’de Pşı Kabart önderliğinde Anapa ve Kırım üzerinden, Azak Denizi’nin doğu kıyılarından yavaş yavaş Orta Kafkaslara doğru yayılmışlar, 13–15.yüzyıllarda şimdiki yerlerine çekilerek bugünkü Kabardey-Balkar topraklarına yerleşmişlerdir ama bugün onların “Wunek’oş”larını Adigey’de ve hatta Abhazya’da bile “ortak  atalarından gelen wunek’oş soy adlarından” tespit etmek mümkündür.

Akrabalık ilişkileri bütün toplumlarda önemlidir. Ancak dünyanın dört bir yanına dağılmış olan Çerkesler için çok daha önemlidir. Wunek’oş soyadı aynı olan herkes ister kendini Abzegh tanıtsın, ister Shapsugh, ister Besleney, bilinmelidir ki hepsi bir dedenin torunlarıdır. Hepsi geçmişte şimdi bilemediğimiz farklı nedenlerden dolayı kabileler arasında göç etmişler ve haliyle biz torunlar da onları en son göç ettikleri kabilenin mensubu kabul etmişizdir. Halklarımız arasında bu konuda bilgisi eksik olan kardeşlerimiz, arkadaşlarımız vardır. Onları bilgilendirmek hepimizin görevidir. Çünkü bizler bu yanılgıyı düzeltirsek gelecek nesillerimiz akrabalarından kopmak yerine, onlarla daha çok dayanışma içine gireceklerdir.

Akrabalık gerçekten çok önemlidir. Ancak; önce insanlık ve buna bağlı olarak da akrabalık ilişkileri gelmektedir.

Üstadımız olan Rahmi TUNA, sözünün bir yerinde şöyle söylemişti: İyi insan olmak her şeyden daha önemlidir. İnsan, insanlığını kaybettikten sonra wunek’oş olmuş neye yarar.